pàn chén
◎叛臣
zhāng jué zi jǐn yán yē lǜ yú dǔ wō wò
○张觉(子仅言) 耶律余睹 窝斡
gǔ shū" pàn" yǔ" pàn" tōng, pàn zhī wèi yán jiè yě. zuǒ shì yuē, zhèng yóu" nóng zhī yǒu pàn", shì yě. jūn chén shàng xià zhī dìng fēn, yóu cǐ jiāng bǐ jiè zhī jié rán, wéi cǐ xiàng bǐ, jí wéi pàn yǐ. shàn è pàn yú kuǐ bù, huò huàn jí yú huái xiāng, xū, kě wèi zāi! zuò pàn chén chuán.
古书“畔”与“叛”通,畔之为言界也。《左氏》曰,政犹“农之有畔”,是也。君臣上下之定分,犹此疆彼界之截然,违此向彼,即为叛矣。善恶判于跬步,祸患极于怀襄,吁,可畏哉!作《叛臣传》。
zhāng jué, yì shū zuò jué, píng zhōu yì fēng rén yě. zài liáo dì jìn shì, shì zhì liáo xìng jūn jié dù fù shǐ. tài zǔ dìng yān jīng, shí lì ài yǐ píng zhōu jiàng, dāng shí sòng rén yǐ hǎi shàng zhī méng qiú yān jīng jí xī jīng dì, tài zǔ yǐ yān jīng zhuō yì tán shùn jǐng jì yǔ zhī. píng zhōu zì rù qì dān bié wèi yī jūn, gù fú yǔ, ér yǐ píng zhōu wèi nán jīng, jué wèi liú shǒu. jì ér wén jué yǒu yì zhì, shàng qiǎn shǐ liú yàn zōng jí xié bō yù zhī, zhào yuē:" píng shān yī jùn jīn wèi nán jīng, jié dù shǐ jīn wèi liú shǒu. ēn yì hòu yǐ. huò yán rǔ děng yīn yǒu yì tú, hé wéi dāng cǐ nóng shí zhé xiāng shān dòng, fēi qù wēi jiù ān zhī jì yě. qí yù zhèn yì." tài zǔ měi shōu chéng yì, wǎng wǎng xǐ qí mín yǐ shí jīng shī, mín xīn duō bù ān, gù shí lì ài yīn jiàng biǎo céng yán jí zhī. jí yǐ yān jīng yǔ sòng ér qiān qí rén, dú yǐ kōng chéng yǔ zhī, qiān zhě dào chū píng zhōu, gù jué yīn zhī yǐ zuò luàn. tiān fǔ qī nián wǔ yuè, zuǒ qǐ gōng yú zhòng wén cáo yǒng yì kāng gōng bì fù guǎng níng, guò píng zhōu, jué shǐ rén shā zhī yú lì lín xià, suì jù nán jīng pàn rù yú sòng, sòng rén nà zhī.
张觉,亦书作瑴,平州义丰人也。在辽第进士,仕至辽兴军节度副使。太祖定燕京,时立爱以平州降,当时宋人以海上之盟求燕京及西京地,太祖以燕京、涿、易、檀、顺、景、蓟与之。平州自入契丹别为一军,故弗与,而以平州为南京,觉为留守。既而闻觉有异志,上遣使刘彦宗及斜钵谕之,诏曰:“平山一郡今为南京,节度使今为留守。恩亦厚矣。或言汝等阴有异图,何为当此农时辄相扇动,非去危就安之计也。其谕朕意。”太祖每收城邑,往往徙其民以实京师,民心多不安,故时立爱因降表曾言及之。及以燕京与宋而迁其人,独以空城与之,迁者道出平州,故觉因之以作乱。天辅七年五月,左企弓、虞仲文、曹勇义、康公弼赴广宁,过平州,觉使人杀之于栗林下,遂据南京叛入于宋,宋人纳之。
tài zǔ xià zhào yù nán jīng guān lì, zhào yuē:" zhèn chū zhù bì yān jīng, jiā ěr lì mín shuài xiān jiàng fù, gù shēng fǔ zhì yǐ wéi nán jīng, jiǎn yáo yì, báo fù shuì, ēn yì zhì yǐ, hé kǔ zhé wèi pàn nì. jīn yù jìn bīng gōng qǔ, shí fāng nóng yuè, bù rěn yǐ yī è rén ér hài jí zhòng shù. qiě liáo guó jǔ wèi wǒ yǒu, gū chéng zì shǒu, zhōng yù hé wéi. jīn zhǐ zuò shǒu è, yú bìng shì zhī."
太祖下诏谕南京官吏,诏曰:“朕初驻跸燕京,嘉尔吏民率先降附,故升府治以为南京,减徭役,薄赋税,恩亦至矣,何苦辄为叛逆。今欲进兵攻取,时方农月,不忍以一恶人而害及众庶。且辽国举为我有,孤城自守,终欲何为。今止坐首恶,余并释之。”
jué bīng wǔ wàn tún rùn zhōu jìn jiāo, yù xié qiān lái rùn xí sì zhōu. dū mǔ zì jǐn zhōu wǎng tǎo zhī, yǐ bài jué bīng, yù chéng shèng gōng nán jīng, shí shǔ yǔ bù kě jìn, tuì tún yú hǎi ruán. wú hé, dū mǔ zài bài jué bīng, fù yǔ zhàn yú tù ěr shān, dū mǔ dà bài, jué bào jié yú sòng. sòng jiàn píng zhōu wèi tài níng jūn, yǐ jué wèi jié dù shǐ, zhāng dūn gù děng jiē jiā huī yóu gé dài zhì, yǐ yín juàn shù wàn kào jūn.
觉兵五万屯润州近郊,欲胁迁、来、润、隰四州。阇母自锦州往讨之,已败觉兵,欲乘胜攻南京,时暑雨不可进,退屯于海堧。无何,阇母再败觉兵,复与战于兔耳山,阇母大败,觉报捷于宋。宋建平州为泰宁军,以觉为节度使,张敦固等皆加徽犹阁待制,以银绢数万犒军。
zōng wàng jūn zhì nán jīng chéng dōng, jué bīng dà bài xiāo dùn, suì bēn sòng, rù yú yān jīng. zōng wàng yǐ nà pàn zé sòng xuān fǔ sī, suǒ zhāng jué. xuān fǔ wáng ān zhōng nì zhī yú jiǎ zhàng kù, dài yuē:" wú zhī." zōng wàng suǒ yù jí, ān zhōng nǎi zhǎn mào lèi jué zhě yī rén dāng zhī, jīn rén shí zhī yuē:" fēi jué yě." ān zhōng bù dé yǐ, yǐn jué chū. shù yǐ zuì, jué mà sòng rén bù róng kǒu, suì shā jué hán qí shǒu yǐ yǔ jīn rén. yān jīng xiáng jiàng jí cháng shèng jūn jiē qì xià, guō yào shī zì yán yuē:" ruò lái suǒ yào shī dāng nài hé." zì shì, xiáng jiàng zú jiē jiě tǐ. jí jīn rén fá sòng, jìng yǐ nà píng zhōu zhī pàn wèi zhí yán yún. zi jǐn yán.
宗望军至南京城东,觉兵大败宵遁,遂奔宋,入于燕京。宗望以纳叛责宋宣抚司,索张觉。宣抚王安中匿之于甲仗库,绐曰:“无之。”宗望索愈急,安中乃斩貌类觉者一人当之,金人识之曰:“非觉也。”安中不得已,引觉出。数以罪,觉骂宋人不容口,遂杀觉函其首以与金人。燕京降将及常胜军皆泣下,郭药师自言曰:“若来索药师当奈何。”自是,降将卒皆解体。及金人伐宋,竟以纳平州之叛为执言云。子仅言。
jǐn yán yòu míng yuán nú. zōng wàng gōng xià píng shān, jǐn yán zài qiǎng bǎo jiān, lǐ rén liú chéng xuān dé zhī, yǎng yú jiā. qí lín hán fū rén shén ài zhī. nián shù suì, yīn suí hán fū rén dé jiàn zhēn yì huáng hòu. liú zhī fān dǐ, shāo zhǎng, shì shì zōng dú shū, suì shǐ jǐn yán zhǔ jiā shì, shéng jiǎn bù qǔ, yī fǔ dàn zhī.
仅言幼名元奴。宗望攻下平山,仅言在襁褓间,里人刘承宣得之,养于家。其邻韩夫人甚爱之。年数岁,因随韩夫人得见贞懿皇后。留之藩邸,稍长,侍世宗读书,遂使仅言主家事,绳检部曲,一府惮之。
shì zōng liú shǒu dōng jīng, hǎi líng yòng bīng jiāng huái, jiàng shì wǎng wǎng wáng guī, yì dōng jīng, yuàn tuī dài shì zōng wèi tiān zǐ. jǐn yán quàn jìn, shì zōng jí wèi, chú nèi cáng kù fù shǐ, quán fā qiǎn gōng jí jiān shì. hǎi líng sǐ yáng zhōu, jǐn yán yǔ lǐ bù shàng shū wū jū rén diàn qián zuǒ wèi jiāng jūn ā hǔ dài yù yuàn tōng jìn liú chōng fā qiǎn liù gōng bǎi sī tú shū fǔ cáng zài nán jīng zhě. hái yǐ běn zhí tí kòng shàng shí jú, zhuǎn shào fǔ jiān chéng, réng zhǔ nèi cáng.
世宗留守东京,海陵用兵江、淮,将士往往亡归,诣东京,愿推戴世宗为天子。仅言劝进,世宗即位,除内藏库副使,权发遣宫藉监事。海陵死扬州,仅言与礼部尚书乌居仁、殿前左卫将军阿虎带、御院通进刘珫发遣六宫百司图书府藏在南京者。还以本职提控尚食局,转少府监丞,仍主内藏。
jǐn yán néng xīn jì, shì zōng yǐ rèn zhī, fán gōng shì yíng zào fǔ kù chū nà xíng xìng dùn shě jiē wěi zhī. shì zōng cháng yuē:" yī jīng jǐn yán, wú bù qiè zhèn yì zhě." liù nián, tí jǔ xiū nèi yì shì, yì fū jué dì dé bái jīn nì zhī, shì jué, fǎ dāng sǐ, jǐn yán zé qǔ qí wù yǔ guān, shì qí zuì. xún jiān zhī yīng sī. qiān shào fǔ jiān, tí kòng gōng jí jiān zhī yīng sī rú gù. hù zuò tài níng gōng, yǐn gōng zuǒ liú quán gài tián, suì huò dào wàn hú. shí qī nián, fù tí diǎn nèi cáng, diǎn lǐng zhāo dé huáng hòu shān líng, qiān quàn nóng shǐ, lǐng zhū zhí rú gù.
