fù rén zhī zhái, yǐ yī zhàng zhī dì wèi nèi. nèi zhōng suǒ yǒu, xiá kuì suǒ yíng, jiān bù sī bó yě. pín rén zhī zhái, yì yǐ yī zhàng wèi nèi. nèi zhōng kōng xū, tú sì bì lì, gù míng yuē pín. fū tōng rén yóu fù rén, bù tōng zhě yóu pín rén yě. jù yǐ qī chǐ wèi xíng, tōng rén xiōng zhōng huái bǎi jiā zhī yán, bù tōng zhě kōng fù wú yī dié zhī sòng. pín rén zhī nèi, tú sì suǒ bì lì yě. mù liào pín fù bù xiàng rú, zé fū tōng yǔ bù tōng bù xiāng jí yě. shì rén mù fù bù róng tōng, xiū pín, bù jiàn bù xián, bù tuī lèi yǐ kuàng zhī yě. fū fù rén kě mù zhě, huò cái duō zé ráo yù, gù rén mù zhī. fū fù rén bù rú rú shēng, rú shēng bù rú tōng rén. tōng rén jī wén, shí qiè yǐ shàng, shèng rén zhī yán, xián zhě zhī yǔ, shàng zì huáng dì, xià zhì qín hàn, zhì guó féi jiā zhī shù, cì shì jī sú zhī yán, bèi yǐ. shǐ rén tōng míng bó jiàn, qí wèi kě róng, fēi tú jiān bù sī bó yě. xiāo hé rù qín, shōu shí wén shū, hàn suǒ yǐ néng zhì jiǔ zhōu zhě, wén shū zhī lì yě. yǐ wén shū yù tiān xià, tiān xià zhī fù, shú yǔ jiā rén zhī cái?
富人之宅,以一丈之地为内。内中所有,柙匮所〔赢〕,缣布丝〔帛〕也。贫人之宅,亦以一丈为内。内中空虚,徒四壁立,故名曰贫。夫通人犹富人,不通者犹贫人也。俱以七尺为形,通人胸中怀百家之言,不通者空腹无一牒之诵。贫人之内,徒四所壁立也。慕料贫富不相如,则夫通与不通不相及也。世人慕富不荣通,羞贫,不贱不贤,不推类以况之也。夫富人可慕者,货财多则饶裕,故人慕之。夫富人不如儒生,儒生不如通人。通人积文,十箧以上,圣人之言,贤者之语,上自黄帝,下至秦、汉,治国肥家之术,刺世讥俗之言,备矣。使人通明博见,其为可荣,非徒缣布丝〔帛〕也。萧何入秦,收拾文书,汉所以能制九州者,文书之力也。以文书御天下,天下之富,孰与家人之财?
rén mù bú jiàn qīng huáng yuē máng, ěr bù wén gōng shāng yuē lóng, bí bù zhī xiāng chòu yuē yōng. yōng lóng yǔ máng, bù chéng rén zhě yě. rén bù bó lǎn zhě, bù wén gǔ jīn, bú jiàn shì lèi, bù zhī rán fǒu, yóu mù máng ěr lóng bí yōng zhě yě. rú shēng bù lǎn, yóu wèi bì àn, kuàng yōng rén wú piān zhāng zhī yè, bù zhī shì fēi, qí wèi bì àn, shén yǐ! cǐ zé tǔ mù zhī rén, ěr mù jù zú, wú wén jiàn yě. shè qiǎn shuǐ zhě jiàn xiā, qí pō shēn zhě chá yú biē, qí yóu shèn zhě guān jiāo lóng. zú xíng jī shū, gù suǒ jiàn zhī wù yì yě. rù dào qiǎn shēn, qí yóu cǐ yě, qiǎn zhě zé jiàn zhuàn jì xié wén, shēn zhě rù shèng shì guān mì shū. gù rù dào mí shēn, suǒ jiàn mí dà. rén