gǔ lǐ jiǎ shí lún nèi zú é kě sā hé niǎn qiáng shēn wū lín dá hú tǔ nèi zú sī liè gē shí liè yá wú tǎ
古里甲石伦 内族讹可 撒合辇 强伸 乌林答胡土 内族思烈 纥石烈牙吾塔
gǔ lǐ jiǎ shí lún, lóng ān rén. yǐ wǔ jǔ dēng dì. wéi rén gāng hàn, pō zì yòng, suǒ zài yú rén bù hé. xuān zōng yǐ qí yǒng shàn zhàn, měi rèn yòng zhī. zhēn yòu èr nián, lèi qiān fù tí kòng tài yuán fǔ pàn guān, yǔ cóng yí dū tí kòng zhèn wǔ jūn jié dù shǐ wán yán pú cì dōu yì jù shǒu bù hé, cuò zhì guāi fāng, dí yīn dà rù, jǐ bù kě yù. jì nǎi jiāo zhāng lùn liè, yǐ zì biàn qí wú zuì, shàng è qí bù hé, zhào fēn tǒng qí bīng. wèi jǐ, qiān tóng zhī tài yuán fǔ shì. zòu qǐng zhāo jí yì jūn, shè zhì zhǎng xiào, gè lì děng chà. dū tǒng shòu zhèng qī pǐn zhí, fù tǒng zhèng bā pǐn, wàn hù zhèng jiǔ pǐn, qiān hù zhèng bān rèn shǐ, móu kè zá bān. réng sān shí rén wéi yī móu kè, wǔ móu kè wèi yī qiān hù, sì qiān hù wèi yī wàn hù, sì wàn hù wèi yī fù tǒng, liǎng fù tǒng wèi yī dū tǒng, wài shè yī zǒng lǐng tí kòng. zhì kě.
古里甲石伦,隆安人。以武举登第。为人刚悍,颇自用,所在与人不合。宣宗以其勇善战,每任用之。贞祐二年,累迁副提控、太原府判官,与从宜都提控、振武军节度使完颜蒲刺都议拒守不合,措置乖方,敌因大入,几不可御。既乃交章论列,以自辨其无罪,上恶其不和,诏分统其兵。未几,迁同知太原府事。奏请招集义军,设置长校,各立等差。都统授正七品职,副统正八品,万户正九品,千户正班任使,谋克杂班。仍三十人为一谋克,五谋克为一千户,四千户为一万户,四万户为一副统,两副统为一都统,外设一总领提控。制可。
sì nián, qiān hé dōng xuān fǔ fù shǐ, shàng zhāng yán xuān fǔ shǐ wū gǔ lùn lǐ bù kěn fēn bīng yù dí, qiě suǒ xíng duō bù fǎ. zhào lǐ bà zhí, shí lún qiān jiàng yáng jūn jié dù shǐ, quán jīng lüè shǐ, xún zhī yán ān fǔ shì jiān fū yán lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn. dà yuán bīng wéi xīn zhōu, shí lún lǜ bīng wǎng yuán, yǐ bīng hù qí mín rù tài yuán, suǒ bǎo jūn mín shén zhòng. xìng dìng yuán nián qī yuè, gǎi hé píng jūn jié dù jiān wèi zhōu guǎn nèi guān chá shǐ, zhào yù yuē:" zhèn chū wèi rǔ yǒng guǒ, wèi guó jìn lì, gù yǐ yǐ jì shì. xún wén rǔ shì jiǔ bù fǎ, ér tài yuán zhī fǔ wū gǔ lùn dé shēng yì lǚ cháng wèi zhèn yán zhī, rán jiē suǒ xiè, nǎi ruò bù jiù fén zhōu, qǐ xì shì zāi? yǒu sī yì zuì rú cǐ, rǔ qí xī zhī, yì dāng lù lì, yǐ yǎn qián guò." shì nián shí yī yuè, qiān zhèn xī jūn jié dù shǐ jiān lán zhōu guǎn nèi guān chá shǐ xíng yuán shuài fǔ shì.
四年,迁河东宣抚副使,上章言宣抚使乌古论礼不肯分兵御敌,且所行多不法。诏礼罢职,石伦迁绛阳军节度使,权经略使,寻知延安府事、兼鄜延路兵马都总管。大元兵围忻州,石伦率兵往援,以兵护其民入太原,所保军民甚众。兴定元年七月,改河平军节度、兼卫州管内观察使,诏谕曰:“朕初谓汝勇果,为国尽力,故倚以济事。寻闻汝嗜酒不法,而太原知府乌古论德升亦屡尝为朕言之,然皆琐屑,乃若不救汾州,岂细事哉?有司议罪如此,汝其悉之,益当戮力,以掩前过。”是年十一月,迁镇西军节度使、兼岚州管内观察使、行元帅府事。
èr nián sì yuè, shí lún yán:" qù suì běi bīng pò tài yuán, yóu bīng shí rù lán zhōu jìng, ér guān mín jiàng shì xī lì hàn yù, zú néng bǎo shǒu wú yú. xiàng zhě hé dōng nèi jùn, jiē zhù yǐ jīng jiǎ, shí yǐ zī chǔ, shì biān chéng yóu wéi wán fù, rán bīng yī zhì, xiāng jì lún mò. lán bīng guǎ ér shí bù zú, wéi qí shàng xià xié tóng, biǎo lǐ xiāng yìng, suì huò ān tiē. dāng dà jūn chū rù, jùn xiàn cāng huáng, fēi cǐ shuài fǔ kòng zhì, zé yǔ guǎn bǎo dé kě lán níng huà jiē bù kě zhī yǐ. jīn fáng qiū bù yuǎn, qǐ cháo tíng liàng jiā jīng shǎng, wù lìng yì jìn xīn lì, yì yǐ zhèn shǒu." zhào yǒu gōng zhě gè qiān guān yī jí, réng gěi jiàng kōng míng xuān chì, lìng shū mì yuàn qiǎn shòu zhī.
二年四月,石伦言:“去岁北兵破太原,游兵时入岚州境,而官民将士悉力捍御,卒能保守无虞。向者河东内郡,皆驻以精甲,实以资储,视边城尤为完富,然兵一至,相继沦没。岚兵寡而食不足,惟其上下协同,表里相应,遂获安帖。当大军初入,郡县仓皇,非此帅府控制,则庾、管、保德、岢岚、宁化皆不可知矣。今防秋不远,乞朝廷量加旌赏,务令益尽心力,易以镇守。”诏有功者各迁官一级,仍给降空名宣敕,令枢密院遣授之。
sān nián èr yuè, shí lún zòu:" xiàng zhě bìng fén jì pò, bīng rù nèi dì, chén wèi bì gōng píng yáng, píng yáng bù shǒu, jiāng jí lù zhōu, qí hái dāng yóu lóng zhōu gǔ yǐ rù tài yuán. gù chén cháng qǐng bīng yù è qí guī lù, cháo tíng bù yǐ wéi rán, jì ér jiē rú chén suǒ liào. shǐ dí rù hé dōng shí, jùn xiàn mín jiē xié lǎo yòu xǐ jū shān xiǎn, hòu suī tài yuán shī shǒu, ér zhòng zú bù cóng, qí yì wèi dí bù jiǔ liú, qiě wàng guān jūn fù zhì yě. jīn dí jū bàn suì, qiǎn bù qí rǎo zhū bǎo jù, ér guān jūn jìng wú zhì zhě, mín qí néng jiǔ kàng hū. fū tài yuán, hé dōng zhī yào jùn píng yáng, shǎn xī, hé nán zhī fān lí yě. ruò dí bīng jiǔ bù qù, jū mín jǐn cóng, tún bīng jī liáng yǐ gù jī běn, ér fù rǎo wú jùn xiàn wèi cán zhě, zé biān chéng zhǐ rì jiē xià yǐ. běi lù bù shǒu, zé nán lù wèi biān, qù shǎn xī hé nán yì jìn, chén qiè yōu zhī, gù fù qǐng bīng yǐ tú zhàn shǒu. ér shū fǔ xí chén, bìng jiāng quán tài yuán zhì zhōng guō yù zǔ yì jūn lǐ tiān lù děng wàn yú rén, jiù qí liáng wǔ qiān dàn, huì fén zhōu quán yuán shuài yòu dōu jiān mǒ niǎn hú lá fù tài yuán. chén zhào yù zǔ, yù hào lìng qí zhòng, yù zǔ bù cóng. xún dé hú lá bào yuē:' cháng wèn jūn shù yú yù zǔ, dàn chēng tiān lù děng yán zhī, wèi cháng qīn yuè. wèn liáng, zé yuē sàn zài shù chù.' gài qí qíng běn yù shì cháo tíng yǐ jǐ yǒu bīng liáng, jì huò jiàn yòng, yǐ qǔ zhòng zhí, bù kě zhǐ wèi shí yòng yě. suī rán, chén yǐ qiǎn tí kòng shí zhǎn wú lǐ xīn děng lǐng jūn yǐ wǎng yǐ. dàn dí shì pō zhòng, ér wǎng zhě jiē xīn jí bái tú, jué wú jīng ruì, kǒng bù néng shèng. qǐ yú hé nán shǎn xī liàng fēn jīng bīng, yǐ zēng chén lì, réng lìng shǎn xī zhōu jùn jìn hé dōng zhě gěi zhī zī liáng, gèng lìng nán lù zhū jūn zhuì dí zhī nán, yǐ fēn qí shì, rú cǐ shù jī tài yuán kě fù yě." zhào shǎn xī hé dōng xíng shěng fēn liáng yǔ zhī, qǐng bīng zhī shì, yǐ fāng fá sòng bù cóng.
三年二月,石伦奏:“向者并、汾既破,兵入内地,臣谓必攻平阳,平阳不守,将及潞州,其还当由龙州谷以入太原。故臣尝请兵欲扼其归路,朝廷不以为然,既而皆如臣所料。始敌入河东时,郡县民皆携老幼徙居山险,后虽太原失守,而众卒不从,其意谓敌不久留,且望官军复至也。今敌居半岁,遣步骑扰诸保聚,而官军竟无至者,民其能久抗乎。夫太原,河东之要郡;平阳,陕西,河南之藩篱也。若敌兵久不去,居民尽从,屯兵积粮以固基本,而复扰吾郡县未残者,则边城指日皆下矣。北路不守,则南路为边,去陕西、河南益近,臣窃忧之,故复请兵以图战守。而枢府檄臣,并将权太原治中郭遹祖、义军李天禄等万余人,就其粮五千石,会汾州权元帅右都监抹捻胡剌复太原。臣召遹祖,欲号令其众,遹祖不从。寻得胡剌报曰:‘尝问军数于遹祖,但称天禄等言之,未尝亲阅。问粮,则曰散在数处。’盖其情本欲视朝廷以己有兵粮,冀或见用,以取重职,不可指为实用也。虽然,臣已遣提控石盏吾里忻等领军以往矣。但敌势颇重,而往者皆新集白徒,绝无精锐,恐不能胜。乞於河南、陕西量分精兵,以增臣力,仍令陕西州郡近河东者给之资粮,更令南路诸军缀敌之南,以分其势,如此庶几太原可复也。”诏陕西、河东行省分粮与之,请兵之事,以方伐宋不从。
sān yuè, shí lún fù shàng yán yuē:" qǐng zhě dà bīng pò tài yuán, zhāo mín gēng jià, wèi jiǔ zhù zhī jī. chén yǐ tài yuán yào zhèn, suǒ dāng bì zhēng, qiǎn tí kòng shí zhǎn wú lǐ xīn yǐn guān bīng yì bīng gòng tú shōu fù. yòu yǐ jūn shì yǒu gōng zhě yí sù shǎng zhī, gù nǐ lìng wú lǐ xīn dé zhù shòu jiǔ pǐn zhī zhí, yǐ shì qǐng yú cháo, ér zhí zhèng yǐ wéi shǎng gōng fá zuì jiē xū zhōng fù. fū hé dōng qù jīng shī shén yuǎn, yí bào wǎng fǎn bù xiá shù shí rì, guān jūn jiē bài wáng zhī yú, fēng ruì lüè jǐn, ér yì bīng yì bù xí xíng zhèn, wú yì wū hé, yǐ zhòng shǎng yòu zhī yóu kǒng bù wéi yòng, kuàng yǒu gōng ér jiǔ bú jiàn bào hū. fū zhòng bù kě yòng zé bù néng tuì dí, dí bù tuì zé tài yuán bù kě fù, tài yuán bù kě fù zé píng yáng zhī shì rì wēi, ér jìng tǔ rì cù yǐ. jīn zhāo tíng yì ér bù xǔ, bù guò lǜ qí làn shǎng ěr. jiè shǐ yǒu làn shǎng zhī bì, qí yǔ shī tài yuán zhī hài shú zhòng?" yú shì zhào cóng qí qǐng, zì tài yuán zhì zhōng jí tā zhōu cóng qī pǐn yǐ xià zhí sì pǐn yǐ xià sàn guān, bìng tīng shí lún qiān diào yān.