仅言能心计,世宗倚任之,凡宫室营造、府库出纳、行幸顿舍皆委之。世宗尝曰:“一经仅言,无不惬朕意者。”六年,提举修内役事,役夫掘地得白金匿之,事觉,法当死,仅言责取其物与官,释其罪。寻兼祗应司。迁少府监,提控宫籍监、祗应司如故。护作太宁宫,引宫左流泉溉田,岁获稻万斛。十七年,复提点内藏,典领昭德皇后山陵,迁劝农使,领诸职如故。
jǐn yán suī jiù chén, chū rù zuǒ yòu, rán shì zōng zhōng bù jiǎ yǐ quán rèn. èr shí yī nián, shàng shū shěng zòu, gōng yuàn sī zhí zhǎng lí lún zài zhí shí liù nián, qǐng yǔ qiān xù. shàng yuē:" cǐ zhèn zhī jiā chén, zhì zhí rén yě, jīn yǐ lǎo yǐ. rú quàn nóng shǐ zhāng jǐn yán yì zhèn jiù chén, chún shí pō jiě shì, fán cháo tíng yì lùn, nèi wài chú shòu, wèi cháng dé gàn yù. zhèn guān zì gǔ rén jūn wèi chán chǎn méng bì zhě duō yǐ, zhèn suī bù jí gǔ rén, rán jìn xí xiān yán wèi cháng rù ěr." zǎi chén yuē:" chéng rú shèng xùn, cǐ guó jiā zhī fú yě." shì zōng yù yǐ wéi héng hǎi jūn jié dù shǐ, ér bù kě qù zuǒ yòu, suì zhǐ.
仅言虽旧臣,出入左右,然世宗终不假以权任。二十一年,尚书省奏,宫苑司直长黎伦在职十六年,请与迁叙。上曰:“此朕之家臣,质直人也,今已老矣。如劝农使张仅言亦朕旧臣,纯实颇解事,凡朝廷议论,内外除授,未尝得干预。朕观自古人君为谗谄蒙蔽者多矣,朕虽不及古人,然近习憸言未尝入耳。”宰臣曰:“诚如圣训,此国家之福也。”世宗欲以为横海军节度使,而不可去左右,遂止。
jǐn yán shǐ dé jí, yóu fú zhàng shì shì, jí jí, zhào tài yī zhěn shì, jìn shì wèn xùn xiāng shǔ. jí zú, shàng shēn xī zhī, qiǎn guān zhì jì, fù yín wǔ bǎi liǎng chóng cǎi shí duān juàn èr bǎi pǐ, guān guǒ yī qīn yín gǒng liǎn wù zàng dì jiē guān gěi, zèng fǔ guó shàng jiàng jūn.
仅言始得疾,犹扶杖视事,疾亟,诏太医诊视,近侍问讯相属。及卒,上深惜之,遣官致祭,赙银五百两、重彩十端、绢二百匹,棺椁、衣衾、银汞、敛物、葬地皆官给,赠辅国上将军。
yē lǜ yú dǔ, liáo zōng shì zi yě. liáo zhǔ jìn zú, fù zǔ shì liáo, jù zài liáo shǐ. chū, tài zǔ qǐ bīng, liáo rén lái jù, yú dǔ qǐng zì xiào, yǐ gōng lèi qiān jīn wú wèi dà jiàng jūn, wèi dōng lù dū tǒng. tiān fǔ yuán nián, yǔ dū tǒng yē lǜ mǎ gē jūn yú hún hé, yín shù gē xī yǐn jù zhī, yú dǔ děng bù gǎn zhàn. bǐ yín shù gē děng zhì, mǎ gē yú dǔ yǐ dùn qù. yín shù gē xī yǐn zuò jī huǎn, tài zǔ jiē fá zhī, suǒ huò shēng kǒu cái chù rù yú guān, tiān fǔ èr nián, lóng huà zhōu rén zhāng yīng gǔ děng lái jiàng, ér yú dǔ fù qǔ zhī. liáo yǐ tà bù yě wèi jié dù shǐ. wèi jǐ, yīng gǔ děng zhú tà bù yě zì xiào. tài zǔ yú guó shū zhōng yǐ wèn liáo zhǔ," lóng huà zhōu yǐ jīng jiàng fù, hé wéi wèn zuì ér shā qí zhǔ zhě." liáo zhǔ tuō yǐ dà dào qún qǐ, shǐ yú dǔ shōu zhī.
耶律余睹,辽宗室子也。辽主近族,父祖仕辽,具载《辽史》。初,太祖起兵,辽人来拒,余睹请自效,以功累迁金吾卫大将军,为东路都统。天辅元年,与都统耶律马哥军于浑河,银术哥、希尹拒之,余睹等不敢战。比银术哥等至,马哥、余睹已遁去。银术哥、希尹坐稽缓,太祖皆罚之,所获生口财畜入于官,天辅二年,龙化州人张应古等来降,而余睹复取之。辽以挞不野为节度使。未几,应古等逐挞不野自效。太祖于国书中以问辽主,“龙化州已经降附,何为问罪而杀其主者。”辽主托以大盗群起,使余睹收之。
tài zǔ yǐ qǔ lín huáng fǔ, cì zhào yú dǔ yuē:" rǔ jiāng bīng zài dōng lù, qián hòu zhàn wèi cháng bù bài. jīn wén rǔ shōu hé sàn wáng, yǐ jù wǒ shī. zhèn yǐ yú jīn yuè shí wǔ rì kè shàng jīng, jīn jiāng wǎng qǔ liáo zhǔ yǐ. rǔ ruò zhì bīng yī jué shèng fù, kě zhǐ dì qī rì xiāng bào. ruò zhī bù dí, dāng lǜ zhòng lái jiàng, wú yí hòu huǐ." jí tài zǔ bān shī, dū mǔ děng hái zhì liáo hé, fāng dù, yú dǔ lái xí, wán yán bèi dá wū tǎ děng diàn, lì zhàn què zhī, huò jiǎ mǎ wǔ bǎi pǐ.
太祖已取临潢府,赐诏余睹曰:“汝将兵在东路,前后战未尝不败。今闻汝收合散亡,以拒我师。朕已于今月十五日克上京,今将往取辽主矣。汝若治兵一决胜负,可指地期日相报。若知不敌,当率众来降,无贻后悔。”及太祖班师,阇母等还至辽河,方渡,余睹来袭,完颜背答、乌塔等殿,力战却之,获甲马五百匹。
tiān fǔ wǔ nián, yú dǔ sòng kuǎn yú xián zhōu lù dū tǒng, yǐ suǒ bù lái jiàng, qǐ yuán jiē yú sāng lín dù. dū tǒng sī yǐ wén, zhào yuē:" yú dǔ dào rì, shǐ yǔ qí guān shǔ xié lái, yú zhòng chù zhī biàn dì." wú hé, yú dǔ sòng shàng suǒ shòu liáo guó xuān gào, jí qì jiǎ qí zhì děng, yǔ jiāng lì hán fú nú ā bā xiè lǎo tài shī nú xiāo qìng chǒu hé shàng gāo fú liú pú dá xiè jiā nú wǔ gē děng lái jiàng.
天辅五年,余睹送款于咸州路都统,以所部来降,乞援接于桑林渡。都统司以闻,诏曰:“余睹到日,使与其官属偕来,余众处之便地。”无何,余睹送上所受辽国宣诰,及器甲旗帜等,与将吏韩福奴、阿八、谢老、太师奴、萧庆、丑和尚、高佛留、蒲答、谢家奴、五哥等来降。
yú dǔ zuò shū, jù yán suǒ yǐ jiàng zhī yì, dà gài yǐ wèi:" liáo zhǔ chén miǎn huāng yú yóu tián, bù xù zhèng shì, hǎo nìng rén, yuǎn zhōng zhí, yín xíng lìn shǎng, zhèng fán fù zhòng, mín bù liáo shēng." yòu yán:" shū mì shǐ de lǐ dǐ běn wú cái néng, dàn ē yú qǔ róng, qí zi mó gē rèn yǐ jūn shì." yòu yán:" wén fēi zhǎng zǐ jìn wáng sù xì rén wàng, yí wèi chǔ fù, dé lǐ dǐ yǐ yuán fēi zhū zǐ jǐ suǒ zì chū, shǐ jìn wáng chū jì wén fēi." yòu yán:" jìn wáng yǔ fù mǎ yǐ xìn móu fù qí shū mì shǐ, lái gào yú dǔ gòng dìng dà jì, ér suǒ tú bù chéng." yòu yán:" jǐ cū gèng jūn shì, jìn cè liáo zhǔ, dé lǐ dǐ bì zhī, liáo zhǔ yì bù xǐng chá." yòu yuē:" dà jīn jiāng tǔ rì pì, yú dǔ zhuó zhī tiān mìng, suì zì qù nián chūn yǔ yē lǜ shèn sī děng dìng yì, yuē yǐ jīn xià lái jiàng. jìn wén de lǐ dǐ gāo shí niē děng yù fā, cāng cù zhī jì bù jí shōu hé sì yuǎn, dàn lǜ bàng jìn bù zú hù sān qiān chē wǔ qiān liǎng xù chǎn shù wàn liáo běi jūn dū tǒng yǐ bīng zhuī xí, suì qì zī zhòng, zhuǎn zhàn zhì cǐ. suǒ yǒu guān shì zhí wèi xìng míng rén hù xù chǎn zhī shù, qiǎn hán fú nú jù lù yǐ wén." suì yǔ qí jiāng lì lái jiàn, shàng fǔ wèi zhī, suì cì zuò, bān tóng zǎi xiàng, cì yàn jǐn zuì ér bà. shàng mìng yú dǔ yǐ jiù guān lǐng suǒ bù. qiě yù zhī yuē:" ruò néng wéi guó lì gōng, bié dāng jiǎng yòng." zì yú dǔ jiàng, yì zhī liáo rén xū shí yǐ.
