āi zōng shàng
◎哀宗上
āi zōng huì shǒu xù, chū huì shǒu lǐ, yòu huì níng jiǎ sù, xuān zōng dì sān zi. mǔ yuē míng huì huáng hòu wáng shì, cì xìng wēn dūn shì, rén shèng huáng hòu zhī nǚ xiōng yě. chéng ān sān nián bā yuè èr shí sān rì shēng yú yì dǐ, rén shèng wú zi, yǎng wèi jǐ zi. tài hé zhōng, shòu jīn zǐ guāng lù dài fu. xuān zōng dēng jí, jìn fēng suì wáng, shòu mì shū jiān, gǎi shū mì shǐ. zhēn yòu chū, zhuāng xiàn tài zǐ shǒu zhōng hōng, lì huáng sūn kēng wèi huáng tài sūn, xún yòu hōng. sì nián zhēng yuè jǐ mǎo, lì shǒu lǐ wèi huáng tài zǐ, réng kòng zhì shū mì yuàn shì, zhào lüè yuē:" zi yǐ mǔ guì, suì wáng shǒu lǐ dì lín zhǒng dí, qìng jí yuán fēi, lì wèi huáng tài zǐ, qí diǎn lǐ yǒu sī tiáo jù yǐ wén." sì yuè jiǎ wǔ, yòng tài zǐ shǎo bǎo zhāng xíng xìn yán, gèng cì míng shǒu xù. yuán guāng èr nián shí èr yuè gēng yín, xuān zōng bēng. xīn mǎo, fèng yí zhào jí huáng dì wèi yú jiù qián. rén chén, zhào dà shè, lüè yuē:" zhèn shù xiān dì zhī yí yì, yǒu biàn yú shí yù xíng ér wèi jí zhě, xī fèng ér xíng zhī. guó jiā yǐ yǒu dìng zhì, yǒu sī wǎng wǎng yǐ qíng pò fǎ, shǐ rén wǎng zāo xíng xiàn, jīn hòu yǒu běn tiáo ér bù zūn zhě, yǐ gù rù rén zuì zuì zhī. cǎo zé shì shù, xǔ lìng zhí yán jūn guó lì hài, suī shè jī fěng wú kě cǎi qǔ zhě, bìng bù zuò zuì."
哀宗讳守绪,初讳守礼,又讳宁甲速,宣宗第三子。母曰明惠皇后王氏,赐姓温敦氏,仁圣皇后之女兄也。承安三年八月二十三日生于翼邸,仁圣无子,养为己子。泰和中,授金紫光禄大夫。宣宗登极,进封遂王,授秘书监,改枢密使。贞祐初,庄献太子守忠薨,立皇孙铿为皇太孙,寻又薨。四年正月己卯,立守礼为皇太子,仍控制枢密院事,诏略曰:“子以母贵,遂王守礼地邻冢嫡,庆集元妃,立为皇太子,其典礼有司条具以闻。”四月甲午,用太子少保张行信言,更赐名守绪。元光二年十二月庚寅,宣宗崩。辛卯,奉遗诏即皇帝位于柩前。壬辰,诏大赦,略曰:“朕述先帝之遗意,有便于时欲行而未及者,悉奉而行之。国家已有定制,有司往往以情破法,使人罔遭刑宪,今后有本条而不遵者,以故入人罪罪之。草泽士庶,许令直言军国利害,虽涉讥讽无可采取者,并不坐罪。”
zhèng dà yuán nián chūn zhēng yuè wù xū shuò, zhào gǎi yuán zhèng dà. gēng zǐ, shàng jū lú, bǎi guān shǐ zòu shì. mì shū jiān quán lì bù shì láng pú chá hé zhù gǎi héng zhōu cì shǐ, zuǒ sī yuán wài láng ní páng gǔ huà shān tóng zhī zhēn zhōu jūn zhōu shì, zhú èr jiān chén, dài fū shì xiāng hè. bīn zhōu jié dù shǐ yí lá shù nà ā bo gòng bái tù, zhào yuē:" dé xián chén fǔ zuǒ, nián gǔ fēng dēng, cǐ shàng ruì yě, yān shì cǐ wèi. lìng yǒu sī gěi dào lǐ fèi, cóng zhī běn tǔ. lǐ bù qí biàn yù sì fāng, shǐ zhī zhèn yì." dīng sì, zhào cháo chén yì xiū fù hé zhōng fǔ. lǐ bù shàng shū zhào bǐng wén tài cháng qīng yáng yún yì děng yán, shǎn xī mín fāng pí bì, wèi kān lì yì. suì zhǐ. wù wǔ, shàng shǐ shì cháo. dà sī nóng shǒu rǔ zhōu fáng yù shǐ lǐ qī wèi tài cháng qīng, quán cān zhī zhèng shì. píng zhāng zhèng shì jīng wáng shǒu chún bà, pàn mù qīn fǔ. cān zhī zhèng shì pū sàn wǔ jīn bà, chōng dà xíng shān líng shǐ. zūn huáng hòu wēn dūn shì yuán fēi wēn dūn shì jiē wèi huáng tài hòu, hào qí gōng yī yuē rén shèng, yī yuē cí shèng. bǎi guān rù hè yú lóng dé diàn. shì rì, dà fēng piāo duān mén wǎ. chì zhǎn hé xǐ quán shū mì fù shǐ. yǒu nán zǐ fú má yī, wàng chéng tiān mén qiě xiào qiě kū. jí zhī, zé yuē:" wú xiào, xiào jiàng xiàng wú rén wú kū, kū jīn guó jiāng wáng." qún chén qǐng zhì zhòng diǎn, shàng chí bù kě, yuē:" jìn zhào cǎo zé zhū rén zhí yán, suī shè jī shàn bù zuò." fǎ sī wéi yǐ jūn mén fēi xiào kū zhī suǒ, zhòng zhàng ér qiǎn zhī. nán yáng mín bù chén móu fǎn, fú zhū.
正大元年春正月戊戌朔,诏改元正大。庚子,上居庐,百官始奏事。秘书监、权吏部侍郎蒲察合住改恒州刺史,左司员外郎泥旁古华山同知桢州军州事,逐二奸臣,大夫士相贺。邠州节度使移剌术纳阿卜贡白兔,诏曰:“得贤臣辅佐,年谷丰登,此上瑞也,焉事此为。令有司给道里费,从之本土。礼部其遍谕四方,使知朕意。”丁巳,诏朝臣议修复河中府。礼部尚书赵秉文、太常卿杨云翼等言,陕西民方疲敝,未堪力役。遂止。戊午,上始视朝。大司农、守汝州防御使李蹊为太常卿,权参知政事。平章政事荆王守纯罢,判睦亲府。参知政事仆散五斤罢,充大行山陵使。尊皇后温敦氏、元妃温敦氏皆为皇太后,号其宫一曰仁圣,一曰慈圣。百官入贺于隆德殿。是日,大风飘端门瓦。赤盏合喜权枢密副使。有男子服麻衣,望承天门且笑且哭。诘之,则曰:“吾笑,笑将相无人;吾哭,哭金国将亡。”群臣请置重典,上持不可,曰:“近诏草泽诸人直言,虽涉讥讪不坐。”法司唯以君门非笑哭之所,重杖而遣之。南阳民布陈谋反,伏诛。
sān yuè, yíng huò fàn zuǒ zhí fǎ. wù shēn, fèng ān xuān zōng yù róng yú xiào yán sì. xīn hài, chéng xiàng gāo rǔ lì hōng. guǐ chǒu, zàng xuān zōng yú dé líng. jiǎ yín. qǐ fù bīn zhōu jié dù shǐ zhì shì zhāng xíng xìn wèi shàng shū zuǒ chéng. yǐ yán ān shuài chén wán yán hé dá zhàn yù yǒu gōng, shòu jīn hǔ fú, quán cān zhī zhèng shì, xíng shàng shū shěng shì yú jīng zhào, jiān tǒng hé dōng liǎng lù. xià sì yuè guǐ yǒu, xuān zōng fù miào, dà shè zhōng wài. yíng huò fàn yòu zhí fǎ.
三月,荧惑犯左执法。戊申,奉安宣宗御容于孝严寺。辛亥,丞相高汝砺薨。癸丑,葬宣宗于德陵。甲寅。起复邠州节度使致仕张行信为尚书左丞。以延安帅臣完颜合达战御有功,授金虎符,权参知政事,行尚书省事于京兆,兼统河东两路。夏四月癸酉,宣宗祔庙,大赦中外。荧惑犯右执法。
wǔ yuè wù xū, píng zhāng zhèng shì bǎ hú lǔ hōng. guǐ mǎo, shū mì fù shǐ wán yán sài bù wéi píng zhāng zhèng shì, quán cān zhī zhèng shì shí zhǎn wèi xīn wèi shàng shū yòu chéng, tài cháng qīng lǐ qī wèi hàn lín chéng zhǐ, réng quán cān zhèng. jiǎ chén, cì cè lùn jìn shì bèi shù lùn cháng hé yǐ xià shí yú rén jí dì, jīng yì jìn shì zhāng jiè yǐ xià wǔ rén jí dì. wù shēn, cì cí fù jìn shì wáng è yǐ xià wǔ shí rén jí dì. zhào xíng bù, dēng wén jiǎn gǔ yuàn, wú xiāo bì fáng hù, tīng yǒu yuān zhě chén sù.
