āi zōng shàng
◎哀宗上
āi zōng huì shǒu xù, chū huì shǒu lǐ, yòu huì níng jiǎ sù, xuān zōng dì sān zi. mǔ yuē míng huì huáng hòu wáng shì, cì xìng wēn dūn shì, rén shèng huáng hòu zhī nǚ xiōng yě. chéng ān sān nián bā yuè èr shí sān rì shēng yú yì dǐ, rén shèng wú zi, yǎng wèi jǐ zi. tài hé zhōng, shòu jīn zǐ guāng lù dài fū. xuān zōng dēng jí, jìn fēng suì wáng, shòu mì shū jiān, gǎi shū mì shǐ. zhēn yòu chū, zhuāng xiàn tài zǐ shǒu zhōng hōng, lì huáng sūn kēng wèi huáng tài sūn, xún yòu hōng. sì nián zhēng yuè jǐ mǎo, lì shǒu lǐ wèi huáng tài zǐ, réng kòng zhì shū mì yuàn shì, zhào lüè yuē: zi yǐ mǔ guì, suì wáng shǒu lǐ dì lín zhǒng dí, qìng jí yuán fēi, lì wèi huáng tài zǐ, qí diǎn lǐ yǒu sī tiáo jù yǐ wén. sì yuè jiǎ wǔ, yòng tài zǐ shǎo bǎo zhāng xíng xìn yán, gèng cì míng shǒu xù. yuán guāng èr nián shí èr yuè gēng yín, xuān zōng bēng. xīn mǎo, fèng yí zhào jí huáng dì wèi yú jiù qián. rén chén, zhào dà shè, lüè yuē: zhèn shù xiān dì zhī yí yì, yǒu biàn yú shí yù xíng ér wèi jí zhě, xī fèng ér xíng zhī. guó jiā yǐ yǒu dìng zhì, yǒu sī wǎng wǎng yǐ qíng pò fǎ, shǐ rén wǎng zāo xíng xiàn, jīn hòu yǒu běn tiáo ér bù zūn zhě, yǐ gù rù rén zuì zuì zhī. cǎo zé shì shù, xǔ lìng zhí yán jūn guó lì hài, suī shè jī fěng wú kě cǎi qǔ zhě, bìng bù zuò zuì.
哀宗諱守緒,初諱守禮,又諱寧甲速,宣宗第三子。母曰明惠皇后王氏,賜姓溫敦氏,仁聖皇后之女兄也。承安三年八月二十三日生於翼邸,仁聖無子,養為己子。泰和中,授金紫光祿大夫。宣宗登極,進封遂王,授秘書監,改樞密使。貞祐初,莊獻太子守忠薨,立皇孫鏗為皇太孫,尋又薨。四年正月己卯,立守禮為皇太子,仍控制樞密院事,詔略曰:「子以母貴,遂王守禮地鄰冢嫡,慶集元妃,立為皇太子,其典禮有司條具以聞。」四月甲午,用太子少保張行信言,更賜名守緒。元光二年十二月庚寅,宣宗崩。辛卯,奉遺詔即皇帝位於柩前。壬辰,詔大赦,略曰:「朕述先帝之遺意,有便於時欲行而未及者,悉奉而行之。國家已有定製,有司往往以情破法,使人罔遭刑憲,今後有本條而不遵者,以故入人罪罪之。草澤士庶,許令直言軍國利害,雖涉譏諷無可採取者,並不坐罪。」
zhèng dà yuán nián chūn zhēng yuè wù xū shuò, zhào gǎi yuán zhèng dà. gēng zǐ, shàng jū lú, bǎi guān shǐ zòu shì. mì shū jiān quán lì bù shì láng pú chá hé zhù gǎi héng zhōu cì shǐ, zuǒ sī yuán wài láng ní páng gǔ huá shān tóng zhī zhēn zhōu jūn zhōu shì, zhú èr jiān chén, dài fū shì xiāng hè. bīn zhōu jié dù shǐ yí lá shù nà ā bo gòng bái tù, zhào yuē: dé xián chén fǔ zuǒ, nián gǔ fēng dēng, cǐ shàng ruì yě, yān shì cǐ wèi. lìng yǒu sī gěi dào lǐ fèi, cóng zhī běn tǔ. lǐ bù qí biàn yù sì fāng, shǐ zhī zhèn yì. dīng sì, zhào cháo chén yì xiū fù hé zhōng fǔ. lǐ bù shàng shū zhào bǐng wén tài cháng qīng yáng yún yì děng yán, shǎn xī mín fāng pí bì, wèi kān lì yì. suì zhǐ. wù wǔ, shàng shǐ shì cháo. dà sī nóng shǒu rǔ zhōu fáng yù shǐ lǐ qī wèi tài cháng qīng, quán cān zhī zhèng shì. píng zhāng zhèng shì jīng wáng shǒu chún bà, pàn mù qīn fǔ. cān zhī zhèng shì pū sàn wǔ jīn bà, chōng dà xíng shān líng shǐ. zūn huáng hòu wēn dūn shì yuán fēi wēn dūn shì jiē wèi huáng tài hòu, hào qí gōng yī yuē rén shèng, yī yuē cí shèng. bǎi guān rù hè yú lóng dé diàn. shì rì, dà fēng piāo duān mén wǎ. chì zhǎn hé xǐ quán shū mì fù shǐ. yǒu nán zǐ fú má yī, wàng chéng tiān mén qiě xiào qiě kū. jié zhī, zé yuē: wú xiào, xiào jiāng xiāng wú rén wú kū, kū jīn guó jiāng wáng. qún chén qǐng zhì zhòng diǎn, shàng chí bù kě, yuē: jìn zhào cǎo zé zhū rén zhí yán, suī shè jī shàn bù zuò. fǎ sī wéi yǐ jūn mén fēi xiào kū zhī suǒ, zhòng zhàng ér qiǎn zhī. nán yáng mín bù chén móu fǎn, fú zhū.
正大元年春正月戊戌朔,詔改元正大。庚子,上居廬,百官始奏事。秘書監、權吏部侍郎蒲察合住改恆州刺史,左司員外郎泥旁古華山同知楨州軍州事,逐二奸臣,大夫士相賀。邠州節度使移剌術納阿卜貢白兔,詔曰:「得賢臣輔佐,年穀豐登,此上瑞也,焉事此為。令有司給道里費,從之本土。禮部其遍諭四方,使知朕意。」丁巳,詔朝臣議修復河中府。禮部尚書趙秉文、太常卿楊雲翼等言,陝西民方疲敝,未堪力役。遂止。戊午,上始視朝。大司農、守汝州防禦使李蹊為太常卿,權參知政事。平章政事荊王守純罷,判睦親府。參知政事仆散五斤罷,充大行山陵使。尊皇后溫敦氏、元妃溫敦氏皆為皇太后,號其宮一曰仁聖,一曰慈聖。百官入賀於隆德殿。是日,大風飄端門瓦。赤盞合喜權樞密副使。有男子服麻衣,望承天門且笑且哭。詰之,則曰:「吾笑,笑將相無人;吾哭,哭金國將亡。」群臣請置重典,上持不可,曰:「近詔草澤諸人直言,雖涉譏訕不坐。」法司唯以君門非笑哭之所,重杖而遣之。南陽民布陳謀反,伏誅。
sān yuè, yíng huò fàn zuǒ zhí fǎ. wù shēn, fèng ān xuān zōng yù róng yú xiào yán sì. xīn hài, chéng xiàng gāo rǔ lì hōng. guǐ chǒu, zàng xuān zōng yú dé líng. jiǎ yín. qǐ fù bīn zhōu jié dù shǐ zhì shì zhāng xíng xìn wèi shàng shū zuǒ chéng. yǐ yán ān shuài chén wán yán hé dá zhàn yù yǒu gōng, shòu jīn hǔ fú, quán cān zhī zhèng shì, xíng shàng shū shěng shì yú jīng zhào, jiān tǒng hé dōng liǎng lù. xià sì yuè guǐ yǒu, xuān zōng fù miào, dà shè zhōng wài. yíng huò fàn yòu zhí fǎ.
三月,熒惑犯左執法。戊申,奉安宣宗御容於孝嚴寺。辛亥,丞相高汝礪薨。癸丑,葬宣宗於德陵。甲寅。起復邠州節度使致仕張行信為尚書左丞。以延安帥臣完顏合達戰御有功,授金虎符,權參知政事,行尚書省事於京兆,兼統河東兩路。夏四月癸酉,宣宗祔廟,大赦中外。熒惑犯右執法。
wǔ yuè wù xū, píng zhāng zhèng shì bǎ hú lǔ hōng. guǐ mǎo, shū mì fù shǐ wán yán sài bù wèi píng zhāng zhèng shì, quán cān zhī zhèng shì shí zhǎn wèi xīn wèi shàng shū yòu chéng, tài cháng qīng lǐ qī wèi hàn lín chéng zhǐ, réng quán cān zhèng. jiǎ chén, cì cè lùn jìn shì bèi shù lùn zhǎng hé yǐ xià shí yú rén jí dì, jīng yì jìn shì zhāng jiè yǐ xià wǔ rén jí dì. wù shēn, cì cí fù jìn shì wáng è yǐ xià wǔ shí rén jí dì. zhào xíng bù, dēng wén jiǎn gǔ yuàn, wú xiāo bì fáng hù, tīng yǒu yuān zhě chén sù.