余睹作书,具言所以降之意,大概以谓:“辽主沉湎荒于游畋,不恤政事,好佞人,远忠直,淫刑吝赏,政烦赋重,民不聊生。”又言:“枢密使得里底本无材能,但阿谀取容,其子磨哥任以军事。”又言:“文妃长子晋王素系人望,宜为储副,得里底以元妃诸子己所自出,使晋王出继文妃。”又言:“晋王与驸马乙信谋复其枢密使,来告余睹共定大计,而所图不成。”又言:“己粗更军事,进策辽主,得里底蔽之,辽主亦不省察。”又曰:“大金疆土日辟,余睹灼知天命,遂自去年春与耶律慎思等定议,约以今夏来降。近闻得里底、高十捏等欲发,仓卒之际不及收合四远,但率傍近部族户三千、车五千两、畜产数万、辽北军都统以兵追袭,遂弃辎重,转战至此。所有官事职位姓名、人户畜产之数,遣韩福奴具录以闻。”遂与其将吏来见,上抚慰之,遂赐坐,班同宰相,赐宴尽醉而罢。上命余睹以旧官领所部。且谕之曰:“若能为国立功,别当奖用。”自余睹降,益知辽人虚实矣。
yú dǔ zài jūn zhōng lǚ qǐ shì qiè jí zi, tài zǔ yí zhī, zhào xián zhōu lù dū tǒng sī yuē:" yú dǔ jiā shǔ, shàn jiān hù zhī." fù zhào yuē:" yú dǔ jiàng shí, qí mín duō qiáng lǜ ér lái zhě, kǒng zài biān shēng biàn, yí xǐ zhī nèi dì." dū tǒng gǎo qǔ zhōng jīng, yú dǔ wèi xiāng dǎo, yǔ xī yǐn děng zhāo fǔ xī bù. fèng shèng zhōu jiàng, qí guān lì jiē dùn qù, yú dǔ jǔ qián jiān jiǔ lǐ shī kuí wèi jié dù shǐ, jìn shì shěn zhāng wèi fù shǐ, zhōu lì péi zé wèi guān chá pàn guān. shěn zhāng zhāo jí jū mín hái yè zhě sān qiān yú, qiān tài cháng shǎo qīng.
余睹在军中屡乞侍妾及子,太祖疑之,诏咸州路都统司曰:“余睹家属,善监护之。”复诏曰:“余睹降时,其民多强率而来者,恐在边生变,宜徙之内地。”都统杲取中京,余睹为乡导,与希尹等招抚奚部。奉圣州降,其官吏皆遁去,余睹举前监酒李师夔为节度使,进士沈璋为副使,州吏裴赜为观察判官。沈璋招集居民还业者三千余,迁太常少卿。
jiǔ zhī, yē lǜ má zhě gào yú dǔ wú shí liú lá jié dǎng móu pàn, jí qí wèi fā yí xiān shōu bǔ. shàng zhào yú dǔ děng cóng róng wèi zhī yuē:" jīn wén rǔ móu pàn, chéng rán xié, qí gè wú yǐn. ruò guǒ qù, bì xū ān mǎ jiǎ zhòu qì xiè zhī shǔ, dāng xī fù rǔ, wú bù shí yán. ruò zài bèi qín, wú qí miǎn sǐ. yù liú shì wǒ, zé wú huái yì zhì, wú bù rǔ yí." yú dǔ děng zhàn lì bù néng duì, nǎi zhàng duó lá qī shí, yú jiē bù wèn.
久之,耶律麻者告余睹、吴十、刘剌结党谋叛,及其未发宜先收捕。上召余睹等从容谓之曰:“今闻汝谋叛,诚然邪,其各无隐。若果去,必须鞍马甲胄器械之属,当悉付汝,吾不食言。若再被擒,无祈免死。欲留事我,则无怀异志,吾不汝疑。”余睹等战慄不能对,乃杖铎剌七十,余皆不问。
tiān huì sān nián, dà jǔ fá sòng, yú dǔ wèi yuán shuài yòu dōu jiān, sòng bīng sì wàn jiù tài yuán, yú dǔ wū lǐ hǎi nì jī yú fén hé běi, qín qí shuài hǎo zhòng lián zhāng guān suǒ, tǒng zhì mǎ zhōng, shā wàn yú rén. zōng hàn fá sòng, yú dǔ liú xī jīng. tiān huì shí nián, yú dǔ móu fǎn, yún nèi jié dù shǐ yē lǜ nú gē děng gào zhī. yú dǔ wáng qù, qí dǎng yān jīng tǒng jūn xiāo gāo liù fú zhū, wèi zhōu jié dù shǐ xiāo tè móu zì shā. biān bù zhǎn yú dǔ jí qí zhū zǐ, hán qí shǒu yǐ xiàn. yē lǜ nú gē jiā shǒu tài bǎo jiān shì zhōng, zhào gōng jiàn liú rú xìn liú jūn fǔ děng bìng shòu yáo zhèn jié dù shǐ yǐ shǎng zhī.
天会三年,大举伐宋,余睹为元帅右都监,宋兵四万救太原,余睹、屋里海逆击于汾河北,擒其帅郝仲连、张关索,统制马忠,杀万余人。宗翰伐宋,余睹留西京。天会十年,余睹谋反,云内节度使耶律奴哥等告之。余睹亡去,其党燕京统军萧高六伏诛,蔚州节度使萧特谋自杀。边部斩余睹及其诸子,函其首以献。耶律奴哥加守太保兼侍中,赵公鉴、刘儒信、刘君辅等并授遥镇节度使以赏之。
yí lá wō wò, xī běi lù qì dān bù zú. xiān cóng sā bā wèi luàn, shòu qí wěi shǔ, hòu shā sā bā, suì yǒu qí zhòng.
移剌窝斡,西北路契丹部族。先从撒八为乱,受其伪署,后杀撒八,遂有其众。
sā bā zhě, chū wèi zhāo tǎo sī yì shǐ. zhèng lóng wǔ nián, hǎi líng zhēng zhū dào bīng fá sòng, shǐ pái yìn zào hé yáng gé jǐn zhēng xī běi lù qì dān dīng zhuàng, qì dān rén yuē:" xī běi lù jiē jìn lín guó, shì shì zhēng fá, xiāng wèi chóu yuàn. ruò nán dīng jǐn cóng jūn, bǐ yǐ bīng lái, zé lǎo ruò bì jǐn xì lèi yǐ. xìng shǐ zhě rù cháo yán zhī." zào hé wèi zuì bù gǎn yán, yáng gé shēn niàn hòu xī běi yǒu shì dé zuì, suì yǐ yōu sǐ. zào hé fù yǔ pái yìn yē lǜ nà shàng shū shěng lìng shǐ méi dá niè hé dū qǐ xī běi lù bīng. qì dān wén nán dīng dāng jǐn qǐ, yú shì sā bā bèi tè bǔ yǔ bù zhòng shā zhāo tǎo shǐ wán yán wò cè jí zào hé, ér zhí yē lǜ nà méi dá niè hé, qǔ zhāo tǎo sī zhù jiǎ sān qiān, suì fǎn. yì lì yù wáng yán xǐ zǐ sūn, zhòng tuī dōu jiān lǎo hé shàng wèi zhāo tǎo shǐ, shān hòu sì qún mù shān qián zhū qún mù jiē yīng zhī. dí wò qún mù shǐ tú dān sài lǐ yē lǔ wǎ qún mù shǐ hè shòu děng jiē yù hài, yǔ zài hè shòu chuán zhōng. wǔ yuàn sī bù rén lǎo hé shàng nà yě yì shā jié dù shǐ shù jiǎ wù zhě yǐ yīng sā bā.
撒八者,初为招讨司译史。正隆五年,海陵征诸道兵伐宋,使牌印燥合、杨葛尽征西北路契丹丁壮,契丹人曰:“西北路接近邻国,世世征伐,相为仇怨。若男丁尽从军,彼以兵来,则老弱必尽系累矣。幸使者入朝言之。”燥合畏罪不敢言,杨葛深念后西北有事得罪,遂以忧死。燥合复与牌印耶律娜、尚书省令史没答涅合督起西北路兵。契丹闻男丁当尽起,于是撒八、孛特补与部众杀招讨使完颜沃侧及燥合,而执耶律娜、没答涅合,取招讨司贮甲三千,遂反。议立豫王延禧子孙,众推都监老和尚为招讨使,山后四群牧、山前诸群牧皆应之。迪斡群牧使徒单赛里、耶鲁瓦群牧使鹤寿等皆遇害,语在《鹤寿传》中。五院司部人老和尚那也亦杀节度使术甲兀者以应撒八。
huì níng bā měng ān mù mǎ yú shān hòu, zhì dí móu lǔ, zéi jǐn duó qí mǎ. pì shā hé qiān hù shí gē děng yǔ qián zhāo tǎo shǐ wán yán má pō shā wū gǔ dí liè zhāo tǎo shǐ wū lín dá pú lú hǔ, yǐ suǒ bù qū xī běi lù. shì lǔ bù jié dù shǐ ā sī liè zhuī jī bài zhī, shí gē yǔ shù qí dùn qù, hé yú sā bā.