五月戊戌,平章政事把胡鲁薨。癸卯,枢密副使完颜赛不为平章政事,权参知政事石盏尉忻为尚书右丞,太常卿李蹊为翰林承旨,仍权参政。甲辰,赐策论进士孛术论长河以下十余人及第,经义进士张介以下五人及第。戊申,赐词赋进士王鹗以下五十人及第。诏刑部,登闻检、鼓院,毋销闭防护,听有冤者陈诉。
liù yuè jiǎ xū, zǎi zhí qǐng jī jū, shàng yǐ xīn sàng bù xǔ, xīn mǎo, lì fēi tú dān shì wèi huáng hòu. qiǎn shū mì pàn guān yí lá pú ā lǜ bīng zhì guāng zhōu, bǎng yù sòng jiè jūn mín gèng bù nán fá. qiū qī yuè jǐ hài, zhào yù bǎi guān gè qín nǎi zhí. guǐ mǎo, bǔ xiū dà lè.
六月甲戌,宰执请击鞠,上以心丧不许,辛卯,立妃徒单氏为皇后。遣枢密判官移剌蒲阿率兵至光州,榜谕宋界军民更不南伐。秋七月己亥,诏谕百官各勤乃职。癸卯,补修大乐。
jiǔ yuè, shū mì pàn guān yí lá pú ā fù zé lù huò mǎ qiān pǐ. dōng shí yuè wù wǔ, xià guó qiǎn shǐ lái xiū hǎo.
九月,枢密判官移剌蒲阿复泽、潞、获马千疋。冬十月戊午,夏国遣使来修好。
shí èr yuè yǐ sì, héng zhōu cì shǐ pú chá hé zhù yǒu zuì, fú zhū. jiǎ yín, xuān zōng xiǎo xiáng, shāo fàn yú dé líng. gǎi dìng pì jǔ xiàn lìng fǎ, yǐ liù shì kè xiàn lìng. jīng dōng xī nán, shǎn xī shè dà sī nóng sī, jiān cǎi fǎng gōng shì, jīng shī dà sī nóng zǒng zhī. zuǒ chéng zhāng xíng xìn yán:" xiān dì zhào guó nèi, xíng bù shàng dài fū, zhì yǐ lián chǐ. chéng xiàng gāo qí suǒ dìng zhí guān fàn zuì de jué bǎi yú tiáo, qǐ gǎi yī jiù zhì." shàng bù yù zhāng xiān dì zhī guò, lüè shī xíng zhī.
十二月乙巳,恒州刺史蒲察合住有罪,伏诛。甲寅,宣宗小祥,烧饭于德陵。改定辟举县令法,以六事课县令。京东、西、南,陕西设大司农司,兼采访公事,京师大司农总之。左丞张行信言:“先帝诏国内,刑不上大夫,治以廉耻。丞相高琪所定职官犯罪的决百余条,乞改依旧制。”上不欲彰先帝之过,略施行之。
èr nián chūn zhēng yuè jiǎ shēn, yǒu huáng hēi zhī kūn. xià sì yuè xīn mǎo shuò, héng shān gōng wǔ xiān zì zhēn dìng fǔ lái bēn. qǐ fù píng zhāng zhèng shì zhì shì shēn guó gōng xū dǐng wèi píng zhāng zhèng shì, xíng shěng shì yú wèi zhōu, jìn fēng yīng guó gōng. jiǎ wǔ, yǐ jīng jī hàn, qiǎn shǐ lǜ qiú. jūn xǔ zhōu dà yǔ báo. dīng yǒu, sù zhèng zhōu yǔ shāng mài.
二年春正月甲申,有黄黑之昆。夏四月辛卯朔,恒山公武仙自真定府来奔。起复平章政事致仕莘国公胥鼎为平章政事,行省事于卫州,进封英国公。甲午,以京畿旱,遣使虑囚。钧、许州大雨雹。丁酉,宿、郑州雨伤麦。
wǔ yuè dīng chǒu, yǐ hàn shén zé jǐ, bì zhèng diàn, jiǎn cháng shàn, shè zuì. sū chūn zì dà míng lái bēn, zhào zhì chūn xǔ zhōu. qiū qī yuè, dōu shuǐ pú chá máo huā niǎn shā rén, miǎn sǐ chú míng.
五月丁丑,以旱甚责己,避正殿,减常膳,赦罪。苏椿自大名来奔,诏置椿许州。秋七月,都水蒲察毛花辇杀人,免死除名。
bā yuè, gǒng zhōu yuán shuài tián ruì fǎn, xíng shěng jūn wéi zhī, qí mǔ dì shí gē shā ruì chū jiàng, shè qí zuì, yǐ wéi jīng zhōu jié dù shǐ, shì xí měng ān.
八月,巩州元帅田瑞反,行省军围之,其母弟十哥杀瑞出降,赦其罪,以为泾州节度使,世袭猛安。
jiǔ yuè, xià guó hé yì dìng, yǐ xiōng shì jīn, gè yòng běn guó nián hào, qiǎn shǐ lái pìn, fèng guó shū chēng dì. dōng shí yuè, yǐ xià guó xiū hǎo, zhào zhōng wài. xīn jūn zhèng gǎi zǒng lǐng wèi dū wèi. jǐ yǒu, yǐ zhū tián ruì zhào zhōng wài. guǐ hài, qiǎn lǐ bù shàng shū ào dūn liáng bì dà lǐ qīng péi mǎn qīn fǔ shì yù shǐ wū gǔ sūn hóng yì wèi xià guó bào chéng shǐ, guó shū chēng xiōng. yǐ hài, miàn yù tái jiàn wán yán sù lán chén guī yuē:" sòng rén qīng fàn biān jiè, wǒ yǐ qīng qí xí zhī, jì qí chéng chuàng tōng hǎo, yǐ xī wú mín ěr. xià rén cóng lái chén shǔ wǒ cháo, jīn chēng dì yǐ hé, wǒ shàng bù yǐ wéi rǔ. guǒ dé hé hǎo, yǐ ān wú mín, shàng yù yòng bīng hū. qīng děng yí xī zhèn yì." yí lá pú ā jí sòng rén zhàn yú guāng zhōu, huò mǎ shù qiān, shù rén qiān yú ér hái. nèi zú wáng jiā nú gù shā xiān yú zhǔ bù, quán guì duō jiù zhī zhě, shàng yuē:" yīng wáng zhèn xiōng, gǎn wàng tà yī rén hū? zhèn wéi rén zhǔ, gǎn yǐ wú zuì hài yī rén hū? guó jiā shuāi ruò zhī jì, shēng líng yǒu jǐ hé, ér zú zi shì shā yī zhǔ bù, wú mín wú zhǔ yǐ." tè mìng zhǎn zhī. zhào yǒu sī wèi sǐ jié shì shí yǒu sān rén lì bāo zhōng miào. jìn sù sì qīng kǒu xún biān guān bīng, wú fù shàn shā guò huái hóng nà jūn. zhào zhào bǐng wén yáng yún yì zuò guī jìng wàn nián lù.
九月,夏国和议定,以兄事金,各用本国年号,遣使来聘,奉国书称弟。冬十月,以夏国修好,诏中外。新军政改总领为都尉。己酉,以诛田瑞诏中外。癸亥,遣礼部尚书奥敦良弼、大理卿裴满钦甫、侍御史乌古孙弘毅为夏国报成使,国书称兄。乙亥,面谕台谏完颜素兰、陈规曰:“宋人轻犯边界,我以轻骑袭之,冀其惩创通好,以息吾民耳。夏人从来臣属我朝,今称弟以和,我尚不以为辱。果得和好,以安吾民,尚欲用兵乎。卿等宜悉朕意。”移剌蒲阿及宋人战于光州,获马数千,数人千余而还。内族王家奴故杀鲜于主簿,权贵多救之者,上曰:“英王朕兄,敢妄挞一人乎?朕为人主,敢以无罪害一人乎?国家衰弱之际,生灵有几何,而族子恃杀一主簿,吾民无主矣。”特命斩之。诏有司为死节士十有三人立褒忠庙。禁宿、泗、青口巡边官兵,毋复擅杀过淮红衲军。诏赵秉文、杨云翼作《龟镜万年录》。
sān nián chūn zhēng yuè dīng sì shuò, xià guó qiǎn shǐ lái hè.