五月戊戌,平章政事把胡魯薨。癸卯,樞密副使完顏賽不為平章政事,權參知政事石盞尉忻為尚書右丞,太常卿李蹊為翰林承旨,仍權參政。甲辰,賜策論進士孛術論長河以下十餘人及第,經義進士張介以下五人及第。戊申,賜詞賦進士王鶚以下五十人及第。詔刑部,登聞檢、鼓院,毋銷閉防護,聽有冤者陳訴。
liù yuè jiǎ xū, zǎi zhí qǐng jī jū, shàng yǐ xīn sàng bù xǔ, xīn mǎo, lì fēi tú dān shì wèi huáng hòu. qiǎn shū mì pàn guān yí lá pú ā lǜ bīng zhì guāng zhōu, bǎng yù sòng jiè jūn mín gèng bù nán fá. qiū qī yuè jǐ hài, zhào yù bǎi guān gè qín nǎi zhí. guǐ mǎo, bǔ xiū dà lè.
六月甲戌,宰執請擊鞠,上以心喪不許,辛卯,立妃徒單氏為皇后。遣樞密判官移剌蒲阿率兵至光州,榜諭宋界軍民更不南伐。秋七月己亥,詔諭百官各勤乃職。癸卯,補修大樂。
jiǔ yuè, shū mì pàn guān yí lá pú ā fù zé lù huò mǎ qiān pǐ. dōng shí yuè wù wǔ, xià guó qiǎn shǐ lái xiū hǎo.
九月,樞密判官移剌蒲阿復澤、潞、獲馬千疋。冬十月戊午,夏國遣使來修好。
shí èr yuè yǐ sì, héng zhōu cì shǐ pú chá hé zhù yǒu zuì, fú zhū. jiǎ yín, xuān zōng xiǎo xiáng, shāo fàn yú dé líng. gǎi dìng pì jǔ xiàn lìng fǎ, yǐ liù shì kè xiàn lìng. jīng dōng xī nán, shǎn xī shè dà sī nóng sī, jiān cǎi fǎng gōng shì, jīng shī dà sī nóng zǒng zhī. zuǒ chéng zhāng xíng xìn yán: xiān dì zhào guó nèi, xíng bù shàng dài fū, zhì yǐ lián chǐ. chéng xiàng gāo qí suǒ dìng zhí guān fàn zuì de jué bǎi yú tiáo, qǐ gǎi yī jiù zhì. shàng bù yù zhāng xiān dì zhī guò, lüè shī xíng zhī.
十二月乙巳,恆州刺史蒲察合住有罪,伏誅。甲寅,宣宗小祥,燒飯於德陵。改定辟舉縣令法,以六事課縣令。京東、西、南,陝西設大司農司,兼採訪公事,京師大司農總之。左丞張行信言:「先帝詔國內,刑不上大夫,治以廉恥。丞相高琪所定職官犯罪的決百餘條,乞改依舊制。」上不欲彰先帝之過,略施行之。
èr nián chūn zhēng yuè jiǎ shēn, yǒu huáng hēi zhī kūn. xià sì yuè xīn mǎo shuò, héng shān gōng wǔ xiān zì zhēn dìng fǔ lái bēn. qǐ fù píng zhāng zhèng shì zhì shì shēn guó gōng xū dǐng wèi píng zhāng zhèng shì, xíng shěng shì yú wèi zhōu, jìn fēng yīng guó gōng. jiǎ wǔ, yǐ jīng jī hàn, qiǎn shǐ lǜ qiú. jūn xǔ zhōu dà yǔ báo. dīng yǒu, sù zhèng zhōu yǔ shāng mài.
二年春正月甲申,有黃黑之昆。夏四月辛卯朔,恆山公武仙自真定府來奔。起復平章政事致仕莘國公胥鼎為平章政事,行省事於衛州,進封英國公。甲午,以京畿旱,遣使慮囚。鈞、許州大雨雹。丁酉,宿、鄭州雨傷麥。
wǔ yuè dīng chǒu, yǐ hàn shén zé jǐ, bì zhèng diàn, jiǎn cháng shàn, shè zuì. sū chūn zì dà míng lái bēn, zhào zhì chūn xǔ zhōu. qiū qī yuè, dōu shuǐ pú chá máo huā niǎn shā rén, miǎn sǐ chú míng.
五月丁丑,以旱甚責己,避正殿,減常膳,赦罪。蘇椿自大名來奔,詔置椿許州。秋七月,都水蒲察毛花輦殺人,免死除名。
bā yuè, gǒng zhōu yuán shuài tián ruì fǎn, xíng shěng jūn wéi zhī, qí mǔ dì shí gē shā ruì chū jiàng, shè qí zuì, yǐ wèi jīng zhōu jié dù shǐ, shì xí měng ān.
八月,鞏州元帥田瑞反,行省軍圍之,其母弟十哥殺瑞出降,赦其罪,以為涇州節度使,世襲猛安。
jiǔ yuè, xià guó hé yì dìng, yǐ xiōng shì jīn, gè yòng běn guó nián hào, qiǎn shǐ lái pìn, fèng guó shū chēng dì. dōng shí yuè, yǐ xià guó xiū hǎo, zhào zhōng wài. xīn jūn zhèng gǎi zǒng lǐng wèi dū wèi. jǐ yǒu, yǐ zhū tián ruì zhào zhōng wài. guǐ hài, qiǎn lǐ bù shàng shū ào dūn liáng bì dà lǐ qīng péi mǎn qīn fǔ shì yù shǐ wū gǔ sūn hóng yì wèi xià guó bào chéng shǐ, guó shū chēng xiōng. yǐ hài, miàn yù tái jiàn wán yán sù lán chén guī yuē: sòng rén qīng fàn biān jiè, wǒ yǐ qīng qí xí zhī, jì qí chéng chuàng tōng hǎo, yǐ xī wú mín ěr. xià rén cóng lái chén shǔ wǒ cháo, jīn chēng dì yǐ hé, wǒ shàng bù yǐ wèi rǔ. guǒ dé hé hǎo, yǐ ān wú mín, shàng yù yòng bīng hū. qīng děng yí xī zhèn yì. yí lá pú ā jí sòng rén zhàn yú guāng zhōu, huò mǎ shù qiān, shù rén qiān yú ér hái. nèi zú wáng jiā nú gù shā xiān yú zhǔ bù, quán guì duō jiù zhī zhě, shàng yuē: yīng wáng zhèn xiōng, gǎn wàng tà yī rén hū? zhèn wèi rén zhǔ, gǎn yǐ wú zuì hài yī rén hū? guó jiā shuāi ruò zhī jì, shēng líng yǒu jǐ hé, ér zú zi shì shā yī zhǔ bù, wú mín wú zhǔ yǐ. tè mìng zhǎn zhī. zhào yǒu sī wèi sǐ jié shì shí yǒu sān rén lì bāo zhōng miào. jìn sù sì qīng kǒu xún biān guān bīng, wú fù shàn shā guò huái hóng nà jūn. zhào zhào bǐng wén yáng yún yì zuò guī jìng wàn nián lù.
九月,夏國和議定,以兄事金,各用本國年號,遣使來聘,奉國書稱弟。冬十月,以夏國修好,詔中外。新軍政改總領為都尉。己酉,以誅田瑞詔中外。癸亥,遣禮部尚書奧敦良弼、大理卿裴滿欽甫、侍御史烏古孫弘毅為夏國報成使,國書稱兄。乙亥,面諭台諫完顏素蘭、陳規曰:「宋人輕犯邊界,我以輕騎襲之,冀其懲創通好,以息吾民耳。夏人從來臣屬我朝,今稱弟以和,我尚不以為辱。果得和好,以安吾民,尚欲用兵乎。卿等宜悉朕意。」移剌蒲阿及宋人戰於光州,獲馬數千,數人千餘而還。內族王家奴故殺鮮于主簿,權貴多救之者,上曰:「英王朕兄,敢妄撻一人乎?朕為人主,敢以無罪害一人乎?國家衰弱之際,生靈有幾何,而族子恃殺一主簿,吾民無主矣。」特命斬之。詔有司為死節士十有三人立褒忠廟。禁宿、泗、青口巡邊官兵,毋復擅殺過淮紅衲軍。詔趙秉文、楊雲翼作《龜鏡萬年錄》。
sān nián chūn zhēng yuè dīng sì shuò, xià guó qiǎn shǐ lái hè.
三年春正月丁巳朔,夏國遣使來賀。
sān yuè, shǎn xī hàn. píng zhāng zhèng shì xū dǐng fù qǐng zhì shì, bù xǔ. zhào shàng shū shěng yì shěng jiǎn yòng dù. xià sì yuè xīn mǎo, qīn xiǎng yú tài miào. chéng guó fū rén chē jīng yù lù, guò miào qián, yù zhě chéng mǎ, èr bì zuò chē zhōng, jù bù xià, zhào xì yù zhàng zhī. xīn chǒu, yǐ hàn, qiǎn guān dǎo yú jì dú. guǐ mǎo, qí yú tài miào. jìn sǎn shàn. hé nán dà yǔ báo. jǐ yǒu, qiǎn shǐ lǜ qiú, qiǎn shǐ bǔ huáng.
