āi zōng xià
◎哀宗下
jiǔ yuè wù yín shuò, zhào jiǎn qīn wèi jūn. jǐ chǒu, jūn shì shā zhèng mén shǒu zhě chū bēn. rén chén, qǐ shàng dǎng gōng zhāng kāi jí lín zī jùn wáng wáng yì shēn guǎng píng jùn wáng fàn chéng jìn wèi yuán shuài. yǐ qián yù shǐ dài fū wán yán hé zhōu quán cān zhī zhèng shì. yǐ wèi, yǐ bǎng zhào mín mài fàng xià nián jūn xū qián, shàng hù tián zū rú zhī. xīn chǒu, yè dà léi, gōng bù shàng shū pú nǎi sù zhèn sǐ.
九月戊寅朔,诏减亲卫军。己丑,军士杀郑门守者出奔。壬辰,起上党公张开及临淄郡王王义深、广平郡王范成进为元帅。以前御史大夫完颜合周权参知政事。乙未,以榜召民卖放下年军需钱,上户田租如之。辛丑,夜大雷,工部尚书蒲乃速震死。
rùn yuè wù shēn shuò, qiǎn shǐ yǐ tiě quàn yī hǔ fú liù dà xìn pái shí zhī jīn lóng wén yù yī yī yuè wáng yù yú dài yī gōng shǐ èr cì yǎn wáng yòng ān, qí fù mǔ qī jiē zèng fēng zhī. yòu yǐ shì xí xuān mìng shí jùn wáng xuān mìng shí yù miǎn gǔ dài shí fù yòng ān, qí tóng méng kě cì zhě jí cì zhī. xīn hài, qiǎn zhāng kāi wēn sā xīn liú yì gāo xiǎn lǜ bù jūn hù chén liú tōng xǔ liáng dào. bà pín mín jìn xiàn liáng. wù wǔ, zhāo xiāng dǎo. jǐ wèi, yǒu jiàn shè rù gōng zhōng, shū jiān chén xìng míng, liǎng rì ér zài dé zhī. xīn yǒu, zài kuò jīng chéng sù, yǐ yù shǐ dài fū hé zhōu diǎn jiǎn tú dān bǎi jiā děng zhǔ zhī. bǐng yín, kuò sù shǐ zhě bīng mǎ dōu zǒng lǐng wán yán jiǔ zhù yǐ sù yǒu péng bài, zhàng shā xiào fù yú shěng mén.
闰月戊申朔,遣使以铁券一、虎符六、大信牌十、织金龙文御衣一、越王玉鱼带一、弓矢二赐兖王用安,其父母妻皆赠封之。又以世袭宣命十、郡王宣命十、玉免鹘带十付用安,其同盟可赐者即赐之。辛亥,遣张开、温撒辛、刘益、高显率步军护陈留、通许粮道。罢贫民进献粮。戊午,招乡导。己未,有箭射入宫中,书奸臣姓名,两日而再得之。辛酉,再括京城粟,以御史大夫合周、点检徒单百家等主之。丙寅,括粟使者兵马都总领完颜九住以粟有蓬稗,杖杀孝妇于省门。
shí yuè, yǐ qián sī nóng qīng lǐ huàn fēi yǔ, zhào zuǒ chéng lǐ qī hù bù shì láng yáng tīng xì yù, jiāng yǐ jūn chǔ shī jì zuò zuì. é qī tīng bìng chú míng, ér zhǐ jí tīng jiā zī. huàn suì quán hù bù shàng shū. xún shè cán qiàn liáng, qí yīng yǐ liáng shì xì zhě jiē shì zhī. zhào zhēng zhū dào jūn, qī yǐ shí èr yuè yī rì rù yuán.
十月,以前司农卿李涣飞语,诏左丞李蹊、户部侍郎杨綎系狱,将以军储失计坐罪。俄蹊、綎并除名,而止籍綎家赀。涣遂权户部尚书。寻赦残欠粮,其应以粮事系者皆释之。诏征诸道军,期以十二月一日入援。
shí yī yuè dīng wèi shuò, cì pín mín zhōu. píng zhāng zhèng shì hóu zhì zhì shì. zuǒ sī láng zhōng xié mǎo ài shí yǐ yán shì wǔ jìn shì, sòng yǒu sī, xún shì zhī. jǐ yǒu, wèi zhōu jūn xiào bái zhòu qǔ fēng bèi cāng mǐ. rén zǐ, jīng chéng rén xiāng shí. guǐ chǒu, zhào cáo mén sòng mén fàng shì mín chū jiù shí. rén xū, zhào zhū jiàng xiāng rù yì shì. yǎn wáng yòng ān lǜ bīng zhì xú zhōu, yuán shuài wáng dé quán bì chéng bù nà. huì liú ān guó yǔ sù shuài zhòng sēng nú yǐn bīng rù yuán, zhì lín huàn, yòng ān shǐ rén jié shā zhī, gōng xú zhōu jiǔ bù néng xià, tuì bǎo lián shuǐ. zhì shǐ yīn shì yīng yǐ yòng ān bù fù yuán, hái zhì sù zhōu xī, yù dà yuán bīng, sǐ zhī. bǐng yín, hé jiè yuán shuài quán xìng bǎo jūn jié dù shǐ zhào wěi xí jù shǎn zhōu yǐ pàn, shā xíng shěng ā bù hǎn nú shí lá yǐ xià fán èr shí yī rén, wū ā bù hǎn nú shí lá děng fǎn zhuàng yǐ wén. shàng zhī qí yuān, bù néng zhí qí shì, jiù shòu wěi yuán shuài zuǒ jiān jūn, jiān xī ān jūn jié dù shǐ, xíng zǒng shuài fǔ shì. wěi xún yì guī běi.