会宁八猛安牧马于山后,至迪谋鲁,贼尽夺其马。辟沙河千户十哥等与前招讨使完颜麻泼杀乌古迪列招讨使乌林答蒲卢虎,以所部趋西北路。室鲁部节度使阿厮列追击败之,十哥与数骑遁去,合于撒八。
xián píng fǔ móu kè kuò lǐ, yǔ suǒ bù zì shān hòu táo guī, xián píng shǎo yǐn wán yán yú lǐ yě yù shōu bǔ kuò lǐ jiā shǔ, kuò lǐ yǔ qí dǎng zhāo yòu fù jiā nú lì, shù rì dé zhòng èr qiān, suì gōng xiàn hán zhōu jí liǔ hé xiàn, suì qū xián píng. yú lǐ yě fā bīng yíng jī zhī, bīng bài, zéi suì jù xián píng, yú shì shàn wán qì jiǎ, chū fǔ kù cái wù yǐ mù bīng, zéi shì yì zhāng. quán cáo jiā shān měng ān chuò zhì, jí bīng qiān yú, è gàn yè hé, zéi bù dé dōng. chuò zhì bīng bài, kuò lǐ suì fàn jì zhōu. huì sù zhí jiāng jūn bèi shù lǔ wú kuò lá zhēng bīng yú sù pín lù, yù kuò lǐ yú xìn zhōu, yǔ měng ān wū yán chá lá bīng èr qiān, jī bài kuò lǐ. kuò lǐ shōu yú zhòng qū dōng jīng, shì shí shì zōng wèi dōng jīng liú shǒu, yǐ bīng sì bǎi rén jù zhī. zéi zhì cháng ān xiàn, wén kōng zhōng jī gǔ shēng rú shù qiān gǔ zhě, hòu jiàn jīng qí bì yě, chuán yán liú shǒu yǐ shí wàn bīng zhì yǐ, jí yǐn hái, yì yǐ qí zhòng hé yú sā bā.
咸平府谋克括里,与所部自山后逃归,咸平少尹完颜余里野欲收捕括里家属,括里与其党招诱富家奴隶,数日得众二千,遂攻陷韩州及柳河县,遂趋咸平。余里野发兵迎击之,兵败,贼遂据咸平,于是缮完器甲,出府库财物以募兵,贼势益张。权曹家山猛安绰质,集兵千余,扼干夜河,贼不得东。绰质兵败,括里遂犯济州。会宿直将军孛术鲁吴括剌征兵于速频路,遇括里于信州,与猛安乌延查剌兵二千,击败括里。括里收余众趋东京,是时世宗为东京留守,以兵四百人拒之。贼至常安县,闻空中击鼓声如数千鼓者,候见旌旗蔽野,传言留守以十万兵至矣,即引还,亦以其众合于撒八。
hǎi líng shǐ shū mì shǐ pū sàn hū tǔ xī jīng liú shǒu xiāo huái zhōng jiāng bīng yī wàn, yǔ yòu wèi jiāng jūn xiāo tū lá tǎo píng zhī. tū lá yǔ zhī xiāng chí shù rì, lián yǔ zhàn jiē wú gōng, ér liáng xiǎng bù jì, tū lá tuì guī lín huáng. tū lá suī bù néng kè dí, ér sā bā zì dù dà jūn bì xiāng jì ér zhì, shì bù kě zhī, móu guī yú dà shí, nǎi lǜ zhòng yán lóng jū hé xī chū. jí pū sàn hū tǔ xiāo huái zhōng děng bīng zhì, yǔ tū lá hé bīng zhuī zhì hé shàng, bù jí ér hái. hū tǔ huái zhōng tū lá zuò dòu liú bù jí zhuī zéi, jiē zhū sǐ. běi jīng liú shǒu xiāo zé bù néng zhì qí xià, shā jiàng rén ér qǔ qí fù nǚ, yì zuò zhū. yú shì, bái yàn gōng wèi běi miàn bīng mǎ dū tǒng, gē shí liè zhì níng fù zhī, shǒu yán gòu yīng wèi xī běi miàn bīng mǎ dū tǒng, xī běi lù zhāo tǎo shǐ táng kuò bèi gū de fù zhī, yǐ tǎo sā bā děng.
海陵使枢密使仆散忽土、西京留守萧怀忠将兵一万,与右卫将军萧秃剌讨平之。秃剌与之相持数日,连与战皆无功,而粮饷不继,秃剌退归临潢。秃剌虽不能克敌,而撒八自度大军必相继而至,势不可支,谋归于大石,乃率众沿龙驹河西出。及仆散忽土、萧怀忠等兵至,与秃剌合兵追至河上,不及而还。忽土、怀忠、秃剌坐逗遛不即追贼,皆诛死。北京留守萧赜不能制其下,杀降人而取其妇女,亦坐诛。于是,白彦恭为北面兵马都统,纥石烈志宁副之,守颜彀英为西北面兵马都统,西北路招讨使唐括孛姑的副之,以讨撒八等。
sā bā jì xī xíng, ér jiù jū shān qián zhě jiē bù yù wǎng, wěi shǔ liù yuàn jié dù shǐ yí cì wō wò bīng guān chén jiā shā sā bā, zhí lǎo hé shàng bèi tè bǔ děng. zhì shì, wō wò shǐ zì wèi dōu yuán shuài, chén jiā wèi dōu jiān, yōng zhòng dōng hái, zhì lín huáng fǔ dōng nán xīn luó zhài. shì zōng shǐ yí lá zā bā qián yā jūn móu kè bō wò qián pái yìn má hài lì shè jūn jié dù pàn guān mǎ nǎo děng zhāo zhī. zā bā děng jiàn wō wò, yǐ shàng yì yù zhī. wō wò yǐ yuē jiàng, yǐ ér fù wèi zā bā yuē:" ruò jiàng, ěr néng bǎo wǒ bèi wú shì hū?" zā bā yuē:" wǒ zhī zhāo xiáng ěr, qí tā qǐ néng bì zāi."
撒八既西行,而旧居山前者皆不欲往,伪署六院节度使移刺窝斡、兵官陈家杀撒八,执老和尚、孛特补等。至是,窝斡始自为都元帅,陈家为都监,拥众东还,至临潢府东南新罗寨。世宗使移剌紥八、前押军谋克播斡、前牌印麻骇、利涉军节度判官马脑等招之。紥八等见窝斡,以上意谕之。窝斡已约降,已而复谓紥八曰:“若降,尔能保我辈无事乎?”紥八曰:“我知招降耳,其他岂能必哉。”
zā bā jiàn wō wò bīng zhòng qiáng, chē zhàng mǎn yě, yì qí kě yǐ yǒu chéng, yīn shuō zhī yuē:" wǒ zhī shǐ lái, yǐ rǔ bèi bù néng yǒu wéi, jīn guān bīng shì qiáng shèng rú cǐ, rǔ děng yù rú qún yáng wéi rén suǒ qū qù hū, jiāng yù dài tiān shí hū? ruò guǒ yǒu dà zhì, wú yì bù fù huán yǐ." zéi jiāng yǒu qián bèi tè běn bù zú jié dù shǐ zhú wò zhě, yán:" xī gǔ shén chéng xiàng, xián néng rén yě, cháng shuō tā rì xī běi bù zú dāng yǒu shì. jīn rì zhèng hé cǐ yǔ, kǒng bù kě jiàng yě." yú shì, wō wò suì jué yì bù fù kěn jiàng yǐ. zā bā yì liú zéi zhōng, wéi má hài bō wò hái guī. wō wò nǎi yǐn bīng gōng lín huáng fǔ, zǒng guǎn yí shì mèn chū chéng zhàn, bīng shǎo bèi zhí, zéi suì wéi lín huáng, zhòng zhì wǔ wàn. zhèng lóng liù nián shí èr yuè jǐ hài, wō wò suì chēng dì, gǎi yuán tiān zhèng.
紥八见窝斡兵众强,车帐满野,意其可以有成,因说之曰:“我之始来,以汝辈不能有为,今观兵势强盛如此,汝等欲如群羊为人所驱去乎,将欲待天时乎?若果有大志,吾亦不复还矣。”贼将有前孛特本部族节度使逐斡者,言:“昔谷神丞相,贤能人也,尝说他日西北部族当有事。今日正合此语,恐不可降也。”于是,窝斡遂决意不复肯降矣。紥八亦留贼中,惟麻骇、播斡还归。窝斡乃引兵攻临潢府,总管移室懑出城战,兵少被执,贼遂围临潢,众至五万。正隆六年十二月己亥,窝斡遂称帝,改元天正。
shì shí, běi miàn dū tǒng bái yàn jìng fù tǒng gē shí liè zhì níng zài běi jīng, wén shì zōng jí wèi, yǐ bīng lái guī. shì zōng shǐ yuán shuài zuǒ dōu jiān wú zā hū tóng zhī běi jīng liú shǒu shì wán yán gǔ zhǐ jiù lín huáng, zhòu yè jiān xíng, bǐ zhì lín huáng, zéi yǐ jiě wéi qù gōng tài zhōu. wú zā hū zhuī jí yú wā lì, liǎng jūn yǐ zhèn jiāng zhàn, yā jūn měng ān qì dān hū lá shū yǐ suǒ bù bīng yīng zéi, wú zā hū jūn suì bài.
是时,北面都统白彦敬、副统纥石烈志宁在北京,闻世宗即位,以兵来归。世宗使元帅左都监吾紥忽、同知北京留守事完颜骨只救临潢,昼夜兼行,比至临潢,贼已解围去攻泰州。吾紥忽追及于窊历,两军已阵将战,押军猛安契丹忽剌叔以所部兵应贼,吾紥忽军遂败。
tài zhōu jié dù shǐ wū lǐ yǎ lǜ qiān yú qí yǔ wō wò yù, wū lǐ yǎ bīng fù bài, jǐn yǐ shù qí tuō guī. zéi shì yù zhèn, chéng zhōng zhèn hài, mò gǎn chū zhàn. zéi sì miàn dēng chéng, yā jūn měng ān wū gǔ sūn a lǐ bǔ lǜ jūn shì shù rén, gè chí dāo yǐ shēn shuài xiān xún chéng jī zéi lì zhàn, zhuó yì shén zhòng, zéi nǎi tuì zǒu, chéng lài yǐ wán. tài zhōu sī lì yán zhǎn pú chá zòu jié, chú zhōng yì xiào wèi, cì yín wǔ shí liǎng chóng cǎi shí duān.