三月,陝西旱。平章政事胥鼎復請致仕,不許。詔尚書省議省減用度。夏四月辛卯,親享於太廟。郕國夫人車經御路,過廟前,馭者乘馬,二婢坐車中,俱不下,詔系獄杖之。辛丑,以旱,遣官禱於濟瀆。癸卯,祈於太廟。禁傘扇。河南大雨雹。己酉,遣使慮囚,遣使捕蝗。
wǔ yuè jǐ wèi, dà yǔ. sòng bīng lüè shòu zhōu jìng. guǐ hài, yǒng zhōu táo yuán jūn shī lì, sǐ zhě sì bǎi rén. yǐ chǒu, dà yǔ. rén shēn, zhào yù yǔ zhōu zhào fǔ děng, néng yǐ tǔ dì lái guī, dāng rèn shǐ zhī.
五月己未,大雨。宋兵掠壽州境。癸亥,永州桃園軍失利,死者四百人。乙丑,大雨。壬申,詔諭庾州趙甫等,能以土地來歸,當任使之。
liù yuè xīn mǎo, jīng dōng dà yǔ báo, huáng jǐn sǐ. rén zǐ, zhào yù gāo lì jí liáo dōng xíng shěng gé bù ǎi, tǎo fǎn zéi wàn nú, shè xié cóng zhě. qiū qī yuè gēng wǔ, píng zhāng zhèng shì yīng guó gōng xū dǐng hōng.
六月辛卯,京東大雨雹,蝗盡死。壬子,詔諭高麗及遼東行省葛不靄,討反賊萬奴,赦脅從者。秋七月庚午,平章政事英國公胥鼎薨。
bā yuè, yí lá pú ā fù qǔ wò jí jìn ān. xīn mǎo, zhào shè yì zhèng yuàn yú nèi tíng, yǐ lǐ bù shàng shū yáng yún yì děng wèi yì zhèng yuàn shuō shū guān, rì èr rén zhí, bèi gù wèn. dōng shí yuè dīng yǒu, xià shǐ lái bào āi.
八月,移剌蒲阿復曲沃及晉安。辛卯,詔設益政院於內廷,以禮部尚書楊雲翼等為益政院說書官,日二人直,備顧問。冬十月丁酉,夏使來報哀。
shí yī yuè gēng shēn, yì yǔ sòng xiū hǎo. wù chén, yòu yì zhī. jǐ sì, sòng zhōng yì jūn xià quán zì chǔ zhōu lái guī, chǔ zhōu wáng yì shēn zhāng huì fàn chéng jìn yǐ chéng jiàng, fēng sì rén wèi jùn wáng. xīn wèi, gǎi chǔ zhōu wèi píng huái fǔ, yǐ xià quán děng lái jiàng, shè zhū lù cóng sòng jí huái chǔ guān lì jūn mín, bìng qí jiā shǔ. jiǎ xū, qiǎn shǐ xià guó hè zhēng dàn. bǐng zǐ, xià yǐ bīng shì fāng yīn lái bào, gè tíng shǐ pìn. dà yuán bīng zhēng xī xià, píng zhōng xìng fǔ. zhào shǎn xī xíng shěng jí shǎn zhōu zǒng shuài wán yán é kě líng bǎo zǒng shuài hé shí liè yá wú tǎ fù biàn yì bīng shì. zhào yù shǎn xī liǎng shěng, fán róng shì sān pǐn yǐ xià guān tīng yǐ gōng guò shǎng fá zhī, yín èr shí wǔ wàn liǎng cóng qí gěi shǎng. qiǎn zhōng fèng dài fū wán yán lǚ xìn děng wèi diào jì xià guó shǐ.
十一月庚申,議與宋修好。戊辰,又議之。己巳,宋忠義軍夏全自楚州來歸,楚州王義深、張惠、范成進以城降,封四人為郡王。辛未,改楚州為平淮府,以夏全等來降,赦諸路從宋及淮、楚官吏軍民,並其家屬。甲戌,遣使夏國賀正旦。丙子,夏以兵事方殷來報,各停使聘。大元兵征西夏,平中興府。召陝西行省及陝州總帥完顏訛可、靈寶總帥紇石烈牙吾塔赴汴議兵事。詔諭陝西兩省,凡戎事三品以下官聽以功過賞罰之,銀二十五萬兩從其給賞。遣中奉大夫完顏履信等為弔祭夏國使。
sì nián chūn zhēng yuè xīn hài shuò. rén xū, zēng zhú zhōng jīng chéng, jùn biàn chéng wài háo.
四年春正月辛亥朔。壬戌,增築中京城,浚汴城外濠。
èr yuè, pú ā yá wú tǎ fù píng yáng, zhí zhī fǔ lǐ qī jīn, huò mǎ bā qiān.
二月,蒲阿、牙吾塔復平陽,執知府李七斤,獲馬八千。
sān yuè, qiān láo xiào guān chōng jūn, yǒu yuàn yán, bù guǒ yòng. yǐ yín shú píng yáng lǔ huò nán nǚ, fēn cì guān jūn zhě tīng zì biàn. dà yuán bīng píng dé shùn fǔ, jié dù shǐ ài shēn shè fǔ pàn mǎ jiān lóng sǐ zhī. dà yuán bīng fù xià píng yáng. jǐ sì, zhēng xià shuì èr bèi. xià wǔ yuè dīng chǒu, yì qǐ hé yú dà yuán. dà yuán bīng píng lín táo fǔ, zǒng guǎn tuó mǎn hú tǔ mén sǐ zhī. shǎn xī xíng shěng jìn sān cè: shàng cè zì jiāng chū zhàn, zhōng cè xìng shǎn zhōu, xià cè qì qín bǎo tóng guān. bù cóng.
三月,簽勞效官充軍,有怨言,不果用。以銀贖平陽虜獲男女,分賜官軍者聽自便。大元兵平德順府,節度使愛申、攝府判馬肩龍死之。大元兵復下平陽。己巳,征夏稅二倍。夏五月丁丑,議乞和於大元。大元兵平臨洮府,總管陀滿胡土門死之。陝西行省進三策:上策自將出戰,中策幸陝州,下策棄秦保潼關。不從。
liù yuè wù shēn shuò, qiǎn qián yù shǐ dài fū wán yán hé zhōu wèi yì hé shǐ. bǐng chén, dì zhèn. tài bái rù jǐng. cì cí fù jīng yì lú yà yǐ xià jìn shì dì. qiū qī yuè, dà yuán bīng zì fèng xiáng xùn jīng zhào, guān zhōng dà zhèn. gōng bù shàng shū shī ān shí wèi shàng shū yòu chéng. rén chén, yǐ zhōng chéng wū gǔ sūn bo jí jì jiǔ péi mǎn ā hǔ dài jiān sī nóng qīng, qiān mín jūn, quàn lǜ fù mín rù bǎo chéng jù, jiān dū qiū shuì, lìng bǎi xìng zhī bì qiān zhī jì. dīng yǒu, shè shǎn xī dōng xī liǎng lù, cì mín jīn nián zū.
六月戊申朔,遣前御史大夫完顏合周為議和使。丙辰,地震。太白入井。賜詞賦經義盧亞以下進士第。秋七月,大元兵自鳳翔徇京兆,關中大震。工部尚書師安石為尚書右丞。壬辰,以中丞烏古孫卜吉、祭酒裴滿阿虎帶兼司農卿,簽民軍,勸率富民入保城聚,兼督秋稅,令百姓知避遷之計。丁酉,赦陝西東、西兩路,賜民今年租。
bā yuè gēng xū, zhào yǒu sī bà qiǎn fáng bèi dīng zhuàng xiū chéng mín fū, jūn xū chà fā yīng bù jí zhě quán tíng. jǐ sì, wàn nián jié, tóng zhī jí xián yuàn shǐ gōng yì jìn dà dìng yí xùn, dài zhì lǚ zào jìn shàng shū yào lüè. shì rì, dà fēng luò zuǒ yē mén chī wěi, huài dān fèng fēi. yǔn shuāng, hé jǐn sǔn. lǐ quán zì dōu fù rù chǔ zhōu jù zhī, qiǎn zǒng shuài wán yán é kě yuán shuài qìng shān nú shǒu xū yí, yǔ quán zhàn yú guī shān, bài jī. dōng shí yuè xīn yǒu, yòu shí yí lǐ dà jié yòu sī jiàn chén guī hé tóng pàn mù qīn fǔ shì sā hé niǎn jiān zāng, bù bào. rén xū, wài tái jiān chá yù shǐ jiàn liè, shàng nù, yǐ yāo míng mài zhí zé zhī. zhào zèng dé shùn fǔ sǐ shì ài shēn mǎ jiān lóng děng guān. yǐ huái nán wáng jué zhāo lǐ quán.