三月,石伦复上言曰:“顷者大兵破太原,招民耕稼,为久驻之基。臣以太原要镇,所当必争,遣提控石盏吾里忻引官兵义兵共图收复。又以军士有功者宜速赏之,故拟令吾里忻得注授九品之职,以是请于朝,而执政以为赏功罚罪皆须中覆。夫河东去京师甚远,移报往返不暇数十日,官军皆败亡之余,锋锐略尽,而义兵亦不习行阵,无异乌合,以重赏诱之犹恐不为用,况有功而久不见报乎。夫众不可用则不能退敌,敌不退则太原不可复,太原不可复则平阳之势日危,而境土日蹙矣。今朝廷抑而不许,不过虑其滥赏耳。借使有滥赏之弊,其与失太原之害孰重?”于是诏从其请,自太原治中及他州从七品以下职、四品以下散官,并听石伦迁调焉。
shì yuè, shí lún fù yán:" rì zhě qiǎn jūn qián dǎo dí lěi, yù fēn shí zhōu bīng wǔ bǎi quán tún fāng shān, jiǎo shā tǔ kòu, qiě bèi lán zhōu, ér tóng zhī pú chá huán duān jù ér bù fā. yòu zhào tóng zhī níng biān jūn jié dù shǐ yáo lǐ yā gǔ yǔ zhī yì bīng, jìng bù tīng mìng. jìn lǐng bīng jiāng qǔ tài yuán, wěi shí zhōu cì shǐ nà hé wàn jiā quán xíng liù bù, ér cí yǐ tā gù, jǐ wù jūn liáng. yuē wǔ zhōu cì shǐ guō xiàn lǜ suǒ lǐng bìng jìn, xiàn yì bù zhì. chén wěi dāng fāng miàn zhī rèn, ér suǒ tǒng guān shǔ bìng bù bǐng cóng, qǐ cháo tíng yán wèi chéng jiè, shù rén zhī zhí fèn, yì yǐ zé bàn." zǎi chén è zhī, nǎi zòu yuē:" huán duān yā gǔ yǐ jīng zòu gǎi, wú fù kě yì. shí lún shēn jiān xíng bù, bù zì guī huà, ér shǐ wàn jiā wǎng lái yìng gěi, shí zhōu wú rén, kǒng yì yǒu shī. wǔ zhōu biān jùn, zhèng dāng bīng chōng, shǐ xiàn lǜ jūn lí chéng, dí huò chéng zhī, shú yǔ shǒu yù? wàn jiā děng bù cóng, wèi wèi guò yě." shàng yǐ wéi rán, yīn qiǎn yù shí lún yuē:" qīng cháng xíng yuàn yú guī dé, wèi zhōu fáng bèi zhī shì, fēi bù sù zhī, nǎi lǚ yǐ bù qí wèi qǐng hé yé? bǐ shòu qīng sān pǐn, qiě shù miǎn zuì qiǎn qīng, cháng zì shì yǐ sǐ bào guó, jīn suǒ wéi rú cǐ, qǐ bào guó zhī dào zāi! yì wèi hé nán zhī zhòng bì bù kě fēn, dàn tú tā rì dé yǐ jiè kǒu ěr. qīng guǒ chì bì wèi guó, jìn lì jīng huà, yì zú zì xiào. wàn jiā děng ruò bì chéng jiè, bǐ zhōng shuí fù kě shǐ zhě? gū wèi róng rěn kě yě."
是月,石伦复言:“日者遣军潜捣敌垒,欲分石州兵五百权屯方山,剿杀土寇,且备岚州,而同知蒲察桓端拒而不发。又召同知宁边军节度使姚里鸦鹘与之议兵,竟不听命。近领兵将取太原,委石州刺史纳合万家权行六部,而辞以他故,几误军粮。约武州刺史郭宪率所领并进,宪亦不至。臣猥当方面之任,而所统官属并不禀从,乞朝廷严为惩诫,庶人知职分,易以责办。”宰臣恶之,乃奏曰:“桓端、鸦鹘已经奏改,无复可议。石伦身兼行部,不自规画,而使万家往来应给,石州无人,恐亦有失。武州边郡,正当兵冲,使宪率军离城,敌或乘之,孰与守御?万家等不从,未为过也。”上以为然,因遣谕石伦曰:“卿尝行院于归德,卫州防备之事,非不素知,乃屡以步骑为请何耶?比授卿三品,且数免罪谴卿,尝自誓以死报国,今所为如此,岂报国之道哉!意谓河南之众必不可分,但图他日得以藉口耳。卿果赤必为国,尽力经画,亦足自效。万家等若必惩戒,彼中谁复可使者?姑为容忍可也。”
rùn sān yuè, shí lún zhù bīng tài yuán zhī xī, qí zhū dào bīng zhì jìn zhàn, wén xié cóng rén pō yǒu gé xīn, shàng yán yú cháo, qǐ xiáng kōng míng xuān chì jīn yín fú, xǔ pián yí qiān zhù, yǐ zhāo yòu zhī. shàng cóng qí qǐng, bìng gěi fù zhī, réng tīng zhù wǔ pǐn yǐ xià guān zhí.
闰三月,石伦驻兵太原之西,俟诸道兵至进战,闻胁从人颇有革心,上言于朝,乞降空名宣敕、金银符,许便宜迁注,以招诱之。上从其请,并给付之,仍听注五品以下官职。
liù yuè, bǎo dé zhōu zhèn wēi jūn wàn hù wáng zhāng nǔ jūn wàn hù qí zhèn shā qí cì shǐ bèi shù lǔ yín shù gē, réng miè qí jiā, xié guān lì jūn mín tóng zhuàng bái lán zhōu shuài fǔ, yán yín shù gē zhuān zì cǎn kù, sī zào jiǎ zhàng, jiāng móu bù guǐ. shí lún mì lìng tóng zhī zhōu shì bǎ pú lá dōu tú zhī, pú lá dōu nǎi yǔ bīng lì zhì jiǔ zhào zhāng děng qīn, qín ér zú zhū zhī. zhì shì, cháo tíng mìng xíng shěng xū dǐng liàng yí qiān shǎng, réng lìng pú lá dōu shè zhōu shì, fǔ ān qí zhòng yān.
六月,保德州振威军万户王章、弩军万户齐镇杀其刺史孛术鲁银术哥,仍灭其家,胁官吏军民同状白岚州帅府,言银术哥专恣惨酷,私造甲仗,将谋不轨。石伦密令同知州事把蒲剌都图之,蒲剌都乃与兵吏置酒召章等钦,擒而族诛之。至是,朝廷命行省胥鼎量宜迁赏,仍令蒲剌都摄州事,抚安其众焉。
liù yuè, qiān jīn ān jūn jié dù shǐ, xíng shuài fǔ shì yú jiā zhōu. shí fū zhōu yuán shuài nèi zú chéng lì lǜ xià rén rù kòu, qiǎn nà hé mǎi zhù yǐ bīng zhù jiā zhōu, shí lún zhé fēn liú mǎi zhù bīng qiān bā bǎi rén, lìng yǐ yú bīng tún suí dé, ér hòu zòu zhī. yǒu sī lùn zuì dāng jiǎo, jì ér yù shè, nǎi zhǐ chú míng. yuán guāng yuán nián, qǐ wèi zhèng zhōu tóng zhī fáng yù shǐ, yǔ fáng yù shǐ péi mǎn yáng gē bù nèi gū jiǔ bù cháng zhí, jiē chú míng. sān yuè, shàng yù yuán shuài jiān jūn nèi zú é kě yuē:" shí lún jīn yǐ zuì fèi, yù zài qǐ zhī, kǒng shēng wù yì, rǔ jūn qián dé wú yòng zhī hū. cǐ rén pō shàn zhàn, guǒ kě yòng biàn dāng qiǎn qù. gǔ yì yǒu bái yī lǐng zhí zhě, qú suī chú míng, hé hài yě." shí yuè, dà yuán bīng wéi qīng lóng bǎo, zhào yǐ shí lún quán zuǒ dōu jiān, jiāng bīng huì shàng dǎng gōng jìn yáng gōng wǎng yuán zhī. bīng cì dàn píng zhài dōng sān shí lǐ, dí bīng gěng dào bù dé jìn, huì qīng lóng bǎo pò, zhào hái. jì ér fù yǐ zuì miǎn.
六月,迁金安军节度使,行帅府事于葭州。时鄜州元帅内族承立虑夏人入寇,遣纳合买住以兵驻葭州,石伦辄分留买住兵千八百人,令以余兵屯绥德,而后奏之。有司论罪当绞,既而遇赦,乃止除名。元光元年,起为郑州同知防御使,与防御使裴满羊哥部内酤酒不偿直,皆除名。三月,上谕元帅监军内族讹可曰:“石伦今以罪废,欲再起之,恐生物议,汝军前得无用之乎。此人颇善战,果可用便当遣去。古亦有白衣领职者,渠虽除名,何害也。”十月,大元兵围青龙堡,诏以石伦权左都监,将兵会上党公、晋阳公往援之。兵次弹平寨东三十里,敌兵梗道不得进,会青龙堡破,召还。既而复以罪免。
zhèng dà bā nián, dà bīng rù hé nán, zhōu jùn wú bù xià zhě, cháo yì yǐ quán chāng wǔ jūn jié dù shǐ zhān gé tóng zhōu bù zhī bīng shì, qǐ shí lún dài zhī. shí lún chū fù chāng wǔ, zhào yù yuē:" qīng xiān cháo sù jiàng, shén yǒu wēi wàng, gù qǐ bài shì zhí. yuán shuài sū chūn wǔ jiān jūn jiē xiǎo bīng shì, jīn zài chāng wǔ, yí yǔ tóng yì, wù fù bù mù shī jì yě." shí běi bīng yǐ zhì xǔ, shí lún fù zhèn, jǐ wèi yóu qí suǒ huò. shù rì, zhī liǎng shěng jūn bài, kuì jūn zhǒng lái. yǒu zhōng xiào jūn wán yán fù tǒng rù chéng, liǎng shǒu jiē zhé, xuè wū mǎn shēn, zhōu rén yōu bù bù zhī suǒ chū. shí lún qiǎn guī shùn jūn tí kòng lán zhōu rén gāo guī wǎng chì hòu, guī yīn chí zài zhōu jūn mǎ liáng cǎo shù mù bēn dà yuán jūn, réng gào yǐ chéng chí shēn qiǎn. é dà bīng zhì chéng xià, yǐ fèng xiáng fǔ hán shòu sūn chí xí zhāo xiáng, yán sān fēng bài zhuàng. shí lún sū chūn bù jié wèn jí zhǎn zhī shì zhōng. jì ér wǔ jiān jūn piān bì hé wèi bèi kāi dōng mén, nèi zú àn chūn kāi nán mén, jiā gǔ tài shǒu kāi xī mén. dà yuán jūn rù chéng, qín sū chūn, wèn yǐ dà míng nán bēn zhī shì, chūn yuē:" wǒ běn jīn cháo rén, wú lì gù jiàng, wǒ guī guó dé wèi dà guān, hé wèi fǎn yé!" dà jiàng nù qí bù qū, jí shā zhī. shí lún tóu xiè hòu jǐng zhōng, tóng zhōu zì yì zhōu xiè. wǔ jiān jūn zhě chū bù yù kāi mén zhī móu, hé wèi bèi yù bǎo quán zhī, gù yán yú dà jiàng yuē:" jiān jūn lìng wǒ bèi xiàn mén." rán yì nù qí bù yíng jūn ér jiàng, yì shā zhī.