泰州节度使乌里雅率千余骑与窝斡遇,乌里雅兵复败,仅以数骑脱归。贼势愈振,城中震骇,莫敢出战。贼四面登城,押军猛安乌古孙阿里补率军士数人,各持刀以身率先循城击贼力战,斫刈甚众,贼乃退走,城赖以完。泰州司吏颜盏蒲查奏捷,除忠翊校尉,赐银五十两、重彩十端。
èr nián zhēng yuè, yòu fù yuán shuài wán yán móu yǎn lǜ zhū jūn běi zhēng wō wò. èr yuè rén xū zhào yuē:" yīng zhū rén ruò néng yú qì dān zéi zhōng zì bá guī zhě, gèng bù wèn yuán chū shǒu cóng jí bèi wēi xié zhī yóu, nú bì liáng rén zuì wú qīng zhòng bìng xíng miǎn fàng. céng yǒu guān zhí jí jiū lǜ rén zhòng lái guī zhě, réng yǔ guān shǎng, yī běn pǐn liàng cái xù shǐ. qí tóng lái rén gè cóng suǒ yuàn chù shōu xì, yǒu cái néng zhě yì yǔ lù yòng. nèi wài guān yuán láng jūn qún mù zhí sā bǎi xìng rén jiā qū nú gōng jí jiān rén děng, bìng fàng wèi liáng, yì cóng suǒ yuàn chù shōu xì, yǔ miǎn sān nián chāi yì. huò néng bǔ shā shǒu lǐng ér guī zhě, zhǔn shàng shī xíng, réng yàn láo jī yuē liàng qiān shǎng. rú bǔ huò wō wò zhě, měng ān jiā sān pǐn guān shòu jié dù shǐ, móu kè jiā sì pǐn guān shòu fáng yù shǐ, shù rén jiā wǔ pǐn guān shòu cì shǐ." zhào yuē:" shàng shū shěng, rú jié dù fáng yù shǐ zhuō huò wō wò zhě yǔ shì xí měng ān, cì shǐ zhuō huò zhě yǔ shì xí móu kè, qū nú gōng jí jiān rén yì yǔ shù rén tóng." fù zhào zǎi chén, biàn yù jiàng shì, néng bǔ shā wō wò zhě jiā tè jìn shòu zhēn zǒng guǎn.
二年正月,右副元帅完颜谋衍率诸军北征窝斡。二月壬戌诏曰:“应诸人若能于契丹贼中自拔归者,更不问元初首从及被威胁之由,奴婢、良人罪无轻重并行免放。曾有官职及纠率人众来归者,仍与官赏,依本品量材叙使。其同来人各从所愿处收系,有才能者亦与录用。内外官员郎君群牧直撒百姓人家驱奴、宫籍监人等,并放为良,亦从所愿处收系,与免三年差役。或能捕杀首领而归者,准上施行,仍验劳绩约量迁赏。如捕获窝斡者,猛安加三品官授节度使,谋克加四品官授防御使,庶人加五品官授刺史。”诏曰:“尚书省,如节度防御使捉获窝斡者与世袭猛安,刺史捉获者与世袭谋克,驱奴、宫籍监人亦与庶人同。”复诏宰臣,遍谕将士,能捕杀窝斡者加特进、授真总管。
yú shì, kuò lǐ jiāng fàn hán zhōu, wén yuán shuài bīng zhì, bù zhàn dùn qù, jiāng zhuǎn qū yì yí zhōu. móu yǎn tún yì zhōu qìng yún xiàn, jí tún chuān zhōu wǔ píng xiàn, zòu qǐng liáng yùn dāng qiǎn rén hù sòng, bīng zhàng qǐ xuǎn jīng liáng zhě fù zhī. zhào yǐ nán zhēng táo hái jūn shì jiù wǎng tún shù, rú bù zú, liàng yú fù jiā qiān diào, jiù jìn dì qiān bù jūn, gěi zhàng hù sòng liáng yùn. zhào píng zhāng zhèng shì yí lá yuán yí wǎng tài zhōu guī cuò biān shì. qián ān yuǎn dà jiàng jūn wò lǐ niǎo měng ān qī jīn shù rén a lǐ gé mó gē děng zì wō wò zhōng lái jiàng, wò lǐ niǎo qī jīn jiā zhāo wǔ dà jiàng jūn, a lǐ gé wǔ yì jiāng jūn, mó gē zhōng yǒng xiào wèi.
于是,括里将犯韩州,闻元帅兵至,不战遁去,将转趋懿、宜州。谋衍屯懿州庆云县,及屯川州武平县,奏请粮运当遣人护送,兵仗乞选精良者付之。诏以南征逃还军士就往屯戍,如不足,量于富家签调,就近地签步军,给仗护送粮运。诏平章政事移剌元宜往泰州规措边事。前安远大将军斡里袅、猛安七斤、庶人阿里葛、磨哥等自窝斡中来降,斡里袅、七斤加昭武大将军,阿里葛武义将军,磨哥忠勇校尉。
wō wò suì zì tài zhōu wǎng gōng jì zhōu, yù yāo liáng yùn. yuán shuài wán yán móu yǎn yǔ yòu jiān jūn wán yán fú shòu zuǒ dōu jiān wú zā hū hé bīng, jiǎ shì wàn sān qiān rén, hé lǎn lù zǒng guǎn tú dān kè níng guǎng níng yǐn pū sàn hún tǎn tóng zhī guǎng níng yǐn wán yán yán yǎ zhào zhōu fáng yù shǐ táng kuò wū yě wèi zuǒ yì, lín hǎi jié dù shǐ gē shí liè zhì níng hé sù guǎn jié dù shǐ shén tǔ mèn tóng zhī běi jīng liú shǒu wán yán gǔ zhǐ zī zhōu cì shǐ ní páng gǔ chāo wù wèi yòu yì, zhì shù hǔ yá, jǐn wěi zī zhòng, shì zú jī shù rì liáng, qīng qí xí zhī.
窝斡遂自泰州往攻济州,欲邀粮运。元帅完颜谋衍与右监军完颜福寿、左都监吾紥忽合兵,甲士万三千人,曷懒路总管徒单克宁、广宁尹仆散浑坦、同知广宁尹完颜岩雅、肇州防御使唐括乌也为左翼,临海节度使纥石烈志宁、曷速馆节度使神土懑、同知北京留守完颜骨只、淄州刺史尼庞古钞兀为右翼,至术虎崖,尽委辎重,士卒赍数日粮,轻骑袭之。
jiū wǎn qún mù rén qì dān zhǎn zhě, yǔ qí dì bèi dié ruá lá, jiē qì jiā zì zéi zhōng lái jiàng. jiū zhě wèi móu yǎn yuē:" zéi zhōng mǎ féi jiàn, guān jūn mǎ pí ruò, cǐ qù zéi bā shí lǐ, bǐ yù zéi mǎ yǐ bèi. zéi zī zhòng qù cǐ bù yuǎn, wǒ gōng zhī, zéi bì jiù qí cháo xué, zéi zhì mǎ bì pí, wǒ mǎ shǎo dé xī, suǒ wèi gōng qí suǒ bì jiù, yǐ yì dài láo zhě yě." móu yǎn cóng zhī, chéng yè jí fā, huì dà fēng lù àn bù néng biàn, chí míng xíng sān shí lǐ xǔ, yǔ zéi zī zhòng xiāng jìn, zhěng bīng shǎo qì. wō wò qū jì zhōu, zhī dà jūn qǔ qí zī zhòng, nǎi hái jiù, yù yú zhǎng luò. jì zhèn, móu yǎn bié shè fú yú zuǒ yì zhī cè, zéi sì bǎi yú qí tū chū zuǒ yì fú bīng zhī jiān, tú dān kè níng shè què zhī. shì rì, bié bù zhū jiàng yǔ zéi duì zhě, shèng fù wèi fēn, xiāng qù wǔ lǐ xǔ ér lì. zuǒ yì wàn hù xiāng bié yǔ zéi zhàn, zéi zhèn dòng, xiāng huī jūn chéng zhī, tū chū qí hòu, jù yǔ dà jūn bù xiāng jí. xiāng yǐ shàn shè zhě èr shí qí, lǜ zhòng zì zéi hòu jī zhī, zéi bù néng zhī, chéng shì huī jūn jī qí yī piān, zéi suì què. xiāng suì yǔ dà jūn hé, ér bié bù zhū jiàng jiē zhì, zhěng zhèn lì zhàn, hū fǎn fēng yáng shā shí, zéi zhèn luàn, guān jūn chí jī, dà pò zhī. zhuī běi shí yú lǐ, zhǎn huò shén zhòng. zhào yǐ jiū zhě wèi wǔ yì jiāng jūn, bèi dié zhāo xìn xiào wèi, ruá lá zhōng yì xiào wèi. jiū chú tóng zhī jiàn zhōu shì, wèi zhī guān, zú. bèi dié qǔ jiā zéi zhōng, suì bèi hài, shàng mǐn zhī, hòu yǐ ruá lá wèi rǔ zhōu dōu xún jiǎn shǐ.