十一月丁未朔,赐贫民粥。平章政事侯挚致仕。左司郎中斜卯爱实以言事忤近侍,送有司,寻释之。己酉,卫州军校白昼取丰备仓米。壬子,京城人相食。癸丑,诏曹门、宋门放士民出就食。壬戌,召诸将相入议事。兖王用安率兵至徐州,元帅王德全闭城不纳。会刘安国与宿帅众僧奴引兵入援,至临涣,用安使人劫杀之,攻徐州久不能下,退保涟水。制使因世英以用安不赴援,还至宿州西,遇大元兵,死之。丙寅,河、解元帅权兴宝军节度使赵伟袭据陕州以叛,杀行省阿不罕奴十剌以下凡二十一人,诬阿不罕奴十剌等反状以闻。上知其冤,不能直其事,就授伟元帅左监军,兼西安军节度使,行总帅府事。伟寻亦归北。
shí èr yuè bǐng zǐ shuò, yǐ shì shì wēi jí, qiǎn jìn shì jí bái huá wèn jì, huá duì yǐ jì jì yǐ xī rù qí zhī yì, suì yǐ wéi yòu sī láng zhōng. jiǎ shēn, zhào yì qīn chū. yǐ yǒu, zài yì yú dà qìng diàn, shàng yù yǐ guān nú gāo xiǎn liú yì wèi yuán shuài, bù guǒ. shì rì, chú bài hù cóng jí shǒu jīng chéng guān. yǐ yòu chéng xiàng shū mì shǐ jiān zuǒ fù yuán shuài sài bù, píng zhāng zhèng shì quán shū mì shǐ jiān yòu fù yuán shuài bái sā, yòu fù yuán shuài jiān shū mì fù shǐ quán cān zhī zhèng shì é chū, bīng bù shū quán shàng shū zuǒ chéng lǐ qī, yuán shuài zuǒ jiān jūn xíng zǒng shuài fǔ shì tú dān bǎi jiā děng lǜ zhū jūn hù cóng. cān zhī zhèng shì jiān shū mì yuàn fù shǐ wán yán nú shēn, shū mì fù shǐ jiān zhī kāi fēng fǔ quán cān zhī zhèng shì xí niē ā bù, lǐ chéng sì miàn dōu zǒng lǐng hù bù shàng shū wán yán zhū kē, wài chéng dōng miàn yuán shuài bǎ sā hé, nán miàn yuán shuài shù jiǎ yǎo zhù, xī miàn yuán shuài cuī lì, běi miàn yuán shuài bèi shù lǔ mǎi nú děng liú shǒu. chú bài jì dìng, yǐ jīng chéng fù zhī. zhuó wèi fán hàn lín xiū zhuàn, rú dèng zhōu zhāo wǔ xiān rù yuán. dīng hài, shàng yù duān mén, fā fǔ kù jí liǎng fǔ qì mǐn gōng rén yī wù cì jiàng shì. wù xū, guān nú a lǐ hé móu lì jīng wáng bù guǒ, cháo tíng zhī qí móu, zhì bù wèn. gēng zǐ, shàng fā nán jīng, yǔ tài hòu huáng hòu zhū fēi bié, tài tòng. xíng cì gōng zhǔ yuàn, tài hòu qiǎn zhōng guān chí mǐ ròu biàn kào jūn shì. xīn chǒu, zhì kāi yáng mén wài, huī bǎi guān tuì. zhào yù shù bīng yuē:" shè jì zōng miào zài cǐ, rǔ děng zhuàng shì yě, wú yǐ bù yù jìn fā zhī shù, biàn wèi wú gōng, ruò bǎo shǒu wú yú, jiāng lái gōng shǎng gù qǐ zài zhàn shì xià?" wén zhě jiē sǎ qì. shì rì, gǒng chāng yuán shuài wán yán hū xié hǔ zhì zì jīn chāng, wèi shàng yán jīng xī sān bǎi lǐ zhī jiān wú jǐng zào, bù kě wǎng, dōng xíng zhī yì suì jué, yǐ wéi shàng shū yòu chéng cóng xíng, suì cì chén liú. rén yín, cì qǐ xiàn. guǐ mǎo, cì huáng chéng. chéng xiàng wán yán sài bù zhī zǐ àn chūn yǒu zuì, fú zhū. jiǎ chén, cì huáng líng gāng. yǐ sì, zhū jiàng qǐng xìng hé shuò, cóng zhī.
十二月丙子朔,以事势危急,遣近侍即白华问计,华对以纪季以酅入齐之义,遂以为右司郎中。甲申,诏议亲出。乙酉,再议于大庆殿,上欲以官奴、高显、刘益为元帅,不果。是日,除拜扈从及守京城官。以右丞相、枢密使兼左副元帅赛不,平章政事、权枢密使兼右副元帅白撒,右副元帅兼枢密副使权参知政事讹出,兵部书权尚书左丞李蹊,元帅左监军行总帅府事徒单百家等率诸军扈从。参知政事兼枢密院副使完颜奴申,枢密副使兼知开封府权参知政事习捏阿不,里城四面都总领、户部尚书完颜珠颗,外城东面元帅把撒合,南面元帅术甲咬住,西面元帅崔立,北面元帅孛术鲁买奴等留守。除拜既定,以京城付之。擢魏璠翰林修撰,如邓州招武仙入援。丁亥,上御端门,发府库及两府器皿宫人衣物赐将士。戊戌,官奴、阿里合谋立荆王不果,朝廷知其谋,置不问。庚子,上发南京,与太后、皇后、诸妃别,太恸。行次公主苑,太后遣中官持米肉遍犒军士。辛丑,至开阳门外,麾百官退。诏谕戍兵曰:“社稷宗庙在此,汝等壮士也,毋以不预进发之数,便谓无功,若保守无虞,将来功赏顾岂在战士下?”闻者皆洒泣。是日,巩昌元帅完颜忽斜虎至自金昌,为上言京西三百里之间无井灶,不可往,东行之议遂决,以为尚书右丞从行,遂次陈留。壬寅,次杞县。癸卯,次黄城。丞相完颜赛不之子按春有罪,伏诛。甲辰,次黄陵堈。乙巳,诸将请幸河朔,从之。