三年春正月丁巳朔,夏国遣使来贺。
sān yuè, shǎn xī hàn. píng zhāng zhèng shì xū dǐng fù qǐng zhì shì, bù xǔ. zhào shàng shū shěng yì shěng jiǎn yòng dù. xià sì yuè xīn mǎo, qīn xiǎng yú tài miào. chéng guó fū rén chē jīng yù lù, guò miào qián, yù zhě chéng mǎ, èr bì zuò chē zhōng, jù bù xià, zhào xì yù zhàng zhī. xīn chǒu, yǐ hàn, qiǎn guān dǎo yú jì dú. guǐ mǎo, qí yú tài miào. jìn sǎn shàn. hé nán dà yǔ báo. jǐ yǒu, qiǎn shǐ lǜ qiú, qiǎn shǐ bǔ huáng.
三月,陕西旱。平章政事胥鼎复请致仕,不许。诏尚书省议省减用度。夏四月辛卯,亲享于太庙。郕国夫人车经御路,过庙前,驭者乘马,二婢坐车中,俱不下,诏系狱杖之。辛丑,以旱,遣官祷于济渎。癸卯,祈于太庙。禁伞扇。河南大雨雹。己酉,遣使虑囚,遣使捕蝗。
wǔ yuè jǐ wèi, dà yǔ. sòng bīng lüè shòu zhōu jìng. guǐ hài, yǒng zhōu táo yuán jūn shī lì, sǐ zhě sì bǎi rén. yǐ chǒu, dà yǔ. rén shēn, zhào yù yǔ zhōu zhào fǔ děng, néng yǐ tǔ dì lái guī, dāng rèn shǐ zhī.
五月己未,大雨。宋兵掠寿州境。癸亥,永州桃园军失利,死者四百人。乙丑,大雨。壬申,诏谕庾州赵甫等,能以土地来归,当任使之。
liù yuè xīn mǎo, jīng dōng dà yǔ báo, huáng jǐn sǐ. rén zǐ, zhào yù gāo lí jí liáo dōng xíng shěng gé bù ǎi, tǎo fǎn zéi wàn nú, shè xié cóng zhě. qiū qī yuè gēng wǔ, píng zhāng zhèng shì yīng guó gōng xū dǐng hōng.
六月辛卯,京东大雨雹,蝗尽死。壬子,诏谕高丽及辽东行省葛不霭,讨反贼万奴,赦胁从者。秋七月庚午,平章政事英国公胥鼎薨。
bā yuè, yí lá pú ā fù qǔ wò jí jìn ān. xīn mǎo, zhào shè yì zhèng yuàn yú nèi tíng, yǐ lǐ bù shàng shū yáng yún yì děng wéi yì zhèng yuàn shuō shū guān, rì èr rén zhí, bèi gù wèn. dōng shí yuè dīng yǒu, xià shǐ lái bào āi.
八月,移剌蒲阿复曲沃及晋安。辛卯,诏设益政院于内廷,以礼部尚书杨云翼等为益政院说书官,日二人直,备顾问。冬十月丁酉,夏使来报哀。
shí yī yuè gēng shēn, yì yǔ sòng xiū hǎo. wù chén, yòu yì zhī. jǐ sì, sòng zhōng yì jūn xià quán zì chǔ zhōu lái guī, chǔ zhōu wáng yì shēn zhāng huì fàn chéng jìn yǐ chéng jiàng, fēng sì rén wéi jùn wáng. xīn wèi, gǎi chǔ zhōu wèi píng huái fǔ, yǐ xià quán děng lái jiàng, shè zhū lù cóng sòng jí huái chǔ guān lì jūn mín, bìng qí jiā shǔ. jiǎ xū, qiǎn shǐ xià guó hè zhēng dàn. bǐng zǐ, xià yǐ bīng shì fāng yīn lái bào, gè tíng shǐ pìn. dà yuán bīng zhēng xī xià, píng zhōng xīng fǔ. zhào shǎn xī xíng shěng jí shǎn zhōu zǒng shuài wán yán é kě líng bǎo zǒng shuài gē shí liè yá wú tǎ fù biàn yì bīng shì. zhào yù shǎn xī liǎng shěng, fán róng shì sān pǐn yǐ xià guān tīng yǐ gōng guò shǎng fá zhī, yín èr shí wǔ wàn liǎng cóng qí gěi shǎng. qiǎn zhōng fèng dài fū wán yán lǚ xìn děng wéi diào jì xià guó shǐ.
十一月庚申,议与宋修好。戊辰,又议之。己巳,宋忠义军夏全自楚州来归,楚州王义深、张惠、范成进以城降,封四人为郡王。辛未,改楚州为平淮府,以夏全等来降,赦诸路从宋及淮、楚官吏军民,并其家属。甲戌,遣使夏国贺正旦。丙子,夏以兵事方殷来报,各停使聘。大元兵征西夏,平中兴府。召陕西行省及陕州总帅完颜讹可、灵宝总帅纥石烈牙吾塔赴汴议兵事。诏谕陕西两省,凡戎事三品以下官听以功过赏罚之,银二十五万两从其给赏。遣中奉大夫完颜履信等为吊祭夏国使。
sì nián chūn zhēng yuè xīn hài shuò. rén xū, zēng zhù zhōng jīng chéng, jùn biàn chéng wài háo.
四年春正月辛亥朔。壬戌,增筑中京城,浚汴城外濠。
èr yuè, pú ā yá wú tǎ fù píng yáng, zhí zhī fǔ lǐ qī jīn, huò mǎ bā qiān.
二月,蒲阿、牙吾塔复平阳,执知府李七斤,获马八千。
sān yuè, qiān láo xiào guān chōng jūn, yǒu yuàn yán, bù guǒ yòng. yǐ yín shú píng yáng lǔ huò nán nǚ, fēn cì guān jūn zhě tīng zì biàn. dà yuán bīng píng dé shùn fǔ, jié dù shǐ ài shēn shè fǔ pàn mǎ jiān lóng sǐ zhī. dà yuán bīng fù xià píng yáng. jǐ sì, zhēng xià shuì èr bèi. xià wǔ yuè dīng chǒu, yì qǐ hé yú dà yuán. dà yuán bīng píng lín táo fǔ, zǒng guǎn tuó mǎn hú tǔ mén sǐ zhī. shǎn xī xíng shěng jìn sān cè: shàng cè zì jiāng chū zhàn, zhōng cè xìng shǎn zhōu, xià cè qì qín bǎo tóng guān. bù cóng.
三月,签劳效官充军,有怨言,不果用。以银赎平阳虏获男女,分赐官军者听自便。大元兵平德顺府,节度使爱申、摄府判马肩龙死之。大元兵复下平阳。己巳,征夏税二倍。夏五月丁丑,议乞和于大元。大元兵平临洮府,总管陀满胡土门死之。陕西行省进三策:上策自将出战,中策幸陕州,下策弃秦保潼关。不从。
liù yuè wù shēn shuò, qiǎn qián yù shǐ dài fū wán yán hé zhōu wèi yì hé shǐ. bǐng chén, dì zhèn. tài bái rù jǐng. cì cí fù jīng yì lú yà yǐ xià jìn shì dì. qiū qī yuè, dà yuán bīng zì fèng xiáng xùn jīng zhào, guān zhōng dà zhèn. gōng bù shàng shū shī ān shí wèi shàng shū yòu chéng. rén chén, yǐ zhōng chéng wū gǔ sūn bo jí jì jiǔ péi mǎn ā hǔ dài jiān sī nóng qīng, qiān mín jūn, quàn lǜ fù mín rù bǎo chéng jù, jiān dū qiū shuì, lìng bǎi xìng zhī bì qiān zhī jì. dīng yǒu, shè shǎn xī dōng xī liǎng lù, cì mín jīn nián zū.
六月戊申朔,遣前御史大夫完颜合周为议和使。丙辰,地震。太白入井。赐词赋经义卢亚以下进士第。秋七月,大元兵自凤翔徇京兆,关中大震。工部尚书师安石为尚书右丞。壬辰,以中丞乌古孙卜吉、祭酒裴满阿虎带兼司农卿,签民军,劝率富民入保城聚,兼督秋税,令百姓知避迁之计。丁酉,赦陕西东、西两路,赐民今年租。
bā yuè gēng xū, zhào yǒu sī bà qiǎn fáng bèi dīng zhuàng xiū chéng mín fū, jūn xū chà fā yīng bù jí zhě quán tíng. jǐ sì, wàn nián jié, tóng zhī jí xián yuàn shǐ gōng yì jìn dà dìng yí xùn, dài zhì lǚ zào jìn shàng shū yào lüè. shì rì, dà fēng luò zuǒ yè mén chī wěi, huài dān fèng fēi. yǔn shuāng, hé jǐn sǔn. lǐ quán zì dōu fù rù chǔ zhōu jù zhī, qiǎn zǒng shuài wán yán é kě yuán shuài qìng shān nú shǒu xū yí, yǔ quán zhàn yú guī shān, bài jī. dōng shí yuè xīn yǒu, yòu shí yí lǐ dà jié yòu sī jiàn chén guī hé tóng pàn mù qīn fǔ shì sā hé niǎn jiān zāng, bù bào. rén xū, wài tái jiān chá yù shǐ jiàn liè, shàng nù, yǐ yāo míng mài zhí zé zhī. zhào zèng dé shùn fǔ sǐ shì ài shēn mǎ jiān lóng děng guān. yǐ huái nán wáng jué zhāo lǐ quán.