糺椀群牧人契丹飐者,与其弟孛迭、挼剌,皆弃家自贼中来降。糺者谓谋衍曰:“贼中马肥健,官军马疲弱,此去贼八十里,比遇贼马已惫。贼辎重去此不远,我攻之,贼必救其巢穴,贼至马必疲,我马少得息,所谓攻其所必救,以逸待劳者也。”谋衍从之,乘夜亟发,会大风路暗不能辨,迟明行三十里许,与贼辎重相近,整兵少憩。窝斡趋济州,知大军取其辎重,乃还救,遇于长泺。既阵,谋衍别设伏于左翼之侧,贼四百余骑突出左翼伏兵之间,徒单克宁射却之。是日,别部诸将与贼对者,胜负未分,相去五里许而立。左翼万户襄别与贼战,贼阵动,襄麾军乘之,突出其后,俱与大军不相及。襄以善射者二十骑,率众自贼后击之,贼不能支,乘势麾军击其一偏,贼遂却。襄遂与大军合,而别部诸将皆至,整阵力战,忽反风扬砂石,贼阵乱,官军驰击,大破之。追北十余里,斩获甚众。诏以糺者为武义将军,孛迭昭信校尉,挼剌忠翊校尉。糺除同知建州事,未之官,卒。孛迭取家贼中,遂被害,上悯之,后以挼剌为汝州都巡检使。
wō wò lǜ qí zhòng xī zǒu, móu yǎn zhuī jí zhī yú méng yǔ sōng hé. zéi yǐ jì, huǐ qí jīn kǒu, gē shí liè zhì níng jūn xiān zhì, bù kè dù, nǎi duì àn wèi yí bīng, yǐ jiā gǔ qīng chén tú dān hǎi luó liǎng wàn hù yú xià liú dù hé, zhí zhī gǎng liǎng àn dòu jué qiě nìng nào, mìng jūn shì shù liǔ tián gǎng ér guò. zhuī zhī shù lǐ, dé píng dì, fāng shí, zéi zhòng yǎn zhì. zhì níng jūn jí zhěng zhèn, zéi zì nán gāng chí xià, chōng zhèn zhě sān, zhì níng lì zhàn, liú shǐ zhōng zuǒ bì, zhàn zì ruò. dà jūn bì zhì, zuǒ yì qí bīng xiān yǔ zéi jiē, zéi jù shàng fēng zòng huǒ, chéng yān jī guān jūn, guān jūn bù bīng yì zhì, bìng lì hé zhàn, fán shí yú hé, jūn shì kǔ fēng yān jiē zhí lì rú chī. huì tiān jiàng yǔ, fēng zhǐ, guān jūn fèn jī, dà bài zhī. tú dān kè níng zhuī bēn shí wǔ lǐ, zéi qián è xī jiàn bù dé jí dù, duō shā shāng. zéi jì dù, guān jūn yì dù, shǎo qì, zéi fǎn pèi lái gōng, kè níng yǐ dà jūn bù jì, lìng jūn shì jiē xià mǎ shè zéi. zéi yǐn què ér nán, kè níng yì jiāng yǐn ér běi, shì wèi jí qí mǎ, zéi fù lái chōng tū, guān jūn shǎo què, huí dù jiàn běi. dà jūn zhì, zéi suì yǐn qù.
窝斡率其众西走,谋衍追及之于霿{雨松}河。贼已济,毁其津口,纥石烈志宁军先至,不克渡,乃对岸为疑兵,以夹谷清臣、徒单海罗两万户于下流渡河,值支港两岸斗绝且泞淖,命军士束柳填港而过。追之数里,得平地,方食,贼众奄至。志宁军急整阵,贼自南冈驰下,冲阵者三,志宁力战,流矢中左臂,战自若。大军毕至,左翼骑兵先与贼接,贼据上风纵火,乘烟击官军,官军步兵亦至,并力合战,凡十余合,军士苦风烟皆植立如痴。会天降雨,风止,官军奋击,大败之。徒单克宁追奔十五里,贼前厄溪涧不得亟渡,多杀伤。贼既渡,官军亦渡,少憩,贼反旆来攻,克宁以大军不继,令军士皆下马射贼。贼引却而南,克宁亦将引而北,士未及骑马,贼复来冲突,官军少却,回渡涧北。大军至,贼遂引去。
sì yuè, zhào yuán shuài fǔ yuē" yīng qì dān zéi rén, yǔ dà bīng wèi zhàn yǐ qián tóu xiáng zhě, bù dé shā shāng, réng jiā ān fǔ. bài zǒu yǐ hòu, zhāo yòu lái jiàng zhě, chú nú bì zhǔn yǐ lǔ wèi dìng wài, qīn shǔ fēn fù yuán jù. réng guān wèi huàn shú."
四月,诏元帅府曰;“应契丹贼人,与大兵未战已前投降者,不得杀伤,仍加安抚。败走以后,招诱来降者,除奴婢准已虏为定外,亲属分付圆聚。仍官为换赎。”
wō wò jì bài, móu yǎn bù fù zhuī tǎo, zhù jūn bái luò. wō wò gōng yì zhōu bù kè, suì cán pò chuān zhōu, jiāng dùn yú shān xī, ér běi jīng yì bù yāo jī zhī. yú shì, fā xiāo qí jūn èr qiān hé lǎn lù liú tún jīng shī jūn sān qiān, hào chēng èr wàn, huì níng jì zhōu jūn liù qiān yì hào èr wàn. yuán shuài zuǒ dōu jiān gāo zhōng jiàn zǒng bīng, wò zhōu cì shǐ wū gǔ lùn pú chá wèi hé lǎn lù yā jūn wàn hù, qí zhōu cì shǐ wū lín dá lá sā wèi jì zhōu yā jūn wàn hù, yòu xiāo qí fù dōu zhǐ huī shǐ wū yán chá lá wèi xiāo qí wàn hù, qí zhōu cì shǐ zōng níng wèi huì níng lù yā jūn wàn hù, yòu xuān huī shǐ zōng hēng wèi běi jīng lù dū tǒng, lì bù láng zhōng wán yán dá jí wèi fù tǒng, huì yuán shuài fǔ tǎo jī zhī.
窝斡既败,谋衍不复追讨,驻军白泺。窝斡攻懿州不克,遂残破川州,将遁于山西,而北京亦不邀击之。于是,发骁骑军二千、曷懒路留屯京师军三千,号称二万,会宁济州军六千亦号二万。元帅左都监高忠建总兵,沃州刺史乌古论蒲查为曷懒路押军万户,祁州刺史乌林答剌撒为济州押军万户,右骁骑副都指挥使乌延查剌为骁骑万户,祁州刺史宗宁为会宁路押军万户,右宣徽使宗亨为北京路都统,吏部郎中完颜达吉为副统,会元帅府讨击之。
zhào shǐ shàng jiù jú fù shǐ pú chá pú lú hún wǎng yì zhōu jiè chì jiàng shuài, shàng yuē:" zhèn wěi qīng děng tǎo zéi, nǎi wén bù jiù zéi qū zhàn, ér zhù bīng xián huǎn, jīng shè lěi yuè, suī céng zhuī xí, nǎi bù yóu yǒu shuǐ cǎo zhī dì, yǐ zhì mǎ pí ruò bù néng bǎi lǐ ér hái. hòu suī pò zéi, ér zòng zhū jūn jié lüè, shù rì hòu fāng zhuī běi méng yǔ sōng hé, yì bù chéng shèng, zhé fù yǐn hái. zéi suì rù shè jìn dì, běi jīng yì zhōu yóu cǐ shòu bīng. zhèn yù zhòng qiǎn rǔ děng, yǐ fāng rèn bīng shì, qiě tú hòu gōng. dāng jìn xīn yī lì, wú dé shì qián dài chí." shàng wèi pú lú hún yuē:" qīng ruò wén zéi zài jìn, jí dāng jiān dū tǎo fá. yòng mìng lì zhàn zhě shū jì yǐ wén, zhèn jiāng yuē liàng qiān shǎng. wú huò chéng xùn shàng guān, yì yǒu gōng làn shǔ wú gōng zhě. shàn jí shì zú wù zòng lǔ lüě." yǐ gē shí liè zhì níng wèi yuán shuài yòu jiān jūn, yòu fù yuán shuài wán yán móu yǎn yuán shuài yòu jiān jūn wán yán fú shòu zhào hái jīng shī, xián píng lù zǒng guǎn wán yán wù dài fù jiù zhí. móu yǎn nán xié gē zài jūn zhōng duō bào héng, zhào yā guī běn guǎn. wō wò shǐ suǒ qīn zhāo jié dù shǐ yí lǐ jǐn kū yù, kū yù zhí qí shǐ sòng guān, yǔ wō wò lián zhàn yǒu gōng, qiān xuān wǔ jiàng jūn, cì yín wǔ bǎi liǎng yī èr xí. qǐ yùn zài zhōng dōu gōng wàn wǔ qiān jiàn yī bǎi wǔ shí wàn fù yì zhōu.
诏使尚厩局副使蒲察蒲卢浑往懿州戒敕将帅,上曰:“朕委卿等讨贼,乃闻不就贼趋战,而驻兵闲缓,经涉累月,虽曾追袭,乃不由有水草之地,以致马疲弱不能百里而还。后虽破贼,而纵诸军劫掠,数日后方追北霿{雨松}河,亦不乘胜,辄复引还。贼遂入涉近地,北京、懿州由此受兵。朕欲重谴汝等,以方任兵事,且图后功。当尽心一力,毋得似前怠弛。”上谓蒲卢浑曰:“卿若闻贼在近,即当监督讨伐。用命力战者疏记以闻,朕将约量迁赏。无或承徇上官,抑有功、滥署无功者。善戢士卒、勿纵虏掠。”以纥石烈志宁为元帅右监军,右副元帅完颜谋衍、元帅右监军完颜福寿召还京师,咸平路总管完颜兀带复旧职。谋衍男斜哥在军中多暴横,诏押归本管。窝斡使所亲招节度使移里堇窟域,窟域执其使送官,与窝斡连战有功,迁宣武将军,赐银五百两、衣二袭。起运在中都弓万五千、箭一百五十万赴懿州。
píng zhāng zhèng shì yí lá yuán yí níng chāng jūn jié dù shǐ zōng xù rù jiàn, zhào shǐ zì zhōng dào què hái jūn zhōng, xuān yù yuán yí móu yǎn zhù yì jīng lüè biān shì. shī jiǔ wú gōng, shàng shū yòu chéng pū sàn zhōng yì yuàn xiào sǐ lì chú biān huàn, shì zōng jiā tàn. liù yuè, zhōng yì bài píng zhāng zhèng shì jiān yòu fù yuán shuài, zōng xù wèi bīng bù shàng shū, gè cì gōng shǐ jù ān lè mǎ. chū nèi fǔ jīn yín shí wàn liǎng zuǒ jūn yòng. zhào yuē:" jūn zhōng jiàng shì yǒu fàn, chú lián zhí zòu wén, yú yī jūn fǎ yuē liàng jué zé, yǒu gōng zhě yī gé qiān shǎng." yǐ dà míng yǐn zōng yǐn wèi hé nán lù tǒng jūn shǐ, hé nán lù tǒng jūn dōu jiān pú chá shì jié wèi xī běi lù fù tǒng, cì gōng shǐ pèi dāo jiù mǎ, cóng zhōng yì zhēng xíng. zhào yù zhū jūn jiàng shì yuē:" bīng jiǔ zhù biān chuí, dù fèi cái yòng wú chéng gōng, bǎi xìng bù dé xiū xī. jīn mìng píng zhāng zhèng shì pū sàn zhōng yì jiān yòu fù yuán shuài, tóng xīn lù lì yǐ dǐ kān dìng. yòu fù yuán shuài móu yǎn bà wèi tóng pàn dà zōng zhèng shì."