èr nián zhēng yuè bǐng wǔ shuò, jì hé, běi fēng dà zuò, hòu jūn bù kè jì. dīng wèi, dà yuán bīng zhuī jī yú nán àn, yuán shuài wán yán zhū ér hè dōu xǐ sǐ zhī, jiàn wēi dū wèi wán yán wù lùn chū jiàng. jǐ yǒu, shàng kū jì zhàn sǐ shì yú hé běi àn, jiē zèng guān, zhǎn wù lùn chū èr dì yǐ xùn. shè hé shuò, zhāo jí bīng liáng, yì qǔ wèi zhōu. yuán shuài pú chá guān nú jiāng zhōng xiào jūn qiān rén, dōng miàn yuán shuài gāo xiǎn guǒ yì dū wèi zhān gē yǎo zhù lǐng jūn wàn rén wéi qián fēng, zhì pú chéng. gēng xū, shàng cì ōu má gāng, píng zhāng zhèng shì bái sā yuán shuài hé sù jiā wù dǐ bù jì zhì. xīn hài, bái sā yǐn bīng gōng wèi zhōu, bù kè. yǐ mǎo, wén dà yuán bīng zì hé nán dù hé, zhì wèi zhī xī nán, suì tuì shī, dīng sì, zhàn yú bái gōng miào, bái sā bài jī, qì jūn dōng dùn. yuán shuài liú yì shàng dǎng gōng zhāng kāi yì dùn, bìng wèi mín jiā suǒ shā. yì bù qǔ wáng quán jiàng. wù wǔ, shàng jìn cì pú chéng, fù huán wèi lóu cūn. lǐ xīn zì biàn jīng chū bēn, fú zhū. jǐ wèi, shàng yǐ bái sā móu, yè qì liù jūn dù hé, yǔ fù yuán shuài hé lǐ hé liù qī rén zǒu guī dé. gēng shēn, zhū jūn shǐ zhī shàng yǐ wǎng, suì kuì. xīn yǒu, sī nóng dà qīng pú chá shì dá yuán shuài wán yán hū tǔ chū guī dé xī mén, fèng yíng shàng rù guī dé. shè zài fǔ qiú. jūn mín pǔ tán yī guān, cì jìn shì zhōng chǎng wáng fǔ yǐ xià shí liù rén chū shēn. qiǎn fèng yù shù jiǎ tǎ shī bù hòu dì tú dān sì xǐ wǎng biàn jīng fèng yíng liǎng gōng. bái sā hái zì pú chéng, jù bīng yú dà qiáo, bù gǎn rù. rén xū, qiǎn shǐ zhào bái sā zhì, shù qí zuì, xià zhī yù, réng jí qí jiā cái cì jiàng shì, yuē:" rǔ bèi yí jié zhōng lì, wú rú sī rén wù guó." rén yǔ jīn yī liǎng. qī rì, bái sā jí qí zi hū tǔ lín jiē sǐ yù zhōng. yòu chéng xiàng sài bù zhì shì. yòu chéng wán yán hū xié hǔ xíng shěng shì yú xú zhōu. guān nú zài qǐng lǜ bīng běi dù, nǚ lǔ huān bù kě. qiǎn guī dé zhī fǔ xíng hù bù shàng shū pú chá shì dá dōu zhuǎn yùn shǐ zhāng jùn mín rú chén cài qǔ liáng, yǐ yuán shuài lǐ qí wáng bì hù zhī. wù chén, ān píng dū wèi jīng chéng xī miàn yuán shuài cuī lì yǔ qí dǎng hán duó yào ān guó děng jǔ bīng wèi luàn, shā cān zhī zhèng shì wán yán nú shēn shū mì fù shǐ wán yán xié niǎn ā bù, lè bīng rù jiàn tài hòu, chuán lìng zhào wèi wáng zǐ cóng kè wèi liáng wáng, jiān guó. jí zì wèi tài shī jūn mǎ dōu yuán shuài shàng shū lìng, xún zì chēng zuǒ chéng xiàng dōu yuán shuài shàng shū lìng zhèng wáng. dì yǐ píng zhāng zhèng shì, kǎn diàn qián dōu diǎn jiǎn, qí dǎng bèi shù lǔ gē yù shǐ zhōng chéng, hán duó fù yuán shuài jiān zhī kāi fēng fǔ, zhé xī yán yào ān guó zhāng jūn nú wán yán hé dá bìng yuán shuài, shī sù zuǒ yòu sī láng zhōng, jiǎ liáng bīng bù láng zhōng jiān yòu sī dōu shì, yòu shǔ gōng bù shàng shū wēn dí hǎn èr shí lì bù shì láng liú zhòng zhōu bìng wèi cān zhī zhèng shì, xuān huī shǐ ào tún shùn qīng wèi shàng shū zuǒ chéng, hù bù shì láng zhāng zhèng lún wèi shàng shū yòu chéng, zuǒ yòu sī dōu shì zhāng jié wèi zuǒ yòu sī láng zhōng, shàng shū shěng yuàn yuán hào wèn wèi zuǒ yòu sī yuán wài láng, dōu zhuǎn yùn zhī shì wáng tiān qí huái zhōu tóng zhī kāng táng bìng wèi zuǒ yòu sī dōu shì. kāi fēng pàn guān lǐ yǔ yì qì guān qù. hù bù zhǔ shì zhèng zhe zhào bù qǐ. shì rì, yòu fù diǎn jiǎn wēn dūn a lǐ, zuǒ yòu huái yuán wài láng niè tiān jì, yù shǐ dài fū péi mǎn ā hǔ dài, jiàn yì dài fū zuǒ yòu sī láng zhōng wū gǔ sūn nú shēn, zuǒ fù diǎn jiǎn wán yán ā sàn, fèng yù máng gē, jiǎng yì pú chá qí bìng sǐ zhī. suì sòng kuǎn dà yuán jūn qián. guǐ yǒu, dà yuán jiāng suì bù jué jìn bīng biàn jīng. jiǎ xū, lì yuè suí jià guān shǔ jūn mín zǐ nǚ yú shěng shǔ, jí jìn mín jiān jià qǔ, kuò jīng chéng cái. liǎng gōng zhí biàn bù guǒ xíng, dá shī bù yǐ qí fù yǎo zhù sì xǐ yǐ qí qī duó mén ér chū, gēng wǔ zhì guī dé. shàng nù èr rén, jiē zhǎn yú shì. yǐ hài, qiǎn yòu xuān huī tí diǎn jìn shì jú shì yí lá zhān gǔ rú xú zhōu, xiāng dì xíng, chá cāng kù xū shí. bái huá rú dèng zhōu zhào bīng.