八月庚戌,诏有司罢遣防备丁壮、修城民夫,军须差发应不急者权停。己巳,万年节,同知集贤院史公奕进《大定遗训》,待制吕造进《尚书要略》。是日,大风落左掖门鸱尾,坏丹凤扉。陨霜,禾尽损。李全自都复入楚州据之,遣总帅完颜讹可、元帅庆山奴守盱眙,与全战于龟山,败绩。冬十月辛酉,右拾遗李大节、右司谏陈规劾同判睦亲府事撒合辇奸赃,不报。壬戌,外台监察御史谏猎,上怒,以邀名卖直责之。诏赠德顺府死事爱申、马肩龙等官。以淮南王爵招李全。
shí yī yuè yǐ wèi, wèi shí, rì shàng yǒu èr bái hóng guàn zhī. dīng yǒu, liè yú jìn jiāo.
十一月乙未,未时,日上有二白虹贯之。丁酉,猎于近郊。
shí èr yuè, zhēn shòu lǐ qī cān zhī zhèng shì. dà yuán bīng xià shāng zhōu. rén zǐ, qiǎn shǐ ān fǔ shǎn xī, yǐ niú qiān tóu cì pín mín.
十二月,真授李蹊参知政事。大元兵下商州。壬子,遣使安抚陕西,以牛千头赐贫民。
wǔ nián chūn zhēng yuè dīng chǒu, qīn jì sān miào. gēng chén, qiǎn zhī kāi fēng fǔ shì wán yán má jīn chū rú dà yuán diào wèi. bǐng xū, yì jī xū yí. xīn mǎo, yǐ guī shān zhī bài, jiàng yuán shuài qìng shān nú wèi dìng guó jūn jié dù shǐ.
五年春正月丁丑,亲祭三庙。庚辰,遣知开封府事完颜麻斤出如大元吊慰。丙戌,议击盱眙。辛卯,以龟山之败,降元帅庆山奴为定国军节度使。
èr yuè yǐ sì shuò, dà hán, léi, yǔ xuě, mù zhī huá zhě jǐn sǐ. guǐ chǒu, zhào yǒu sī yǐ lín táo zǒng guǎn tuó mǎn hú tǔ mén sù xiàng rù bāo zhōng miào. shū sǐ jiē zǐ sūn yú yù píng, liàng cái guān shǐ zhī.
二月乙巳朔,大寒,雷,雨雪,木之华者尽死。癸丑,诏有司以临洮总管陀满胡土门塑像入褒忠庙。书死节子孙于御屏,量材官使之。
sān yuè jiǎ xū shuò, qún chén qǐng yī zǔ zōng gù shì, shū mì yuàn tīng shàng shū shěng jié zhì, bù cóng. yǐ yǒu, jiān chá yù shǐ wū gǔ lùn bù lǔ lá hé jìn shì zhāng wén shòu zhāng rén shòu lǐ lín zhī shòu kuì yí, qū shè qí zuì ér chū zhī. xià sì yuè jiǎ chén shuò, yǐ yù shǐ yán sān jiān bù yǐ, fán sì rì bù shì cháo. bā rì, yì fàng hái xī xià rén kǒu. bǐng yín, yòu chéng shī ān shí hōng. qīn wèi jūn wáng yǎo ér xù jiǔ shā qí sūn, dà lǐ sì dāng yǐ tú xíng, tè mìng zhǎn zhī.
三月甲戌朔,群臣请依祖宗故事,枢密院听尚书省节制,不从。乙酉,监察御史乌古论不鲁剌劾近侍张文寿、张仁寿、李麟之受馈遗,曲赦其罪而出之。夏四月甲辰朔,以御史言三奸不已,凡四日不视朝。八日,议放还西夏人口。丙寅,右丞师安石薨。亲卫军王咬儿酗酒杀其孙,大理寺当以徒刑,特命斩之。
wǔ yuè guǐ sì, dìng guó jūn jié dù shǐ qìng shān nú yǐ shòu lù, duó yī guān.
五月癸巳,定国军节度使庆山奴以受赂,夺一官。
liù yuè rén xū, yǐ hàn, shè zá fàn zuì sǐ yǐ xià. qiū qī yuè wù zǐ, tóng pàn mù qīn fǔ shì sā hé niǎn chū wèi zhōng jīng liú níng, xíng shū mì yuàn shì.
六月壬戌,以旱,赦杂犯罪死已下。秋七月戊子,同判睦亲府事撒合辇出为中京留宁,行枢密院事。
bā yuè yǐ mǎo, yǐ hàn, qiǎn shǐ dǎo yú shàng qīng gōng. jiǎ zǐ, cān zhī zhèng shì bái sā wèi shàng shū yòu chéng, tài cháng qīng yán zhǎn shì lǔ quán cān zhī zhèng shì. zēng zhù guī dé xíng shū mì yuàn, nǐ gōng yì shù bǎi wàn, zhào qiǎn quán shū mì yuàn pàn guān bái huá yù yǐ nóng fū láo kǔ, jiǎn qí gōng sān zhī èr. yǐ jié zhì bù yī, bìng wèi zhōu shuài fǔ yú héng shān gōng fǔ, mìng bái huá wǎng jīng huà zhī.
八月乙卯,以旱,遣使祷于上清宫。甲子,参知政事白撒为尚书右丞,太常卿颜盏世鲁权参知政事。增筑归德行枢密院,拟工役数百万,诏遣权枢密院判官白华喻以农夫劳苦,减其工三之二。以节制不一,并卫州帅府于恒山公府,命白华往经画之。
jiǔ yuè gēng yín, yǔ zú, shǐ zhǒng mài. dōng shí yī yuè xīn sì, jìn xuān xuān zōng shí lù.
九月庚寅,雨足,始种麦。冬十一月辛巳,进宣《宣宗实录》。
shí èr yuè gēng zǐ shuò, rì yǒu shí zhī. wán yán má jīn chū yǐ fèng shǐ bù zhí, miǎn sǐ chú míng. rén zǐ, wán yán nú shēn gǎi shì jiǎng xué shì, chōng guó xìn shǐ. yǐ shǎn xī dà hán, cì jūn shì chái tàn yín yǒu chà. jīng zhào fèng xiáng fǔ sī zhú jiān jìn zhú, lìng fēn gěi zhī.
十二月庚子朔,日有食之。完颜麻斤出以奉使不职,免死除名。壬子,完颜奴申改侍讲学士,充国信使。以陕西大寒,赐军士柴炭银有差。京兆、凤翔府司竹监进竹,令分给之。
liù nián chūn èr yuè bǐng chén, shū mì yuàn pàn guān yí lá pú ā quán shū mì fù shǐ. yào zhōu cì shǐ lǐ xìng yǒu zhàn gōng, zhào cì yù tù gǔ dài jīn qì. yǐ chéng xiàng wán yán sài bù xíng shàng shū shěng shì yú guān zhōng, zhào píng zhāng zhèng shì wán yán hé dá hái cháo. yí lá pú ā lǜ zhōng xiào jūn zǒng lǐng wán yán chén hé shàng zhōng xiào jūn yī qiān qí zhù bīn zhōu. qiǎn bái huá chí yù pú ā yǐ yòng bīng zhī yì. zhào shū mì gèng gěi zhōng xiào jūn mǎ pǐ, yǐ jiàn diào fā dū wèi sī bù zú jí zhōng xiào mǎ jūn tún jīng xī. yǐ bái huá zhuān bèi jūn xū.
六年春二月丙辰,枢密院判官移剌蒲阿权枢密副使。耀州刺史李兴有战功,诏赐玉兔鹘带、金器。以丞相完颜赛不行尚书省事于关中,召平章政事完颜合达还朝。移剌蒲阿率忠孝军总领完颜陈和尚忠孝军一千骑驻邠州。遣白华驰谕蒲阿以用兵之意。诏枢密更给忠孝军马疋,以渐调发都尉司步卒及忠孝马军屯京西。以白华专备军须。
sān yuè yǐ hài, zhōng xiào jūn zǒng lǐng chén hé shàng yǒu zhàn gōng, shòu dìng yuǎn dà jiàng jūn píng liáng fǔ pàn guān, shì xí móu kè. xià wǔ yuè, lǒng zhōu fáng yù shǐ shí mǒ dōng ér jìn huáng yīng wǔ, zhào yuē:" wài fāng xiàn zhēn qín yì shòu, wéi wù xìng, sǔn rén lì, lìng wù fù jìn." qiū qī yuè, bà shǎn xī xíng shěng jūn zhōng fú fèi.
三月乙亥,忠孝军总领陈和尚有战功,授定远大将军、平凉府判官,世袭谋克。夏五月,陇州防御使石抹冬儿进黄鹦鹉,诏曰:“外方献珍禽异兽,违物性,损人力,令勿复进。”秋七月,罢陕西行省军中浮费。
bā yuè, yí lá pú ā zài fù zé lù.