平章政事移剌元宜、宁昌军节度使宗叙入见,诏使自中道却还军中,宣谕元宜、谋衍注意经略边事。师久无功,尚书右丞仆散忠义愿效死力除边患,世宗嘉叹。六月,忠义拜平章政事兼右副元帅,宗叙为兵部尚书,各赐弓矢、具鞍勒马。出内府金银十万两佐军用。诏曰:“军中将士有犯,除连职奏闻,余依军法约量决责,有功者依格迁赏。”以大名尹宗尹为河南路统军使,河南路统军都监蒲察世杰为西北路副统,赐弓矢佩刀厩马,从忠义征行。诏谕诸军将士曰:“兵久驻边陲,蠹费财用无成功,百姓不得休息。今命平章政事仆散忠义兼右副元帅,同心戮力以底戡定。右副元帅谋衍罢为同判大宗正事。”
zhào jū yōng guān gǔ běi kǒu jī chá qì dān jiān xì, bǔ huò zhě jiā guān shǎng. wàn hù wēn dí hǎn ā lǔ dài yǐ bīng sì qiān tún gǔ běi kǒu, jì zhōu shí mén guān děng chù gè yǐ wǔ bǎi rén shǒu zhī. hǎi líng mò nián, ā lǔ dài wèi měng ān, yí lá nà wèi pái yìn zhī hòu, qǐ qì dān bù zú bīng bèi zhí, zhì shì tǐng shēn lái jiàng. shì zōng yǐ ā lǔ dài wèi jì zhōu yā jūn wàn hù, yí lá nà wèi tóng zhī luò zhōu shì.
诏居庸关、古北口讥察契丹奸细,捕获者加官赏。万户温迪罕阿鲁带以兵四千屯古北口,蓟州、石门关等处各以五百人守之。海陵末年,阿鲁带为猛安,移剌娜为牌印祗候,起契丹部族兵被执,至是挺身来降。世宗以阿鲁带为济州押军万户,移剌娜为同知泺州事。
xī nán lù zhāo tǎo shǐ wán yán sī jìng wèi dū tǒng, cì jīn pái yī yín pái èr, xī běi lù zhāo tǎo shǐ táng kuò bèi gǔ dǐ fù zhī. yǐ bīng wǔ qiān wǎng huì yàn zǐ chéng jiù shù jūn, shì dì xíng chōng yào huò yú gǒu luò tún zhù, yuǎn chì hòu, zéi zhì jí zhàn, bù yǐ zhòu yè wéi xiàn. zhào sī jìng yuē:" qì dān zéi bài bì zǒu shān hòu, kě xuǎn xīn mǎ sān qiān, jiā chú lèi yǐ bèi zhuī xí."
西南路招讨使完颜思敬为都统,赐金牌一、银牌二,西北路招讨使唐括孛古底副之。以兵五千往会燕子城旧戍军,视地形冲要或于狗泺屯驻,远斥候,贼至即战,不以昼夜为限。诏思敬曰:“契丹贼败必走山后,可选新马三千,加刍颣以备追袭。”
pū sàn zhōng yì zhì jūn zhōng. shì shí, wō wò xī zǒu huā dào, zhòng shàng bā wàn. zhōng yì gāo zhōng jiàn jūn yǔ zéi yù, wàn hù chá lá pú chá wèi zuǒ yì, zōng hēng tǒng zhī zōng níng lá sā wèi yòu yì, zōng xù tǒng zhī shì jié yì zài zuǒ yì zhōng, yǔ zéi jiā hé wèi zhèn. zéi dù hé, yǐ bīng sì wàn yú xiān fàn zuǒ yì jūn, chá lá yǐ liù bǎi qí fèn jī bài zhī. fù yǐ sì wàn zhòng yǔ zuǒ yì jūn zhàn, zōng hēng shì jié qī móu kè zhǐ huà shī yí, zhèn luàn bài yú zéi. shì jié tǐng shēn tóu yú chá lá jūn zhōng, zéi wéi chá lá jūn, chá lá lì zhàn, zōng xù yǐ yòu yì jūn lái jiù, zéi nǎi qù.
仆散忠义至军中。是时,窝斡西走花道,众尚八万。忠义、高忠建军与贼遇,万户查剌、蒲查为左翼,宗亨统之;宗宁、剌撒为右翼,宗叙统之;世杰亦在左翼中,与贼夹河为阵。贼渡河,以兵四万余先犯左翼军,查剌以六百骑奋击败之。复以四万众与左翼军战,宗亨、世杰七谋克指画失宜,阵乱败于贼。世杰挺身投于查剌军中,贼围查剌军,查剌力战,宗叙以右翼军来救,贼乃去。
zhào yuē:" zì qì dān zuò nì, yǒu wéi zéi guà wù zhě, bù wèn rú hé cóng zéi, dàn néng fù yè, yǔ miǎn běn zuì. rú néng lǜ zhòng lái fù, huò néng shā bǔ shǒu lǐng ér jiàng, huò zhí sòng zéi suǒ shàn yòu zuò luàn zhī rén, jiē yǔ liàng jiā guān jué. zhèn niàn zhèng lóng nán zhēng, měng ān wáng zhě zhāo hái bèi lù, yǐ mìng qí zǐ sūn xí qí zhí. ěr děng wù chéng qián shì, gù huái chí yí. zéi jūn jīn jì pò sàn, shān hòu zhū chù jiē mìng jiàng shì è qí táo lù, ěr děng suī yù bù jiàng zhōng jiāng ān wǎng? ruò yóu yí èr, jù jiù fén miè, huǐ jí yǐ."
诏曰:“自契丹作逆,有为贼诖误者,不问如何从贼,但能复业,与免本罪。如能率众来附,或能杀捕首领而降,或执送贼所扇诱作乱之人,皆与量加官爵。朕念正隆南征,猛安亡者招还被戮,已命其子孙袭其职。尔等勿惩前事,故怀迟疑。贼军今既破散,山后诸处皆命将士遏其逃路,尔等虽欲不降终将安往?若犹疑贰,俱就焚灭,悔及矣。”
wō wò zì huā dào xī zǒu, pū sàn zhōng yì gē shí liè zhì níng yǐ dà jūn zhuī jí yú niǎo lǐng xī xiàn quán. míng rì, zéi jūn sān wàn qí shè shuǐ ér dōng. dà jūn xiān jù nán gāng, zuǒ yì jūn zì gāng wèi zhèn, yǐ lǐ ér běi, bù jūn jì zhī, yòu yì jūn jì bù jūn běi yǐn ér dōng, zuò yǎn yuè zhèn, bù jūn jū zhōng, qí bīng jù qí liǎng duān, shǐ zéi bú jiàn shǒu wěi. shì rì, dà wù huì míng, jì zhèn wù kāi, shǎo qǐng qíng jì, zéi jiàn zuǒ yì jù nán gāng bù gǎn jī, jī yòu yì jūn, wū yán chá lá lì zhàn, zéi shāo què. zhì níng yǔ jiā gǔ qīng chén wū lín dá lá sā duó lá hé zhàn, zéi dà bài, jiāng shè shuǐ qù, ní nìng bù dé jí dù. dà jūn zhú běi, rén mǎ xiāng róu jiàn ér sǐ, bù kě shèng shǔ, xiàn quán jiē píng, yú zhòng dǎo jí ér guò, huò bēn kuì cuàn nì lín mǎng jiān. dà jūn zhǒng jī zhī, fú zhǎn wàn jì, shēng qín qí dì wěi liù yuàn sī dài wáng niǎo. wō wò jǐn yǔ shù qí tuō qù, chāo wù qīng chén zhuī sì shí yú lǐ bù jí, zhǎn qiān yú jí, huò chē zhàng shén zhòng. qí mǔ xú niǎn jǔ yíng zì luò kuò gāng xī zǒu, zhì níng zhuī zhī, jǐn huò zī zhòng, fú wǔ wàn yú rén, zá chù bù kě shèng jì. wěi jié dù shǐ liù jí qí bù zú jiē jiàng.
窝斡自花道西走,仆散忠义、纥石烈志宁以大军追及于袅岭西陷泉。明日,贼军三万骑涉水而东。大军先据南冈,左翼军自冈为阵,迤逦而北,步军继之,右翼军继步军北引而东,作偃月阵,步军居中,骑兵据其两端,使贼不见首尾。是日,大雾晦冥,既阵雾开,少顷晴霁,贼见左翼据南冈不敢击,击右翼军,乌延查剌力战,贼稍却。志宁与夹谷清臣、乌林答剌撒、铎剌合战,贼大败,将涉水去,泥泞不得亟渡。大军逐北,人马相蹂践而死,不可胜数,陷泉皆平,余众蹈籍而过,或奔溃窜匿林莽间。大军踵击之,俘斩万计,生擒其弟伪六院司大王袅。窝斡仅与数骑脱去,钞兀、清臣追四十余里不及,斩千余级,获车帐甚众。其母徐辇举营自落括冈西走,志宁追之,尽获辎重,俘五万余人,杂畜不可胜计。伪节度使六及其部族皆降。
zhào běi jīng fù tǒng wán yán dá jí kuò běn bù mǎ, guī bàn chú liáng, réng shǐ dá jí wèi jiān zhàn guān, lù yǒu gōng zhě wén zòu. zhào xuǎn zhòng dōu xī jīng liǎng lù xīn jiù jūn wàn rén bèi shǒu yù, yǐ wō wò bài zǒu, kǒng huò chōng tū yě.