二年正月丙午朔,济河,北风大作,后军不克济。丁未,大元兵追击于南岸,元帅完颜猪儿、贺都喜死之,建威都尉完颜兀论出降。己酉,上哭祭战死士于河北岸,皆赠官,斩兀论出二弟以殉。赦河朔,招集兵粮,议取卫州。元帅蒲察官奴将忠孝军千人,东面元帅高显、果毅都尉粘哥咬住领军万人为前锋,至蒲城。庚戌,上次沤麻冈,平章政事白撒、元帅和速嘉兀底不继至。辛亥,白撒引兵攻卫州,不克。乙卯,闻大元兵自河南渡河,至卫之西南,遂退师,丁巳,战于白公庙,白撒败绩,弃军东遁。元帅刘益、上党公张开亦遁,并为民家所杀。益部曲王全降。戊午,上进次蒲城,复还魏楼村。李辛自汴京出奔,伏诛。己未,上以白撒谋,夜弃六军渡河,与副元帅、合里合六七人走归德。庚申,诸军始知上已往,遂溃。辛酉,司农大卿蒲察世达、元帅完颜忽土出归德西门,奉迎上入归德。赦在府囚。军民普覃一官,赐进士终场王辅以下十六人出身。遣奉御术甲塔失不、后弟徒单四喜往汴京奉迎两宫。白撒还自蒲城,聚兵于大桥,不敢入。壬戌,遣使召白撒至,数其罪,下之狱,仍籍其家财赐将士,曰:“汝辈宜竭忠力,毋如斯人误国。”人予金一两。七日,白撒及其子忽土邻皆死狱中。右丞相赛不致仕。右丞完颜忽斜虎行省事于徐州。官奴再请率兵北渡,女鲁懽不可。遣归德知府行户部尚书蒲察世达、都转运使张俊民如陈、蔡取粮,以元帅李琦、王璧护之。戊辰,安平都尉、京城西面元帅崔立与其党韩铎、药安国等举兵为乱,杀参知政事完颜奴申、枢密副使完颜斜捻阿不,勒兵入见太后,传令召卫王子从恪为梁王,监国。即自为太师、军马都元帅、尚书令,寻自称左丞相、都元帅、尚书令、郑王。弟倚平章政事,侃殿前都点检,其党孛术鲁哥御史中丞,韩铎副元帅兼知开封府,折希颜、药安国、张军奴、完颜合答并元帅,师肃左右司郎中,贾良兵部郎中兼右司都事,又署工部尚书温迪罕二十、吏部侍郎刘仲周并为参知政事,宣徽使奥屯舜卿为尚书左丞,户部侍郎张正伦为尚书右丞,左右司都事张节为左右司郎中,尚书省掾元好问为左右司员外郎,都转运知事王天祺、怀州同知康瑭并为左右司都事。开封判官李禹翼弃官去。户部主事郑著召不起。是日,右副点检温敦阿里,左右怀员外郎聂天骥,御史大夫裴满阿虎带,谏议大夫、左右司郎中乌古孙奴申,左副点检完颜阿散,奉御忙哥,讲议蒲察琦并死之。遂送款大元军前。癸酉,大元将碎不泬进兵汴京。甲戌,立阅随驾官属军民子女于省署,及禁民间嫁娶,括京城财。两宫值变不果行,答失不以其父咬住、四喜以其妻夺门而出,庚午至归德。上怒二人,皆斩于市。乙亥,遣右宣徽提点近侍局事移剌粘古如徐州,相地形,察仓库虚实。白华如邓州召兵。
èr yuè bǐng zǐ shuò. yú shān zhāng huán shā yuán shuài wán yán hū tǔ, xíng shěng hū xié hǔ zì lǜ bīng tǎo zhī, huì cóng yí yán lù zhū huán, nǎi hái. kuò chéng zhōng liáng. zhī guī dé fǔ shì shí zhǎn nǚ lǔ huān wèi shū mì fù shǐ quán cān zhī zhèng shì. liú yuán shuài guān nú zhōng xiào jūn sì bǎi wǔ shí rén, dū wèi mǎ yòng jūn èr bǎi bā shí yú rén, fā yú jūn fù sù xú chén sān zhōu jiù liáng.
二月丙子朔。鱼山张瓛杀元帅完颜忽土,行省忽斜虎自率兵讨之,会从宜严禄诛瓛,乃还。括城中粮。知归德府事石盏女鲁懽为枢密副使、权参知政事。留元帅官奴忠孝军四百五十人,都尉马用军二百八十余人,发余军赴宿、徐、陈三州就粮。
sān yuè yǐ chǒu, shí zhǎn nǚ lǔ huān qǐ jǐn sàn wèi bīng chū chéng jiù shí. guān nú sī yǔ guó yòng ān móu, yāo shàng xìng hǎi zhōu, bù cóng. cài shuài wū shí lùn gǎo yǐ liáng sì bǎi yú hú zhì guī dé, biǎo qǐng lín xìng, shàng qiǎn xué shì wū shí lùn pú xiān yǐ xìng cài zhī yì yù qí zhōu rén. wù chén, guān nú yǐ zhōng xiào jūn wèi luàn, gōng shā mǎ yòng, suì shā shàng shū zuǒ chéng lǐ qī cān zhī zhèng shì shí zhǎn nǚ lǔ huān diǎn jiǎn tú dān cháng lè, cóng guān yòu chéng yǐ xià sān bǎi yú rén. shàng shè guān nú, bào nǚ lǔ huān zuì zhuàng, yǐ guān nú wèi shū mì fù shǐ quán cān zhī zhèng shì, zuǒ yòu sī láng zhōng zhāng tiān gāng wèi hù bù shì láng quán cān zhī zhèng shì. xīn mǎo, guān nú zhēn shòu cān zhī zhèng shì, jiān zuǒ fù yuán shuài. guān nú yǐ shàng jū zhào bì táng, jìn jìn zhū chén wú yī rén gǎn zòu duì zhě. shàng rì bēi qì yán yuē:" zì gǔ wú bù wáng zhī guó bù sǐ zhī zhǔ, dàn hèn zhèn bù zhī yòng rén, zhì wèi cǐ nú suǒ qiú ěr." suì yǔ nèi jú lìng sòng guī děng móu zhū guān nú. xià sì yuè rén wǔ, xú zhōu xíng shěng wán yán hū xié gòng zhí wáng dé quán bìng qí zi zhū zhī, jí qí dǎng wáng lín yáng guī xié mǎo yán shòu. zhào jīng lì shāng yǔ yòng zhī. yú shān cóng yí yán lù pàn guī lián shuǐ. gēng yín, chén zhōu dū wèi lǐ shùn ér shā xíng shěng zhān gé nú shēn jí zhāo fǔ shǐ liú tiān qǐ, sòng kuǎn yú cuī lì. zhāng jùn mín lǐ qí bēn biàn jīng. wáng bì hái guī dé. guǐ sì, cuī lì yǐ liáng wáng cóng kè jīng wáng shǒu chún jí jí zhū zōng shì nán nǚ wǔ bǎi yú rén zhì qīng chéng, jiē jí yú nán. jiǎ wǔ, liǎng gōng běi qiān. jiǎ chén, dèng zhōu jié dù shǐ yí lá yuàn yǐ qí chéng pàn, yǔ bái huá jù wáng rù sòng.