zhī yóu yě, bì yù rù dōu, dōu duō qí guān yě. rù dōu bì yù jiàn shì, shì duō yì huò yě. bǎi jiā zhī yán, gǔ jīn xíng shì, qí wèi qí yì, fēi tú dū yì dà shì yě. yóu yú dū yì zhě xīn yàn, guān yú dà shì zhě yì bǎo, kuàng yóu yú dào yì zhī jì zāi? wū dà chuān hàn bù kū zhě, duō suǒ shū yě. huáng wū jiān rì bù yǔ, ní zhé jiàn zhě, wú suǒ tōng yě. shì gù dà chuān xiāng jiàn, xiǎo chuān xiāng shǔ, dōng liú guī hǎi, gù hǎi dà yě. hǎi bù tōng yú bǎi chuān, ān dé jù dà zhī míng? fū rén hán bǎi jiā zhī yán, yóu hǎi huái bǎi chuān zhī liú yě, bù wèi zhī dà zhě, shì wèi hǎi xiǎo yú bǎi chuān yě. fū hǎi dà yú bǎi chuān yě, rén jiē zhī zhī, tōng zhě míng yú bù tōng, mò zhī néng bié yě. rùn xià zuò xián, shuǐ zhī zī wèi yě. dōng hǎi shuǐ xián, liú guǎng dà yě xī zhōu yán jǐng, yuán quán shēn yě. rén huò wú jǐng ér shí, huò chuān jǐng bù dé quán, yǒu yán jǐng zhī lì hū? bù yǔ xián shèng tōng yè, wàng yǒu gāo shì zhī míng, nán zāi! fǎ lìng zhī jiā, bú jiàn xíng shì, yì zuì bù shěn. zhāng jù zhī shēng, bù lǎn gǔ jīn, lùn shì bù shí. huò yǐ shuō yī jīng wèi zú, hé xū bó lǎn. fū kǒng zǐ zhī mén, jiǎng xí wǔ jīng. wǔ jīng jiē xí, shù jī zhī cái yě.
人目不见青黄曰盲,耳不闻宫商曰聋,鼻不知香臭曰痈。痈聋与盲,不成人者也。人不博览者,不闻古今,不见事类,不知然否,犹目盲、耳聋、鼻痈者也。儒生不览,犹为闭暗,况庸人无篇章之业,不知是非,其为闭暗,甚矣!此则土木之人,耳目俱足,无闻见也。涉浅水者见虾,其颇深者察鱼鳖,其尤甚者观蛟龙。足行迹殊,故所见之物异也。入道浅深,其犹此也,浅者则见传记谐文,深者入圣室观秘书。故入道弥深,所见弥大。人之游也,必欲入都,都多奇观也。入都必欲见市,市多异货也。百家之言,古今行事,其为奇异,非徒都邑大市也。游於都邑者心厌,观於大市者意饱,况游於道艺之际哉?污大川旱不枯者,多所疏也。潢污兼日不雨,泥辄见者,无所通也。是故大川相间,小川相属,东流归海,故海大也。海不通於百川,安得巨大之名?夫人含百家之言,犹海怀百川之流也,不谓之大者,是谓海小於百川也。夫海大於百川也,人皆知之,通者明於不通,莫之能别也。润下作咸,水之滋味也。东海水咸,流广大也;西州盐井,源泉深也。人或无井而食,或穿井不得泉,有盐井之利乎?不与贤圣通业,望有高世之名,难哉!法令之家,不见行事,议罪不审。章句之生,不览古今,论事不实。或以说一经为〔足〕,何须博览。夫孔子之门,讲习《五经》。《五经》皆习,庶几之才也。
yán yuān yuē:" bó wǒ yǐ wén." cái zhì gāo zhě, néng wéi bó yǐ. yán yuān zhī yuē bó zhě, qǐ tú yī jīng zāi? wǒ bù néng bó wǔ jīng, yòu bù néng bó zhòng shì, shǒu xìn yī xué, bù hǎo guǎng guān, wú wēn gù zhī xīn zhī míng, ér yǒu shǒu yú bù lǎn zhī àn. qí wèi yī jīng zú zhě, qí yí yě. kāi hù nèi rì zhī guāng, rì guāng bù