八月,移剌蒲阿再复泽、潞。
jiǔ yuè, táo hé lán huì yuán shuài yán zhǎn xiā chóng má jìn xī mǎ èr pǐ, zhào yuē:" qīng wǔ yì chāo jué, cǐ mǎ kě chōng zhàn yòng, zhèn chéng qǐ néng jǐn qí lì. jì rù jìn, jí shàng jiù wù yě, jīn yǐ cì qīng, qí xī zhèn yì." dōng shí yuè, yí lá pú ā dōng hái, lìng chén hé shàng lǜ shǎn xī guī shùn mǎ jūn tún jūn xǔ. dà yuán bīng zhù qìng yáng jiè. zhào shǎn xī xíng shěng qiǎn shǐ fèng yáng jiǔ bì bó qǐ huǎn shī qǐng hé.
九月,洮、河、兰、会元帅颜盏虾〈虫麻〉进西马二疋,诏曰:“卿武艺超绝,此马可充战用,朕乘岂能尽其力。既入进,即尚厩物也,今以赐卿,其悉朕意。”冬十月,移剌蒲阿东还,令陈和尚率陕西归顺马军屯钧、许。大元兵驻庆阳界。诏陕西行省遣使奉羊酒币帛乞缓师请和。
shí yī yuè, qiǎn shǐ jūn xǔ xuǎn shì shǎn xī guī shùn rén, dé jūn èr qiān, yǐ yì yōu zhě chōng zhōng xiào jūn, cì chōng hé lǐ hé jūn.
十一月,遣使钧、许选试陕西归顺人,得军二千,以艺优者充忠孝军,次充合里合军。
shí èr yuè, zhào fù shū pú ā zǒng shuài gē shí liè yá wú tǎ quán qiān shū mì yuàn shì wán yán é kě jiù qìng yáng. bà fù jīng liè dì bǎi lǐ, tīng mín gēng jià.
十二月,诏副枢蒲阿、总帅纥石烈牙吾塔、权签枢密院事完颜讹可救庆阳。罢附京猎地百里,听民耕稼。
qī nián chūn zhēng yuè, fù shū pú ā zǒng shuài yá wú tǎ quán qiān yuàn shì é kě jiě qìng yáng zhī wéi. yǐ é kě tún bīn zhōu, pú ā yá wú tǎ hái jīng zhào. xià wǔ yuè, zhào shì qīng kǒu sòng bài jūn sān qiān rén, yuàn liú zhě wǔ bǎi rén, yǐ tún xǔ zhōu, yú xī zòng qiǎn zhī. cì jīng yì cí fù lǐ táng yǐ xià jìn shì dì. qiū qī yuè, yǐ píng zhāng zhèng shì hé dá quán shū mì fù shǐ.
七年春正月,副枢蒲阿、总帅牙吾塔、权签院事讹可解庆阳之围。以讹可屯邠州,蒲阿、牙吾塔还京兆。夏五月,诏释清口宋败军三千人,愿留者五百人,以屯许州,余悉纵遣之。赐经义词赋李瑭以下进士第。秋七月,以平章政事合达权枢密副使。
bā yuè, cì shǎn xī sǐ shì gū yán yǐn jí juàn, réng liàng cái rèn shǐ. dà yuán bīng wéi wǔ xiān yú jiù wèi zhōu. dōng shí yuè, píng zhāng hé dá fù shū pú ā yǐn bīng jiù wèi zhōu. wèi zhōu wéi jiě, shàng dēng chéng tiān mén kào jūn, hé dá pú ā bìng shì xí móu kè. yí lá pú ā quán cān zhèng shì, tóng hé dá xíng shěng shì yú wén xiāng, yǐ bèi tóng guān.
八月,赐陕西死事孤盐引及绢,仍量材任使。大元兵围武仙于旧卫州。冬十月,平章合达、副枢蒲阿引兵救卫州。卫州围解,上登承天门犒军,合达、蒲阿并世袭谋克。移剌蒲阿权参政事,同合达行省事于阌乡,以备潼关。
bā nián chūn zhēng yuè, dà yuán bīng wéi fèng xiáng fǔ. qiǎn shū mì yuàn pàn guān bái huá yòu sī láng zhōng jiā gǔ bā lǐ mén yù wén xiāng xíng shěng jìn bīng, hé dá pú ā yǐ wèi jiàn jī huì bù xíng. fù qiǎn bái huá yù hé dá pú dá jiāng bīng chū guān yǐ jiě fèng xiáng zhī wéi, yòu bù xíng. xià sì yuè dīng sì shuò, shè. quán miǎn jīng xī lù jūn qián yī nián. hàn zāi zhōu xiàn, chà shuì cóng shí jiǎn dài. dà yuán bīng píng fèng xiáng fǔ. liǎng xíng shěng qì jīng zhào, qiān jū mín yú hé nán, liú qìng shān nú shǒu zhī.
八年春正月,大元兵围凤翔府。遣枢密院判官白华、右司郎中夹谷八里门谕阌乡行省进兵,合达、蒲阿以未见机会不行。复遣白华谕合达、蒲达将兵出关以解凤翔之围,又不行。夏四月丁巳朔,赦。全免京西路军钱一年。旱灾州县,差税从实减贷。大元兵平凤翔府。两行省弃京兆,迁居民于河南,留庆山奴守之。
wǔ yuè, lǐ quán qī yáng miào zhēn yǐ quán xiàn méi yú sòng, gòu fú liáng chǔ zhōu běi, yù fù sòng chóu. qiǎn hé dá pú ā tún táo yuán jiè áo hé kǒu, yǐ bèi qīn yì. sòng bā lǐ zhuāng rén jù qí zhǔ jiàng nà hé dá pú ā. zhào gǎi bā lǐ zhuāng wèi zhèn huái fǔ. qiū qī yuè, sòng jiāng fén fú liáng.
五月,李全妻杨妙真以全陷没于宋,构浮梁楚州北,欲复宋雠。遣合达、蒲阿屯桃源界滶河口,以备侵轶。宋八里庄人拒其主将纳合达、蒲阿。诏改八里庄为镇淮府。秋七月,宋将焚浮梁。
jiǔ yuè bǐng shēn, cí shèng gōng huáng tài hòu wēn dūn shì bēng, qiǎn gào yuán líng zhì dù wù cóng jiǎn yuē. dà yuán bīng zhù hé zhōng fǔ. qìng shān nú qì jīng zhào dōng hái. zhào hé dá pú ā fù biàn, yì yǐn bīng qū hé zhōng fǔ, jù bù gǎn xíng, hái shǎn zhōu, chū shī zhì lěng shuǐ gǔ ér guī. dà yuán bīng gōng hé zhōng fǔ, hé dá pú ā qiǎn yuán shuài wáng gǎn lǜ bīng wàn rén jiù zhī. dōng shí yuè, yòu chéng xiàng sài bù zhì shì.
九月丙申,慈圣宫皇太后温敦氏崩,遣诰园陵制度务从俭约。大元兵驻河中府。庆山奴弃京兆东还。召合达、蒲阿赴汴,议引兵趋河中府,惧不敢行,还陕州,出师至冷水谷而归。大元兵攻河中府,合达、蒲阿遣元帅王敢率兵万人救之。冬十月,右丞相赛不致仕。
shí yī yuè dīng wèi, dà yuán jìn bīng yáo fēng guān, yóu jīn zhōu ér dōng. shěng yuàn yì yǐ yì shì láo, wèi kě yǔ zhàn. shàng yù zhī yuē:" nán dù èr shí nián, suǒ zài zhī mín, pò tián zhái, yù qī zǐ, jié gān nǎo yǐ yǎng jūn. jīn bīng zhì bù néng nì zhàn, zhǐ yǐ zì hù, jīng chéng zòng cún, hé yǐ wéi guó, tiān xià qí wèi wǒ hé? zhèn sī zhī shú yǐ, cún yǔ wáng yǒu tiān mìng, wéi bù fù wú mín kě yě." nǎi zhào zhū jiàng tún jūn xiāng dèng.
十一月丁未,大元进兵峣峰关,由金州而东。省院议以逸侍劳,未可与战。上谕之曰:“南渡二十年,所在之民,破田宅,鬻妻子,竭肝脑以养军。今兵至不能逆战,止以自护,京城纵存,何以为国,天下其谓我何?朕思之熟矣,存与亡有天命,惟不负吾民可也。”乃诏诸将屯军襄、邓。
shí èr yuè jǐ wèi, zàng míng huì huáng hòu. hé zhōng fǔ pò, quán qiān shū mì yuàn shì cǎo huǒ é kě sǐ zhī, yuán shuài bǎn zi é kě tí bài zú sān qiān zǒu wén xiāng. zhào shè jiàng zuǒ yǐ xià, zhàng é kě èr bǎi yǐ sǐ. hé dá pú ā lǜ zhū jūn rù dèng zhōu, yáng wò yǎn chén hé shàng wǔ xiān jiē yǐn bīng lái huì. chū tún shùn yáng. wù chén, dà yuán bīng dù hàn jiāng ér běi, bǐng zǐ, bì dù. hé dá pú ā jiāng bīng yù yú yǔ shān zhī qián. dà yuán bīng fēn dào qū biàn jīng, jīng chéng jiè yán. shì yè èr gǔ, hé dá pú ā yǐn jūn hái dèng zhōu. dà yuán bīng niè qí hòu, jǐn huò qí zī zhòng.