八月庚戌,詔有司罷遣防備丁壯、修城民夫,軍須差發應不急者權停。己巳,萬年節,同知集賢院史公奕進《大定遺訓》,待制呂造進《尚書要略》。是日,大風落左掖門鴟尾,壞丹鳳扉。隕霜,禾盡損。李全自都復入楚州據之,遣總帥完顏訛可、元帥慶山奴守盱眙,與全戰於龜山,敗績。冬十月辛酉,右拾遺李大節、右司諫陳規劾同判睦親府事撒合輦奸贓,不報。壬戌,外台監察御史諫獵,上怒,以邀名賣直責之。詔贈德順府死事愛申、馬肩龍等官。以淮南王爵招李全。
shí yī yuè yǐ wèi, wèi shí, rì shàng yǒu èr bái hóng guàn zhī. dīng yǒu, liè yú jìn jiāo.
十一月乙未,未時,日上有二白虹貫之。丁酉,獵於近郊。
shí èr yuè, zhēn shòu lǐ qī cān zhī zhèng shì. dà yuán bīng xià shāng zhōu. rén zǐ, qiǎn shǐ ān fǔ shǎn xī, yǐ niú qiān tóu cì pín mín.
十二月,真授李蹊參知政事。大元兵下商州。壬子,遣使安撫陝西,以牛千頭賜貧民。
wǔ nián chūn zhēng yuè dīng chǒu, qīn jì sān miào. gēng chén, qiǎn zhī kāi fēng fǔ shì wán yán má jīn chū rú dà yuán diào wèi. bǐng xū, yì jī xū yí. xīn mǎo, yǐ guī shān zhī bài, jiàng yuán shuài qìng shān nú wèi dìng guó jūn jié dù shǐ.
五年春正月丁丑,親祭三廟。庚辰,遣知開封府事完顏麻斤出如大元弔慰。丙戌,議擊盱眙。辛卯,以龜山之敗,降元帥慶山奴為定國軍節度使。
èr yuè yǐ sì shuò, dà hán, léi, yǔ xuě, mù zhī huá zhě jǐn sǐ. guǐ chǒu, zhào yǒu sī yǐ lín táo zǒng guǎn tuó mǎn hú tǔ mén sù xiàng rù bāo zhōng miào. shū sǐ jié zi sūn yú yù píng, liàng cái guān shǐ zhī.
二月乙巳朔,大寒,雷,雨雪,木之華者盡死。癸丑,詔有司以臨洮總管陀滿胡土門塑像入褒忠廟。書死節子孫於御屏,量材官使之。
sān yuè jiǎ xū shuò, qún chén qǐng yī zǔ zōng gù shì, shū mì yuàn tīng shàng shū shěng jié zhì, bù cóng. yǐ yǒu, jiān chá yù shǐ wū gǔ lùn bù lǔ lá hé jìn shì zhāng wén shòu zhāng rén shòu lǐ lín zhī shòu kuì yí, qū shè qí zuì ér chū zhī. xià sì yuè jiǎ chén shuò, yǐ yù shǐ yán sān jiān bù yǐ, fán sì rì bù shì cháo. bā rì, yì fàng hái xī xià rén kǒu. bǐng yín, yòu chéng shī ān shí hōng. qīn wèi jūn wáng yǎo ér xù jiǔ shā qí sūn, dà lǐ sì dāng yǐ tú xíng, tè mìng zhǎn zhī.
三月甲戌朔,群臣請依祖宗故事,樞密院聽尚書省節制,不從。乙酉,監察御史烏古論不魯剌劾近侍張文壽、張仁壽、李麟之受饋遺,曲赦其罪而出之。夏四月甲辰朔,以御史言三奸不已,凡四日不視朝。八日,議放還西夏人口。丙寅,右丞師安石薨。親衛軍王咬兒酗酒殺其孫,大理寺當以徒刑,特命斬之。
wǔ yuè guǐ sì, dìng guó jūn jié dù shǐ qìng shān nú yǐ shòu lù, duó yī guān.
五月癸巳,定國軍節度使慶山奴以受賂,奪一官。
liù yuè rén xū, yǐ hàn, shè zá fàn zuì sǐ yǐ xià. qiū qī yuè wù zǐ, tóng pàn mù qīn fǔ shì sā hé niǎn chū wèi zhōng jīng liú níng, xíng shū mì yuàn shì.
六月壬戌,以旱,赦雜犯罪死已下。秋七月戊子,同判睦親府事撒合輦出為中京留寧,行樞密院事。
bā yuè yǐ mǎo, yǐ hàn, qiǎn shǐ dǎo yú shàng qīng gōng. jiǎ zǐ, cān zhī zhèng shì bái sā wèi shàng shū yòu chéng, tài cháng qīng yán zhǎn shì lǔ quán cān zhī zhèng shì. zēng zhú guī dé xíng shū mì yuàn, nǐ gōng yì shù bǎi wàn, zhào qiǎn quán shū mì yuàn pàn guān bái huá yù yǐ nóng fū láo kǔ, jiǎn qí gōng sān zhī èr. yǐ jié zhì bù yī, bìng wèi zhōu shuài fǔ yú héng shān gōng fǔ, mìng bái huá wǎng jīng huà zhī.
八月乙卯,以旱,遣使禱於上清宮。甲子,參知政事白撒為尚書右丞,太常卿顏盞世魯權參知政事。增築歸德行樞密院,擬工役數百萬,詔遣權樞密院判官白華喻以農夫勞苦,減其工三之二。以節制不一,並衛州帥府於恆山公府,命白華往經畫之。
jiǔ yuè gēng yín, yǔ zú, shǐ zhǒng mài. dōng shí yī yuè xīn sì, jìn xuān xuān zōng shí lù.
九月庚寅,雨足,始種麥。冬十一月辛巳,進宣《宣宗實錄》。
shí èr yuè gēng zǐ shuò, rì yǒu shí zhī. wán yán má jīn chū yǐ fèng shǐ bù zhí, miǎn sǐ chú míng. rén zǐ, wán yán nú shēn gǎi shì jiǎng xué shì, chōng guó xìn shǐ. yǐ shǎn xī dà hán, cì jūn shì chái tàn yín yǒu chà. jīng zhào fèng xiáng fǔ sī zhú jiān jìn zhú, lìng fēn gěi zhī.
十二月庚子朔,日有食之。完顏麻斤出以奉使不職,免死除名。壬子,完顏奴申改侍講學士,充國信使。以陝西大寒,賜軍士柴炭銀有差。京兆、鳳翔府司竹監進竹,令分給之。
liù nián chūn èr yuè bǐng chén, shū mì yuàn pàn guān yí lá pú ā quán shū mì fù shǐ. yào zhōu cì shǐ lǐ xìng yǒu zhàn gōng, zhào cì yù tù gú dài jīn qì. yǐ chéng xiàng wán yán sài bù xíng shàng shū shěng shì yú guān zhōng, zhào píng zhāng zhèng shì wán yán hé dá hái cháo. yí lá pú ā lǜ zhōng xiào jūn zǒng lǐng wán yán chén hé shàng zhōng xiào jūn yī qiān qí zhù bīn zhōu. qiǎn bái huá chí yù pú ā yǐ yòng bīng zhī yì. zhào shū mì gèng gěi zhōng xiào jūn mǎ pǐ, yǐ jiàn diào fā dū wèi sī bù zú jí zhōng xiào mǎ jūn tún jīng xī. yǐ bái huá zhuān bèi jūn xū.
六年春二月丙辰,樞密院判官移剌蒲阿權樞密副使。耀州刺史李興有戰功,詔賜玉兔鶻帶、金器。以丞相完顏賽不行尚書省事於關中,召平章政事完顏合達還朝。移剌蒲阿率忠孝軍總領完顏陳和尚忠孝軍一千騎駐邠州。遣白華馳諭蒲阿以用兵之意。詔樞密更給忠孝軍馬疋,以漸調發都尉司步卒及忠孝馬軍屯京西。以白華專備軍須。
sān yuè yǐ hài, zhōng xiào jūn zǒng lǐng chén hé shàng yǒu zhàn gōng, shòu dìng yuǎn dà jiāng jūn píng liáng fǔ pàn guān, shì xí móu kè. xià wǔ yuè, lǒng zhōu fáng yù shǐ shí mǒ dōng ér jìn huáng yīng wǔ, zhào yuē: wài fāng xiàn zhēn qín yì shòu, wéi wù xìng, sǔn rén lì, lìng wù fù jìn. qiū qī yuè, bà shǎn xī xíng shěng jūn zhōng fú fèi.
三月乙亥,忠孝軍總領陳和尚有戰功,授定遠大將軍、平涼府判官,世襲謀克。夏五月,隴州防禦使石抹冬兒進黃鸚鵡,詔曰:「外方獻珍禽異獸,違物性,損人力,令勿復進。」秋七月,罷陝西行省軍中浮費。
bā yuè, yí lá pú ā zài fù zé lù.