诏北京副统完颜达吉括本部马,规办刍粮,仍使达吉为监战官,录有功者闻奏。诏选中都、西京两路新旧军万人备守御,以窝斡败走,恐或冲突也。
pū sàn zhōng yì shǐ shǐ zòu jié, zhào lüè yuē:" píng zhāng zhèng shì yòu fù yuán shuài zhōng yì shǐ shǐ lái zòu dà jié. huò bèi jūn fú huò, huò zì néng lái fú, huò wú suǒ guī ér tóu bài, huò jiāng quán shǔ guī fù, huò fēn lǐng jiā zú lái jiàng, huò cháng shòu wěi mìng, jí zì lái céng yǔ guān jūn dòu dí, jiē shì qí zuì. qí sàn wáng rén nèi, chú wō wò yī shēn, bù yǐ dà xiǎo guān yuán shì hé míng sè, què lái guī fù zhě, yì zhǔn shì fàng. yǒu néng zhū bǔ wō wò, huò yú bù cóng zhāo nà wáng qù rén nèi zhū bǔ yǐ lái, jí huò néng lǜ zhòng yú zhǎng jūn guān jí suí chù guān sī tóu xiáng zhě, bìng gěi guān shǎng. gè lù fǔ nà lái zhě, wú dé zhé jiā qīn sǔn. wú zī gěi zhě, bù yǐ shì hé lù fēn, suí yǒu liáng chù ān zhì, réng guān wèi yǎng jì."
仆散忠义使使奏捷,诏略曰:“平章政事右副元帅忠义使使来奏大捷。或被军俘获,或自能来服,或无所归而投拜,或将全属归附,或分领家族来降,或尝受伪命,及自来曾与官军斗敌,皆释其罪。其散亡人内,除窝斡一身,不以大小官员是何名色,却来归附者,亦准释放。有能诛捕窝斡,或于不从招纳亡去人内诛捕以来,及或能率众于掌军官及随处官司投降者,并给官赏。各路抚纳来者,毋得辄加侵损。无资给者,不以是何路分,随有粮处安置,仍官为养济。”
wō wò shōu hé sàn zú wàn yú rén, suì rù xī bù, yǐ zhū xī zì yì, shí shí chū bīng kòu sù lǔ gǔ diàn gǔ běi kǒu xīng huà zhī jiān. wēn dí hǎn ā lǔ dài shǒu gǔ běi kǒu, yǔ zhàn bài yān. zhào wán yán móu yǎn pú chá wū lǐ yǎ pú chá pú lú hún yǐ bīng sān qiān, hé jiù tún bīng wǔ qiān, jī zhī. zhào shǒu yán sī jìng yǐ suǒ bù bīng rù xī dì, huì dà jūn tǎo wō wò.
窝斡收合散卒万余人,遂入奚部,以诸奚自益,时时出兵寇速鲁古淀、古北口、兴化之间。温迪罕阿鲁带守古北口,与战败焉。诏完颜谋衍、蒲察乌里雅、蒲察蒲卢浑以兵三千,合旧屯兵五千,击之。诏守颜思敬以所部兵入奚地,会大军讨窝斡。
zéi dǎng méng yǔ sōng hé měng ān pú sù yuè qiǎn rén zhì shuài fǔ yuē jiàng, zhào lìng qín bǔ wō wò, xǔ yǐ guān shǎng. zéi jiāng jiàng zhě shén zhòng. qí sàn zǒu zhě wén zhào shū zhāo xiáng, yì duō jiàng zhě. qí yú duō jí yì ér sǐ, wú fù dòu zhì. wō wò zì dù shì qióng, nǎi móu zì yáng chéng dào xī jīng bēn xià guó, dà jūn zhuī zhī yì jí, qí zhòng fù duō wáng qù, dù bù dé xī, nǎi běi zǒu shā tuó jiān. zhào shàng shū shěng:" fán xié cóng zhī jiā bèi fú lüè suì zhì lí sàn, yí cóng gǎi zhèng. jiàng shì wǎng wǎng cáng nì qí rén, yǒu sī jiǎn kuò fēn fù."
贼党霿{雨松}河猛安蒲速越遣人至帅府约降,诏令擒捕窝斡,许以官赏。贼将降者甚众。其散走者闻诏书招降,亦多降者。其余多疾疫而死,无复斗志。窝斡自度势穷,乃谋自羊城道西京奔夏国,大军追之益急,其众复多亡去,度不得西,乃北走沙陀间。诏尚书省:“凡胁从之家被俘掠遂致离散,宜从改正。将士往往藏匿其人,有司检括分付。”
jiān jūn zhì níng huò zéi shāo hé zhù, shì ér fú shā, zòng hái zéi zhōng, shǐ yòu qí qīn jìn bǔ wō wò yǐ zì xiào, xǔ yǐ guān shǎng. jiǔ yuè gēng zǐ, shāo hé zhù yǔ shén dú wò zhí wō wò, yì yòu dōu lín wán yán sī jìng jiàng, bìng huò qí mǔ xú niǎn jí qí qī zǐ zi fù dì zhí, jǐn shōu wěi jīn yín pái yìn. táng kuò bèi gǔ dǐ huò qián hú lǐ gǎi jié dù shǐ shén wēn jí qí jiā shǔ. xī běi lù zhāo tǎo shǐ lǐ jiā nú huò wěi shū mì shǐ zhú wò děng sān shí yú rén, fù yǔ měng ān ní běn pó guǒ zhuī wěi jiān jūn nà yě zhì tiān chéng xiàn, nà yě nǎi jiàng, nǎi huò wěi dōu yuán shuài chǒu gē jí jīn pái yī yín pái wǔ. zhì níng yǔ qīng chén zōng níng sù gē děng zhuī yú dǎng zhì yàn zǐ chéng, jǐn dé qí dǎng. qián zhì mǒ bá lǐ dá zhī dì, xī huò zhī, nì dǎng suì píng.
监军志宁获贼稍合住,释而弗杀,纵还贼中,使诱其亲近捕窝斡以自效,许以官赏。九月庚子,稍合住与神独斡执窝斡,诣右都临完颜思敬降,并获其母徐辇及其妻、子、子妇、弟、侄,尽收伪金银牌印。唐括孛古底获前胡里改节度使什温及其家属。西北路招讨使李家奴获伪枢密使逐斡等三十余人,复与猛安泥本婆果追伪监军那也至天成县,那也乃降,乃获伪都元帅丑哥及金牌一、银牌五。志宁与清臣、宗宁、速哥等追余党至燕子城,尽得其党。前至抹拔里达之地,悉获之,逆党遂平。
jiǎ chén, huáng tài zǐ lǜ bǎi guān shàng biǎo hè. yǐ sì, zhào tiān xià. xīn hài, wán yán sī jìng xiàn fú yú jīng shī, wō wò xiāo shǒu yú shì, zhé qí shǒu zú, fēn xuán zhū jīng fǔ. qí mǔ xú niǎn jí qī zǐ jiē lù zhī. qì dān jiàng rén jiē jū qí qì zhàng, pín bù néng zì jǐ zhě guān wèi yǎng jì.
甲辰,皇太子率百官上表贺。乙巳,诏天下。辛亥,完颜思敬献俘于京师,窝斡枭首于市,磔其手足,分悬诸京府。其母徐辇及妻子皆戮之。契丹降人皆拘其器仗,贫不能自给者官为养济。
kuò lǐ zā bā lǜ zhòng nán zǒu, zhào zuǒ xuān huī shǐ zōng hēng zhuī jí zhī. zā bā zhà chēng jiàng, zōng hēng xìn qí yán, suì bù yǔ zhàn. zā bā dài zhī yuē:" kuò lǐ jīng zǒu, yuàn zhuī zhī." zōng hēng zòng zā bā qù. yì dōu měng ān yù yǐ suǒ bù zhuī kuò lǐ zā bā, zōng hēng kǒng fēn qí gōng, bù tīng, ér zòng jūn shì qǔ zéi suǒ qì zī náng rén chù ér zì yǒu zhī. kuò lǐ zā rù yóu shì de wáng qù, suì bēn yú sòng. zōng hēng jiàng níng zhōu cì shǐ. qí hòu, sòng lǐ shì fǔ yòng kuò lǐ zā bā, suì qǔ sù zhōu, pō wéi biān huàn.
括里、紥八率众南走,诏左宣徽使宗亨追及之。紥八诈称降,宗亨信其言,遂不与战。紥八绐之曰:“括里惊走,愿追之。”宗亨纵紥八去。益都猛安欲以所部追括里、紥八,宗亨恐分其功,不听,而纵军士取贼所弃资囊人畜而自有之。括里、紥入由是得亡去,遂奔于宋。宗亨降宁州刺史。其后,宋李世辅用括里、紥八,遂取宿州,颇为边患。
shén dú wò chú tóng zhī ān huà jūn jié dù shǐ, shāo hé zhù chú tóng zhī zhèn wǔ jūn jié dù shǐ shì. dà dìng liù nián, diǎn jiǎn sī zòu, qīn jūn zhōng yǒu nì dǎng zǐ dì, qǐng yī qiè bà qù. zhào yuē:" shēn yù nì dǎng zhě bà zhī, yú wù wèn."
神独斡除同知安化军节度使,稍合住除同知震武军节度使事。大定六年,点检司奏,亲军中有逆党子弟,请一切罢去。诏曰:“身预逆党者罢之,余勿问。”
zàn yuē: jīn rén yǐ yān shān yǔ sòng, suì qǐ zhāng jué tiào liáng zhī xīn, jué qǐ wèi sòng zhě zāi, gài yù chéng shí yǐ jiǎo lì ěr. yē lǜ yú dǔ cóng zōng wàng zhuī tiān zuò, céng bù yí yú lì, gōng chéng jiāo yì, zì qǔ zhū miè, fú zāi. zhèng lóng jiā bīng, qì dān zuò nán, chuán yuē:" fū bīng yóu huǒ yě, fú jí jiāng zì fén." kě bù jiè zāi!
赞曰:金人以燕山与宋,遂启张觉跳梁之心,觉岂为宋者哉,盖欲乘时以徼利耳。耶律余睹从宗望追天祚,曾不遗余力,功成骄溢,自取诛灭,咈哉。正隆佳兵,契丹作难,《传》曰:“夫兵犹火也,弗戢将自焚。”可不戒哉!