三月乙丑,石盏女鲁懽乞尽散卫兵出城就食。官奴私与国用安谋,邀上幸海州,不从。蔡帅乌石论镐以粮四百余斛至归德,表请临幸,上遣学士乌石论蒲鲜以幸蔡之意谕其州人。戊辰,官奴以忠孝军为乱,攻杀马用,遂杀尚书左丞李蹊、参知政事石盏女鲁懽、点检徒单长乐,从官右丞已下三百余人。上赦官奴,暴女鲁懽罪状,以官奴为枢密副使、权参知政事,左右司郎中张天纲为户部侍郎、权参知政事。辛卯,官奴真授参知政事,兼左副元帅。官奴以上居照碧堂,禁近诸臣无一人敢奏对者。上日悲泣言曰:“自古无不亡之国、不死之主,但恨朕不知用人,致为此奴所囚耳。”遂与内局令宋圭等谋诛官奴。夏四月壬午,徐州行省完颜忽斜贡执王德全并其子诛之,及其党王琳、杨璝、斜卯延寿。召经历商瑀用之。鱼山从宜严禄叛归涟水。庚寅,陈州都尉李顺儿杀行省粘葛奴申及招抚使刘天起,送款于崔立。张俊民、李琦奔汴京。王壁还归德。癸巳,崔立以梁王从恪、荆王守纯及及诸宗室男女五百余人至青城,皆及于难。甲午,两宫北迁。甲辰,邓州节度使移剌瑗以其城叛,与白华俱亡入宋。
liù yuè jǐ mǎo, guān nú jí qí dǎng a lǐ hé bái jìn jiē fú zhū. shàng yù shuāng mén, shè zhōng xiào jūn, yǐ ān fǎn cè. suì jué cè qiān cài, zhào cài xī chén yǐng gè yǐ bīng lái yà. zhōng jīng liú shǒu quán cān zhèng wū lín dá hú tǔ qì chéng bēn cài. rén wǔ, zhōng jīng pò, liú shǒu jiān pián yí zǒng shuài qiáng shēn sǐ zhī. wù zǐ, zhào xú zhōu xíng shěng wán yán hū xié hǔ fù xíng zài suǒ, yǐ mǒ niǎn wù diǎn dài xíng shěng shì, guō ēn wèi zǒng shuài jiān jié dù shǐ. xīn mǎo, shàng fā guī dé, liú yuán shuài wáng bì shǒu zhī. rén chén, cì bó zhōu. guǐ sì, yǐ bó zhōu jié dù shǐ wáng jìn tóng zhī jié dù shǐ wáng bīn zhēng mín dīng yùn tiě jiǎ qiǔ liáng, liú quán cān zhèng zhāng tiān gāng dǒng zhī, jiù qiān yǒu gōng jiàng shì. lín zī jùn wáng wáng yì shēn jù líng bì wàng kǒu zhài yǐ pàn, qiǎn jìn shì zhí cháng nǚ xī liè wán chū jiāng xú sù bīng tǎo zhī, yì shēn bài zǒu lián shuǐ, rù sòng. bǐng shēn, bó zhōu zhèn fáng jūn cuī fù gē shā shǒu chén wáng bīn děng, zhāng tiān gāng yǐ pián yí shòu fù gē jié dù shǐ, bà yùn tiě jiǎ qiǔ liáng, zhōu rén nǎi ān. jǐ hài, shàng rù cài zhōu, zhào shàng shū shěng wèi shū zhào wǔ xiān huì bīng rù yuán. xú zhōu xíng shěng mǒ niǎn wù diǎn fù cài zhōu. qǐ fù yòu chéng xiàng zhì shì sài bù dài xíng shěng shì.
六月己卯,官奴及其党阿里合、白进皆伏诛。上御双门,赦忠孝军,以安反侧。遂决策迁蔡,诏蔡、息、陈、颍各以兵来迓。中京留守、权参政乌林答胡土弃城奔蔡。壬午,中京破,留守兼便宜总帅强伸死之。戊子,召徐州行省完颜忽斜虎赴行在所,以抹撚兀典代行省事,郭恩为总帅兼节度使。辛卯,上发归德,留元帅王璧守之。壬辰,次亳州。癸巳,以亳州节度使王进、同知节度使王宾征民丁运铁甲糗粮,留权参政张天纲董之,就迁有功将士。临淄郡王王义深据灵璧望口寨以叛,遣近侍直长女奚烈完出将徐、宿兵讨之,义深败走涟水,入宋。丙申,亳州镇防军崔复哥杀守臣王宾等,张天纲以便宜授复哥节度使,罢运铁甲糗粮,州人乃安。己亥,上入蔡州,诏尚书省为书召武仙会兵入援。徐州行省抹撚兀典赴蔡州。起复右丞相致仕赛不代行省事。
qī yuè guǐ mǎo shuò, qū shè cài zhōu guǎn nèi zá fàn sǐ zuì yǐ xià. guān lì jūn mín pǔ tán liǎng guān, jīng yīng bàn zhě gèng qiān yī guān. chí mén jìn, tōng zhòng huò, cài rén biàn zhī. yǐ sì, yǐ wū gǔ lùn gǎo wèi yù shǐ dài fū, zǒng shuài rú gù, zhāng tiān gāng wèi yù shǐ zhōng chéng, réng quán cān zhèng, wán yán yào shī wèi zhèn nán jūn jié dù shǐ, jiān cài zhōu guǎn nèi guān chá shǐ. wù shēn, zuǒ yòu sī láng zhōng wū gǔ lùn pú xiān jiān xī zhōu cì shǐ, quán yuán shuài yòu dōu jiān, xíng shuài fǔ shì. zhēng xíng yuán shuài quán zǒng shuài lóu shì qiān shū mì yuàn shì. jǐ yǒu, xuǎn shì nǚ bèi gōng zhōng shǐ lìng, yǐ de shù rén, yǐ yòu chéng hū xié hǔ jiàn, liú shí wén yì zhě yī rén, yú tīng zì biàn. yǐ mǎo, qiǎn wèi fán zhēng wǔ xiān bīng. dīng sì, hù wèi pú xiān shí lǔ fù zǔ zōng yù róng zhì zì biàn, chì yǒu sī fèng ān yú qián yuán sì. qián yù shǐ zhōng chéng pú chá shì dá xī miàn yuán shuài bǎ sā hé zì biàn lái guī. xīn yǒu, wǔ xiān jié jiàng shì, móu qǔ sòng jīn zhōu, zhì xī shuǐ zhòng kuì. xíng liù bù shàng shū lú zhī shì láng shí jiè móu guī cài zhōu, xiān zhuī zhī bù jí, suì shā jiè. dīng mǎo, dìng jìn mǎ qiān shǎng gé, yòu dìng kuò mǎ zuì gé, yǐ qiān shū mì yuàn shì quán cān zhèng shì mǒ niǎn wù diǎn lǐng qí shì. qiǎn shǐ fēn yì zhū dào, xuǎn bīng huì yú cài. jǐ sì, yǐ pú chá shì dá wèi lì bù shì láng, quán xíng liù bù shàng shū.