八月,移剌蒲阿再復澤、潞。
jiǔ yuè, táo hé lán huì yuán shuài yán zhǎn xiā chóng má jìn xī mǎ èr pǐ, zhào yuē: qīng wǔ yì chāo jué, cǐ mǎ kě chōng zhàn yòng, zhèn chéng qǐ néng jǐn qí lì. jì rù jìn, jí shàng jiù wù yě, jīn yǐ cì qīng, qí xī zhèn yì. dōng shí yuè, yí lá pú ā dōng hái, lìng chén hé shàng lǜ shǎn xī guī shùn mǎ jūn tún jūn xǔ. dà yuán bīng zhù qìng yáng jiè. zhào shǎn xī xíng shěng qiǎn shǐ fèng yáng jiǔ bì bó qǐ huǎn shī qǐng hé.
九月,洮、河、蘭、會元帥顏盞蝦〈蟲麻〉進西馬二疋,詔曰:「卿武藝超絕,此馬可充戰用,朕乘豈能盡其力。既入進,即尚廄物也,今以賜卿,其悉朕意。」冬十月,移剌蒲阿東還,令陳和尚率陝西歸順馬軍屯鈞、許。大元兵駐慶陽界。詔陝西行省遣使奉羊酒幣帛乞緩師請和。
shí yī yuè, qiǎn shǐ jūn xǔ xuǎn shì shǎn xī guī shùn rén, dé jūn èr qiān, yǐ yì yōu zhě chōng zhōng xiào jūn, cì chōng hé lǐ hé jūn.
十一月,遣使鈞、許選試陝西歸順人,得軍二千,以藝優者充忠孝軍,次充合里合軍。
shí èr yuè, zhào fù shū pú ā zǒng shuài hé shí liè yá wú tǎ quán qiān shū mì yuàn shì wán yán é kě jiù qìng yáng. bà fù jīng liè dì bǎi lǐ, tīng mín gēng jià.
十二月,詔副樞蒲阿、總帥紇石烈牙吾塔、權簽樞密院事完顏訛可救慶陽。罷附京獵地百里,聽民耕稼。
qī nián chūn zhēng yuè, fù shū pú ā zǒng shuài yá wú tǎ quán qiān yuàn shì é kě jiě qìng yáng zhī wéi. yǐ é kě tún bīn zhōu, pú ā yá wú tǎ hái jīng zhào. xià wǔ yuè, zhào shì qīng kǒu sòng bài jūn sān qiān rén, yuàn liú zhě wǔ bǎi rén, yǐ tún xǔ zhōu, yú xī zòng qiǎn zhī. cì jīng yì cí fù lǐ táng yǐ xià jìn shì dì. qiū qī yuè, yǐ píng zhāng zhèng shì hé dá quán shū mì fù shǐ.
七年春正月,副樞蒲阿、總帥牙吾塔、權簽院事訛可解慶陽之圍。以訛可屯邠州,蒲阿、牙吾塔還京兆。夏五月,詔釋清口宋敗軍三千人,願留者五百人,以屯許州,余悉縱遣之。賜經義詞賦李瑭以下進士第。秋七月,以平章政事合達權樞密副使。
bā yuè, cì shǎn xī sǐ shì gū yán yǐn jí juàn, réng liàng cái rèn shǐ. dà yuán bīng wéi wǔ xiān yú jiù wèi zhōu. dōng shí yuè, píng zhāng hé dá fù shū pú ā yǐn bīng jiù wèi zhōu. wèi zhōu wéi jiě, shàng dēng chéng tiān mén kào jūn, hé dá pú ā bìng shì xí móu kè. yí lá pú ā quán cān zhèng shì, tóng hé dá xíng shěng shì yú wén xiāng, yǐ bèi tóng guān.
八月,賜陝西死事孤鹽引及絹,仍量材任使。大元兵圍武仙於舊衛州。冬十月,平章合達、副樞蒲阿引兵救衛州。衛州圍解,上登承天門犒軍,合達、蒲阿並世襲謀克。移剌蒲阿權參政事,同合達行省事於閿鄉,以備潼關。
bā nián chūn zhēng yuè, dà yuán bīng wéi fèng xiáng fǔ. qiǎn shū mì yuàn pàn guān bái huá yòu sī láng zhōng jiā gǔ bā lǐ mén yù wén xiāng xíng shěng jìn bīng, hé dá pú ā yǐ wèi jiàn jī huì bù xíng. fù qiǎn bái huá yù hé dá pú dá jiāng bīng chū guān yǐ jiě fèng xiáng zhī wéi, yòu bù xíng. xià sì yuè dīng sì shuò, shè. quán miǎn jīng xī lù jūn qián yī nián. hàn zāi zhōu xiàn, chà shuì cóng shí jiǎn dài. dà yuán bīng píng fèng xiáng fǔ. liǎng xíng shěng qì jīng zhào, qiān jū mín yú hé nán, liú qìng shān nú shǒu zhī.
八年春正月,大元兵圍鳳翔府。遣樞密院判官白華、右司郎中夾谷八里門諭閿鄉行省進兵,合達、蒲阿以未見機會不行。復遣白華諭合達、蒲達將兵出關以解鳳翔之圍,又不行。夏四月丁巳朔,赦。全免京西路軍錢一年。旱災州縣,差稅從實減貸。大元兵平鳳翔府。兩行省棄京兆,遷居民於河南,留慶山奴守之。
wǔ yuè, lǐ quán qī yáng miào zhēn yǐ quán xiàn méi yú sòng, gòu fú liáng chǔ zhōu běi, yù fù sòng chóu. qiǎn hé dá pú ā tún táo yuán jiè áo hé kǒu, yǐ bèi qīn yì. sòng bā lǐ zhuāng rén jù qí zhǔ jiāng nà hé dá pú ā. zhào gǎi bā lǐ zhuāng wèi zhèn huái fǔ. qiū qī yuè, sòng jiāng fén fú liáng.
五月,李全妻楊妙真以全陷沒於宋,構浮梁楚州北,欲復宋讎。遣合達、蒲阿屯桃源界滶河口,以備侵軼。宋八里莊人拒其主將納合達、蒲阿。詔改八里莊為鎮淮府。秋七月,宋將焚浮梁。
jiǔ yuè bǐng shēn, cí shèng gōng huáng tài hòu wēn dūn shì bēng, qiǎn gào yuán líng zhì dù wù cóng jiǎn yuē. dà yuán bīng zhù hé zhōng fǔ. qìng shān nú qì jīng zhào dōng hái. zhào hé dá pú ā fù biàn, yì yǐn bīng qū hé zhōng fǔ, jù bù gǎn xíng, hái shǎn zhōu, chū shī zhì lěng shuǐ gǔ ér guī. dà yuán bīng gōng hé zhōng fǔ, hé dá pú ā qiǎn yuán shuài wáng gǎn lǜ bīng wàn rén jiù zhī. dōng shí yuè, yòu chéng xiàng sài bù zhì shì.
九月丙申,慈聖宮皇太后溫敦氏崩,遣誥園陵制度務從儉約。大元兵駐河中府。慶山奴棄京兆東還。召合達、蒲阿赴汴,議引兵趨河中府,懼不敢行,還陝州,出師至冷水谷而歸。大元兵攻河中府,合達、蒲阿遣元帥王敢率兵萬人救之。冬十月,右丞相賽不致仕。
shí yī yuè dīng wèi, dà yuán jìn bīng yáo fēng guān, yóu jīn zhōu ér dōng. shěng yuàn yì yǐ yì shì láo, wèi kě yǔ zhàn. shàng yù zhī yuē: nán dù èr shí nián, suǒ zài zhī mín, pò tián zhái, yù qī zǐ, jié gān nǎo yǐ yǎng jūn. jīn bīng zhì bù néng nì zhàn, zhǐ yǐ zì hù, jīng chéng zòng cún, hé yǐ wèi guó, tiān xià qí wèi wǒ hé? zhèn sī zhī shú yǐ, cún yǔ wáng yǒu tiān mìng, wéi bù fù wú mín kě yě. nǎi zhào zhū jiāng tún jūn xiāng dèng.
十一月丁未,大元進兵嶢峰關,由金州而東。省院議以逸侍勞,未可與戰。上諭之曰:「南渡二十年,所在之民,破田宅,鬻妻子,竭肝腦以養軍。今兵至不能逆戰,止以自護,京城縱存,何以為國,天下其謂我何?朕思之熟矣,存與亡有天命,惟不負吾民可也。」乃詔諸將屯軍襄、鄧。
shí èr yuè jǐ wèi, zàng míng huì huáng hòu. hé zhōng fǔ pò, quán qiān shū mì yuàn shì cǎo huǒ é kě sǐ zhī, yuán shuài bǎn zi é kě tí bài zú sān qiān zǒu wén xiāng. zhào shè jiāng zuǒ yǐ xià, zhàng é kě èr bǎi yǐ sǐ. hé dá pú ā lǜ zhū jūn rù dèng zhōu, yáng wò yǎn chén hé shàng wǔ xiān jiē yǐn bīng lái huì. chū tún shùn yáng. wù chén, dà yuán bīng dù hàn jiāng ér běi, bǐng zǐ, bì dù. hé dá pú ā jiāng bīng yù yú yǔ shān zhī qián. dà yuán bīng fēn dào qū biàn jīng, jīng chéng jiè yán. shì yè èr gǔ, hé dá pú ā yǐn jūn hái dèng zhōu. dà yuán bīng niè qí hòu, jǐn huò qí zī zhòng.