正大八年,大兵入河南,州郡无不下者,朝议以权昌武军节度使粘葛仝周不知兵事,起石伦代之。石伦初赴昌武,诏谕曰:“卿先朝宿将,甚有威望,故起拜是职。元帅苏椿、武监军皆晓兵事,今在昌武,宜与同议,勿复不睦失计也。”时北兵已至许,石伦赴镇,几为游骑所获。数日,知两省军败,溃军踵来。有忠孝军完颜副统入城,两手皆折,血污满身,州人忧怖不知所出。石伦遣归顺军提控岚州人高珪往斥候,珪因持在州军马粮草数目奔大元军,仍告以城池深浅。俄大兵至城下,以凤翔府韩寿孙持檄招降,言三峰败状。石伦、苏椿不诘问即斩之市中。既而武监军偏裨何魏辈开东门,内族按春开南门,夹谷太守开西门。大元军入城,擒苏椿,问以大名南奔之事,椿曰:“我本金朝人,无力故降,我归国得为大官,何谓反耶!”大将怒其不屈,即杀之。石伦投廨后井中,仝周自缢州廨。武监军者初不预开门之谋,何魏辈欲保全之,故言于大将曰:“监军令我辈献门。”然亦怒其不迎军而降,亦杀之。
tóng zhōu míng huī, zì zi yáng, cè lùn jìn shì, xìng dìng jiān wèi xú zhōu xíng shū mì yuàn cān yì guān, shàng zhāng yán:" wéi míng yǔ qì bù kě jiǎ rén, zì gǔ dì wáng mí bù wéi zhòng. jīn zhī jīn yín pái, jí gǔ fú jié yě, qí shàng yǒu tài zǔ yù huà, wǎng nián dé pèi zhě shén nán, bīng xìng yǐ lái shòu yǔ pō làn, shì jǐng dào lù huáng bái xiàng wàng, kǒng fēi suǒ yǐ shì xìn yú xià yě. qǐ bǎo xī zhī, yǒu suǒ zhēn bié." shàng yǐ yǔ zǎi chén, ér chéng xiàng gāo qí děng zòu:" shí fāng duō nàn, jí yú yòng rén, jià yù zhī fāng, cǐ qí yī yě, rú gù wèi biàn."
仝周名晖,字子阳,策论进士,兴定间为徐州行枢密院参议官,上章言:“惟名与器不可假人,自古帝王靡不为重。今之金银牌,即古符节也,其上有太祖御画,往年得佩者甚难,兵兴以来授予颇滥,市井道路黄白相望,恐非所以示信于下也。乞宝惜之,有所甄别。”上以语宰臣,而丞相高琪等奏:“时方多难,急于用人,驾驭之方,此其一也,如故为便。”
sū chūn, dà míng rén, chū shǒu dà míng, guī shùn yú dà yuán, zhèng dà èr nián jiǔ yuè, zì dà míng bēn biàn, zhào zhì xǔ zhōu, zhì shì, jiàn shā.
苏椿,大名人,初守大名,归顺于大元,正大二年九月,自大名奔汴,诏置许州,至是,见杀。
wán yán é kě, nèi zú yě. shí yǒu liǎng é kě, jiē hù wèi chū shēn, yī yuē" cǎo huǒ é kě", měi dé zéi, hǎo yǐ cǎo huǒ liǎo zhī, yī yuē" bǎn zi é kě", cháng wù yǐ gōng zhōng yá pái bào bān qí zhě wèi bǎn zi, gù shí rén gè yǐ shì mù zhī.
完颜讹可,内族也。时有两讹可,皆护卫出身,一曰“草火讹可”,每得贼,好以草火燎之,一曰“板子讹可”,尝误以宫中牙牌报班齐者为板子,故时人各以是目之。
zhèng dà bā nián jiǔ yuè, dà bīng gōng hé zhōng. chū, xuān zōng yì qiān dū, cháo chén wèi kě qiān hé zhōng:" hé zhōng bēi fù guān shǎn wǔ lù, shì mǎ quán shèng, nán zǔ dà hé, kě jiàn háng tái yǐ wéi yòu yì. qián yǒu jiàng yáng píng yáng tài yuán sān dà zhèn, dí bīng bù gǎn qīng rù. yīng sān zhèn jùn xiàn zhī mín jiē jù zhī shān zhài, dí zhì zé wèi zhòu gōng yè jié zhī jì. tún zhòng jūn zhōng tiáo, zé xíng zài yǒu wàn quán zhī gù yǐ." zhǔ yì zhě yǐ hé zhōng zài hé shuò, yòu wú gōng shì, bù jí biàn liáng, yì suì qǐn. xuān zōng jì qiān hé nán, sān èr nián zhī hòu, zhào yuán shuài dōu jiān nèi zú ā lù dài xíng shuài fǔ shì. ā lù dài kuāng qiè bù néng jūn, jié mín gāo xuè wèi jùn zhù zhī jì. wèi jǐ, jiàng zhōu pò, ā lù dài yì jù, chí zòu hé zhōng gū chéng bù kě shǒu. yǒu zhǐ qīn shì, guǒ bù kě shǒu zé qì zhī, wú zhì zī dí. ā lù dài suì qì hé zhōng, shāo mín hù guān fǔ, yī èr rì ér jǐn. xún yǒu yán hé zhōng zhòng zhèn, guó jiā jī běn suǒ zài, qì zhī wèi shī cè, shè wèi dí rén suǒ jù, zé dà hé zhī xiǎn wǒ bù dé zhuān shì yǐ. xuān zōng huǐ wù, xì ā lù dài tóng zhōu yù, lèi mìng wán fù zhī, suí shǒu suí pò. zhì shì, yǐ nèi zú liǎng é kě jiāng bīng sān wàn shǒu zhī. dà bīng móu qǔ sòng wǔ xiū guān. wèi jǐ, fèng xiáng pò, ruì zōng fēn qí bīng sān wàn rù sàn guān, gōng pò fèng zhōu, jìng guò huá yáng, tú yáng zhōu, gōng wǔ xiū guān. kāi shēng shān, jié jiāo yá, chū wǔ xiū dōng nán, suì wéi xìng yuán. xìng yuán jūn mín sàn zǒu, sǐ yú shā wō zhě shù shí wàn. fēn jūn ér xī, xī jūn yóu bié lù rù miǎn zhōu, qǔ dà ān jūn lù kāi yú biē shān, chè wū wèi fá, dù jiā líng jiāng rù guān bǎo, bìng jiāng qū jiā méng, lüè dì zhì xī shuǐ xiàn ér hái. dōng jūn zhǐ tún xìng yuán yáng zhōu zhī jiān, suì qū ráo fēng. sòng rén qì guān bù shǒu, dà bīng nǎi dé rù.
正大八年九月,大兵攻河中。初,宣宗议迁都,朝臣谓可迁河中:“河中背负关陕五路,士马全盛,南阻大河,可建行台以为右翼。前有绛阳、平阳、太原三大镇,敌兵不敢轻入。应三镇郡县之民皆聚之山寨,敌至则为昼攻夜劫之计。屯重军中条,则行在有万全之固矣。”主议者以河中在河朔,又无宫室,不及汴梁,议遂寝。宣宗既迁河南,三二年之后,诏元帅都监内族阿禄带行帅府事。阿禄带恇怯不能军,竭民膏血为浚筑之计。未几,绛州破,阿禄带益惧,驰奏河中孤城不可守。有旨亲视,果不可守则弃之,无至资敌。阿禄带遂弃河中,烧民户官府,一二日而尽。寻有言河中重镇,国家基本所在,弃之为失策,设为敌人所据,则大河之险我不得专恃矣。宣宗悔悟,系阿禄带同州狱,累命完复之,随守随破。至是,以内族两讹可将兵三万守之。大兵谋取宋武休关。未几,凤翔破,睿宗分骑兵三万入散关,攻破凤州,径过华阳,屠洋州,攻武休关。开生山,截焦崖,出武休东南,遂围兴元。兴元军民散走,死于沙窝者数十万。分军而西,西军由别路入沔州,取大安军路开鱼鳖山,撤屋为筏,渡嘉陵江入关堡,并江趋葭萌,略地至西水县而还。东军止屯兴元、洋州之间,遂趋饶峰。宋人弃关不守,大兵乃得入。
chū, dà bīng qī yǐ míng nián zhēng yuè hé nán běi jūn gōng biàn liáng, gù zì jiāng gōng hé zhōng. hé zhōng gào jí, hé dǎ pú ā qiǎn wáng gǎn lǜ bù bīng yī wàn jiù zhī. shí èr yuè, hé zhōng pò. chū, hé zhōng zhǔ jiàng zhī dà bīng jiāng zhì, jù jūn lì bù zú, jié gù chéng zhī bàn shǒu zhī. jí bèi gōng, xíng zhàng mìng zhù sōng lóu gāo èr bǎi chǐ, xià kàn chéng zhōng, tǔ shān dì xué bǎi dào bìng jìn. zhì shí yī yuè, gōng yù jí. zì wáng gǎn jiù jūn zhì, jūn shì shū sǐ dòu, rì yè bù xiū, xī běi lóu lǔ jù jǐn, bái zhàn yòu bàn yuè, lì jìn nǎi xiàn. cǎo é kě zhàn shù shí hé shǐ bèi qín, xún shā zhī. bǎn é kě tí bài zú sān qiān duó chuán zǒu, běi bīng zhuī jí, gǔ zào běi àn shàng, shǐ shí rú yǔ. shù lǐ zhī wài yǒu zhàn chuán héng jié zhī, bài jūn bù dé guò, chuán zhōng yǒu jī huǒ pào míng" zhèn tiān léi" zhě lián fā zhī, pào huǒ míng, jiàn běi chuán jūn wú jǐ rén, lì zhuó héng chuán kāi, dé zhì tóng guān, suì rù wén xiāng. xún yǒu zhào shè jiàng zuǒ yǐ xià, zé é kě yǐ bù néng sǐ, chē zǎi rù shǎn zhōu, jué zhàng èr bǎi. shí zhě yǐ wéi hé zhōng chéng shǒu bù xià, dé shùn lì jié ér xiàn, fēi zhàn zhī zuì, gù é kě zhī sǐ, rén yǒu yuān zhī zhě.
初,大兵期以明年正月合南北军攻汴梁,故自将攻河中。河中告急,合打蒲阿遣王敢率步兵一万救之。十二月,河中破。初,河中主将知大兵将至,惧军力不足,截故城 之半守之。及被攻,行帐命筑松楼高二百尺,下瞰城中,土山地穴百道并进。至十一月,攻愈急。自王敢救军至,军士殊死斗,日夜不休,西北楼橹俱尽,白战又半月,力尽乃陷。草讹可战数十合始被擒,寻杀之。板讹可提败卒三千夺船走,北兵追及,鼓噪北岸上,矢石如雨。数里之外有战船横截之,败军不得过,船中有赍火炮名“震天雷”者连发之,炮火明,见北船军无几人,力斫横船开,得至潼关,遂入阌乡。寻有诏赦将佐以下,责讹可以不能死,车载入陕州,决杖二百。识者以为河中城守不下,德顺力竭而陷,非战之罪,故讹可之死,人有冤之者。
chū, é kě yǐ yuán shuài yòu jiān jūn bīn jīng zǒng shuài quán cān zhī zhī shì, fèng zhǐ yú bīn jīng fèng xiáng wǎng lái fáng qiū. fèng yù liù ér jiān zhàn, yú é kě wèi sūn xíng, ér é kě dòng wèi suǒ zhì, yì pō bù píng, jiàn shēng cāi xì. qī nián jiǔ yuè, zhào fù jīng shī, gǎi hé zhōng zǒng shuài, shòu jīng zhào jié zhì. cǐ shí liù ér tóng fù zhào, wèi é kě fèng zhǐ wǎng lái fáng qiū, ér nǎi wèi qiè bì yuǎn, zhèng yǔ cháo zhǐ xiāng wéi, shàng yì pō zuì é kě. jí hé zhōng xiàn, kǔ zhàn lì jìn, ér běi bīng bǎi bèi lín zhī, rén wèi suī zhì bù shǒu yóu kě yǐ zì shú, jìng zhàng ér sǐ, gài liù ér xiān rù zhī yán zhǔ zhī yě.
初,讹可以元帅右监军、邠泾总帅、权参知知事,奉旨于邠、泾、凤翔往来防秋。奉御六儿监战,于讹可为孙行,而讹可动为所制,意颇不平,渐生猜隙。七年九月,召赴京师,改河中总帅,受京兆节制。此时六儿同赴召,谓讹可奉旨往来防秋,而乃畏怯避远,正与朝旨相违,上意颇罪讹可。及河中陷,苦战力尽,而北兵百倍临之,人谓虽至不守犹可以自赎,竟杖而死,盖六儿先入之言主之也。
liú qí yuē:" jīn rén nán dù zhī hòu, jìn shì zhī quán yóu zhòng. gài xuān zōng xǐ yòng qí rén yǐ wéi ěr mù, cì chá bǎi guān, gù fèng yù bèi cǎi fǎng mín jiān, hào' xíng lù yù shǐ', huò dé yī èr shì jí rù zòu zhī, shàng yīn yǐ zé tái guān lòu xiè, jiē dǐ zuì. yòu fāng miàn zhī bǐng suī wěi jiàng shuài, yòu chà yī fèng yù zài jūn zhōng, hào yuē' jiān zhàn', měi lín jī zhì biàn, duō wèi suǒ qiān zhì, yù dí zhé xiān bēn, gù shī duō sàng bài." āi zōng yīn zhī bù gǎi, zhōng zhì wáng guó.