七月癸卯朔,曲赦蔡州管内杂犯死罪以下。官吏军民普覃两官,经应办者更迁一官。弛门禁,通众货,蔡人便之。乙巳,以乌古论镐为御史大夫,总帅如故,张天纲为御史中丞,仍权参政,完颜药师为镇南军节度使,兼蔡州管内观察使。戊申,左右司郎中乌古论蒲鲜兼息州刺史,权元帅右都监,行帅府事。征行元帅权总帅娄室签枢密院事。己酉,选室女备宫中使令,已得数人,以右丞忽斜虎谏,留识文义者一人,余听自便。乙卯,遣魏璠征武仙兵。丁巳,护卫蒲鲜石鲁负祖宗御容至自汴,敕有司奉安于乾元寺。前御史中丞蒲察世达、西面元帅把撒合自汴来归。辛酉,武仙劫将士,谋取宋金州,至淅水众溃。行六部尚书卢芝、侍郎石玠谋归蔡州,仙追芝不及,遂杀玠。丁卯,定进马迁赏格,又定括马罪格,以签枢密院事权参政事抹撚兀典领其事。遣使分诣诸道,选兵会于蔡。己巳,以蒲察世达为吏部侍郎,权行六部尚书。
bā yuè guǐ yǒu shuò, yǐ qín zhōu yuán shuài zhān gē wán zhǎn quán cān zhī zhèng shì, xíng shěng shì yú shǎn xī. yù yǐ là shū, qī jiǔ yuè zhōng zhēng bīng shàng huì yú ráo fēng guān, yù chū sòng bù yì, yǐ qǔ xìng yuán. jiǎ xū, dà yuán shǐ wáng jí yù sòng hái, sòng yǐ jūn hù qí xíng, qīng shān zhāo fǔ lú jìn dé luó lì yán yǐ wén, shàng wèi zhī jù. dīng chǒu, shàng yuè bīng yú jiàn shān tíng. guǐ wèi, yuán shuài chǔ wáng biàn fù lì shòu zhōu yú méng chéng, zhào qiān shǎng yǒu chà, zhōu xiàn guān jiē lìng zhēn shòu. yǐ yǒu, dà yuán zhào sòng bīng gōng táng zhōu, yuán shuài yòu jiān jūn wū gǔ lùn hēi hàn sǐ yú zhàn, zhǔ shuài pú chá mǒu wèi bù qǔ bīng suǒ shí. chéng pò, sòng rén qiú shí rén zhě jǐn lù zhī, yú wú suǒ fàn. sòng rén zhù bīng xī zhōu nán. bǐng xū, zhào quán cān zhèng mǒ niǎn wù diǎn qiān shū mì yuàn shì lóu shì xíng shěng yuàn yú xī zhōu. dīng hài, wū gǔ lùn gǎo quán cān zhī zhèng shì, wù lín dá hú tǔ wèi diàn qián dōu diǎn jiǎn. gēng yín, chū shè sì yú jī chá guān. rén chén, xī zhōu xíng shěng mǒ niǎn wù diǎn yǐ bīng xí sòng rén zhōng dù diàn, zhǎn huò shén zhòng. yǐ wèi, wàn nián jié, zhōu jùn yǐ biǎo lái hè èr shí yú suǒ. xīn chǒu, shè sì yú hé dí guān jí huì mín sī, yǐ tài yī shù rén gèng zhí, bìng rén guān gěi yǐ yào, réng zé nián lǎo jìn shì èr rén wéi yī yào guān. shì yuè, jiǎ cài zhōu dōu jūn zhì shì nèi zú ā hǔ dài tóng qiān dà mù qīn fǔ shì, shǐ sòng jiè liáng, rù cí, shàng yù zhī yuē:" sòng rén fù zhèn shēn yǐ. zhèn zì jí wèi yǐ lái, jiè chì biān jiāng wú fàn nán jiè. biān chén yǒu zì qǐng zhēng tǎo zhě, wèi cháng bù qiè zé zhī. xiàng dé sòng yī zhōu, suí jí fù yǔ. jìn huái yīn lái guī, bǐ duō yǐ jīn bì wèi shú, zhèn ruò shòu cái, shì huò zhī yě, fù zhī quán chéng, qiū háo wú fàn. qīng kǒu lín zhèn shēng huò shù qiān rén, xī yǐ zī liáng qiǎn zhī. jīn chéng wǒ pí bì, jù wǒ shòu zhōu, yòu wǒ dèng zhōu, yòu gōng wǒ táng zhōu, bǐ wèi móu yì qiǎn yǐ. dà yuán miè guó sì shí, yǐ jí xī xià, xià wáng bì jí yú wǒ. wǒ wáng bì nǎi yú sòng. chún wáng chǐ hán, zì rán zhī lǐ. ruò yǔ wǒ lián hé, suǒ yǐ wéi wǒ zhě yì wèi bǐ yě. qīng qí yǐ cǐ xiǎo zhī." zhì sòng, sòng bù xǔ.
八月癸酉朔,以秦州元帅粘哥完展权参知政事,行省事于陕西。谕以蜡书,期九月中征兵上会于饶丰关,欲出宋不意,以取兴元。甲戌,大元使王楫谕宋还,宋以军护其行,青山招抚卢进得逻吏言以闻,上为之惧。丁丑,上阅兵于见山亭。癸未,元帅楚〈王弁〉复立寿州于蒙城,诏迁赏有差,州县官皆令真授。乙酉,大元召宋兵攻唐州,元帅右监军乌古论黑汉死于战,主帅蒲察某为部曲兵所食。城破,宋人求食人者尽戮之,余无所犯。宋人驻兵息州南。丙戌,诏权参政抹撚兀典、签枢密院事娄室行省、院于息州。丁亥,乌古论镐权参知政事,兀林答胡土为殿前都点检。庚寅,初设四隅机察官。壬辰,息州行省抹撚兀典以兵袭宋人中渡店,斩获甚众。乙未,万年节,州郡以表来贺二十余所。辛丑,设四隅和籴官及惠民司,以太医数人更直,病人官给以药,仍择年老进士二人为医药官。是月,假蔡州都军致仕内族阿虎带同佥大睦亲府事,使宋借粮,入辞,上谕之曰:“宋人负朕深矣。朕自即位以来,戒饬边将无犯南界。边臣有自请征讨者,未尝不切责之。向得宋一州,随即付与。近淮阴来归,彼多以金币为赎,朕若受财,是货之也,付之全城,秋毫无犯。清口临阵生获数千人,悉以资粮遣之。今乘我疲敝,据我寿州,诱我邓州,又攻我唐州,彼为谋亦浅矣。大元灭国四十,以及西夏,夏亡必及于我。我亡必乃于宋。唇亡齿寒,自然之理。若与我连和,所以为我者亦为彼也。卿其以此晓之。”至宋,宋不许。
jiǔ yuè wù shēn, lǔ shān yuán shuài yuán zhì lǜ bīng rù yuán, cì yǐ dà xìn pái, shēng wèi zǒng shuài. gēng xū, yǐ chóng jiǔ bài tiān yú jié dù shǐ tīng, qún chén péi cóng chéng lǐ, shàng miàn yù zhī yuē:" guó jiā zì kāi chuàng hán yǎng rǔ děng bǎi yǒu yú nián. rǔ děng huò yǐ xiān shì lì gōng, huò yǐ láo xiào qǐ shēn, bèi jiān zhí ruì, jī yǒu nián yǐ. jīn dāng è yùn, yǔ zhèn tóng huàn, kě wèi zhōng yǐ. bǐ wén běi bīng jiāng zhì, zhèng rǔ děng lì gōng bào guó zhī qiū, zòng sǐ wáng shì, bù shī wéi zhōng xiào zhī guǐ. wǎng zhě rǔ děng lì