shì wèi shòu fú yòu zhě, jì yǐ wéi xíng shàn suǒ zhì yòu wèi bèi huò hài zhě, wèi è suǒ de. yǐ wéi yǒu chén è fú guò, tiān dì fá zhī, guǐ shén bào zhī. tiān dì suǒ fá, xiǎo dà yóu fā guǐ shén suǒ bào, yuǎn jìn yóu zhì.
世谓受福佑者,既以为行善所致;又谓被祸害者,为恶所得。以为有沉恶伏过,天地罚之,鬼神报之。天地所罚,小大犹发;鬼神所报,远近犹至。
chuán yuē:" zi xià sàng qí zi ér sàng qí míng, zēng zǐ diào zhī, kū. zi xià yuē:' tiān hū! yǔ zhī wú zuì yě!' zēng zǐ nù yuē:' shāng, rǔ hé wú zuì yě? wú yǔ rǔ shì fū zǐ yú zhū sì zhī jiān, tuì ér lǎo yú xī hé zhī shàng, shǐ xī hé zhī mín yí rǔ yú fū zǐ, ěr zuì yī yě sàng ěr qīn, shǐ mín wèi yǒu yì wén, ěr zuì èr yě sàng ěr zi, sàng ěr míng, ěr zuì sān yě. ér yuē, rǔ hé wú zuì yú?' zi xià tóu qí zhàng ér bài, yuē:' wú guò yǐ, wú guò yǐ! wú lí qún ér suǒ jū, yì yǐ jiǔ yǐ!'" fū zǐ xià sàng qí míng, zēng zǐ zé yǐ zuì, zi xià tóu zhàng bài zēng zǐ zhī yán, gài yǐ tiān shí fá guò, gù mù shī qí míng, yǐ shí yǒu zhī, gù bài shòu qí guò. shǐ wén zàn jiàn, jiē yǐ wéi rán shú kǎo lùn zhī, xū wàng yán yě. fū shī míng yóu shī tīng yě. shī míng zé máng, shī tīng zé lóng. bìng lóng bù wèi zhī yǒu guò, shī míng wèi zhī yǒu zuì, huò yě. gài ěr mù zhī bìng, yóu xīn fù zhī yǒu bìng yě. ěr mù shī míng tīng, wèi zhī yǒu zuì, xīn fù yǒu bìng, kě wèi yǒu guò hū? bó niú yǒu jí, kǒng zǐ zì yǒu zhí qí shǒu, yuē:" wáng zhī, mìng yǐ fū! sī rén yě ér yǒu sī jí yě!" yuán kǒng zǐ yán, wèi bó niú bù xìng, gù shāng zhī yě. rú bó niú yǐ guò zhì jí, tiān bào yǐ è yǔ zi xià tóng, kǒng zǐ yí chén qí guò, ruò zēng zǐ wèi zi xià zhī zhuàng. jīn nǎi yán mìng, mìng fēi guò yě. qiě tiān zhī fá rén, yóu rén jūn zuì xià yě. suǒ fá fú zuì, rén jūn shè zhī. zi xià fú guò, bài yǐ zì huǐ, tiān dé zhì míng, yí yù qí máng. rú fēi tiān zuì, zi xià shī míng, yì huàn sān zuì. qiě sàng míng zhī bìng, shú yǔ bèi lì zhī bìng? sàng míng yǒu sān zuì, bèi lì yǒu shí guò hū? yán yuān zǎo yāo, zǐ lù zū hǎi. zǎo sǐ zū hǎi, jí huò yě. yǐ sàng míng yán zhī, yán yuān zǐ lù yǒu bǎi zuì yě. yóu cǐ yán zhī, zēng zǐ zhī yán wù yǐ. rán zi xià zhī sàng míng, sàng qí zi yě. zi zhě rén qíng suǒ tōng, qīn zhě rén suǒ lì bào yě. sàng qīn mín wú wén, sàng zi shī qí míng, cǐ ēn sǔn yú qīn ér ài zēng yú zi yě. zēng zé kū qì wú shù, shù kū zhòng fēng, mù shī míng yǐ. zēng zǐ yīn sú zhī yì, yǐ zhe zi xià sān zuì. zi xià yì yuán sú yì, yīn yǐ shī míng, gù bài shòu qí guò. zēng zǐ zi xià wèi lí yú sú, gù kǒng zǐ mén xù xíng, wèi zài shàng dì yě.