刘祁曰:“金人南渡之后,近侍之权尤重。盖宣宗喜用其人以为耳目,伺察百官,故奉御辈采访民间,号‘行路御史’,或得一二事即入奏之,上因以责台官漏泄,皆抵罪。又方面之柄虽委将帅,又差一奉御在军中,号曰‘监战’,每临机制变,多为所牵制,遇敌辄先奔,故师多丧败。”哀宗因之不改,终至亡国。
lùn yuē: gǔ lǐ jiǎ shí lún shàn zhàn ér hǎo fàn fǎ, gù jiàn fèi zhě lǚ, wǎn qǐ wèi jiāng, zú sǐ yú nán. jīn yùn jiàng zhōng, yòu yòng shù qí zhī lǐ guǎng, qí fá jué bù yì yí hū. cǎo é kě lì zhàn ér sǐ, bǎn é kě yì lì zhàn, bù sǐ yú zhèn ér sǐ yú xíng, lùn zhě yǐ wéi yǒu jìn shì xiān rù zhī yán. fū yǐ xiè yù zhì jūn, jì chè zhī zhǒu, yòu xìn qí chán yǐ shā rén, jīn shī zhèng xíng yǐ. táng zhī wáng, zuò yǐ jìn shì jiān jūn, jīn dǎo qí zhé, āi zāi.
论曰:古里甲石伦善战而好犯法,故见废者屡,晚起为将,卒死于难。金运将终,又用数奇之李广,其乏绝不亦宜乎。草讹可力战而死,板讹可亦力战,不死于阵而死于刑,论者以为有近侍先入之言。夫以亵御治军,既掣之肘,又信其谗以杀人,金失政刑矣。唐之亡,坐以近侍监军,金蹈其辙,哀哉。
sā hé niǎn, zì ān zhī, nèi zú yě. xuān zōng cháo, lèi qiān tóng qiān shū mì yuàn shì. yuán guāng èr nián shí èr yuè gēng yín yè, xuān zōng bìng dǔ, yīng wáng pán dōu xiān rù shì, āi zōng hòu zhì, dōng huá mén yǐ bì, wén yīng wáng zài gōng, qiǎn shū mì yuàn guān jí dōng gōng qīn wèi jūn zǒng lǐng yí lá pú ā lè bīng dōng huá mén, dōu diǎn jiǎn fù mǎ dū wèi tú dān hé zhù zòu zhōng gōng, dé zhǐ, lǐng fú yào qǐ mén. hé zhù jiàn shàng, shàng mìng sā hé niǎn jiě hé zhù dāo pèi zhī, āi zōng suì rù, míng rì jí wèi, yóu shì jiàn qīn xìn. zhèng dà yuán nián zhēng yuè gēng shēn, yǐ niǎn tóng pàn dà mù qīn fǔ shì, jiān qián zhí. xíng bù wán yán sù lán yán:" bǎ hú lǔ cè gōng dì yī, fēi chāo bài yòu chéng xiàng wú yǐ chóu zhī." rán tóng gōng shù rén yì yǒu bù cì zhī wàng, gù hú lǔ zhī mìng zhòng chuò, niǎn yóu shēng èr pǐn yún
撒合辇,字安之,内族也。宣宗朝,累迁同签枢密院事。元光二年十二月庚寅夜,宣宗病笃,英王盘都先入侍,哀宗后至,东华门已闭,闻英王在宫,遣枢密院官及东宫亲卫军总领移剌蒲阿勒兵东华门,都点检驸马都尉徒单合住奏中宫,得旨,领符钥启门。合住见上,上命撒合辇解合住刀佩之,哀宗遂入,明日即位,由是见亲信。正大元年正月庚申,以辇同判大睦亲府事,兼前职。刑部完颜素兰言:“把胡鲁策功第一,非超拜右丞相无以酬之。”然同功数人亦有不次之望,故胡鲁之命中辍,辇犹升二品云
sì nián, dà yuán jì miè xī xià, jìn jūn shǎn xī. sì yuè bǐng shēn, zhào shàng shū wēn dí hǎn shòu sūn zhōng chéng wū gǔ sūn bo jí jì jiǔ péi mǎn ā hǔ dài zhí xué shì pú chá shì dá yòu sī jiàn chén guī jiān chá wū gǔ lùn sì hé wán yán xí xiǎn tóng pàn mù qīn fǔ shì sā hé niǎn tóng yì xī shì, shàng yuē:" yǐ yù hé dá jìn lì jué yī zhàn yǐ." qún chén duō zhǔ hé shì, dú niǎn lì pò hé yì, yǔ zài chén guī chuán.
四年,大元既灭西夏,进军陕西。四月丙申,召尚书温迪罕寿孙、中丞乌古孙卜吉、祭酒裴满阿虎带、直学士蒲察世达、右司谏陈规、监察乌古论四和完颜习显、同判睦亲府事撒合辇同议西事,上曰:“已谕合达尽力决一战矣。”群臣多主和事,独辇力破和议,语在《陈规传》。
bā yuè, cháo tíng dé qīng shuǐ zhī bào, lìng yǒu sī bà fáng chéng jí xiū chéng dīng zhuàng, fán jūn xū zū diào bù jí zhě quán tíng. chū, wén dà bīng zì fèng xiáng rù jīng zhào, guān zhōng dà zhèn, yǐ zhōng chéng bo jí jì jiǔ ā hū dài jiān sī nóng qīng, qiān mín bīng, dū qiū shuì, lìng mín rù bǎo wèi bì qiān jì. dāng shí yì zhě yǐ wèi dà bīng wèi zhì ér hé nán xiān luàn, qiě yuē:" yù shǐ jiān chá chéng luò yáng, zhì shū gōng zhàng běi shǐ, zhōng chéng xià jiān sī nóng qiān jūn dū shuì, tái zhèng kě zhī yǐ." zhì shì, shàng wèi sā hé niǎn yuē:" yàn yún shuǐ shēn jiàn zhǎng rén. cháo chén huò yù wǒ yī zhàn, rǔ dú yán dāng jìng yǐ dài zhī, yǔ zhèn yì hé, jīn rì yǒu tài píng zhī wàng, jiē rǔ móu yě. xiān dì cháng yán rǔ kě yòng, kě wèi zhī rén yǐ."
八月,朝廷得清水之报,令有司罢防城及修城丁壮,凡军需租调不急者权停。初,闻大兵自凤翔入京兆,关中大震,以中丞卜吉、祭酒阿忽带兼司农卿,签民兵,督秋税,令民入保为避迁计。当时议者以谓大兵未至而河南先乱,且曰:“御史监察城洛阳,治书供帐北使,中丞下兼司农签军督税,台政可知矣。”至是,上谓撒合辇曰:“谚云水深见长人。朝臣或欲我一战,汝独言当静以待之,与朕意合,今日有太平之望,皆汝谋也。先帝尝言汝可用,可谓知人矣。”
wèi jǐ, yòu shí yí lǐ dà jié yòu sī jiàn chén guī yán sā hé niǎn chǎn nìng nà huì jí bù gōng shì, zòu tiě liú zhōng bù bào. míng huì huáng hòu cháng chuán zhǐ jiè yuē:" rǔ chǎn shì shàng, shàng zhī qí jū jiē rǔ suǒ jiào." wèi xīn yì jí yán zhī, shàng pō wù, chū wèi zhōng jīng liú shǒu jiān xíng shū mì yuàn shì. chū, xuān zōng gǎi hé nán fǔ wèi jīn chāng fǔ, hào zhōng jīng, yòu nǐ shǎo shì shān dǐng wèi yù yíng, mìng yí lá nián hé zhù zhī, zhì shì sā hé niǎn wèi liú shǒu.
未几,右拾遗李大节、右司谏陈规言撒合辇谄佞纳贿及不公事,奏帖留中不报。明惠皇后尝传旨戒曰:“汝谄事上,上之骑鞠皆汝所教。”尉忻亦极言之,上颇悟,出为中京留守、兼行枢密院事。初,宣宗改河南府为金昌府,号中京,又拟少室山顶为御营,命移剌粘合筑之,至是撒合辇为留守。
jiǔ nián zhēng yuè, běi bīng cóng hé qīng jìng dù, fēn bīng zhì luò, chū mò sì shí yú rì. èr yuè yǐ hài, lì pào gōng chéng. luò zhōng chū wú jūn, dé sān fēng kuì zú sān sì qiān rén, yǔ zhōng xiào jūn bǎi yú shǒu yù. shí niǎn jū fā yú bèi, bù néng jūn, tóng zhī wēn dí hǎn wò duǒ luó zhǔ jūn wù, yǒu dà shì zé jiù niǎn bǐng zhī. sān yuè jiǎ shēn, zhōng xiào jūn bǎi yú qí rù shǐ zhái, qiáng yōng niǎn chū bēn, niǎn bù dé yǐ cóng zhī, bìng yǐ guān shǔ jí qí zi zì suí, cái chū nán lǐ chéng mén, chéng shàng jūn jué, bì zhī wèng chéng zhōng, shǐ shí luàn xià, rén mǎ duō sǐ shāng. niǎn zhī bù néng chū, yǎng hū qiú jiù, jūn shì zhī chū bēn fēi niǎn yì, yǐ shéng yǐn ér shàng, sòng rù qí zhái, bù gǎn chū. zhèn fǔ guān fù chū bēn zhī dǎng, yù shā zhī, yǐ zhǎn sān rén, niǎn qīn wèi qǐ mìng, dé miǎn. yǐ yǒu, wò duǒ luó jī jīn bó chū běi mén, rú qián rì xún chéng kào jūn zhī zhuàng, jì chū jí yán chéng ér xī, zhí chū wài háo, chéng shàng rén hū yuē:" tóng zhī jiǎng hé qù yǐ." jūn shì jí jiàng lǐng suí ér xià zhě sān sì bǎi rén. shǎo zhī, niǎn chuán lìng yún:" tóng zhī pàn jiàng, yǒu zài xià chéng zhě zhǎn." fán zhǎn sān sì rén, nǎi dìng. bǐng xū yè, chéng dōng běi jiǎo pò, niǎn duó nán mén chū bù dé, tóu háo shuǐ sǐ. yǐ ér, dà bīng tuì, qiáng shēn fù lì shuài fǔ.
九年正月,北兵从河清径渡,分兵至洛,出没四十余日。二月乙亥,立炮攻城。洛中初无军,得三峰溃卒三四千人,与忠孝军百余守御。时辇疽发于背,不能军,同知温迪罕斡朵罗主军务,有大事则就辇禀之。三月甲申,忠孝军百余骑入使宅,强拥辇出奔,辇不得已从之,并以官属及其子自随,才出南里城门,城上军觉,闭之瓮城中,矢石乱下,人马多死伤。辇知不能出,仰呼求救,军士知出奔非辇意,以绳引而上,送入其宅,不敢出。镇抚官缚出奔之党,欲杀之,已斩三人,辇亲为乞命,得免。乙酉,斡朵罗赍金帛出北门,如前日巡城犒军之状,既出即沿城而西,直出外壕,城上人呼曰:“同知讲和去矣。”军士及将领随而下者三四百人。少之,辇传令云:“同知叛降,有再下城者斩。”凡斩三四人,乃定。丙戌夜,城东北角破,辇夺南门出不得,投濠水死。已而,大兵退,强伸复立帅府。
qiáng shēn, běn hé zhōng shè liáng jūn zǐ dì, mào jí qǐn lòu, ér lǚ lì guò rén. xìng dìng chū, cóng huá zhōu fù dū tǒng ān níng fù tóng guān, yǐ láo rèn shǐ, cháng jiān hé yáng cù. hòu kè luò xià, xuǎn chōng guān jūn, shù shǎn tiě lǐng, jūn kuì bèi lǔ, cóng dū wèi wù lín dá hú tǔ cuàn guī zhōng jīng. shí zhōng jīng yǐ pò, liú shǒu jiān xíng shū mì yuàn shǐ nèi zú sā hé niǎn sǐ zhī, yuán shuài rèn shǒu zhēn fù lì fǔ shì, yǐ pián yí shǔ shēn jǐng xún shǐ. hòu shǒu zhēn shuài bù qǔ jūn cóng xíng shěng sī liè rù yuán, zhèng zhōu zhī bài, shǒu zhēn sǐ. tiān xìng yuán nián bā yuè, zhōng jīng rén tuī shēn wèi fǔ qiān shì, lǐng suǒ yǒu jūn èr qiān wǔ bǎi rén, shāng cán lǎo yòu bàn zhī. fǔ sān rì, běi bīng wéi zhī, dōng xī běi sān miàn duō shù dà pào. shēn kuò yī bó wèi zhì, lì zhī chéng shàng, lǜ shì zú chì shēn ér zhàn, yǐ zhuàng shì wǔ shí rén wǎng lái jiù yìng, dà jiào, yǐ" hān zǐ jūn" wèi hào, qí shēng shì yǔ wàn zhòng wú yì. bīng qì yǐ jǐn, yǐ qián wèi zú, dé dà bīng yī jiàn, jié ér wèi sì, yǐ tǒng biān fā zhī. yòu chuàng è pào, yòng bù guò shù rén, néng fā dà shí yú bǎi bù wài, suǒ jī wú bù zhōng. shēn bēn zǒu sì yīng, suǒ zhì bì jié. dé èr tuó jí suǒ chéng mǎ jiē shā zhī, yǐ kào jūn shì, rén bù guò yī dàn, ér dé zhě rú bǎi jīn zhī cì. jiǔ yuè, dà bīng tuì bǎi lǐ wài. rùn yuè, fù gōng, bīng shù bèi yú qián. yòu yī yuè, bù néng bá. shì wén, āi zōng jiàng zhào bāo yù, yǐ shēn wèi zhōng jīng liú shǒu yuán shuài zuǒ dōu jiān shì xí móu kè xíng yuán shuài fǔ shì.