gōng, cháng lǜ bù wéi cháo tíng suǒ zhī, jīn rì lín dí, zhèn qīn jiàn zhī yǐ, rǔ děng miǎn zhī." yīn cì zhī jiǔ. jiǔ wèi jìng, luó qí chí zòu, dí bīng shù bǎi tū zhì chéng xià. jiàng shì yǒng yuè xián qǐng yī zhàn, shàng xǔ zhī. shì rì, fēn jūn fáng shǒu sì miàn jí zǐ chéng, yǐ zǒng shuài bèi shù lǔ lóu shì shǒu dōng miàn, nèi zú chéng lín fù zhī cān zhī zhèng shì wū gǔ lùn gǎo shǒu nán miàn, zǒng shuài yuán zhì fù zhī diàn qián dōu diǎn jiǎn wù lín dá hú tǔ shǒu xī miàn, zhōng xiào jūn yuán shuài cài bā ér fù zhī zhōng xiào jūn yuán shuài quán diàn qián yòu fù diǎn jiǎn wáng shān ér shǒu běi miàn, yuán shuài gē shí liè bǎi shòu fù zhī yáo shòu xī ān jūn jié dù shǐ jiān diàn qián yòu wèi jiāng jūn xíng yuán shuài fǔ shì nǚ xī liè chū shǒu dōng nán, yuán shuài zuǒ dōu jiān jiā gǔ dāng gē fù zhī diàn qián yòu wèi jiāng jūn quán zuǒ fù dōu diǎn jiǎn nèi zú xié liè shǒu zǐ chéng, dū wèi wáng ài shí fù zhī. xīn hài, dà yuán bīng zhù zhǎng lěi wéi cài chéng. jǐ wèi, kuò cài chéng sù. xīn yǒu, jìn gōng sī niàng jiǔ.
九月戊申,鲁山元帅元志率兵入援,赐以大信牌,升为总帅。庚戌,以重九拜天于节度使厅,群臣陪从成礼,上面谕之曰:“国家自开创涵养汝等百有余年。汝等或以先世立功,或以劳效起身,被坚执锐,积有年矣。今当厄运,与朕同患,可谓忠矣。比闻北兵将至,正汝等立功报国之秋,纵死王事,不失为忠孝之鬼。往者汝等立功,常虑不为朝廷所知,今日临敌,朕亲见之矣,汝等勉之。”因赐卮酒。酒未竟,逻骑驰奏,敌兵数百突至城下。将士踊跃咸请一战,上许之。是日,分军防守四面及子城,以总帅孛术鲁娄室守东面,内族承麟副之;参知政事乌古论镐守南面,总帅元志副之;殿前都点检兀林答胡土守西面,忠孝军元帅蔡八儿副之;忠孝军元帅、权殿前右副点检王山儿守北面,元帅纥石烈柏寿副之;遥授西安军节度使兼殿前右卫将军、行元帅府事女奚烈出守东南,元帅左都监夹谷当哥副之;殿前右卫将军、权左副都点检内族斜烈守子城,都尉王爱实副之。辛亥,大元兵筑长垒围蔡城。己未,括蔡城粟。辛酉,禁公私酿酒。
shí yuè wù yín, gèng zào" tiān xìng bǎo huì". xīn sì, zòng jī mín lǎo zhì léi jí zhě chū chéng. guǐ wèi, xú zhōu shǒu chén guō ēn shā zhú guān lì yǐ pàn, xíng shěng sài bù sǐ zhī. jiǎ shēn, gěi jī mín chuán, tīng cǎi chéng háo líng qiàn shuǐ cǎo yǐ shí. wù zǐ, zhēng zhū dào bīng. xīn mǎo, shàng yuè shè yú zǐ chéng, zhōng zhě shǎng mài yǒu chà. bǐng shēn, diàn qián zuǒ fù dōu diǎn jiǎn wēn dūn chāng sūn zhàn mò. wù xū, cì yì jūn zhàn mò bèi chuàng zhě mài.
十月戊寅,更造“天兴宝会”。辛巳,纵饥民老稚羸疾者出城。癸未,徐州守臣郭恩杀逐官吏以叛,行省赛不死之。甲申,给饥民船,听采城壕菱芡水草以食。戊子,征诸道兵。辛卯,上阅射于子城,中者赏麦有差。丙申,殿前左副都点检温敦昌孙战殁。戊戌,赐义军战殁被创者麦。
shí yī yuè xīn chǒu shuò, yǐ yòu fù dōu diǎn jiǎn ā lēi gēn yí shī lá wèi xuān chà zhèn fǔ dōu tán yā, bié shè tán yā sì yuán fù zhī, sì yú jī chá yì lì yān. sòng qiǎn qí jiāng jiāng hǎi mèng gǒng shuài bīng wàn rén, xiàn liáng sān shí wàn dàn zhù dà yuán bīng gōng cài.
十一月辛丑朔,以右副都点检阿勒根移失剌为宣差镇抚都弹压,别设弹压四员副之,四隅机察亦隶焉。宋遣其将江海、孟珙帅兵万人,献粮三十万石助大元兵攻蔡。
shí èr yuè jiǎ xū, jǐn jí mín dīng fáng shǒu, kuò fù rén zhuàng jié zhě jiǎ nán zǐ yì guān, yùn dà shí. shàng qīn chū fǔ jūn. dīng chǒu, dà yuán bīng jué liàn jiāng, sòng bīng jué chái tán rù rǔ shuǐ. jǐ mǎo, dà yuán bīng pò wài chéng, sù zhōu fù zǒng shuài gāo lá gē zhàn mò. xīn sì, yǐ zǒng shuài bèi shù lǔ lóu shì diàn qián dōu diǎn jiǎn wù lín dá hú tǔ jiē quán cān zhèng, dū wèi wán yán chéng lín wèi dōng miàn yuán shuài, quán zǒng shuài. jǐ chǒu, dà yuán bīng duò xī chéng, shàng wèi shì chén yuē:" wǒ wèi jīn zǐ shí nián, tài zǐ shí nián, rén zhǔ shí nián, zì zhī wú dà guò è, sǐ wú hèn yǐ. suǒ hèn zhě zǔ zōng chuán zuò bǎi nián, zhì wǒ ér jué, yǔ zì gǔ huāng yín bào luàn zhī jūn děng wéi wáng guó, dú cǐ wèi jiè jiè ěr." yòu yuē:" gǔ wú bù wáng zhī guó, wáng guó zhī jūn wǎng wǎng wéi rén qiú zhí, huò wèi fú xiàn, huò rǔ yú jiē tíng, bì zhī kōng gǔ. zhèn bì bù zhì yú cǐ. qīng děng guān zhī, zhèn zhì jué yǐ." dū wèi wáng ài shí zhàn mò. pào jūn zǒng shuài wáng ruì shā yuán shuài gǔ dāng gē, lǜ sān shí rén jiàng dà yuán. gēng yín, yǐ yù yòng qì mǐn shǎng zhàn shì. jiǎ wǔ, shàng wēi fú lǜ bīng yè chū dōng chéng móu dùn, jí zhà bù guǒ, zhàn ér hái. yǐ wèi, shā shàng jiù mǎ wǔ shí pǐ guān mǎ yī bǎi wǔ shí pǐ kào jiàng shì.