十二月己未,葬明惠皇后。河中府破,权签枢密院事草火讹可死之,元帅板子讹可提败卒三千走阌乡。诏赦将佐以下,杖讹可二百以死。合达、蒲阿率诸军入邓州,杨沃衍、陈和尚、武仙皆引兵来会。出屯顺阳。戊辰,大元兵渡汉江而北,丙子,毕渡。合达、蒲阿将兵御于禹山之前。大元兵分道趋汴京,京城戒严。是夜二鼓,合达、蒲阿引军还邓州。大元兵蹑其后,尽获其辎重。
tiān xìng yuán nián, shì nián běn zhèng dà jiǔ nián, zhēng yuè gǎi yuán kāi xīng, sì yuè yòu gǎi yuán tiān xìng. chūn zhēng yuè rén wǔ shuò, rì yǒu liǎng ěr. dà yuán bīng dào táng zhōu, yuán shuài wán yán liǎng lóu shì yǔ zhàn xiāng chéng zhī rǔ fén, bài jī. liǎng lóu shì zǒu biàn jīng. qiǎn wán yán má jīn chū děng bù mín dīng wàn rén, jué hé shuǐ wèi jīng chéng. guǐ wèi, zhì shàng shū shěng shū mì yuàn yú gōng zhōng, yǐ biàn zhào wèn. qǐ qián yuán shuài gǔ lǐ jiǎ shí lún quán chāng wǔ jūn jié dù shǐ, xíng yuán shuài fǔ shì. hé dá pú ā yǐn jūn zì dèng zhōu fù biàn jīng. yǐ yǒu, yǐ diǎn jiǎn jiā gǔ sā hé wéi zǒng shuài, jiāng bù qí sān wàn xún hé dù, quán jìn shì jú shǐ tú dān cháng lè jiān qí jūn. qǐ jìn jīng zhū sè jūn jiā shǔ wǔ shí wàn kǒu rù jīng. bǐng xū, dà yuán bīng jì dìng hé zhōng, yóu hé qīng xiàn bái pō dù hé. dīng hài, cháng lè sā hé yǐn bīng zhì fēng qiū ér hái. wù zǐ, zuǒ sī láng zhōng xié mǎo ài shí shàng shū qǐng zhǎn cháng lè sā hé yǐ sù jūn zhèng, bù cóng. dū wèi wū lín dá hú tǔ yī jūn zì tóng guān rù yuán, zhì yǎn shī, wén dà yuán bīng dù hé, suì zǒu dēng fēng shǎo shì shān. rén chén, wèi zhōu jié dù shǐ wán yán xié niǎn ā bù qì chéng zǒu biàn. jiǎ wǔ, xiū jīng chéng lóu lǔ jí shǒu yù bèi. dà yuán bīng báo zhèng zhōu, yǔ bái pō bīng hé, tún jūn yuán shuài mǎ bó jiān yǐ chéng jiàng, fáng yù shǐ wū lín dá yǎo zhù sǐ zhī. yǐ wèi, dà yuán yóu qí zhì biàn chéng. dīng yǒu, dà xuě. dà yuán bīng jí liǎng shěng jūn zhàn jūn zhōu zhī sān fēng shān, liǎng shěng jūn dà kuì, hé dá chén hé shàng yáng wò yǎn zǒu jūn zhōu, chéng pò jiē sǐ zhī. shū mì fù shǐ pú ā jiù zhí, xún yì sǐ. wǔ xiān zǒu mì xiàn. zì shì, bīng bù fù zhèn, jǐ hài, xú zhōu xíng shěng wán yán qìng shān nú yǐn bīng rù yuán, yì shèng jūn xiào hóu jìn dù zhèng zhāng xìng lǜ suǒ bù běi jiàng, qìng shān nú rù suī zhōu. gēng zǐ, yù duān mén sì shè, gǎi yuán kāi xīng. xīn chǒu, tóng guān shǒu jiāng lǐ píng yǐ guān jiàng dà yuán. rén yín, fú gōu mín qián dà hēng lǐ jūn pàn, shā xiàn lìng wáng hào jí qí bù wèi. gēng xū, xǔ zhōu jūn biàn, shā yuán shuài gǔ lǐ jiǎ shí lún nián hé tóng zhōu sū chūn děng, yǐ chéng jiàng dà yuán.
天兴元年,(是年本正大九年,正月改元开兴,四月又改元天兴。)春正月壬午朔,日有两珥。大元兵道唐州,元帅完颜两娄室与战襄城之汝坟,败绩。两娄室走汴京。遣完颜麻斤出等部民丁万人,决河水卫京城。癸未,置尚书省、枢密院于宫中,以便召问。起前元帅古里甲石伦权昌武军节度使,行元帅府事。合达、蒲阿引军自邓州赴汴京。乙酉,以点检夹谷撒合为总帅,将步骑三万巡河渡,权近侍局使徒单长乐监其军。起近京诸色军家属五十万口入京。丙戌,大元兵既定河中,由河清县白坡渡河。丁亥,长乐、撒合引兵至封丘而还。戊子,左司郎中斜卯爱实上书请斩长乐、撒合以肃军政,不从。都尉乌林答胡土一军自潼关入援,至偃师,闻大元兵渡河,遂走登封少室山。壬辰,卫州节度使完颜斜捻阿不弃城走汴。甲午,修京城楼橹及守御备。大元兵薄郑州,与白坡兵合,屯军元帅马伯坚以城降,防御使乌林答咬住死之。乙未,大元游骑至汴城。丁酉,大雪。大元兵及两省军战钧州之三峰山,两省军大溃,合达、陈和尚、杨沃衍走钧州,城破皆死之。枢密副使蒲阿就执,寻亦死。武仙走密县。自是,兵不复振,己亥,徐州行省完颜庆山奴引兵入援,义胜军校侯进、杜正、张兴率所部北降,庆山奴入睢州。庚子,御端门肆赦,改元开兴。辛丑,潼关守将李平以关降大元。壬寅,扶沟民钱大亨、李钧叛,杀县令王浩及其簿尉。庚戌,许州军变,杀元帅古里甲石伦、粘合仝周、苏椿等,以城降大元。
èr yuè rén zǐ shuò, qìng shān nú móu zǒu guī dé, zhì yáng yì diàn yù dà yuán bīng, xú shuài wán yán wù lǐ lì zhàn ér sǐ, qìng shān nú bèi qín, shǐ zhāo jīng chéng, bù cóng. suī zhōu cì shǐ zhāng wén shòu qì chéng cóng qìng shān nú, jiē sǐ zhī. jiǎ yín, dà yuán bīng xùn lín huàn, shè xiàn lìng zhāng ruò yú sǐ zhī. wù wǔ, cì lú shì. guān shǎn xíng shěng zǒng shuài liǎng jūn jí qín lán shuài fǔ jūn qì tóng guān ér dōng, yǔ zhī yù, tiān yòu dà xuě, wèi zhàn ér kuì. xíng shěng tú dān wù diǎn zǒng shuài nà hé hé rùn bài sǐ, wán yán zhòng xǐ jiàng, zhǎn yú mǎ qián. dū wèi zhèng tì shā dū wèi miáo yīng yì jiàng. qín lán zǒng shuài fǔ jīng lì shāng héng sǐ zhī. dà yuán bīng xià suī zhōu. gēng shēn, hàn lín dài zhì féng yán dēng běi lái guī. yǐ chǒu, dà yuán bīng gōng guī dé. gēng wǔ, qǐ fù yòu chéng xiàng zhì shì sài bù wéi zuǒ chéng xiàng. kuò jīng shī mín jūn èr shí wàn fēn lì zhū shuài, rén yuè gěi sù yī shí yǒu wǔ dǒu.