十二月己未,葬明惠皇后。河中府破,權簽樞密院事草火訛可死之,元帥板子訛可提敗卒三千走閿鄉。詔赦將佐以下,杖訛可二百以死。合達、蒲阿率諸軍入鄧州,楊沃衍、陳和尚、武仙皆引兵來會。出屯順陽。戊辰,大元兵渡漢江而北,丙子,畢渡。合達、蒲阿將兵御於禹山之前。大元兵分道趨汴京,京城戒嚴。是夜二鼓,合達、蒲阿引軍還鄧州。大元兵躡其後,盡獲其輜重。
tiān xìng yuán nián, shì nián běn zhèng dà jiǔ nián, zhēng yuè gǎi yuán kāi xìng, sì yuè yòu gǎi yuán tiān xìng. chūn zhēng yuè rén wǔ shuò, rì yǒu liǎng ěr. dà yuán bīng dào táng zhōu, yuán shuài wán yán liǎng lóu shì yǔ zhàn xiāng chéng zhī rǔ fén, bài jī. liǎng lóu shì zǒu biàn jīng. qiǎn wán yán má jīn chū děng bù mín dīng wàn rén, jué hé shuǐ wèi jīng chéng. guǐ wèi, zhì shàng shū shěng shū mì yuàn yú gōng zhōng, yǐ biàn zhào wèn. qǐ qián yuán shuài gǔ lǐ jiǎ shí lún quán chāng wǔ jūn jié dù shǐ, xíng yuán shuài fǔ shì. hé dá pú ā yǐn jūn zì dèng zhōu fù biàn jīng. yǐ yǒu, yǐ diǎn jiǎn jiā gǔ sā hé wèi zǒng shuài, jiāng bù qí sān wàn xún hé dù, quán jìn shì jú shǐ tú dān zhǎng lè jiān qí jūn. qǐ jìn jīng zhū sè jūn jiā shǔ wǔ shí wàn kǒu rù jīng. bǐng xū, dà yuán bīng jì dìng hé zhōng, yóu hé qīng xiàn bái pō dù hé. dīng hài, zhǎng lè sā hé yǐn bīng zhì fēng qiū ér hái. wù zǐ, zuǒ sī láng zhōng xié mǎo ài shí shàng shū qǐng zhǎn zhǎng lè sā hé yǐ sù jūn zhèng, bù cóng. dū wèi wū lín dá hú tǔ yī jūn zì tóng guān rù yuán, zhì yǎn shī, wén dà yuán bīng dù hé, suì zǒu dēng fēng shǎo shì shān. rén chén, wèi zhōu jié dù shǐ wán yán xié niǎn ā bù qì chéng zǒu biàn. jiǎ wǔ, xiū jīng chéng lóu lǔ jí shǒu yù bèi. dà yuán bīng báo zhèng zhōu, yǔ bái pō bīng hé, tún jūn yuán shuài mǎ bó jiān yǐ chéng jiàng, fáng yù shǐ wū lín dá yǎo zhù sǐ zhī. yǐ wèi, dà yuán yóu qí zhì biàn chéng. dīng yǒu, dà xuě. dà yuán bīng jí liǎng shěng jūn zhàn jūn zhōu zhī sān fēng shān, liǎng shěng jūn dà kuì, hé dá chén hé shàng yáng wò yǎn zǒu jūn zhōu, chéng pò jiē sǐ zhī. shū mì fù shǐ pú ā jiù zhí, xún yì sǐ. wǔ xiān zǒu mì xiàn. zì shì, bīng bù fù zhèn, jǐ hài, xú zhōu xíng shěng wán yán qìng shān nú yǐn bīng rù yuán, yì shèng jūn xiào hóu jìn dù zhèng zhāng xìng lǜ suǒ bù běi jiàng, qìng shān nú rù suī zhōu. gēng zǐ, yù duān mén sì shè, gǎi yuán kāi xìng. xīn chǒu, tóng guān shǒu jiāng lǐ píng yǐ guān jiàng dà yuán. rén yín, fú gōu mín qián dà hēng lǐ jūn pàn, shā xiàn lìng wáng hào jí qí bù wèi. gēng xū, xǔ zhōu jūn biàn, shā yuán shuài gǔ lǐ jiǎ shí lún nián hé tóng zhōu sū chūn děng, yǐ chéng jiàng dà yuán.
天興元年,(是年本正大九年,正月改元開興,四月又改元天興。)春正月壬午朔,日有兩珥。大元兵道唐州,元帥完顏兩婁室與戰襄城之汝墳,敗績。兩婁室走汴京。遣完顏麻斤出等部民丁萬人,決河水衛京城。癸未,置尚書省、樞密院於宮中,以便召問。起前元帥古里甲石倫權昌武軍節度使,行元帥府事。合達、蒲阿引軍自鄧州赴汴京。乙酉,以點檢夾谷撒合為總帥,將步騎三萬巡河渡,權近侍局使徒單長樂監其軍。起近京諸色軍家屬五十萬口入京。丙戌,大元兵既定河中,由河清縣白坡渡河。丁亥,長樂、撒合引兵至封丘而還。戊子,左司郎中斜卯愛實上書請斬長樂、撒合以肅軍政,不從。都尉烏林答胡土一軍自潼關入援,至偃師,聞大元兵渡河,遂走登封少室山。壬辰,衛州節度使完顏斜捻阿不棄城走汴。甲午,修京城樓櫓及守御備。大元兵薄鄭州,與白坡兵合,屯軍元帥馬伯堅以城降,防禦使烏林答咬住死之。乙未,大元游騎至汴城。丁酉,大雪。大元兵及兩省軍戰鈞州之三峰山,兩省軍大潰,合達、陳和尚、楊沃衍走鈞州,城破皆死之。樞密副使蒲阿就執,尋亦死。武仙走密縣。自是,兵不復振,己亥,徐州行省完顏慶山奴引兵入援,義勝軍校侯進、杜正、張興率所部北降,慶山奴入睢州。庚子,御端門肆赦,改元開興。辛丑,潼關守將李平以關降大元。壬寅,扶溝民錢大亨、李鈞叛,殺縣令王浩及其簿尉。庚戌,許州軍變,殺元帥古里甲石倫、粘合仝周、蘇椿等,以城降大元。
èr yuè rén zǐ shuò, qìng shān nú móu zǒu guī dé, zhì yáng yì diàn yù dà yuán bīng, xú shuài wán yán wù lǐ lì zhàn ér sǐ, qìng shān nú bèi qín, shǐ zhāo jīng chéng, bù cóng. suī zhōu cì shǐ zhāng wén shòu qì chéng cóng qìng shān nú, jiē sǐ zhī. jiǎ yín, dà yuán bīng xùn lín huàn, shè xiàn lìng zhāng ruò yú sǐ zhī. wù wǔ, cì lú shì. guān shǎn xíng shěng zǒng shuài liǎng jūn jí qín lán shuài fǔ jūn qì tóng guān ér dōng, yǔ zhī yù, tiān yòu dà xuě, wèi zhàn ér kuì. xíng shěng tú dān wù diǎn zǒng shuài nà hé hé rùn bài sǐ, wán yán zhòng xǐ jiàng, zhǎn yú mǎ qián. dū wèi zhèng tì shā dū wèi miáo yīng yì jiàng. qín lán zǒng shuài fǔ jīng lì shāng héng sǐ zhī. dà yuán bīng xià suī zhōu. gēng shēn, hàn lín dài zhì féng yán dēng běi lái guī. yǐ chǒu, dà yuán bīng gōng guī dé. gēng wǔ, qǐ fù yòu chéng xiàng zhì shì sài bù wèi zuǒ chéng xiàng. kuò jīng shī mín jūn èr shí wàn fēn lì zhū shuài, rén yuè gěi sù yī shí yǒu wǔ dǒu.