强伸,本河中射粮军子弟,貌极寝陋,而膂力过人。兴定初,从华州副都统安宁复潼关,以劳任使,尝监郃阳醋。后客洛下,选充官军,戍陕铁岭,军溃被虏,从都尉兀林答胡土窜归中京。时中京已破,留守兼行枢密院使内族撒合辇死之,元帅任守真复立府事,以便宜署伸警巡使。后守真率部曲军从行省思烈入援,郑州之败,守真死。天兴元年八月,中京人推伸为府签事,领所有军二千五百人,伤残老幼半之。甫三日,北兵围之,东西北三面多树大炮。伸括衣帛为帜,立之城上,率士卒赤身而战,以壮士五十人往来救应,大叫,以“憨子军”为号,其声势与万众无异。兵器已尽,以钱为镞,得大兵一箭,截而为四,以筒鞭发之。又创遏炮,用不过数人,能发大石于百步外,所击无不中。伸奔走四应,所至必捷。得二驼及所乘马皆杀之,以犒军士,人不过一啖,而得者如百金之赐。九月,大兵退百里外。闰月,复攻,兵数倍于前。又一月,不能拔。事闻,哀宗降诏褒谕,以伸为中京留守、元帅左都监、世袭谋克、行元帅府事。
shí yuè, cān zhī zhèng shì nèi zú sī liè zì nán shān lǐng jūn mín shí yú wàn rù luò, xíng shěng shì. èr nián èr yuè, shēn jiàn yī táng yú luò chuān yì zhī dōng, míng yuē" bào ēn", kè zhào wén yú shí, yuàn yǐ sǐ zì xiào. sān yuè, zhōng shǐ zhì, yǐ shēn pián yí cóng shì.
十月,参知政事内族思烈自南山领军民十余万入洛,行省事。二年二月,伸建一堂于洛川驿之东,名曰“报恩”,刻诏文於石,愿以死自效。三月,中使至,以伸便宜从事。
shì yuè, dà bīng zì biàn qū sī liè zhī zǐ yú dōng mén xià, yòu sī liè jiàng. sī liè jí mìng zuǒ yòu shè zhī, jì ér zhī cuī lì zhī biàn, bìng bù néng yǔ ér sǐ. zǒng shuài hū lín dá hú tǔ dài xíng shěng shì, shēn xíng zǒng shuài fǔ shì, yuè yú liáng jǐn, jūn mín shāo shāo sàn qù.
是月,大兵自汴驱思烈之子于东门下,诱思烈降。思烈即命左右射之,既而知崔立之变,病不能语而死。总帅忽林答胡土代行省事,伸行总帅府事,月余粮尽,军民稍稍散去。
wǔ yuè, dà bīng fù lái, zhèn yú luò nán, shēn zhèn shuǐ běi. yǒu hán shuài zhě pǐ mǎ lì shuǐ bīn, zhāo shēn jiàng, shēn wèi shuài yuē:" jūn dú fēi wǒ jiā chén zǐ yé? yī rì qín wáng, yóu yí lìng míng yú shì, jūn jì bù néng, nǎi yù yòu wǒ jiàng yé? wǒ běn yī jūn zú, jīn guì wèi liú shǒu, shì yǐ sǐ bào guó ěr." suì yuè ér shè zhī. shuài bēn zhèn, lǜ bù zú shù bǎi duó qiáo, shēn jūn yī qí shǒu dú chū jù zhī, shā shù rén, shēn nǎi shǒu jiě dū tǒng yín fú yǔ zhī pèi, shì zú qì fù zhèn. chū, zhù zhàn lěi yú chéng wài sì yú, zhì wǔ mén nèi wài jiē yǒu píng, wèi zhī mí hún qiáng. dà bīng yǐ wǔ bǎi qí pò zhī, shēn lǜ zú èr bǎi gǔ zào ér chū, dà bīng tuì.
五月,大兵复来,阵于洛南,伸阵水北。有韩帅者匹马立水滨,招伸降,伸谓帅曰:“君独非我家臣子耶?一日勤王,犹遗令名于世,君既不能,乃欲诱我降耶?我本一军卒,今贵为留守,誓以死报国耳。”遂跃而射之。帅奔阵,率步卒数百夺桥,伸军一旗手独出拒之,杀数人,伸乃手解都统银符与之佩,士卒气复振。初,筑战垒于城外四隅,至五门内外皆有屏,谓之迷魂墙。大兵以五百骑迫之,伸率卒二百鼓噪而出,大兵退。
liù yuè, xíng shěng hú tǔ lǜ zhòng zǒu nán shān, yīng yáng dū wèi xiàn xī mén yǐ jiàng, shēn zhī chéng bù néng shǒu, lǜ sǐ shì shù shí rén tū dōng mén chū, zhuǎn zhàn zhì yǎn shī, lì jìn jiù zhí. zài yǐ yī mǎ, yōng pò ér xíng. shēn wǎn zhuǎn bù kěn jìn, qiáng yē zhī, jiāng jiàn dà shuài tǎ chá. jí zhōng jīng qī lǐ hé, shēn yǔ bù xùn, bīng zú xiāng wèi yuē:" cǐ rén guāi jiǎo rú cǐ, ruò jiàn dà shuài, qí néng jiàng hū? bù ruò shā zhī." yīn hǎo yǔ yòu zhī yuē:" rǔ néng běi miàn yī qū xī, wú dài rǔ mìng." shēn bù cóng, zuǒ yòu lì chí shǐ běi miàn, shēn ǎo tóu nán xiàng, suì shā zhī.
六月,行省胡土率众走南山,鹰扬都尉献西门以降,伸知城不能守,率死士数十人突东门出,转战至偃师,力尽就执。载以一马,拥迫而行。伸宛转不肯进,强掖之,将见大帅塔察。及中京七里河,伸语不逊,兵卒相谓曰:“此人乖角如此,若见大帅,其能降乎?不若杀之。”因好语诱之曰:“汝能北面一屈膝,吾贷汝命。”伸不从,左右力持使北面,伸拗头南向,遂杀之。
wū lín dá hú tǔ. zhèng dà jiǔ nián zhēng yuè wù zǐ, běi bīng yǐ hé zhōng yī jūn yóu luò yáng dōng sì shí lǐ bái pō dù hé. bái pō gù hé qīng xiàn, hé yǒu shí dǐ, suì hàn shuǐ bù néng xún zhàng. guó chū yǐ sān qiān qí yóu cǐ lù qū biàn, shì hòu xiàn fèi wèi zhèn, xuān zōng nán qiān, hé fáng shàng xià qiān lǐ, cháng yǐ cǐ lù wèi yōu, měi dōng rì mìng luò yáng yī jūn shù zhī. hé zhōng pò, yǒu yán cǐ lù kě tú shè zhě, yǐ ér guǒ rán. běi bīng jì dù, duó hé yīn guān zhōu yǐ jì zhū jūn. shí hú tǔ wèi pò lǔ dū wèi, shù tóng guān, yǐ qù dōng shí èr yuè bèi zhǐ rù yuán, zhì yǎn shī, wén bái pō jìng dù zhī hào, zhí qū shǎo shì, yè zhì shǎo lín sì. shí dēng fēng xiàn guān mín yǐ qiān tài píng dǐng yù zhài. míng rì, hú tǔ shǐ rén dài xiàn guān yún:" wú jūn zhōng jiā shǔ zī zhòng yù liú cǐ shān, jí lǜ bīng fù biàn jīng." yīn shè xiàn guān xià shān, shǐ zhī qián dǎo, yī jūn suí zhī ér shàng. shān jì xiǎn gù, liáng yì chōng zú, suì yǒu jiǔ zhù zhī yì. xún zòng jūn xià shān jié lüè jū mín, shèn yú dào zéi, páng jìn yī èr bǎi lǐ wú bù bèi hài. hú tǔ wèi biàn, zhī ér bù jīn, yòu suǒ jié niú chù liáng qiǔ, yì fēn yǒu zhī.
乌林答胡土。正大九年正月戊子,北兵以河中一军由洛阳东四十里白坡渡河。白坡故河清县,河有石底,岁旱水不能寻丈。国初以三千骑由此路趋汴,是后县废为镇,宣宗南迁,河防上下千里,常以此路为忧,每冬日命洛阳一军戍之。河中破,有言此路可徒涉者,已而果然。北兵既渡,夺河阴官舟以济诸军。时胡土为破虏都尉,戍潼关,以去冬十二月被旨入援,至偃师,闻白坡径渡之耗,直趋少室,夜至少林寺。时登封县官民已迁太平顶御寨。明日,胡土使人绐县官云:“吾军中家属辎重欲留此山,即率兵赴汴京。”因摄县官下山,使之前导,一军随之而上。山既险固,粮亦充足,遂有久住之意。寻纵军下山劫掠居民,甚于盗贼,旁近一二百里无不被害。胡土畏变,知而不禁,又所劫牛畜粮糗,亦分有之。
qī yuè, héng shān gōng wǔ xiān cān zhèng sī liè liǎng xíng shěng jūn, tún dēng fēng chéng nán dà lín xià, qiǎn rén yuē zhī rù jīng. hú tǔ bǎi jì bù kěn xià, bù dé yǐ, nǎi fēn qí jūn sì qiān, yǔ sī liè jù dōng. bā yuè sān rì, liǎng xíng shěng jūn kuì yú zhōng mù, hú tǔ láng bèi shàng shān, cán zú sān èr shí rén wài piān bì wú yī rén zhì zhě. shí èr yuè, sī liè zì liú shān xíng shěng yú zhōng jīng, zhēng bīng tóng bǎo luò yáng, yòu qiān yán bù xíng. sī liè yǐ xí lái, yán:" ruò yī qián dòu liú, zì yǒu diǎn xiàn, wú bù rǔ róng yǐ." hú tǔ jù, nǎi qiè qī zǐ jí jūn wǎng zhōng jīng, liú qí bàn shān shàng yǐ wéi cháo xué. tiān xìng èr nián sān yuè, sī liè bìng zú, liú yǔ hú tǔ dài xíng shěng shì. liù yuè, dí shì yì zhòng, qiáng shēn fāng jìn lì zhàn yù, ér hú tǔ jí lǐng qīng qí qiè qī zǐ qì chéng nán bēn, suì shī zhōng jīng.
七月,恒山公武仙、参政思烈两行省军,屯登封城南大林下,遣人约之入京。胡土百计不肯下,不得已,乃分其军四千,与思烈俱东。八月三日,两行省军溃于中牟,胡土狼狈上山,残卒三二十人外偏裨无一人至者。十二月,思烈自留山行省于中京,征兵同保洛阳,又迁延不行。思烈以檄来,言:“若依前逗留,自有典宪,吾不汝容矣。”胡土惧,乃挈妻子及军往中京,留其半山上以为巢穴。天兴二年三月,思烈病卒,留语胡土代行省事。六月,敌势益重,强伸方尽力战御,而胡土即领轻骑、挈妻子弃城南奔,遂失中京。
chū, hú tǔ zài tài píng dǐng jì gù wàng bù jìn, yòu jù rén yì jǐ, nǎi chū bǎng mù rén wéi jiù jià jūn, yún:" yī lǚ zhī zhòng kě yǐ xīng fù guó jiā, zhū rén yǒu néng fèn fā xǔ guó juān qū zhě, qǐ bù jì dà shì hū!" yú shì, bù chěng zhī tú suí mù ér chū, dé zé rén jī má zī wǔ lù shì děng èr shí yú rén, cù lìng fù jīng. xíng jí lú diàn, jí xíng jié, xiè zhì, zhàng zhī èr bǎi, rén wú bù qiè xiào. jì ér zǒu cài zhōu, shàng zhào jiàn wèi wèn, ér xīn báo zhī. huì sòng rén gōng táng zhōu, yuán shuài wū gǔ lùn hēi hàn lǚ qiǎn rén gào jí, jí mìng hú tǔ lǐng zhōng xiào jūn bǎi rén, jiù zhēng xī shān zhāo fǔ wū gǔ lùn huàn zhù huáng bā ér děng jūn fù zhī. hú tǔ lǜ bīng zhì táng, sòng rén liǎn bì, zòng qí bàn rù chéng, jiā jī zhī, hú tǔ dà bài, jǐn cún sān shí qí yǐ huán, huàn zhù sǐ yān.