néng zhào yōu, záo chuāng qǐ yǒu, yǐ zhù hù míng yě. fū yī jīng zhī shuō, yóu rì míng yě, zhù yǐ chuán shū, yóu chuāng yǒu yě. bǎi jiā zhī yán lìng rén xiǎo míng, fēi tú chuāng yǒu zhī kāi rì guāng zhī zhào yě. shì gù rì guāng zhào shì nèi, dào shù míng xiōng zhōng. kāi hù nèi guāng, zuò gāo táng zhī shàng, miǎo shēng lóu tái, kuī sì lín zhī tíng, rén zhī suǒ yuàn yě. bì hù yōu zuò, xiàng míng míng zhī nèi, chuān kuàng xué wò, zào huáng quán zhī jì, rén zhī suǒ è yě. fū bì xīn sāi yì, bù gāo zhān lǎn zhě, sǐ rén zhī tú yě zāi! xiào wǔ huáng dì shí, yàn wáng dàn zài míng guāng gōng, yù rù suǒ wò, hù sān jǐn bì, shǐ shì zhě èr shí rén kāi hù, hù bù kāi, qí hòu dàn zuò móu fǎn zì shā. fū hù bì, yàn wáng dàn sǐ zhī zhuàng yě. sǐ zhě, xiōng shì yě, gù yǐ bì sè wèi zhàn. qí qìng fēng bù tōng, liù guó dài fū huì ér fù shī, qìng fēng bù xiǎo, qí hòu guǒ yǒu chǔ líng zhī huò yě. fū bù kāi tōng yú xué zhě, shī shàng néng xíng zhě yě. wáng guó zhī shè, wū qí shàng chái qí xià zhě, shì jué yú tiān dì. chūn qiū báo shè, zhōu yǐ wéi chéng. fū jīng yì chuán shū, rén dāng lǎn zhī, yóu shè dāng tōng qì yú tiān dì yě. gù rén zhī bù tōng lǎn zhě, báo shè zhī lèi yě. shì gù qì bù tōng zhě, qiáng zhuàng zhī rén sǐ, róng huá zhī wù kū.
颜渊曰:“博我以文。”才智高者,能为博矣。颜渊之曰博者,岂徒一经哉?我不能博《五经》,又不能博众事,守信一学,不好广观,无温故知新之明,而有守愚不览之暗。其谓一经〔足〕者,其宜也。开户内日之光,日光不能照幽,凿窗启牖,以助户明也。夫一经之说,犹日明也,助以传书,犹窗牖也。百家之言令人晓明,非徒窗牖之开日光之照也。是故日光照室内,道术明胸中。开户内光,坐高堂之上,眇升楼台,窥四邻之廷,人之所愿也。闭户幽坐,向冥冥之内,穿圹穴卧,造黄泉之际,人之所恶也。夫闭心塞意,不高瞻览者,死人之徒也哉!孝武皇帝时,燕王旦在明光宫,欲入所卧,户三尽闭,使侍者二十人开户,户不开,其後旦坐谋反自杀。夫户闭,燕王旦死之状也。死者,凶事也,故以闭塞为占。齐庆封不通,六国大夫会而赋诗,庆封不晓,其後果有楚灵之祸也。夫不开通於学者,尸尚能行者也。亡国之社,屋其上、柴其下者,示绝於天地。《春秋》薄社,周以为城。夫经艺传书,人当览之,犹社当通气於天地也。故人之不通览者,薄社之类也。是故气不通者,强壮之人死,荣华之物枯。
dōng hǎi zhī zhōng, kě shí zhī wù, jí róu fēi yī, yǐ qí dà yě. fū shuǐ jīng qì wò shèng, gù qí shēng wù yě zhòng duō qí yì. gù fū dà rén zhī xiōng huái fēi yī, cái gāo zhì dà, gù qí yú dào shù wú suǒ bù bāo. xué shì tóng mén gāo yè zhī shēng, zhòng gòng zōng zhī. hé zé? zhī jīng zhǐ shēn, xiǎo shī yán duō yě. fū gǔ jīn zhī shì, bǎi jiā zhī yán, qí wèi shēn, duō yě, qǐ tú shī mén gāo yè zhī shēng zāi? gān jiǔ lǐ bù gū yí mì, wèi wèi néng zhī wèi yě. gēng fū duō zhí jiā gǔ, wèi zhī shàng nóng fū qí shǎo zhě, wèi zhī xià nóng fū. xué shì zhī cái, nóng fū zhī lì, yī yě. néng duō zhǒng gǔ, wèi zhī shàng nóng, néng bó xué wèn, bù wèi zhī shàng rú, shì chēng niú zhī fú zhòng, bù yù mǎ sù yě. yù shǒu huǐ zú, shú wèi zhī huì yǐ! xiàn dào bù tōng yú yě, yě lù bù dá yú yì, qí mǎ chéng zhōu zhě, bì bù yóu yě. gù xuè mài bù tōng, rén yǐ shén bìng. fū bù tōng zhě, è shì yě, gù qí huò biàn zhì bù shàn. shì gù dào zéi sù yú huì cǎo, xié xīn shēng yú wú dào, wú dào zhě, wú dào shù yě. yī néng zhì yī bìng wèi zhī qiǎo, néng zhì bǎi bìng wèi zhī liáng. shì gù liáng yī fú bǎi bìng zhī fāng, zhì bǎi rén zhī jí dà cái huái bǎi jiā zhī yán, gù néng zhì bǎi zú zhī luàn. biǎn què zhī zhòng fāng, shú ruò qiǎo yī zhī yī jì? zǐ gòng yuē:" bù dé qí mén ér rù, bú jiàn zōng miào zhī měi, bǎi guān zhī fù." gài yǐ zōng miào bǎi guān yù kǒng zǐ dào yě. kǒng zǐ dào měi, gù pì yǐ zōng miào, zhòng duō fēi yī, gù yù yǐ bǎi guān. yóu cǐ yán zhī, dào dá guǎng bó zhě, kǒng zǐ zhī tú yě.
东海之中,可食之物,集糅非一,以其大也。夫水精气渥盛,故其生物也众多奇异。故夫大人之胸怀非一,才高知大,故其於道术无所不包。学士同门高业之生,众共宗之。何则?知经指深,晓师言多也。夫古今之事,百家之言,其为深,多也,岂徒师门高业之生哉?甘酒醴不酤饴蜜,未为能知味也。耕夫多殖嘉谷,谓之上农夫;其少者,谓之下农夫。学士之才,农夫之力,一也。能多种谷,谓之上农,能博学问,〔不〕谓之上儒,是称牛之服重,不誉马速也。誉手毁足,孰谓之慧矣!县道不通於野,野路不达於邑,骑马乘舟者,必不由也。故血脉不通,人以甚病。夫不通者,恶事也,故其祸变致不善。是故盗贼宿於秽草,邪心生於无道,无道者,无道术也。医能治一病谓之巧,能治百病谓之良。是故良医服百病之方,治百人之疾;大才怀百家之言,故能治百族之乱。扁鹊之众方,孰若巧〔医〕之一伎?子贡曰:“不得其门而入,不见宗庙之美,百官之富。”盖以宗庙百官喻孔子道也。孔子道美,故譬以宗庙,众多非一,故喻以百官。由此言之,道达广博者,孔子之徒也。
yīn zhōu zhī dì, jí wǔ qiān lǐ, huāng fú yào fú, qín néng mù zhī. hàn shì kuò tǔ, mù wàn lǐ zhī wài, yào huāng zhī dì, bāo yī bó dài. fū dé bù yōu zhě, bù néng huái yuǎn, cái bù dà zhě, bù néng bó jiàn. gù duō wén bó shí, wú wán bǐ zhī zī shēn zhì dào shù, wú qiǎn àn zhī huǐ yě. rén hǎo guān tú huà zhě, tú shàng suǒ huà, gǔ zhī liè rén yě. jiàn liè rén zhī miàn, shú yǔ guān qí yán xíng? zhì zhī kōng bì, xíng