xīn zhī shén fā yú mù, shèn zhī jīng fā yú ěr. dào dé jīng yuē:" wǔ sè lìng rén mù máng, wǔ yīn lìng rén ěr lóng", wèi xiáo luàn qí ěr mù, jí hào bì qí jīng shén. shì yú guān jù shí yàn zhī, jìng mò rán ān zuò, chàng lǐng shēng sè zhī lè, fēi bù shèn shì zhì gē lán wǔ bà, wèi yǒu bù shēn pí lì juàn zhě, kě huǎng wù cǐ lǐ.
心之神发于目,肾之精发于耳。《道德经》曰:“五色令人目盲,五音令人耳聋”,谓淆乱其耳目,即耗敝其精神。试于观剧时验之,静默然安坐,畅领声色之乐,非不甚适;至歌阑舞罢,未有不身疲力倦者,可恍悟此理。
jiǔ shì shāng xuè jiǔ wò shāng qì jiǔ zuò shāng ròu jiǔ lì shāng gǔ jiǔ xíng shāng jīn, cǐ nèi jīng" wǔ láo suǒ shāng" zhī shuō yě. lǎo nián wéi jiǔ zuò jiǔ wò bù néng miǎn, xū yǐ dǎo yǐn zhū fǎ, suí qí zuò wò xíng zhī dǎo yǐn yǒu shuì gōng zuò gōng, jiàn běn juàn mò, shǐ xuè mài liú tōng, shù wú cǐ huàn.
久视伤血、久卧伤气、久坐伤肉、久立伤骨、久行伤筋,此《内经》“五劳所伤”之说也。老年惟久坐、久卧不能免,须以导引诸法,随其坐卧行之(导引有睡功、坐功,见本卷末),使血脉流通,庶无此患。
nán nǚ zhī yù, nǎi yīn yáng zì rán zhī dào. yì dà chuán yuē:" tiān dì , nán nǚ gòu jīng" shì yě. rán chuán yǐn sǔn guà yáo cí yǐ wéi yán," sǔn" nǎi sǔn zé yì róu zhī xiàng, gù zì rán zhī zhōng, fēi wú sǔn yān lǎo nián duàn yù, yì shèng shuāi zì rán zhī dào. sǔn zhī yáo cí yuē:" zhì yù shì yě, ruò yóu wèi yě." zì rán fǎn chéng miǎn qiǎng, zé sǔn zhī yòu sǔn, bì zhì sǔn nián.
男女之欲,乃阴阳自然之道。《易·大传》曰:“天地 ,男女构精”是也。然《传》引《损》卦爻辞以为言,“损”乃损则益柔之象,故自然之中,非无损焉;老年断欲,亦盛衰自然之道。《损》之爻辞曰:“窒欲是也,若犹未也。”自然反成勉强,则损之又损,必至损年。
wǔ cáng shù xué, jiē huì yú bèi. xià rè shí, yǒu mìng tóng pú shān fēng zhě, fēng bì jí zhī, zé fēng qiě rù cáng, yí huàn fēi xì yǒu hàn shí yóu shén, zòng bù miǎn huī shàn. shǒu zì huī dòng, jǐn jí yú miàn, yóu zhī yù fēng ér xíng, jù wèi kě shòu. jìng zuò zé wēi yǒu fēng lái, biàn jué nán shèng, dòng yáng ér jìng yīn, miàn yáng ér bèi yīn yě.
五藏俞穴,皆会于背。夏热时,有命童仆扇风者,风必及之,则风且入藏,贻患非细;有汗时尤甚,纵不免挥扇。手自挥动,仅及于面,犹之御风而行,俱为可受。静坐则微有风来,便觉难胜,动阳而静阴,面阳而背阴也。
shí yì liú xíng, tiān dì bù zhèng zhī qì, qí gǎn rén yě, dà dǐ yóu kǒu bí rù. wú yòu kě lùn yuē:" hū xī zhī jiān, wài xié yīn ér chéng zhī, rù yú mó yuán" shì yě. bǐ cǐ chuán rǎn, jiē qì gǎn zhào, yuán qí shǐ, mò bù yīn fēng ér lái. nèi jīng suǒ wèi" fēng zhě, shàn xíng ér shù biàn." jū cháng chū rù, shǎo jué yǒu fēng, jí yǐ yī xiù yǎn kǒu bí, yì kān bì yì.