初,胡土在太平顶既顾望不进,又惧人议己,乃出榜募人为救驾军,云:“一旅之众可以兴复国家,诸人有能奋发许国捐躯者,岂不济大事乎!”于是,不逞之徒随募而出,得泽人缉麻觜、武录事等二十余人,促令赴京。行及卢店,即行劫,械至,杖之二百,人无不窃笑。既而走蔡州,上召见慰问,而心薄之。会宋人攻唐州,元帅乌古论黑汉屡遣人告急,即命胡土领忠孝军百人,就征西山招抚乌古论换住、黄八儿等军赴之。胡土率兵至唐,宋人敛避,纵其半入城,夹击之,胡土大败,仅存三十骑以还,换住死焉。
jì ér yǐ hú tǔ wèi diàn qián dōu diǎn jiǎn, bà quán cān zhèng. dà bīng wéi cài, fēn jūn fáng shǒu, hú tǔ shǒu xī miàn. shí yī yuè, hú tǔ zhī nú qiè qí jīn pái, yè zhuì chéng jiàng, cháo shì xuān bō wèi hú tǔ zòng zhī wǎng, jiāng yǒu yì zhì. hú tǔ wén zhī, nèi bù zì ān, qǐ jiě jūn zhí. shàng wèi zhī yuē:" qīng fù zǐ kūn dì jiē wèi shuài chén, shòu ēn bù wéi bù hòu, gù kěn jiàng yé. qiě qīng xiàng zài luò yáng bù jí jiàng, ér qiān lǐ yuǎn lái jiàng yú cài, qǐ rén qíng yě zāi. wén qīng yù nú tài chá, qiě qí yī shí bù cháng gěi zhī, cǐ gài wǎng qiú wēn bǎo ěr, qīng hé qiàn yān." yīn cì zhuàn yǐ ān qí xīn. chū, hú tǔ bà jī zhèng, pō yǒu yuàn yán, zuǒ yòu quàn shàng zhū zhī, shàng bù tīng. jí lìng shǒu xī chéng, yóu yàng yàng bù lè, zhì shì shǐ gǎn ēn wú tā lǜ yǐ.
既而以胡土为殿前都点检,罢权参政。大兵围蔡,分军防守,胡土守西面。十一月,胡土之奴窃其金牌,夜缒城降,朝士喧播谓胡土纵之往,将有异志。胡土闻之,内不自安,乞解军职。上慰之曰:“卿父子昆弟皆为帅臣,受恩不为不厚,顾肯降耶。且卿向在洛阳不即降,而千里远来降於蔡,岂人情也哉。闻卿遇奴太察,且其衣食不常给之,此盖往求温饱耳,卿何慊焉。”因赐馔以安其心。初,胡土罢机政,颇有怨言,左右劝上诛之,上不听。及令守西城,尤怏怏不乐,至是始感恩无他虑矣。
xún yǐ zǒng shuài bèi shù lǔ lóu shì yǔ hú tǔ jiē quán cān zhèng, lóu shì yǔ yòu chéng zhòng dé tóng shì, hú tǔ fáng shǒu rú gù, fù yǐ dū wèi chéng lín wèi dōng miàn yuán shuài quán zǒng shuài. xiān shì, gōng dōng chéng, lóu shì suí jī bèi yù. èr rì yí gōng nán chéng, wū gǔ lùn gǎo yì zhī, pào jī chéng lóu jǐ pū, yòu chéng zhòng dé lǜ jūn jiù yuán, nǎi bà gōng. é ér sì miàn shòu dí, zhòng dé jiān yú dú yuán, suì jiàn chéng lín dài lóu shì dōng miàn, ér qǐ yǔ lóu shì tóng jiù yìng. chū, hú tǔ shī wài chéng, pō cán hèn, shēng yán lì xiǎo bù néng lìng zhòng, zhòng dé yì jiàn zhī, gù yǒu shì mìng. cài chéng pò, tóu rǔ shuǐ sǐ.
寻以总帅孛术鲁娄室与胡土皆权参政,娄室与右丞仲德同事,胡土防守如故,复以都尉承麟为东面元帅权总帅。先是,攻东城,娄室随机备御。二日移攻南城,乌古论镐易之,炮击城楼几仆,右丞仲德率军救援,乃罢攻。俄而四面受敌,仲德艰于独援,遂荐承麟代娄室东面,而乞与娄室同救应。初,胡土失外城,颇惭恨,声言力小不能令众,仲德亦荐之,故有是命。蔡城破,投汝水死。
zàn yuē: sā hé niǎn běn yǐ nìng jìn, wū lín dá hú tǔ zhàn zhèn bù wǔ, fù yǐ gū chéng, wàng qí hàn yù dà nàn, qǐ dé wèi zhī rén hū. qiáng shēn yī shè liáng zú ěr, jí shòu yǐ bīng, nǎi néng yìng biàn zhì shèng, yuǎn guò èr rén, lì jìn nǎi bì, yóu yǒu liè zhàng fū zhī fēng yān. gǔ rén yǒu yán:" sì jiāo duō lěi, bá shì wèi jiāng." shǐ jīn yùn wèi qù, shēn zú yǐ jiàn gōng míng yǐ fū.
赞曰:撒合辇本以佞进,乌林答胡土战阵不武,付以孤城,望其捍御大难,岂得为知人乎。强伸一射粮卒耳,及授以兵,乃能应变制胜,远过二人,力尽乃毙,犹有烈丈夫之风焉。古人有言:“四郊多垒,拔士为将。”使金运未去,伸足以建功名矣夫。
nèi zú sī liè, nán yáng jùn wáng xiāng zhī zǐ yě. zī xìng xiáng yǎ, pō zhī shū shǐ. zì wǔ liù suì rù gōng chōng fèng yù, shén jiàn chǒng xìng, shì hào yuē" zì zài fèng yù". dāng xuān zōng rù chéng dà tǒng, hú shā hǔ bá hù, sī liè shàng zài tiáo chèn, cháng tì qì guì bào dì xī zhì shuō yuē:" yuàn zǎo zhū quán chén, yǐ jìng wáng shì." dì jí gù zuǒ yòu yǎn qí kǒu. zì shì dì shén qì zhòng zhī. hòu yóu tí diǎn jìn shì jú qiān dū diǎn jiǎn. tiān xìng yuán nián, biàn jīng bèi wéi, āi zōng yǐ sī liè quán cān zhī zhèng shì, xíng shěng shì yú dèng zhōu. huì wǔ xiān yǐn bīng rù yuán, yú shì sī liè lǜ zhū jūn fā zì rǔ zhōu, guò mì xiàn, yù dà yuán bīng, bù yòng wǔ xiān zǔ jiàn zhī cè, suì bài jī yú jīng shuǐ, yǔ zài wǔ xiān chuán. zhōng jīng liú shǒu yuán shuài zuǒ jiān jūn rèn shǒu zhēn sǐ zhī. shàng wén, bà sī liè xíng shěng zhī zhí, yǐ shǒu zhōng jīng. wú hé, dà bīng wéi zhōng jīng wèi néng xià, cuī lì qiǎn rén jiān sī liè zi yú zhōng jīng chéng xià, zhāo zhī shǐ jiàng. sī liè bù gù, lìng jūn shì shè zhī. jì ér zhī cuī lì yǐ yǐ biàn jīng guī shùn, bìng shù rì ér sǐ. chū, sī liè huì wǔ xiān děng jūn rù yuán, jí yǔ xiān lùn yì bù tóng, xiān yǐ sī liè fāng dé jūn, měi jiǎ jiè zhī. sī liè wèi xiān běn wú rù yuán yì, tè yǐ cháo tíng qiǎn yī cān zhèng zhào bīng, pò yú bù dé yǐ nǎi xíng ěr. rán xiān zhī bīng, pō yǐ chí zhòng wèi shì. sī liè jí yú rù jīng, bù tīng xiān cè, yú shì zuǒ yòu sī yuán wài láng wáng wò nǎi quàn sī liè yuē:" wǔ xiān dà xiǎo shù bǎi zhàn, jīng shè bù wéi bù duō, bīng shì dāng gòng yì." sī liè yí qí yǔ xiān yǒu móu, jǐ zhǎn zhī, wò zì yǐ wú kuì yú nèi, bù jù yě. yǐ ér sī liè guǒ bài, wò mò yú zhèn.
内族思烈,南阳郡王襄之子也。资性详雅,颇知书史。自五六岁入宫充奉御,甚见宠幸,世号曰“自在奉御”。当宣宗入承大统,胡沙虎跋扈,思烈尚在髫龀,尝涕泣跪抱帝膝致说曰:“愿早诛权臣,以靖王室。”帝急顾左右掩其口。自是帝甚器重之。后由提点近侍局迁都点检。天兴元年,汴京被围,哀宗以思烈权参知政事,行省事于邓州。会武仙引兵入援,于是思烈率诸军发自汝州,过密县,遇大元兵,不用武仙阻涧之策,遂败绩于京水,语在《武仙传》。中京留守、元帅左监军任守真死之。上闻,罢思烈行省之职,以守中京。无何,大兵围中京未能下,崔立遣人监思烈子于中京城下,招之使降。思烈不顾,令军士射之。既而知崔立已以汴京归顺,病数日而死。初,思烈会武仙等军入援,即与仙论议不同,仙以思烈方得君,每假借之。思烈谓仙本无入援意,特以朝廷遣一参政召兵,迫于不得已乃行耳。然仙知兵,颇以持重为事。思烈急于入京,不听仙策,于是左右司员外郎王渥乃劝思烈曰:“武仙大小数百战,经涉不为不多,兵事当共议。”思烈疑其与仙有谋,几斩之,渥自以无愧于内,不惧也。已而思烈果败,渥殁于阵。
wò zì zhòng zé, hòu míng zhòng zé, tài yuán rén. xìng míng jùn bù jī, bó xué shàn tán lùn, gōng chě dú, zì huà qīng měi, yǒu jìn rén fēng. shǎo yóu tài xué, cháng yú cí fù, dēng xìng dìng èr nián jìn shì dì. wéi shí shuài ào tún bāng xiàn wán yán xié liè suǒ zhī, gù duō zài bīng jiān. hòu pì níng líng lìng, yǒu zhì jī, rù wèi shàng shū shěng lìng shǐ. yīn shǐ sòng zhì yáng zhōu, yìng duì mǐn gěi, sòng rén zhòng zhī. jí hái, wèi tài xué zhù jiào, zhuǎn shū mì yuàn jīng lì guān, é qiān yòu sī dōu shì, shāo jiàn xìn yòng. jí sī liè wǎng dèng zhōu, yǐ wò wèi zuǒ yòu sī yuán wài láng, cóng xíng.
渥字仲泽,后名仲泽,太原人。性明俊不羁,博学善谈论,工尺牍,字画清美,有晋人风。少游太学,长于词赋,登兴定二年进士第。为时帅奥屯邦献、完颜斜烈所知,故多在兵间。后辟宁陵令,有治迹,入为尚书省令史。因使宋至扬州,应对敏给,宋人重之。及还,为太学助教,转枢密院经历官,俄迁右司都事,稍见信用。及思烈往邓州,以渥为左右司员外郎,从行。
zàn yuē: sī liè sù huì, qǐng zhū quán jiān yǐ lì zhǔ wēi, yǒu gān luó pì jiāng zhī fēng, suǒ wèi" mào liáng bù bì fù zǔ" zhě yě. zhōng jīng zhī wéi, cuī lì xié qí zi shǐ zhāo zhī jiàng, bù gù ér qù shè zhī, hé kuì hū qiáo xuán. zhì rú bù cóng wǔ xiān zhī yán, yǐ zhì yú bài, cǐ gài shí rén yīn xī wáng zhòng zé zhī sǐ ér yǒu shì yán, xiān wú rù yuán zhī yì zé fēi wū yě.