róng jù cún, rén bù jī quàn zhě, bú jiàn yán xíng yě. gǔ xián zhī yí wén, zhú bó zhī suǒ zài càn rán, qǐ tú qiáng bì zhī huà zāi? kōng qì zài chú, jīn yín tú shì, qí zhōng wú wù yì yú jī, rén bù gù yě. yáo shàn gān hǎi, tǔ fǔ zhī shèng, rù zhě xiāng zhī. gǔ xián wén zhī měi shàn kě gān, fēi tú qì zhōng zhī wù yě, dú guān yǒu yì, fēi tú shàn shí yǒu bǔ yě. gù qì kōng wú shí, jī zhě bù gù, xiōng xū wú huái, cháo tíng bù yù yě. jiàn jì zhī jiā, dòu zhàn bì shèng zhě, dé qū chéng yuè nǚ zhī xué yě. liǎng dí xiāng zāo, yī qiǎo yī zhuō, qí bì shèng zhě, yǒu shù zhī jiā yě. kǒng mò zhī yè, xián shèng zhī shū, fēi tú qū chéng yuè nǚ zhī gōng yě. chéng rén zhī cāo, yì rén zhī zhī, fēi tú zhàn dòu bì shèng zhī cè yě. gù jiàn jì zhī shù, yǒu bì shèng zhī míng xián shèng zhī shū, yǒu bì zūn zhī shēng. xiàn yì zhī lì, zhào zhū zhì xià, jiàng xiàng wèn yǐ zhèng huà, xiǎo huì zhī lì, chén suǒ wén jiàn, jiàng xiàng jué wù, dé yǐ gǎi zhèng yòu wén. shèng xián yán xíng, zhú bó suǒ chuán, liàn rén zhī xīn, cōng rén zhī zhī, fēi tú xiàn yì zhī lì duì xiàng zhī yǔ yě.
殷、周之地,极五千里,荒服、要服,勤能牧之。汉氏廓土,牧万里之外,要荒之地,褒衣博带。夫德不优者,不能怀远,才不大者,不能博见。故多闻博识,无顽鄙之訾;深知道术,无浅暗之毁也。人好观图画者,图上所画,古之列人也。见列人之面,孰与观其言行?置之空壁,形容具存,人不激劝者,不见言行也。古贤之遗文,竹帛之所载粲然,岂徒墙壁之画哉?空器在厨,金银涂饰,其中无物益於饥,人不顾也。肴膳甘醢,土釜之盛,入者乡之。古贤文之美善可甘,非徒器中之物也,读观有益,非徒膳食有补也。故器空无实,饥者不顾,胸虚无怀,朝廷不御也。剑伎之家,斗战必胜者,得曲城、越女之学也。两敌相遭,一巧一拙,其必胜者,有术之家也。孔、墨之业,贤圣之书,非徒曲城、越女之功也。成人之操,益人之知,非徒战斗必胜之策也。故剑伎之术,有必胜之名;贤圣之书,有必尊之声。县邑之吏,召诸治下,将相问以政化,晓慧之吏,陈所闻见,将相觉悟,得以改政右文。圣贤言行,竹帛所传,练人之心,聪人之知,非徒县邑之吏对向之语也。
yǔ yì bìng zhì hóng shuǐ, yǔ zhǔ zhì shuǐ, yì zhǔ jì yì wù, hǎi wài shān biǎo, wú yuǎn bù zhì, yǐ suǒ wén jiàn zuò shān hǎi jīng. fēi yǔ yì bù néng xíng yuǎn, shān hǎi bù zào. rán zé shān hǎi zhī zào, jiàn wù bó yě. dǒng zhòng shū dǔ zhòng cháng zhī niǎo, liú zi zhèng xiǎo èr fù zhī shī, jiē jiàn shān hǎi jīng, gù néng lì èr shì zhī shuō. shǐ yǔ yì xíng dì bù yuǎn, bù néng zuò shān hǎi jīng dǒng liú bù dú shān hǎi jīng, bù néng dìng èr yí. shí chén tái tái, zǐ chǎn bó wù, gù néng yán zhī lóng jiàn jiàng