二月壬子朔,慶山奴謀走歸德,至陽驛店遇大元兵,徐帥完顏兀里力戰而死,慶山奴被擒,使招京城,不從。睢州刺史張文壽棄城從慶山奴,皆死之。甲寅,大元兵徇臨渙,攝縣令張若愚死之。戊午,次盧氏。關、陝行省總帥兩軍及秦、藍帥府軍棄潼關而東,與之遇,天又大雪,未戰而潰。行省徒單兀典、總帥納合合閏敗死,完顏重喜降,斬於馬前。都尉鄭倜殺都尉苗英亦降。秦、藍總帥府經歷商衡死之。大元兵下睢州。庚申,翰林待制馮延登北來歸。乙丑,大元兵攻歸德。庚午,起復右丞相致仕賽不為左丞相。括京師民軍二十萬分隸諸帥,人月給粟一石有五斗。
sān yuè dīng hài, dà yuán jūn píng zhōng jīng, liú shǒu sā hé niǎn tóu shuǐ sǐ. jiǎ wǔ, mìng píng zhāng zhèng shì bái sā sù shàng qīng gōng, shū mì fù shǐ hé xǐ sù dà fó sì, yǐ bèi huǎn jí. dà yuán qiǎn shǐ zì zhèng zhōu lái yù jiàng, shǐ zhě lì chū guó shū yǐ shòu yì shǐ, yì shǐ yǐ shòu zǎi xiàng, zǎi xiàng guì jìn, shàng qǐ lì shòu zhī, yǐ fù yǒu sī. shū suǒ hàn lín xué shì zhào bǐng wén yǎn shèng gōng kǒng yuán cuò děng èr shí qī jiā, jí guī shùn rén jiā shǔ, pú ā qī zǐ, xiù nǚ gōng jiàng yīng rén yòu shù shí rén. gēng zǐ, fēng jīng wáng zǐ é kě wèi cáo wáng, yì yǐ wèi zhì. mì guó gōng shú yǐ cáo wáng yòu, qǐng dài xíng, shàng wèi qiǎn zhī, bù tīng qí dài. rén yín, shàng shū zuǒ chéng lǐ qī sòng cáo wáng chū zhì, jiàn yì dài fū péi mǎn ā hǔ dài tài fǔ jiān guó shì róng wèi qǐng hé shǐ. hù bù shì láng yáng zào quán cān zhī zhèng shì. fēn jūn fáng shǒu sì chéng. dà yuán bīng gōng biàn chéng, shàng chū chéng tiān mén fǔ xī miàn jiāng shì. qiān hù liú shòu yǔ bù xùn, zhào shì wù wèn. guǐ mǎo, shàng fù chū fǔ dōng miàn jiāng shì, qīn fù zhàn shāng zhě yào yú nán xūn mén xià, réng cì zhī jiǔ. chū nèi fǔ jīn bó qì mǐn yǐ shǎng zhàn shì. yǐ sì, fèng xiáng fǔ pào jūn wàn hù wáng ā lǘ fán qiáo lái guī. jǐ yǒu, zào gé chē sān qiān liǎng, yǐ ér bù yòng. zhì jú yǎng wú jiā fú mín. xià sì yuè guǐ chǒu, bīng shì lǐ xīn yǒu gōng, zhuó sì fāng guǎn shǐ. yuán shuài liú yì chì qí zi zhàn sǐ. dīng sì, qiǎn hù bù shì láng yáng jū rén fèng jīn bó yì dà yuán bīng qǐ hé. wù wǔ, yòu yǐ zhēn yì wǎng xiè xǔ hé. guǐ hài, míng huì huáng hòu líng bèi fā, shī jiù suǒ zài, qiǎn zhōng guān wǎng shì zhī, zhì shì shǐ dé. yǐ bīng hù gōng nǚ shí rén chū yíng shuò mén fèng jiù zhì chéng xià, shè yù wò ān zhì, shì yè fù zàng zhī. lù zhèng tì qī zǐ. jiǎ zǐ, yù duān mén sì shè, gǎi yuán tiān xìng. zhào nèi wài guān mín néng wán fù zhōu jùn zhě gōng shǎng yǒu chà. chū jīn bó jiǔ zhì kào yù jūn shì. jiǎn yù shàn, bà rǒng yuán, fàng gōng nǚ. shàng shū bù dé chēng shèng, gǎi shèng zhǐ wèi zhì zhǐ. shì hào lì wáng wèi shào wáng èr zú jìn gù, tīng zì biàn. yǐ chǒu, bǎi guān chū qǐ jū yú lóng dé diàn qián. bǐng yín, yǐ shàng shū shěng jiān shū mì yuàn shì. dīng mǎo, fàng gōng nǚ, tīng yǐ yī zhuāng zì suí, jīn zhū liú kào shì zú. biàn jīng jiě yán, bù jūn shǐ chū fēng qiū mén cǎi xīn shū. jǐ sì, jiàn wēi dū wèi wán yán wù lùn tóng dà yuán shǐ méi tè rù chéng. gēng wǔ, jiàn shǐ chén yú lóng dé diàn. fàng gōng nǚ rú qián. xīn wèi, kāi zhèng mén tīng bǎi xìng nán zǐ chū rù. jiǎ xū, yù chéng tiān mén dà xiǎng jiāng shì, wén yǒu shēng qū zhě nǎi hái gōng. yǐ hài, yǒu zhào zhǐ zòu shì. xǔ zhōu jìn yīng táo.
三月丁亥,大元軍平中京,留守撒合輦投水死。甲午,命平章政事白撒宿上清宮,樞密副使合喜宿大佛寺,以備緩急。大元遣使自鄭州來諭降,使者立出國書以授譯史,譯史以授宰相,宰相跪進,上起立受之,以付有司。書索翰林學士趙秉文、衍聖公孔元措等二十七家,及歸順人家屬,蒲阿妻子,繡女、弓匠、鷹人又數十人。庚子,封荊王子訛可為曹王,議以為質。密國公璹以曹王幼,請代行,上慰遣之,不聽其代。壬寅,尚書左丞李蹊送曹王出質,諫議大夫裴滿阿虎帶、太府監國世榮為請和使。戶部侍郎楊慥權參知政事。分軍防守四城。大元兵攻汴城,上出承天門撫西面將士。千戶劉壽語不遜,詔釋勿問。癸卯,上復出撫東面將士,親傅戰傷者藥於南薰門下,仍賜卮酒。出內府金帛器皿以賞戰士。乙巳,鳳翔府炮軍萬戶王阿驢、樊喬來歸。己酉,造革車三千兩,已而不用。置局養無家俘民。夏四月癸丑,兵士李新有功,擢四方館使。元帥劉益叱其子戰死。丁巳,遣戶部侍郎楊居仁奉金帛詣大元兵乞和。戊午,又以珍異往謝許和。癸亥,明惠皇后陵被發,失柩所在,遣中官往視之,至是始得。以兵護宮女十人出迎朔門奉柩至城下,設御幄安置,是夜復葬之。戮鄭倜妻子。甲子,御端門肆赦,改元天興。詔內外官民能完復州郡者功賞有差。出金帛酒炙犒飫軍士。減御膳,罷冗員,放宮女。上書不得稱聖,改聖旨為制旨。釋鎬厲王、衛紹王二族禁錮,聽自便。乙丑,百官初起居於隆德殿前。丙寅,以尚書省兼樞密院事。丁卯,放宮女,聽以衣裝自隨,金珠留犒士卒。汴京解嚴,步軍始出封丘門採薪蔬。己巳,建威都尉完顏兀論同大元使沒忒入城。庚午,見使臣於隆德殿。放宮女如前。辛未,開鄭門聽百姓男子出入。甲戌,御承天門大饗將士,聞有聲屈者乃還宮。乙亥,有詔止奏事。許州進櫻桃。
wǔ yuè xīn sì, qiān mín gào chū chéng zhě yǐ wàn shù, sài bù bái sā bù tīng. yǐ yǒu, yǐ nán yáng jùn wáng zǐ sī liè xíng shàng shū shěng yú dèng zhōu, zhào yuán bīng. bǐng xū, bài tiān yú dà qìng diàn, zhào bái sā zhì shì. fàng jīng chéng sì miàn jūn, lǐ xīn bù fèng zhào. dīng hài, záo wěi chuān cáo qú, xún bà zhī. féng yán dēng yǐ fèng shǐ yǒu láo, shòu lǐ bù shì láng. wù zǐ, yù zhōu zhèn fáng jūn jiāng lǐng hè dōu xǐ lǜ xī jūn èr qiān rén rù yuán, fàng qiān mín chū jīng. xīn mǎo, dà hán rú dōng. mì guó gōng shú hōng. biàn jīng dà yì, fán wǔ shí rì, zhū mén chū sǐ zhě jiǔ shí yú wàn rén, pín bù néng zàng zhě bù zài shì shù. guǐ sì, yáng chūn rù jù bó zhōu, guān chá pàn guān liú jūn sǐ zhī. xīn chǒu, shàng yù xiāng hé, miàn zé zǎi xiàng. yǐ sì, jiāng xiāng shòu bǎo chéng jué shǎng.