赞曰:思烈夙惠,请诛权奸以立主威,有甘罗、辟疆之风,所谓“茂良不必父祖”者也。中京之围,崔立胁其子使招之降,不顾而趣射之,何愧乎桥玄。至如不从武仙之言,以至于败,此盖时人因惜王仲泽之死而有是言,仙无入援之意则非诬也。
gē shí liè yá wú tǎ, yī míng zhì. běn chū qīn jūn, xìng gāng hàn xǐ zhàn. zhēn yòu jiān, pū sàn ān zhēn wèi shān dōng lù xuān fǔ shǐ, yǐ yá wú tǎ wèi jūn zhōng tí kòng. shì shí, shān dōng qún dào fēng qǐ, ān zhēn qiǎn yá wú tǎ pò jù méng děng sì gù, yòu pò mǎ ěr shān zhài, shā liú èr zǔ zéi dǎng sì qiān yú rén, jiàng zéi bā qiān, lǔ qí wěi xuān chà chéng kuān zhāo jūn dà shǐ chéng fú, yòu jiàng xié cóng mín sān wàn yú rén. zhēn yòu sì nián liù yuè, jī gōng lèi qiān lán tōng dù jīng lüè shǐ. shí yuè, wèi yuán shuài zuǒ dōu jiān. shí èr yuè, xíng shān dōng xī lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn fǔ shì, jiān wǔ níng jūn jié dù shǐ xú zhōu guǎn nèi guān chá shǐ.
纥石烈牙吾塔,一名志。本出亲军,性刚悍喜战。贞祐间,仆散安贞为山东路宣抚使,以牙吾塔为军中提控。是时,山东群盗蜂起,安贞遣牙吾塔破巨蒙等四堌,又破马耳山砦,杀刘二祖贼党四千余人,降贼八千,虏其伪宣差程宽、招军大使程福,又降胁从民三万余人。贞祐四年六月,积功累迁栏通渡经略使。十月,为元帅左都监。十二月,行山东西路兵马都总管府事,兼武宁军节度使、徐州管内观察使。
xìng dìng èr nián zhēng yuè, sòng bīng wàn yú gōng sì zhōu, yá wú tǎ fù yuán, zhì lín huái, yù sòng rén sān bǎi, yǎn shā dài jìn. jí sì zhōu, sòng bīng bā qiān wéi shén jí, dū zhòng jìn zhàn, dà pò zhī, nì shuǐ sǐ zhě shén zhòng, huò mǎ sān bǎi yú pǐ, fú wǔ shí yú rén. yòu wéi xū yí, sòng rén bì mén jiān shǒu, bù gǎn chū. yǐ qí bīng fēn lüè jìng nèi, ér shí qiǎn léi zú báo chéng yòu zhī. sòng rén chū qí shù bǎi lái jù, yá wú tǎ huī bīng yáng běi, fā fú jī zhī, zhǎn shǒu èr bǎi. sòng rén fù chū bù qí bā qiān lái yuán, hé jī bài zhī, shā yī tài wèi, zhǎn shǒu sān bǎi. xún huò chān zhě, chēng qīng píng sòng bīng shén zhòng, jiāng jiù xū yí. yá wú tǎ yí bīng fù zhī, sòng bīng bù qí qī qiān rén tū chū, bīng shǎo què, xuán yǐ qīng qí è qí hòu. chū dòu liú bù yǔ zhàn, zòng zhī zǒu dōng nán, báo zhū hé, zhǎn shǒu qiān yú, nì sǐ zhě wú suàn, huò mǎ niú shù bǎi, jiǎ zhàng yǐ qiān jì. shī hái, yù sòng bīng sān qiān yú lián táng cūn, zhǎn shǒu qiān yú jí, fú wǔ shí rén, huò mǎ sān shí wǔ pǐ, xuān zōng yǐ qí yǒu gōng, cì jīn dài yī. sān nián zhēng yuè, bài sòng rén yú háo zhōu zhī xiāng shān cūn. èr yuè, yòu bài zhī yú chú zhōu, zhǎn shǒu qiān jí. bá xiǎo jiāng zhài, shā tǒng zhì wáng dà péng děng, zhǎn sān wàn, fú wàn yú rén. yòu bá fǔ jiā píng shān zhài, zhǎn shǒu shù qiān, fú wǔ bǎi yú rén, huò mǎ niú shù bǎi, liáng wàn hú. sān yuè, tí kòng ào dūn wú lǐ bù dà bài sòng rén yú shàng jīn xiàn, bīng hái zhì háo zhōu, sòng rén yǐ jūn bā qiān jù zhàn, yá wú tǎ yíng jī bài zhī, huò mǎ bǎi yú pǐ.
兴定二年正月,宋兵万余攻泗州,牙吾塔赴援,至临淮,遇宋人三百,掩杀殆尽。及泗州,宋兵八千围甚急,督众进战,大破之,溺水死者甚众,获马三百余匹,俘五十余人。又围盱眙,宋人闭门坚守,不敢出。以骑兵分掠境内,而时遣羸卒薄城诱之。宋人出骑数百来拒,牙吾塔麾兵佯北,发伏击之,斩首二百。宋人复出步骑八千来援,合击败之,杀一太尉,斩首三百。寻获觇者,称青平宋兵甚众,将救盱眙。牙吾塔移兵赴之,宋兵步骑七千人突出,兵少却,旋以轻骑扼其后。初逗留不与战,纵之走东南,薄诸河,斩首千余,溺死者无算,获马牛数百,甲仗以千计。师还,遇宋兵三千于连塘村,斩首千余级,俘五十人,获马三十五疋,宣宗以其有功,赐金带一。三年正月,败宋人于濠州之香山村。二月,又败之于滁州,斩首千级。拔小江寨,杀统制王大篷等,斩三万,俘万余人。又拔辅嘉平山寨,斩首数千,俘五百余人,获马牛数百,粮万斛。三月,提控奥敦吾里不大败宋人于上津县,兵还至濠州,宋人以军八千拒战,牙吾塔迎击败之,获马百余疋。
wǔ nián zhēng yuè, shàng yǐ hóng ǎo zéi zhù sòng wéi hài, biān bīng jiǔ láo kǔ, zhào yá wú tǎ yí sòng rén shū qiú zhàn, lüè yuē:" sòng yǔ wǒ guó tōng hǎo, bǎi nián yú cǐ, qǐng suì yǐ lái, nà wǒ pàn wáng, jué wǒ gòng bì, yòu qiǎn hóng ǎo zéi chéng jiàn qiè chū, tiào liáng biān jiāng, shǐ wú mín bù dé xiū xī. bǐ guó ruò yǐ cǐ cáo wèi zú shì, qǐng xī zhòng ér lái, yī jué shèng fù, guǒ néng dāng wǒ zhī fēng, yán biān chéng yì dāng yǐ xiāng fèng. dù bù néng, jí yí ān fèn bǎo jìng, hé bì hú hào shǔ qiè chéng yīn cì yè yǐ wéi cǐ tài yé? qiě bǐ zhī jiàng shuài yì zì shòu yuè zǒng róng, ér lín dí zé wàng fēng yuǎn dùn, bèi gōng zé bì lěi shēn cáng, dǎi wú shī hái, rán hòu xiàn xíng yào yǐng yǐ shì wǔ. fū xiǎo mín shàng qì, nǚ zǐ yǒu zhì zhě yóu bù ěr yě, qiè wèi bǐ guó xiū zhī."
五年正月,上以红袄贼助宋为害,边兵久劳苦,诏牙吾塔遗宋人书求战,略曰:“宋与我国通好,百年于此,顷岁以来,纳我叛亡,绝我贡币,又遣红袄贼乘间窃出,跳梁边疆,使吾民不得休息。彼国若以此曹为足恃,请悉众而来,一决胜负,果能当我之锋,沿边城邑当以相奉。度不能,即宜安分保境,何必狐号鼠窃、乘阴伺夜以为此态耶?且彼之将帅亦自受钺总戎,而临敌则望风远遁,被攻则闭垒深藏,逮吾师还,然后现形耀影以示武。夫小民尚气,女子有志者犹不尔也,切为彼国羞之。”
xiān shì, sòng jiāng shí qīng xí pò sì zhōu xī chéng. èr yuè, yá wú tǎ jiāng bīng qǔ zhī, sòng bīng jù shǒu shén lì, nǎi mù sǐ shì yǐ tī chōng bìng jìn, dà bài sòng bīng. shí qīng chéng chéng zhǐ huī, shè zhòng qí mù, suì bá zhòng nán bēn. nǎi chén bīng héng jué zǒu lù jī zhī, sòng bīng dà kuì, suì fù sì zhōu xī chéng. sān yuè, fù chū bīng sòng jìng, yǐ bào qí yì, pò tuán shān jiǎ jiā děng zhū zhài, jìn bī háo zhōu. yá wú tǎ lǜ zhōu rén chū jù, gōng lǜ jìn bīng nì zhī, yù luó qí èr bǎi yú chéng dōng, jī shā guò bàn. huì zhēn zhě yán qián lù chú liáng shén jiān, nǎi xī lüè dìng yuǎn, yóu wō kǒu ér hái. jiǔ yuè, yòu lǜ bīng dù huái, dà pò sòng bīng yú tuán shān, zhào qiān guān shēng zhí yǒu chà.
先是,宋将时青袭破泗州西城。二月,牙吾塔将兵取之,宋兵拒守甚力,乃募死士以梯冲并进,大败宋兵。时青乘城指麾,射中其目,遂拔众南奔。乃陈兵横绝走路击之,宋兵大溃,遂复泗州西城。三月,复出兵宋境,以报其役,破团山、贾家等诸寨,进逼濠州。牙吾塔虑州人出拒,躬率劲兵逆之,遇逻骑二百于城东,击杀过半。会侦者言前路刍粮甚艰,乃西掠定远,由涡口而还。九月,又率兵渡淮,大破宋兵于团山,诏迁官升职有差。
yuán guāng yuán nián wǔ yuè, yǐ jīng dōng pián yí zǒng shuài jiān xíng hù gōng bù shì, shàng yīn wèi zǎi chén yuē:" yá wú tǎ xìng gāng, rén jiē wèi zhī, wěi zhī xíng bù, wú bù bàn zhě. zhì yú yù xià yì pō yǒu shù, tí kòng yǒu hú lùn chū zhě, qú hòu dài zhī, cháng tóng qì ér shí, qí rén gǎn fèn, suì yǐ zhàn sǐ." yīng wáng shǒu chún yuē:" fán wèi jiàng shuài, jià yù rén cái jiē dāng rú cǐ." shàng yuē:" rán." wèi jǐ, sòng rén sān qiān qián dù huái, zhì liáo lín, jǐn fá dī liǔ, sāi biàn shuǐ yǐ duàn wú liáng dào. yá wú tǎ qiǎn jīng jiǎ qiān yú pò zhī, huò qí zhōu jí dù zhě qī bǎi rén, biàn liú yóu shì fù tōng.
元光元年五月,以京东便宜总帅兼行户、工部事,上因谓宰臣曰:“牙吾塔性刚,人皆畏之,委之行部,无不办者。至于御下亦颇有术,提控有胡论出者,渠厚待之,常同器而食,其人感奋,遂以战死。”英王守纯曰:“凡为将帅,驾驭人材皆当如此。”上曰:“然。”未几,宋人三千潜渡淮,至聊林,尽伐堤柳,塞汴水以断吾粮道。牙吾塔遣精甲千余破之,获其舟及渡者七百人,汴流由是复通。
èr nián sì yuè, shàng yán:" shǎng fá guó zhī dà xìn, dì wáng suǒ yǐ quàn shàn ér chéng è, qí lìng yī chū, bù kě zhōng biàn. xiàng guān jūn zhàn mò zhě jiē lǐn gěi qí jiā, ēn zhì hòu yě. chén jìn dǐ sù zhōu, nǎi zhī lì yǐ chǔ bì zhé zhī, wǎng wǎng bù gěi, zhì yú shī suǒ. cǐ dài yǒu sī chū nà zhī lìn, bù néng fèng xíng cháo tíng dé yì zhī guò yě. zì jīn yuàn zhī běn shǎi, lìng dé shàn jì." yǐ liáng chǔ fāng jiān, zhào yǒu sī gěi qí bàn.
二年四月,上言:“赏罚国之大信,帝王所以劝善而惩恶,其令一出,不可中变。向官军战殁者皆廪给其家,恩至厚也。臣近抵宿州,乃知例以楮币折支,往往不给,至于失所。此殆有司出纳之吝,不能奉行朝廷德意之过也。自今愿支本色,令得赡济。”以粮储方艰,诏有司给其半。
hóng ǎo zéi kòu shòu yǐng, piāo lüè shù rì ér qù. yá wú tǎ wén zhī, lǜ bīng dù huái, zhēn zhī zhū cūn xiào yì cūn yǒu zéi gè shù bǎi, fēn bīng gōng zhī, lián pò liǎng zhà, jí fén qí cūn wù shù shí. hái yù sòng bīng shù bǎi, zhèn huái nán àn, jī shā qí bàn, xún yǒu bīng qiān yú zì dōng nán lái zhuī, fù dà bài zhī.