二月壬子朔,庆山奴谋走归德,至阳驿店遇大元兵,徐帅完颜兀里力战而死,庆山奴被擒,使招京城,不从。睢州刺史张文寿弃城从庆山奴,皆死之。甲寅,大元兵徇临涣,摄县令张若愚死之。戊午,次卢氏。关、陕行省总帅两军及秦、蓝帅府军弃潼关而东,与之遇,天又大雪,未战而溃。行省徒单兀典、总帅纳合合闰败死,完颜重喜降,斩于马前。都尉郑倜杀都尉苗英亦降。秦、蓝总帅府经历商衡死之。大元兵下睢州。庚申,翰林待制冯延登北来归。乙丑,大元兵攻归德。庚午,起复右丞相致仕赛不为左丞相。括京师民军二十万分隶诸帅,人月给粟一石有五斗。
sān yuè dīng hài, dà yuán jūn píng zhōng jīng, liú shǒu sā hé niǎn tóu shuǐ sǐ. jiǎ wǔ, mìng píng zhāng zhèng shì bái sā sù shàng qīng gōng, shū mì fù shǐ hé xǐ sù dà fó sì, yǐ bèi huǎn jí. dà yuán qiǎn shǐ zì zhèng zhōu lái yù jiàng, shǐ zhě lì chū guó shū yǐ shòu yì shǐ, yì shǐ yǐ shòu zǎi xiàng, zǎi xiàng guì jìn, shàng qǐ lì shòu zhī, yǐ fù yǒu sī. shū suǒ hàn lín xué shì zhào bǐng wén yǎn shèng gōng kǒng yuán cuò děng èr shí qī jiā, jí guī shùn rén jiā shǔ, pú ā qī zǐ, xiù nǚ gōng jiàng yīng rén yòu shù shí rén. gēng zǐ, fēng jīng wáng zǐ é kě wèi cáo wáng, yì yǐ wéi zhì. mì guó gōng shú yǐ cáo wáng yòu, qǐng dài xíng, shàng wèi qiǎn zhī, bù tīng qí dài. rén yín, shàng shū zuǒ chéng lǐ qī sòng cáo wáng chū zhì, jiàn yì dài fū péi mǎn ā hǔ dài tài fǔ jiān guó shì róng wèi qǐng hé shǐ. hù bù shì láng yáng zào quán cān zhī zhèng shì. fēn jūn fáng shǒu sì chéng. dà yuán bīng gōng biàn chéng, shàng chū chéng tiān mén fǔ xī miàn jiàng shì. qiān hù liú shòu yǔ bù xùn, zhào shì wù wèn. guǐ mǎo, shàng fù chū fǔ dōng miàn jiàng shì, qīn fù zhàn shāng zhě yào yú nán xūn mén xià, réng cì zhī jiǔ. chū nèi fǔ jīn bó qì mǐn yǐ shǎng zhàn shì. yǐ sì, fèng xiáng fǔ pào jūn wàn hù wáng ā lǘ fán qiáo lái guī. jǐ yǒu, zào gé chē sān qiān liǎng, yǐ ér bù yòng. zhì jú yǎng wú jiā fú mín. xià sì yuè guǐ chǒu, bīng shì lǐ xīn yǒu gōng, zhuó sì fāng guǎn shǐ. yuán shuài liú yì chì qí zi zhàn sǐ. dīng sì, qiǎn hù bù shì láng yáng jū rén fèng jīn bó yì dà yuán bīng qǐ hé. wù wǔ, yòu yǐ zhēn yì wǎng xiè xǔ hé. guǐ hài, míng huì huáng hòu líng bèi fā, shī jiù suǒ zài, qiǎn zhōng guān wǎng shì zhī, zhì shì shǐ dé. yǐ bīng hù gōng nǚ shí rén chū yíng shuò mén fèng jiù zhì chéng xià, shè yù wò ān zhì, shì yè fù zàng zhī. lù zhèng tì qī zǐ. jiǎ zǐ, yù duān mén sì shè, gǎi yuán tiān xìng. zhào nèi wài guān mín néng wán fù zhōu jùn zhě gōng shǎng yǒu chà. chū jīn bó jiǔ zhì kào yù jūn shì. jiǎn yù shàn, bà rǒng yuán, fàng gōng nǚ. shàng shū bù dé chēng shèng, gǎi shèng zhǐ wèi zhì zhǐ. shì gǎo lì wáng wèi shào wáng èr zú jìn gù, tīng zì biàn. yǐ chǒu, bǎi guān chū qǐ jū yú lóng dé diàn qián. bǐng yín, yǐ shàng shū shěng jiān shū mì yuàn shì. dīng mǎo, fàng gōng nǚ, tīng yǐ yī zhuāng zì suí, jīn zhū liú kào shì zú. biàn jīng jiě yán, bù jūn shǐ chū fēng qiū mén cǎi xīn shū. jǐ sì, jiàn wēi dū wèi wán yán wù lùn tóng dà yuán shǐ méi tè rù chéng. gēng wǔ, jiàn shǐ chén yú lóng dé diàn. fàng gōng nǚ rú qián. xīn wèi, kāi zhèng mén tīng bǎi xìng nán zǐ chū rù. jiǎ xū, yù chéng tiān mén dà xiǎng jiàng shì, wén yǒu shēng qū zhě nǎi hái gōng. yǐ hài, yǒu zhào zhǐ zòu shì. xǔ zhōu jìn yīng táo.
三月丁亥,大元军平中京,留守撒合辇投水死。甲午,命平章政事白撒宿上清宫,枢密副使合喜宿大佛寺,以备缓急。大元遣使自郑州来谕降,使者立出国书以授译史,译史以授宰相,宰相跪进,上起立受之,以付有司。书索翰林学士赵秉文、衍圣公孔元措等二十七家,及归顺人家属,蒲阿妻子,绣女、弓匠、鹰人又数十人。庚子,封荆王子讹可为曹王,议以为质。密国公璹以曹王幼,请代行,上慰遣之,不听其代。壬寅,尚书左丞李蹊送曹王出质,谏议大夫裴满阿虎带、太府监国世荣为请和使。户部侍郎杨慥权参知政事。分军防守四城。大元兵攻汴城,上出承天门抚西面将士。千户刘寿语不逊,诏释勿问。癸卯,上复出抚东面将士,亲傅战伤者药于南薰门下,仍赐卮酒。出内府金帛器皿以赏战士。乙巳,凤翔府炮军万户王阿驴、樊乔来归。己酉,造革车三千两,已而不用。置局养无家俘民。夏四月癸丑,兵士李新有功,擢四方馆使。元帅刘益叱其子战死。丁巳,遣户部侍郎杨居仁奉金帛诣大元兵乞和。戊午,又以珍异往谢许和。癸亥,明惠皇后陵被发,失柩所在,遣中官往视之,至是始得。以兵护宫女十人出迎朔门奉柩至城下,设御幄安置,是夜复葬之。戮郑倜妻子。甲子,御端门肆赦,改元天兴。诏内外官民能完复州郡者功赏有差。出金帛酒炙犒饫军士。减御膳,罢冗员,放宫女。上书不得称圣,改圣旨为制旨。释镐厉王、卫绍王二族禁锢,听自便。乙丑,百官初起居于隆德殿前。丙寅,以尚书省兼枢密院事。丁卯,放宫女,听以衣装自随,金珠留犒士卒。汴京解严,步军始出封丘门采薪蔬。己巳,建威都尉完颜兀论同大元使没忒入城。庚午,见使臣于隆德殿。放宫女如前。辛未,开郑门听百姓男子出入。甲戌,御承天门大飨将士,闻有声屈者乃还宫。乙亥,有诏止奏事。许州进樱桃。
wǔ yuè xīn sì, qiān mín gào chū chéng zhě yǐ wàn shù, sài bù bái sā bù tīng. yǐ yǒu, yǐ nán yáng jùn wáng zǐ sī liè xíng shàng shū shěng yú dèng zhōu, zhào yuán bīng. bǐng xū, bài tiān yú dà qìng diàn, zhào bái sā zhì shì. fàng jīng chéng sì miàn jūn, lǐ xīn bù fèng zhào. dīng hài, záo wěi chuān cáo qú, xún bà zhī. féng yán dēng yǐ fèng shǐ yǒu láo, shòu lǐ bù shì láng. wù zǐ, yù zhōu zhèn fáng jūn jiàng lǐng hè dōu xǐ lǜ xī jūn èr qiān rén rù yuán, fàng qiān mín chū jīng. xīn mǎo, dà hán rú dōng. mì guó gōng shú hōng. biàn jīng dà yì, fán wǔ shí rì, zhū mén chū sǐ zhě jiǔ shí yú wàn rén, pín bù néng zàng zhě bù zài shì shù. guǐ sì, yáng chūn rù jù bó zhōu, guān chá pàn guān liú jūn sǐ zhī. xīn chǒu, shàng yù xiāng hé, miàn zé zǎi xiàng. yǐ sì, jiàng xiàng shòu bǎo chéng jué shǎng.