jiāo, cài mò xiǎo zhàn, gù néng yù zhī. fù xiōng zài qiān lǐ zhī wài, qiě sǐ, yí jiào jiè zhī shū, zǐ dì xián zhě, qiú suǒ guān dú, fú yì bù shě, zhòng xiān jìng zhǎng, jǐn shèn zhī yě bù xiào zhě qīng màn yì hū, wú yuán chá zhī yì. gǔ shèng xiān xián, yí hòu rén wén zì, qí zhòng fēi tú fù xiōng zhī shū yě, huò guān dú cǎi qǔ, huò qì juān bù lù, èr zhě zhī xiāng gāo xià yě, xíng lù zhī rén, jiē néng lùn zhī, kuàng biàn zhào rán fǒu zhě bù néng bié zhī hū? kǒng zǐ bìng, shāng qú bo qī rì zhōng, kǒng zǐ yuē:" qǔ shū lái, bǐ zhì rì zhōng hé shì hū?" shèng rén zhī hào xué yě, qiě sǐ bù xiū, niàn zài jīng shū, bù yǐ lín sǐ zhī gù, qì wàng dào yì, qí wèi bǎi shì zhī shèng, shī fǎ zǔ xiū, gài bù xū yǐ! zì kǒng zǐ yǐ xià, zhì hàn zhī jì, yǒu cái néng zhī chēng zhě, fēi yǒu bǎo shí zhōng rì wú suǒ yòng xīn yě, bù shuō wǔ jīng zé dú shū chuán. shū chuán wén dà, nán yǐ bèi zhī. bǔ guà zhàn shè xiōng jí, jiē wén wǔ zhī dào. xī yǒu shāng qú néng zhàn yáo guà mò yǒu dōng fāng shuò yì shǎo jūn, néng dá zhàn shè fù. dào suī xiǎo, yì shèng rén zhī shù yě. céng yòu bù zhī rén shēng bǐng wǔ cháng zhī xìng, hǎo dào lè xué, gù biàn yú wù. jīn zé bù rán, bǎo shí kuài yǐn, lǜ shēn qiú wò, fù wèi fàn kēng, cháng wèi jiǔ xiāng, shì zé wù yě. luǒ chóng sān bǎi, rén wéi zhī zhǎng," tiān dì zhī xìng rén wéi guì, guì qí shí zhī yě. jīn bì àn zhī sāi, wú suǒ hǎo yù, yǔ sān bǎi luǒ chóng hé yǐ yì? ér wèi zhī wèi zhǎng ér guì zhī hū!
禹、益并治洪水,禹主治水,益主记异物,海外山表,无远不至,以所闻见作《山海经》。非禹、益不能行远,《山海》不造。然则《山海》之造,见物博也。董仲舒睹重常之鸟,刘子政晓贰负之尸,皆见《山海经》,故能立二事之说。使禹、益行地不远,不能作《山海经》;董、刘不读《山海经》,不能定二疑。实沉、台台,子产博物,故能言之;龙见绛郊,蔡墨晓占,故能御之。父兄在千里之外,且死,遗教戒之书,子弟贤者,求索观读,服臆不舍,重先敬长,谨慎之也;不肖者轻慢佚忽,无原察之意。古圣先贤,遗後人文字,其重非徒父兄之书也,或观读采取,或弃捐不录,二者之相高下也,行路之人,皆能论之,况辩照然否者不能别之乎?孔子病,商瞿卜期日中,孔子曰:“取书来,比至日中何事乎?”圣人之好学也,且死不休,念在经书,不以临死之故,弃忘道艺,其为百世之圣,师法祖修,盖不虚矣!自孔子以下,至汉之际,有才能之称者,非有饱食终日无所用心也,不说《五经》则读书传。书传文大,难以备之。卜卦占射凶吉,皆文、武之道。昔有商瞿能占爻卦;末有东方朔、翼少君,能达占射覆。道虽小,亦圣人之术也。曾又不知人生禀五常之性,好道乐学,故辨於物。今则不然,饱食快饮,虑深求卧,腹为饭坑,肠为酒襄,是则物也。倮虫三百,人为之长,“天地之性人为贵,贵其识知也。今闭暗脂塞,无所好欲,与三百倮虫何以异?而谓之为长而贵之乎!