五月辛巳,遷民告出城者以萬數,賽不、白撒不聽。乙酉,以南陽郡王子思烈行尚書省於鄧州,召援兵。丙戌,拜天於大慶殿,詔白撒致仕。放京城四面軍,李辛不奉詔。丁亥,鑿洧川漕渠,尋罷之。馮延登以奉使有勞,授禮部侍郎。戊子,裕州鎮防軍將領賀都喜率西軍二千人入援,放遷民出京。辛卯,大寒如冬。密國公璹薨。汴京大疫,凡五十日,諸門出死者九十餘萬人,貧不能葬者不在是數。癸巳,楊春入據亳州,觀察判官劉均死之。辛丑,上御香合,面責宰相。乙巳,將相受保城爵賞。
liù yuè gēng xū shuò, zhào bǎi guān jǔ dà jiāng, zhòng jǔ liú yì, bù néng yòng. guǐ chǒu, fēi hǔ jūn èr bǎi rén duó fēng qiū mén chū bēn. jiǎ yín, yǐ chū shī gù mén jìn. yǐ mǎo, bái sā kāi qú yú sī dì dōng. bǐng chén, yuè guān mǎ, zé jí zhě shā yǐ shí. dīng sì, fēng xiān jù xú zhōu, tú dān yì dōu zǒu sù zhōu, tuī zhāng xìng xíng shěng shì. gēng shēn, sāi jīng chéng sì mén, yǐ biàn shǒu yù. rén xū, guó ān yòng rù xú zhōu, shā zhāng xìng, tuī fēng xiān wèi yuán shuài, yǐ zhǔ zhōu shì. jǐ sì, zhào zèng yù wǔ zhōng láng jiāng wán yán chén hé shàng zhèn nán jūn jié dù shǐ. lì bāo zhōng miào bēi. quán cān zhī zhèng shì yáng sī tíng bà. xīn wèi, fù xiū biàn chéng. yǐ yì hòu, yuán hù sēng dào yī shī yù guān zhě shàn hòu lì, mìng yǒu sī bèi zhēng zhī, yǐ zhù qí yòng. jiǎ xū, sù zhōu zhèn fáng qiān hù gāo là gē lǐ xuān shā jié dù shǐ hé shí liè ā hǔ fù zǐ, qǐng xíng shěng tú dān yì dōu zhǔ shuài shì, yì dōu bù cóng, lǜ qí jiāng lì xī zǒu, zhì gǔ shú yù dà yuán jūn, sǐ zhī. yǐ hài, zuǒ chéng lǐ qī sòng cáo wáng yǔ qí zi tóng jù hái. dīng chǒu, héng shān gōng wǔ xiān shā shì rén lǐ fén.
六月庚戌朔,詔百官舉大將,眾舉劉益,不能用。癸丑,飛虎軍二百人奪封丘門出奔。甲寅,以出師錮門禁。乙卯,白撒開渠於私第東。丙辰,閱官馬,擇瘠者殺以食。丁巳,封仙據徐州,徒單益都走宿州,推張興行省事。庚申,塞京城四門,以便守御。壬戌,國安用入徐州,殺張興,推封仙為元帥,以主州事。己巳,詔贈禦侮中郎將完顏陳和尚鎮南軍節度使。立褒忠廟碑。權參知政事楊糹廷罷。辛未,復修汴城。以疫後,園戶、僧道、醫師、鬻棺者擅厚利,命有司倍征之,以助其用。甲戌,宿州鎮防千戶高臘哥、李宣殺節度使紇石烈阿虎父子,請行省徒單益都主帥事,益都不從,率其將吏西走,至谷熟遇大元軍,死之。乙亥,左丞李蹊送曹王與其子仝俱還。丁丑,恆山公武仙殺士人李汾。
qī yuè gēng chén shuò, bīng rèn yǒu huǒ. xīn sì, jūn shì wō dēng wén gǔ qǐ jiāng liú yì. guǐ wèi, shàng shū yòu chéng yán zhǎn shì lǔ bà. lì bù shàng shū wán yán nú shēn wèi cān zhī zhèng shì. jiǎ shēn, fēi hǔ jūn shì shēn fú cài yuán shàn shā běi shǐ táng qìng děng sān shí yú rén yú guǎn, zhào shì qí zuì, hé yì suì jué. yǐ yǒu, dōu rén yáng yán yù shā bái sā, mì zhào qiǎn wèi shì hù qí jiā. bǐng xū, jūn shì huǐ bái sā bié shù. xié niǎn ā bù wàng shā shì rén zhī guò qí mén zhě yǐ jìng luàn. dīng hài, bài tiān yú chéng tiān mén xià, chū nèi fǔ jí liǎng gōng wù cì jūn shì. wù zǐ, xià lìng zhāo jūn. xīn mǎo, qiān mín wèi bīng. gǒng chāng mín bǎi èr shí rén fù yuán. yǐ wèi, sù zhōu shuài zhòng sēng nú chēng guó ān yòng jiàng, qiǎn jìn shì zhí zhǎng yīn shì yīng děng chí zhào fēng ān yòng wèi yǎn wáng, xíng jīng dōng děng lù shàng shū shěng shì, cì xìng wán yán, gǎi míng yòng ān. xīn jūn yǒu wō dēng wén gǔ zhě, zhàng shā zhī. yǐ sì, jīn mù huǒ tài yīn huì yú zhěn yì. bǐng wǔ, cān zhī zhèng shì wán yán sī liè héng shān gōng wǔ xiān gǒng chāng zǒng shuài wán yán hū xié hǔ lǜ zhū jiāng bīng zì rǔ zhōu rù yuán, yǐ hé xǐ wèi shū mì shǐ, jiāng bīng yī wàn yīng zhī, mìng zuǒ chéng lǐ qī quàn yù chū shī, nǎi xíng.
七月庚辰朔,兵刃有火。辛巳,軍士撾登聞鼓乞將劉益。癸未,尚書右丞顏盞世魯罷。吏部尚書完顏奴申為參知政事。甲申,飛虎軍士申福、蔡元擅殺北使唐慶等三十餘人於館,詔貰其罪,和議遂絕。乙酉,都人揚言欲殺白撒,密詔遣衛士護其家。丙戌,軍士毀白撒別墅。斜捻阿不妄殺市人之過其門者以靖亂。丁亥,拜天於承天門下,出內府及兩宮物賜軍士。戊子,下令招軍。辛卯,簽民為兵。鞏昌民百二十人赴援。乙未,宿州帥眾僧奴稱國安用降,遣近侍直長因世英等持詔封安用為兗王,行京東等路尚書省事,賜姓完顏,改名用安。新軍有撾登聞鼓者,杖殺之。乙巳,金、木、火、太陰會於軫、翼。丙午,參知政事完顏思烈、恆山公武仙、鞏昌總帥完顏忽斜虎率諸將兵自汝州入援,以合喜為樞密使,將兵一萬應之,命左丞李蹊勸諭出師,乃行。
bā yuè jǐ yǒu shuò, hé xǐ tún xìng huā yíng, yòu yì bīng wǔ qiān rén, shǐ jìn tún zhōng mù gù chéng. gēng xū, fā dīng zhuàng wǔ qiān rén yùn liáng, xiǎng hé xǐ jūn. xīn hài, wán yán sī liè yù dà yuán bīng yú jīng shuǐ, suì kuì, wǔ xiān tuì bǎo liú shān, sī liè zǒu yù zhài, zhōng jīng yuán shuài zuǒ jiān jūn rèn shǒu zhēn sǐ zhī. hé xǐ qì zī zhòng bēn zhì zhèng mén, jù bīng nǎi rù. jiǎ yín, miǎn hé xǐ wèi shù rén, jí qí jiā yǐ cì jūn shì. jiàng jiān jūn zhǎng dōng wèi fú bǎo láng. dīng sì, shì diàn kǒng zǐ. wù wǔ, kuò mín jiān sù, jǐ wèi, jí tú dān wù diǎn wán yán zhòng xǐ nà hé hé rùn jiā zī. qián yí fēng lìng wèi fán shàng yán, gǒng chāng shuài wán yán zhòng dé chén yì yǒu yuǎn móu, chén qǐng fèng mìng wǎng zhào. bù bào. wù chén, miǎn fǔ shì. qǐ fù qián dà sī nóng hóu zhì wèi píng zhāng zhèng shì, jìn fēng xiāo guó gōng, xíng jīng dōng lù shàng shū shěng shì. jǐ sì, zhì shuài bīng xíng zhì fēng qiū, jiāng shì jiāng kuì, zhì zhǐ zhī, nǎi yǔ zhòng hái biàn. rén shēn, tīng wú jūn jiā kǒu shù jīng. jiǎ xū, jīn mù xīng jiāo. yǐ hài, mài guān, jí xǔ mǎi jìn shì dì. bǐng zǐ, zhào bà kuò sù, fù yǐ jìn xiàn qǔ zhī. dīng chǒu, jīng chéng mín yáng xìng rù zī, shòu yán zhōu cì shǐ. wù yín, liú zhòng wēn rù zī, shòu xǔ zhōu cì shǐ.
八月己酉朔,合喜屯杏花營,又益兵五千人,始進屯中牟故城。庚戌,發丁壯五千人運糧,餉合喜軍。辛亥,完顏思烈遇大元兵於京水,遂潰,武仙退保留山,思烈走御寨,中京元帥左監軍任守貞死之。合喜棄輜重奔至鄭門,聚兵乃入。甲寅,免合喜為庶人,籍其家以賜軍士。降監軍長東為符寶郎。丁巳,釋奠孔子。戊午,括民間粟,己未,籍徒單兀典、完顏重喜、納合合閏家貲。前儀封令魏璠上言,「鞏昌帥完顏仲德沉毅有遠謀,臣請奉命往召。」不報。戊辰,免府試。起復前大司農侯摯為平章政事,進封蕭國公,行京東路尚書省事。己巳,摯帥兵行至封丘,將士將潰,摯止之,乃與眾還汴。壬申,聽無軍家口戍京。甲戌,金木星交。乙亥,賣官,及許買進士第。丙子,詔罷括粟,復以進獻取之。丁丑,京城民楊興入貲,授延州刺史。戊寅,劉仲溫入貲,授許州刺史。