五月辛巳,迁民告出城者以万数,赛不、白撒不听。乙酉,以南阳郡王子思烈行尚书省于邓州,召援兵。丙戌,拜天于大庆殿,诏白撒致仕。放京城四面军,李辛不奉诏。丁亥,凿洧川漕渠,寻罢之。冯延登以奉使有劳,授礼部侍郎。戊子,裕州镇防军将领贺都喜率西军二千人入援,放迁民出京。辛卯,大寒如冬。密国公璹薨。汴京大疫,凡五十日,诸门出死者九十余万人,贫不能葬者不在是数。癸巳,杨春入据亳州,观察判官刘均死之。辛丑,上御香合,面责宰相。乙巳,将相受保城爵赏。
liù yuè gēng xū shuò, zhào bǎi guān jǔ dà jiàng, zhòng jǔ liú yì, bù néng yòng. guǐ chǒu, fēi hǔ jūn èr bǎi rén duó fēng qiū mén chū bēn. jiǎ yín, yǐ chū shī gù mén jìn. yǐ mǎo, bái sā kāi qú yú sī dì dōng. bǐng chén, yuè guān mǎ, zé jí zhě shā yǐ shí. dīng sì, fēng xiān jù xú zhōu, tú dān yì dōu zǒu sù zhōu, tuī zhāng xīng xíng shěng shì. gēng shēn, sāi jīng chéng sì mén, yǐ biàn shǒu yù. rén xū, guó ān yòng rù xú zhōu, shā zhāng xìng, tuī fēng xiān wèi yuán shuài, yǐ zhǔ zhōu shì. jǐ sì, zhào zèng yù wǔ zhōng láng jiàng wán yán chén hé shàng zhèn nán jūn jié dù shǐ. lì bāo zhōng miào bēi. quán cān zhī zhèng shì yáng sī tíng bà. xīn wèi, fù xiū biàn chéng. yǐ yì hòu, yuán hù sēng dào yī shī yù guān zhě shàn hòu lì, mìng yǒu sī bèi zhēng zhī, yǐ zhù qí yòng. jiǎ xū, sù zhōu zhèn fáng qiān hù gāo là gē lǐ xuān shā jié dù shǐ gē shí liè ā hǔ fù zǐ, qǐng xíng shěng tú dān yì dōu zhǔ shuài shì, yì dōu bù cóng, lǜ qí jiāng lì xī zǒu, zhì gǔ shú yù dà yuán jūn, sǐ zhī. yǐ hài, zuǒ chéng lǐ qī sòng cáo wáng yǔ qí zi tóng jù hái. dīng chǒu, héng shān gōng wǔ xiān shā shì rén lǐ fén.
六月庚戌朔,诏百官举大将,众举刘益,不能用。癸丑,飞虎军二百人夺封丘门出奔。甲寅,以出师锢门禁。乙卯,白撒开渠于私第东。丙辰,阅官马,择瘠者杀以食。丁巳,封仙据徐州,徒单益都走宿州,推张兴行省事。庚申,塞京城四门,以便守御。壬戌,国安用入徐州,杀张兴,推封仙为元帅,以主州事。己巳,诏赠御侮中郎将完颜陈和尚镇南军节度使。立褒忠庙碑。权参知政事杨纟廷罢。辛未,复修汴城。以疫后,园户、僧道、医师、鬻棺者擅厚利,命有司倍征之,以助其用。甲戌,宿州镇防千户高腊哥、李宣杀节度使纥石烈阿虎父子,请行省徒单益都主帅事,益都不从,率其将吏西走,至谷熟遇大元军,死之。乙亥,左丞李蹊送曹王与其子仝俱还。丁丑,恒山公武仙杀士人李汾。
qī yuè gēng chén shuò, bīng rèn yǒu huǒ. xīn sì, jūn shì wō dēng wén gǔ qǐ jiāng liú yì. guǐ wèi, shàng shū yòu chéng yán zhǎn shì lǔ bà. lì bù shàng shū wán yán nú shēn wèi cān zhī zhèng shì. jiǎ shēn, fēi hǔ jūn shì shēn fú cài yuán shàn shā běi shǐ táng qìng děng sān shí yú rén yú guǎn, zhào shì qí zuì, hé yì suì jué. yǐ yǒu, dōu rén yáng yán yù shā bái sā, mì zhào qiǎn wèi shì hù qí jiā. bǐng xū, jūn shì huǐ bái sā bié shù. xié niǎn ā bù wàng shā shì rén zhī guò qí mén zhě yǐ jìng luàn. dīng hài, bài tiān yú chéng tiān mén xià, chū nèi fǔ jí liǎng gōng wù cì jūn shì. wù zǐ, xià lìng zhāo jūn. xīn mǎo, qiān mín wèi bīng. gǒng chāng mín bǎi èr shí rén fù yuán. yǐ wèi, sù zhōu shuài zhòng sēng nú chēng guó ān yòng jiàng, qiǎn jìn shì zhí zhǎng yīn shì yīng děng chí zhào fēng ān yòng wèi yǎn wáng, xíng jīng dōng děng lù shàng shū shěng shì, cì xìng wán yán, gǎi míng yòng ān. xīn jūn yǒu wō dēng wén gǔ zhě, zhàng shā zhī. yǐ sì, jīn mù huǒ tài yīn huì yú zhěn yì. bǐng wǔ, cān zhī zhèng shì wán yán sī liè héng shān gōng wǔ xiān gǒng chāng zǒng shuài wán yán hū xié hǔ lǜ zhū jiàng bīng zì rǔ zhōu rù yuán, yǐ hé xǐ wèi shū mì shǐ, jiāng bīng yī wàn yīng zhī, mìng zuǒ chéng lǐ qī quàn yù chū shī, nǎi xíng.
七月庚辰朔,兵刃有火。辛巳,军士挝登闻鼓乞将刘益。癸未,尚书右丞颜盏世鲁罢。吏部尚书完颜奴申为参知政事。甲申,飞虎军士申福、蔡元擅杀北使唐庆等三十余人于馆,诏贳其罪,和议遂绝。乙酉,都人扬言欲杀白撒,密诏遣卫士护其家。丙戌,军士毁白撒别墅。斜捻阿不妄杀市人之过其门者以靖乱。丁亥,拜天于承天门下,出内府及两宫物赐军士。戊子,下令招军。辛卯,签民为兵。巩昌民百二十人赴援。乙未,宿州帅众僧奴称国安用降,遣近侍直长因世英等持诏封安用为兖王,行京东等路尚书省事,赐姓完颜,改名用安。新军有挝登闻鼓者,杖杀之。乙巳,金、木、火、太阴会于轸、翼。丙午,参知政事完颜思烈、恒山公武仙、巩昌总帅完颜忽斜虎率诸将兵自汝州入援,以合喜为枢密使,将兵一万应之,命左丞李蹊劝谕出师,乃行。
bā yuè jǐ yǒu shuò, hé xǐ tún xìng huā yíng, yòu yì bīng wǔ qiān rén, shǐ jìn tún zhōng mù gù chéng. gēng xū, fā dīng zhuàng wǔ qiān rén yùn liáng, xiǎng hé xǐ jūn. xīn hài, wán yán sī liè yù dà yuán bīng yú jīng shuǐ, suì kuì, wǔ xiān tuì bǎo liú shān, sī liè zǒu yù zhài, zhōng jīng yuán shuài zuǒ jiān jūn rèn shǒu zhēn sǐ zhī. hé xǐ qì zī zhòng bēn zhì zhèng mén, jù bīng nǎi rù. jiǎ yín, miǎn hé xǐ wèi shù rén, jí qí jiā yǐ cì jūn shì. jiàng jiān jūn zhǎng dōng wèi fú bǎo láng. dīng sì, shì diàn kǒng zǐ. wù wǔ, kuò mín jiān sù, jǐ wèi, jí tú dān wù diǎn wán yán zhòng xǐ nà hé hé rùn jiā zī. qián yí fēng lìng wèi fán shàng yán," gǒng chāng shuài wán yán zhòng dé chén yì yǒu yuǎn móu, chén qǐng fèng mìng wǎng zhào." bù bào. wù chén, miǎn fǔ shì. qǐ fù qián dà sī nóng hóu zhì wèi píng zhāng zhèng shì, jìn fēng xiāo guó gōng, xíng jīng dōng lù shàng shū shěng shì. jǐ sì, zhì shuài bīng xíng zhì fēng qiū, jiàng shì jiāng kuì, zhì zhǐ zhī, nǎi yǔ zhòng hái biàn. rén shēn, tīng wú jūn jiā kǒu shù jīng. jiǎ xū, jīn mù xīng jiāo. yǐ hài, mài guān, jí xǔ mǎi jìn shì dì. bǐng zǐ, zhào bà kuò sù, fù yǐ jìn xiàn qǔ zhī. dīng chǒu, jīng chéng mín yáng xìng rù zī, shòu yán zhōu cì shǐ. wù yín, liú zhòng wēn rù zī, shòu xǔ zhōu cì shǐ.
八月己酉朔,合喜屯杏花营,又益兵五千人,始进屯中牟故城。庚戌,发丁壮五千人运粮,饷合喜军。辛亥,完颜思烈遇大元兵于京水,遂溃,武仙退保留山,思烈走御寨,中京元帅左监军任守贞死之。合喜弃辎重奔至郑门,聚兵乃入。甲寅,免合喜为庶人,籍其家以赐军士。降监军长东为符宝郎。丁巳,释奠孔子。戊午,括民间粟,己未,籍徒单兀典、完颜重喜、纳合合闰家赀。前仪封令魏璠上言,“巩昌帅完颜仲德沉毅有远谋,臣请奉命往召。”不报。戊辰,免府试。起复前大司农侯挚为平章政事,进封萧国公,行京东路尚书省事。己巳,挚帅兵行至封丘,将士将溃,挚止之,乃与众还汴。壬申,听无军家口戍京。甲戌,金木星交。乙亥,卖官,及许买进士第。丙子,诏罢括粟,复以进献取之。丁丑,京城民杨兴入赀,授延州刺史。戊寅,刘仲温入赀,授许州刺史。