zhū xià zhī rén suǒ yǐ guì yú yí dí zhě, yǐ qí tōng rén yì zhī wén, zhī gǔ jīn zhī xué yě. rú tú rèn qí xiōng zhōng zhī zhī yǐ qǔ yī shí, jīng lì nián yuè, bái shǒu méi chǐ, zhōng wú xiǎo zhī, yí dí zhī cì yě. guān fū zhī zhū zhī jīng sī yǐ wǎng fēi chóng yě, rén zhī yòng zuò, ān néng guò zhī? rèn xiōng zhōng zhī zhī, wǔ quán lì zhī zhà, yǐ qǔ fù shòu zhī lè, wú gǔ jīn zhī xué, zhī zhū zhī lèi yě. hán xuè zhī chóng, wú è sǐ zhī huàn, jiē néng yǐ zhī qiú suǒ yǐn shí yě. rén bù tōng zhě, yì néng zì gòng, shì guān wèi lì, yì dé gāo guān, jiàng xiàng zhǎng lì, yóu wú dài fū gāo zi yě, ān néng bié zhī? suí shí jī gōng, yǐ mìng dé guān, bù xiǎo gǔ jīn, yǐ wèi wèi xián, yǔ wén rén yì shù, ān dé shí bié tōng rén, qí yǐ bù cì hū? jiàng xiàng zhǎng lì bù dé ruò yòu fú fēng cài bó xié yù lín tài shǒu zhāng mèng cháng dōng lái tài shǒu lǐ jì gōng zhī tú, xīn zì tōng míng, lǎn dá gǔ jīn, gù qí jìng tōng rén yě rú jiàn dà bīn. yàn zhāo wèi zōu yǎn yōng huì, bǐ dú shòu hé xìng zāi? dōng chéng lìng dǒng zhòng shòu zhī wèi rú xiāo, hǎi nèi chēng tōng, gù qí jiē rén, néng bié qí wěi. shì yǐ zhōng lí chǎn gōng yǐ biān hù zhī mín, shòu guī bì zhī jìng, zhī zhī míng yě. gù fū néng zhī zhī yě, fán shí shēng guāng qì bù zhī zhī yě, jīn yù wú rùn sè. zì wǔ dì yǐ zhì jīn zhāo, shù jǔ xián liáng, lìng rén shè cè jiǎ yǐ zhī kē, ruò dǒng zhòng shū táng zǐ gāo gǔ zi yún dīng bó yù, cè jì zhōng shí, wén shuō měi shàn, bó lǎn gāo yú zhī suǒ shēng yě. shǐ sì zhě jīng tú néng zhāi, bǐ tú néng jì shū, bú jiàn gǔ jīn zhī shū, ān néng jiàn měi shàn yú shèng wáng zhī tíng hū? xiào míng zhī shí, dú sū wǔ chuán, jiàn wǔ guān míng yuē yí zhōng jiān, yǐ wèn bǎi guān, bǎi guān mò zhī. fū cāng jié zhī zhāng, xiǎo xué zhī shū, wén zì bèi jù, zhì yú wú néng duì shèng guó zhī wèn