红袄贼寇寿、颍,剽掠数日而去。牙吾塔闻之,率兵渡淮,侦知朱村、孝义村有贼各数百,分兵攻之,连破两栅,及焚其村坞数十。还遇宋兵数百,阵淮南岸,击杀其半,寻有兵千余自东南来追,复大败之。
xiān shì, nà hé liù gē shā yuán shuài méng gǔ gāng, jù pī zhōu yǐ pàn. shí yuè, yá wú tǎ wéi zhī, fén qí lóu lǔ, zhǎn shǒu bǎi yú. yú shì, sòng qián xiá gāo xiǎn tǒng zhì hóu jìn zhèng jiāng chén róng děng zhī bù néng shǒu, gòng zhū liù gē, chí qí shǒu zhuì chéng jiàng. liù gē jì zhū, zhòng yóu jù shǒu, fāng dū bīng jìn gōng, sòng zǒng lǐng liú bīn tí kòng huáng wēn děng fù shǒu luàn yán jùn qī yì wán yán qǐ gē, jí xiāo tí kòng jīn shān bā dǎ shǒu, qiǎn qí xiào mǎ jùn wú guī lái xiàn. jì ér hóng ǎo jiān jūn xú fú tǒng zhì wáng xǐ děng yì qiǎn qí zǒng lǐng sūn chéng zǒng yā xú qí nà kuǎn. liú bīn děng suì lǜ jūn mín chū jiàng, yá wú tǎ rù chéng, fǔ wèi qí zhòng, gè shǐ ān jí, yòu zhāo huò hóng ǎo tǒng zhì shí yǒu wǔ rén, jiàng guān xùn liàn bǎi sān shí yǒu jiǔ rén. shí yī yuè, qiǎn rén lái bào, réng hán liù gē shǒu yǐ xiàn. xuān zōng dà xǐ, jìn yá wú tǎ guān yī jiē, cì jīn sān bǎi liǎng nèi fǔ zhòng bì shí duān, jiàng shì qiān shǎng yǒu chà.
先是,纳合六哥杀元帅蒙古纲,据邳州以叛。十月,牙吾塔围之,焚其楼橹,斩首百余。于是,宋钤辖高显、统制侯进、正将陈荣等知不能守,共诛六哥,持其首缒城降。六哥既诛,众犹拒守,方督兵进攻,宋总领刘斌、提控黄温等缚首乱颜俊、戚谊、完颜乞哥,及枭提控金山八打首,遣其校马俊、吴珪来献。既而红袄监军徐福、统制王喜等亦遣其总领孙成、总押徐琦纳款。刘斌等遂率军民出降,牙吾塔入城,抚慰其众,各使安集,又招获红袄统制十有五人,将官训练百三十有九人。十一月,遣人来报,仍函六哥首以献。宣宗大喜,进牙吾塔官一阶,赐金三百两、内府重币十端,将士迁赏有差。
zhèng dà sān nián shí yī yuè, běi bīng cù rù xī xià, gōng zhōng xīng fǔ shén jí. zhào shǎn xī xíng shěng jí shǎn zhōu líng bǎo èr zǒng shuài é kě yá wú tǎ yì bīng. yòu zhào yù liǎng shěng yuē:" tǎng biān fāng yǒu jǐng, nèi dì kě yōu, ruò bù zǎo tú, kǒng chéng shì qí. dàn xī shì shì bù tóng, suí jī yìng biàn, ruò zhú xuán shēn zòu, kǒng shī shì jī, bìng cóng xíng shěng cóng yí guī huà."
正大三年十一月,北兵猝入西夏,攻中兴府甚急。召陕西行省及陕州、灵宝二总帅讹可、牙吾塔议兵。又诏谕两省曰:“倘边方有警,内地可忧,若不早图,恐成噬脐。旦夕事势不同,随机应变,若逐旋申奏,恐失事机,并从行省从宜规画。”
sì nián, yá wú tǎ fù qǔ píng yáng, huò mǎ sān qiān. shì suì, dà bīng jì miè xià guó, jìn gōng shǎn xī dé shùn qín zhōu qīng shuǐ děng chéng suì zì fèng xiáng rù jīng zhào, guān zhōng dà zhèn. wǔ nián, wéi qìng yáng. liù nián shí yuè, shàng mìng shǎn shěng yǐ yáng jiǔ jí bì fù qìng yáng kào běi shuài, wèi huǎn shī jì. běi zhōng yì qiǎn táng qìng děng wǎng lái yì hé, xún qiǎn wò gǔ luán wèi xiǎo shǐ, jìng lái xíng shěng. shí èr yuè, zhào yǐ yá wú tǎ yǔ fù shū pú ā quán qiān shū mì yuàn shì, nèi zú é kě jiāng bīng jiù qìng yáng. qī nián zhēng yuè, zhàn yú dà chāng yuán, qìng yáng wéi jiě. zhào yǐ yá wú tǎ wèi zuǒ fù yuán shuài, tún jīng zhào. chū, wò gǔ luán lái, xíng shěng kǒng xiè shì jī, yīn liú zhī. pú ā děng jì jiě qìng yáng zhī wéi, zhì qì jiāo mǎn, nǎi qiǎn hái, wèi shǐ zhě yuē:" wǒ yǐ zhǔn bèi jūn mǎ, kě zhàn dòu lái." yǔ shén bù xùn, wò gǔ luán yǐ cǐ yán shàng wén, tài zōng huáng dì dà nù, zhì yīng zhōu, yǐ jiǔ rì bài tiān, jí qīn tǒng dà bīng rù shǎn xī. bā nián, qiān jū mín yú hé nán, qì jīng zhào dōng hái. wǔ yuè, zhì wén xiāng, dé hán jí, hàn bù chū, sǐ.
四年,牙吾塔复取平阳,获马三千。是岁,大兵既灭夏国,进攻陕西德顺、秦州、清水等城、遂自凤翔入京兆,关中大震。五年,围庆阳。六年十月,上命陕省以羊酒及币赴庆阳犒北帅,为缓师计。北中亦遣唐庆等往来议和,寻遣斡骨栾为小使,径来行省。十二月,诏以牙吾塔与副枢蒲阿权签枢密院事,内族讹可将兵救庆阳。七年正月,战于大昌原,庆阳围解。诏以牙吾塔为左副元帅,屯京兆。初,斡骨栾来,行省恐泄事机,因留之。蒲阿等既解庆阳之围,志气骄满,乃遣还,谓使者曰:“我已准备军马,可战斗来。”语甚不逊,斡骨栾以此言上闻,太宗皇帝大怒,至应州,以九日拜天,即亲统大兵入陕西。八年,迁居民于河南,弃京兆东还。五月,至阌乡,得寒疾,汗不出,死。
" tǎ" yì zuò" tài", yì yuē" yá hū dài", gài nǚ zhí yǔ, wú zhèng zì yě. shì suì jiǔ yuè, guó xìn shǐ nèi zú chéng qìng zì běi shǐ hái, shǐ zhī yá wú tǎ bù xùn jī nù zhī yǔ, qiě yán qìng děng zài páng xīn pò zhèn dàng, dài bù rěn wén. dāng shí yǐ shuài chén bù zhī shū, wù guó nǎi ěr.
“塔”亦作“太”,亦曰“牙忽带”,盖女直语,无正字也。是岁九月,国信使内族乘庆自北使还,始知牙吾塔不逊激怒之语,且言庆等在旁心魄震荡,殆不忍闻。当时以帅臣不知书,误国乃尔。
tǎ wéi rén zhì hěn láng lì, hǎo jié xiǎo rén, bù tīng cháo tíng jié zhì. cháng rù cháo, yì shěng táng, dǐ huǐ zǎi zhí, zǎi zhí yì bù gǎn yán, ér shàng yǐ qí zhèn dōng fāng, yì yōu róng zhī. yóu bù xǐ wén shì, liáo shǔ yǒu zhǎng jū zhě, zhé yǐ dāo jié qù. yòu xǐ líng wǔ shǐ zhě, fán cháo tíng qiǎn shǐ lái, bì yǐ jiǔ shí kùn zhī. huò cí yǐ bù yǐn, yīn bìng shí bù gěi, shǐ è ér qù. sī nóng shǎo qīng zhāng yòng zhāng yǐ xíng hù bù guò sù, tǎ yǐn yǐ jiǔ. zhāng cí yǐ hán jí, tǎ xiào yuē:" cǐ yì zhì ěr." qū zuǒ yòu chí ài lái, wò zhāng yú chuáng, jiǔ zhī shù shí. yòu yǐ yín fú pèi jì, lǚ wǎng zhōu jùn qǔ qiú , zhōu jiāng zhī qī jiē yuǎn yíng yà, hào" shěng chà xíng shǒu", hòu huì zhī. yù shǐ kāng xī shàng zhāng hé zhī, qiě yuē:" cháo tíng róng zhī, shì suǒ yǐ hài zhī. yù bǎo quán qí rén, yí jiā cái zhì." cháo tíng jìng bù zhì qí zuì, yǐ lǚ bài sòng bīng, wēi zhèn huái sì. hǎo yòng gǔ chuí jī rén, shì hū yuē" lú gǔ chuí", qí míng kě yǐ bù ér tí, dà gài rú hū" má hú" yún.
塔为人鸷狠狼戾,好结小人,不听朝廷节制。尝入朝,诣省堂,诋毁宰执,宰执亦不敢言,而上倚其镇东方,亦优容之。尤不喜文士,僚属有长裾者,辄以刀截去。又喜凌侮使者,凡朝廷遣使来,必以酒食困之。或辞以不饮,因并食不给,使饿而去。司农少卿张用章以行户部过宿,塔饮以酒。张辞以寒疾,塔笑曰:“此易治耳。”趋左右持艾来,卧张于床,灸之数十。又以银符佩妓,屡往州郡取赇 ,州将之妻皆远迎迓,号“省差行首”,厚贿之。御史康锡上章劾之,且曰:“朝廷容之,适所以害之。欲保全其人,宜加裁制。”朝廷竟不治其罪,以屡败宋兵,威震淮、泗。好用鼓椎击人,世呼曰“卢鼓椎”,其名可以怖儿啼,大概如呼“麻胡”云。
yǒu zi míng a lǐ hé, shì mù yuē" xiǎo gǔ chuí", cháng wèi yuán shuài, cóng āi zōng zhì guī dé, yǔ pú chá guān nú zuò luàn, fú zhū.
有子名阿里合,世目曰“小鼓椎”,尝为元帅,从哀宗至归德,与蒲察官奴作乱,伏诛。
kāng xī, zì bó lù, zhào zhōu rén. zhì níng yuán nián jìn shì. zhèng dà chū, yóu shěng yuàn bài yù shǐ, hé hóu zhì shī ān shí fēi xiāng cái, jìn shì jú zōng shì sā hé niǎn shēng shì xūn zhuó, qǐng tuō gōng xíng, bù kě shǐ zài jìn jìn, shí lùn wěi zhī. zhuǎn yòu sī dōu shì jīng nán lù sī nóng chéng, wèi hé zhōng lù zhì zhōng. hé zhōng pò, cóng shí shuài lǜ bīng nán bēn, jì hé, chuán bài sǐ. wéi rén qì zhì zhòng hòu, gōng jiā zhī shì zhī wú bù wéi, yǔ léi yuān yì yǔ xī qí míng.
康锡,字伯禄,赵州人。至宁元年进士。正大初,由省掾拜御史,劾侯挚、师安石非相材,近侍局宗室撒合辇声势熏灼,请托公行,不可使在禁近,时论韪之。转右司都事、京南路司农丞,为河中路治中。河中破,从时帅率兵南奔,济河,船败死。为人气质重厚,公家之事知无不为,与雷渊、翼禹锡齐名。
zàn yuē: jīn zì hú shā hǔ gāo qí yòng shì, fēng sú yī biàn, cháo tíng jiǎo kuān hòu zhī zhèng, hǎo wèi kē chá, rán wèi zhī bù guǒ, fǎn chéng gū xī. jiàng shuài bǐ rú yǎ zhī fēng, hǎo wèi cū háo, rán yòng fēi qí yí, zhōng zhì bá hù. yá wú tǎ zhàn shèng gōng qǔ, wēi xíng jiāng huái, ér jīn bào bù fǎ, sì wǔ wáng rén, cǐ qǐ kě zhì zhě hū? qì shǎn ér guī, sǐ yú dào tú, dài qí xìng yú! qí zi xiào yóu, jìng xiàn dà lù, jūn zǐ nǎi zhī kāng xī zhī yán bù wéi guò yě.
赞曰:金自胡沙虎、高琪用事,风俗一变,朝廷矫宽厚之政,好为苛察,然为之不果,反成姑息。将帅鄙儒雅之风,好为粗豪,然用非其宜,终至跋扈。牙吾塔战胜攻取,威行江、淮,而矜暴不法,肆侮王人,此岂可制者乎?弃陕而归,死于道途,殆其幸欤!其子效尤,竟陷大僇,君子乃知康锡之言不为过也。