十二月甲戌,尽籍民丁防守,括妇人壮捷者假男子衣冠,运大石。上亲出抚军。丁丑,大元兵决练江,宋兵决柴潭入汝水。己卯,大元兵破外城,宿州副总帅高剌哥战殁。辛巳,以总帅孛术鲁娄室、殿前都点检兀林答胡土皆权参政,都尉完颜承麟为东面元帅,权总帅。己丑,大元兵堕西城,上谓侍臣曰:“我为金紫十年,太子十年,人主十年,自知无大过恶,死无恨矣。所恨者祖宗传祚百年,至我而绝,与自古荒淫暴乱之君等为亡国,独此为介介耳。”又曰:“古无不亡之国,亡国之君往往为人囚絷,或为俘献,或辱于阶庭,闭之空谷。朕必不至于此。卿等观之,朕志决矣。”都尉王爱实战殁。炮军总帅王锐杀元帅谷当哥,率三十人降大元。庚寅,以御用器皿赏战士。甲午,上微服率兵夜出东城谋遁,及栅不果,战而还。乙未,杀尚厩马五十疋、官马一百五十疋犒将士。
sān nián zhēng yuè rén yín, cè chái tán shén wèi hù guó líng yìng wáng. jiǎ chén, yǐ jìn shì fēn shǒu sì chéng. wù shēn, yè, shàng jí bǎi guān, chuán wèi yú dōng miàn yuán shuài chéng lín, chéng lín gù ràng. zhào yuē:" zhèn suǒ yǐ fù qīng zhě, qǐ dé yǐ zāi? yǐ jī tǐ féi zhòng, bù biàn ān mǎ chí tū. qīng píng rì jié yǒu jiāng lüè, wàn yī de miǎn, zuò yìn bù jué, cǐ zhèn zhì yě." jǐ yǒu, chéng lín jí huáng dì wèi. bǎi guān chēng hè. lǐ bì, jí chū hàn dí, ér nán miàn yǐ lì zhì. é qǐng, sì miàn hū shēng zhèn tiān dì. nán miàn shǒu zhě qì mén, dà jūn rù, yǔ chéng zhōng jūn xiàng zhàn, chéng zhōng jūn bù néng yù. dì zì yì yú yōu lán xuān. mò dì tuì bǎo zǐ chéng, wén dì bēng, lǜ qún chén rù kū, shì yuē āi zōng. kū diàn wèi bì, chéng kuì, zhū jìn jìn jǔ huǒ fén zhī. fèng yù jiàng shān shōu āi zōng gǔ yì zhī rǔ shuǐ shàng. mò dì wèi luàn bīng suǒ hài, jīn wáng.
三年正月壬寅,册柴潭神为护国灵应王。甲辰,以近侍分守四城。戊申,夜,上集百官,传位于东面元帅承麟,承麟固让。诏曰:“朕所以付卿者,岂得已哉?以肌体肥重,不便鞍马驰突。卿平日捷有将略,万一得免,祚胤不绝,此朕志也。”己酉,承麟即皇帝位。百官称贺。礼毕,亟出捍敌,而南面已立帜。俄顷,四面呼声震天地。南面守者弃门,大军入,与城中军巷战,城中军不能御。帝自缢于幽兰轩。末帝退保子城,闻帝崩,率群臣入哭,谥曰哀宗。哭奠未毕,城溃,诸禁近举火焚之。奉御绛山收哀宗骨瘗之汝水上。末帝为乱兵所害,金亡。
zàn yuē: jīn zhī chū xìng, tiān xià mò qiáng yān. tài zǔ tài zōng wēi zhì zhōng guó, dà gài yù xiào liáo chū gù shì, lì chǔ lì qí, wěi ér qù zhī, sòng rén bù jìng, suì shī gù wù. xī zōng hǎi líng jì yǐ nüè zhèng, zhōng yuán jué wàng, jīn shì jǐ qù. tiān yàn nán běi zhī bīng, tǐng shēng shì zōng, yǐ rén yì bào, xiū xī sī mín. shì gù jīn zuò bǎi yǒu yú nián, yóu dà dìng zhī zhèng yǒu yǐ gù jié rén xīn, nǎi kè ěr yě. zhāng zōng zhì cún rùn sè, ér bǐ zhèng rì duō, zhū qiú wú yì, mín lì jìn jié, míng chāng chéng ān shèng jí shuāi shǐ. zhì yú wèi shào, jì gāng dà huài, wáng zhēng yǐ jiàn. xuān zōng nán dù, qì jué běn gēn, wài niǔ yú wēi, lián bīng sòng xià, nèi zhì kùn bèi, zì sù tǔ bēng. āi zōng zhī shì wú zú wèi zhě. huáng yuán gōng dé rì shèng, tiān rén shǔ xīn, rì chū jué xī, lǐ shì bì rán. qū qū shēng jù, tú cún yú wáng, lì jìn nǎi bì, kě āi yě yǐ. suī rán, zài lǐ" guó jūn sǐ shè jì", āi zōng wú kuì yān.
赞曰:金之初兴,天下莫强焉。太祖、太宗威制中国,大概欲效辽初故事,立楚立齐,委而去之,宋人不竞,遂失故物。熙宗、海陵济以虐政,中原觖望,金事几去。天厌南北之兵,挺生世宗,以仁易暴,休息斯民。是故金祚百有余年,由大定之政有以固结人心,乃克尔也。章宗志存润色,而秕政日多,诛求无艺,民力浸竭,明昌、承安盛极衰始。至于卫绍,纪纲大坏,亡征已见。宣宗南度,弃厥本根,外狃余威,连兵宋、夏,内致困惫,自速土崩。哀宗之世无足为者。皇元功德日盛,天人属心,日出爝息,理势必然。区区生聚,图存于亡,力尽乃毙,可哀也矣。虽然,在《礼》“国君死社稷”,哀宗无愧焉。