zhě, shì jiē měi mìng suí dié zhī rén duō zài guān yě." mù" páng" duō" wén zì qiě bù néng zhī, qí yù jí ruò dǒng zhòng shū zhī zhī zhòng cháng, liú zi zhèng zhī zhī èr fù, nán zāi! huò yuē:" tōng rén zhī guān, lán tái lìng shǐ, zhí jiào shū dìng zì, bǐ fū tài shǐ tài chù, zhí zài wén shū, wú diǎn mín zhī yòng, bù kě shī shè. shì yǐ lán tái zhī shǐ, bān gù jiǎ kuí yáng zhōng fù yì zhī tú, míng xiāng wén měi, wěi jī bù xiè, dà yòng yú shì." yuē: cǐ bù jì. zhōu shì tōng lǎn zhī rén, zōu yǎn zhī tú, sūn qīng zhī bèi, shòu shí wáng zhī chǒng, zūn xiǎn yú shì. dǒng zhòng shū suī wú dǐng zú zhī wèi, zhī zài gōng qīng zhī shàng. zhōu jiān èr dài, hàn jiān zhōu qín rán zé lán tái zhī guān, guó suǒ jiān dé shī yě. yǐ xīn rú wán luǎn, wèi tǐ nèi cáng móu zǐ rú dòu, wèi shēn guāng míng. lìng shǐ suī wēi, diǎn guó dào zàng, tōng rén suǒ yóu jìn, yóu bó shì zhī guān, rú shēng suǒ yóu xìng yě. wěi jī bù xiè, qǐ shèng guó wēi yù zhī zāi, dài yǐ shū wèi dìng ér zhí wèi bì yě.
诸夏之人所以贵於夷狄者,以其通仁义之文,知古今之学也。如徒〔任〕其胸中之知以取衣食,经厉年月,白首没齿,终无晓知,夷狄之次也。观夫蜘蛛之经丝以罔飞虫也,人之用作,安能过之?任胸中之知,舞权利之诈,以取富寿之乐,无古今之学,蜘蛛之类也。含血之虫,无饿死之患,皆能以知求索饮食也。人不通者,亦能自供,仕官为吏,亦得高官,将相长吏,犹吾大夫高子也,安能别之?随时积功,以命得官,不晓古今,以位为贤,与文〔人〕异术,安得识别通人,俟以不次乎?将相长吏不得若右扶风蔡伯偕、郁林太守张孟尝、东莱太守李季公之徒,心自通明,览达古今,故其敬通人也如见大宾。燕昭为邹衍拥彗,彼独受何性哉?东成令董仲绶知为儒枭,海内称通,故其接人,能别奇〔伟〕。是以锺离产公以编户之民,受圭璧之敬,知之明也。故夫能知之也,凡石生光气;不知之也,金玉无润色。自武帝以至今朝,数举贤良,令人射策甲乙之科,若董仲舒、唐子高、谷子云、丁伯玉,策既中实,文说美善,博览膏腴之所生也。使四者经徒能摘,笔徒能记疏,不见古今之书,安能建美善於圣王之庭乎?孝明之时,读《苏武传》,见武官名曰《栘中监》,以问百官,百官莫知。夫《仓颉》之章,小学之书,文字备具,至於无能对圣国之问者,是皆美命随牒之人多在官也。“木”旁“多”文字且不能知,其欲及若董仲舒之知重常,刘子政之知贰负,难哉!或曰:“通人之官,兰台令史,职校书定字,比夫太史、太柷,职在文书,无典民之用,不可施设。是以兰台之史,班固、贾逵、杨终、傅毅之徒,名香文美,委积不泄,大用於世。”曰:此不继。周世通览之人,邹衍之徒,孙卿之辈,受时王之宠,尊显於世。董仲舒虽无鼎足之位,知在公卿之上。周监二代,汉监周、秦然则兰台之官,国所监得失也。以心如丸卵,为体内藏;眸子如豆,为身光明。令史虽微,典国道藏,通人所由进,犹博士之官,儒生所由兴也。委积不绁,岂圣国微遇之哉,殆以书未定而职未毕也。