时疫流行,天地不正之气,其感人也,大抵由口鼻入。吴又可论曰:“呼吸之间,外邪因而乘之,入于膜原”是也。彼此传染,皆气感召,原其始,莫不因风而来。《内经》所谓“风者,善行而数变。”居常出入,少觉有风,即以衣袖掩口鼻,亦堪避疫。
chuāng xì mén xì zhī fēng, qí lái shèn wēi, rán bī yú xì ér chū, lìng yǒu yī zhǒng lěng qì, fèn wài jiān lì. pì zhī àn jiàn mǎ, zhōng rén yú bù jí bèi, zé suǒ shāng gèng shén! shèn wú yǐ fēng wēi ér shǎo nài zhī.
窗隙门隙之风,其来甚微,然逼于隙而出,另有一种冷气,分外尖利。譬之暗箭马,中人于不及备,则所伤更甚!慎毋以风微而少耐之。
kù rè zhī hòu, é rán dà yǔ shí xíng, yuàn zhōng rè qì bī rù yú shì, bí guān zhōng bìng jué yǒu xīng qì zhě, cǐ shǔ zhī yù dú, zuì yì shāng rén. nèi jīng yuē:" xià shāng yú shǔ, qiū wèi nüè." xū sù bì chuāng yǒu, wú shǐ de rù. yǔ xiē yòu jí dòng kāi, yǐ sàn shì zhōng zhī rè. zài rú lěng shuǐ pō dì, yì yǒu shǔ qì shàng téng, wù jìn zhī. bǎo shí hòu bù dé jí xíng, jí xíng zé qì nì, bù dàn shí wù nán huà, qiě zhì yōng hán. nèi jīng suǒ wèi" zhuó qì zài shàng, zé shēng zhēn zhàng." jī bù dé dà hū dà jiào, fù kōng zé qì jì qiè, ér fù jié zhī, bì shāng fèi wèi wǔ cáng jiē bǐng qì yú wèi, zhū qì jiē shǔ yú fèi yě.
酷热之候,俄然大雨时行,院中热气逼入于室,鼻观中并觉有腥气者,此暑之郁毒,最易伤人。《内经》曰:“夏伤于暑,秋为 疟。”须速闭窗牖,毋使得入。雨歇又即洞开,以散室中之热。再如冷水泼地,亦有暑气上腾,勿近之。饱食后不得急行,急行则气逆,不但食物难化,且致壅寒。《内经》所谓“浊气在上,则生 真胀。”饥不得大呼大叫,腹空则气既怯,而复竭之,必伤肺胃;五藏皆禀气于胃,诸气皆属于肺也。
fán fēng cóng suǒ jū zhī fāng lái, wèi" zhèng fēng", rú chūn dōng fēng qiū xī fēng, qí zhōng rén yě qiǎn cóng chōng hòu lái wèi" xū fēng", rú xià běi fēng dōng nán fēng, wēn liáng yīn zhī dùn yì, shāng rén zuì shēn. dāng jiā yì tiáo yǎng, yǐ bǔ jiù tiān shí, liáng jí tiān yī, wēn wú jù tuō, tuì bì mì shì, wù fàn qí qīn.
凡风从所居之方来,为“正风”,如春东风、秋西风,其中人也浅;从冲后来为“虚风”,如夏北风、冬南风,温凉因之顿异,伤人最深。当加意调养,以补救天时,凉即添衣,温毋遽脱,退避密室,勿犯其侵。
sān dōng tiān dì bì, xuè qì fú. rú zuò láo chū hàn, yáng qì shèn xiè, wú yǐ wéi lái chūn fā shēng zhī běn, cǐ nǎi zhì bìng zhī yuán yě. chūn qiū shí dà hàn, wù tuō yī, hàn zhǐ yòu xū jí yì, qì qīn fū, yì zú wèi lèi. shí shàng rì sè shài rè, bù kě zuò, kǒng fā tún chuāng zuò lěng shí kǒng huàn shàn qì. hàn yī wù rì pù, kǒng shēn cháng hàn bān jiǔ hòu jì yǐn chá, kǒng pí chéng jiǔ jī ěr dòng wù huǒ hōng, hōng jí shēng chuāng mù hūn wú xǐ yù, yù bì tiān zhàng. fán cǐ rì yòng xiǎo jié, wèi yì xī shǔ, jù yí liú yì.
三冬天地闭,血气伏。如作劳出汗,阳气渗泄,无以为来春发生之本,此乃致病之原也。春秋时大汗,勿脱衣,汗止又须即易,气侵肤,亦足为累。石上日色晒热,不可坐,恐发臀疮;坐冷石恐患疝气。汗衣勿日曝,恐身长汗斑;酒后忌饮茶,恐脾成酒积;耳冻勿火烘,烘即生疮;目昏毋洗浴,浴必添障。凡此日用小节,未易悉数,俱宜留意。