传曰:“子夏丧其子而丧其明,曾子吊之,哭。子夏曰:‘天乎!予之无罪也!’曾子怒曰:‘商,汝何无罪也?吾与汝事夫子於洙、泗之间,退而老於西河之上,使西河之民疑汝於夫子,尔罪一也;丧尔亲,使民未有异闻,尔罪二也;丧尔子,丧尔明,尔罪三也。而曰,汝何无罪欤?’子夏投其杖而拜,曰:‘吾过矣,吾过矣!吾离群而索居,亦以久矣!’”夫子夏丧其明,曾子责以罪,子夏投杖拜曾子之言,盖以天实罚过,故目失其明,已实有之,故拜受其过。始闻暂见,皆以为然;熟考论之,虚妄言也。夫失明犹失听也。失明则盲,失听则聋。病聋不谓之有过,失明谓之有罪,惑也。盖耳目之病,犹心腹之有病也。耳目失明听,谓之有罪,心腹有病,可谓有过乎?伯牛有疾,孔子自牖执其手,曰:“ 亡之,命矣夫!斯人也而有斯疾也!”原孔子言,谓伯牛不幸,故伤之也。如伯牛以过致疾,天报以恶与子夏同,孔子宜陈其过,若曾子谓子夏之状。今乃言命,命非过也。且天之罚人,犹人君罪下也。所罚服罪,人君赦之。子夏服过,拜以自悔,天德至明,宜愈其盲。如非天罪,子夏失明,亦换三罪。且丧明之病,孰与被厉之病?丧明有三罪,被厉有十过乎?颜渊早夭,子路菹醢。早死、菹醢,极祸也。以丧明言之,颜渊、子路有百罪也。由此言之,曾子之言误矣。然子夏之丧明,丧其子也。子者人情所通,亲者人所力报也。丧亲民无闻,丧子失其明,此恩损於亲而爱增於子也。增则哭泣无数,数哭中风,目失明矣。曾子因俗之议,以著子夏三罪。子夏亦缘俗议,因以失明,故拜受其过。曾子、子夏未离於俗,故孔子门叙行,未在上第也。
qín xiāng wáng cì bái qǐ jiàn, bái qǐ fú jiàn jiāng zì wěn, yuē:" wǒ yǒu hé zuì yú tiān hū?" liáng jiǔ, yuē: " wǒ gù dāng sǐ. cháng píng zhī zhàn, zhào zú jiàng zhě shù shí wàn, wǒ zhà ér jǐn kēng zhī, shì zú yǐ sǐ." suì zì shā. bái qǐ zhī jǐ qián zuì, fú gèng hòu fá yě. fū bái qǐ zhī jǐ suǒ yǐ zuì, bù zhī zhào zú suǒ yǐ kēng. rú tiān shěn fá yǒu guò zhī rén, zhào jiàng zú hé gū yú tiān? rú yòng bīng wàng shāng shā, zé sì shí wàn zhòng bì yǒu bù wáng, bù wáng zhī rén, hé gù yǐ qí shàn xíng wú zuì ér jìng kēng zhī? zú bù dé yǐ shàn méng tiān zhī yòu, bái qǐ hé gù dú yǐ qí zuì fú tiān zhī zhū? yóu cǐ yán zhī, bái qǐ zhī yán guò yǐ.
秦襄王赐白起剑,白起伏剑将自刎,曰:“我有何罪於天乎?”良久,曰: “我固当死。长平之战,赵卒降者数十万,我诈而尽坑之,是足以死。”遂自杀。白起知己前罪,服更後罚也。夫白起知己所以罪,不知赵卒所以坑。如天审罚有过之人,赵降卒何辜於天?如用兵妄伤杀,则四十万众必有不亡,不亡之人,何故以其善行无罪而竟坑之?卒不得以善蒙天之佑,白起何故独以其罪伏天之诛?由此言之,白起之言过矣。
qín èr shì shǐ shǐ zhě zhào shā méng tián, méng tián kuì rán tàn yuē:" wǒ hé guò yú tiān, wú zuì ér sǐ!" liáng jiǔ, xú yuē:" tián zuì gù dāng sǐ yǐ. fū qǐ lín táo shǔ zhī liáo dōng, chéng jìng wàn lǐ, cǐ qí zhōng bù néng wú jué dì mài. cǐ nǎi tián zhī zuì yě." jí tūn yào zì shā. tài shǐ gōng fēi zhī yuē:" fū qín chū miè zhū hóu, tiān xià xīn wèi dìng, yí shāng wèi chōu, ér tián wéi míng jiāng, bù yǐ cǐ shí qiáng jiàn, jiù bǎi xìng zhī jí, yǎng lǎo jīn gū, xiū zhòng shù zhī hé, ā yì xìng gōng, cǐ qí xiōng dì yù zhū, bù yì yí hū! hé yǔ nǎi zuì dì mài yě?" fū méng tián zhī yán jì fēi, ér tài shǐ gōng fēi zhī yì wèi shì. hé zé? méng tián jué mài, zuì zhì dāng sǐ. dì yǎng wàn wù, hé guò yú rén, ér méng tián jué qí mài? zhī jǐ yǒu jué dì mài zhī zuì, bù zhī dì mài suǒ yǐ jué zhī guò. zì fēi rú cǐ, yǔ bù zì fēi hé yǐ yì? tài shǐ gōng wèi fēi tián zhī wéi míng jiāng, bù néng yǐ qiáng jiàn, gù zhì cǐ huò. fū dāng jiàn bù jiàn, gù zhì shòu sǐ wáng zhī lù. shēn rèn lǐ líng, zuò xià cán shì, rú tài shǐ gōng zhī yán, suǒ rèn fēi qí rén, gù cán shēn zhī lù, tiān mìng ér zhì yě. fēi méng tián yǐ bù qiáng jiàn, gù zhì cǐ huò, zé jǐ xià cán shì, yǒu fēi zhě yǐ. jǐ wú fēi, zé qí fēi méng tián, fēi yě. zuò bó yí zhī chuán, liè shàn è zhī xíng yún:" qī shí zi zhī tú, zhòng ní dú jiàn yán yuān hào xué. rán huí yě lǚ kōng, zāo kāng bù yàn, zú yāo sǐ. tiān zhī bào shī shàn rén rú hé zāi! dào zhí rì shā bù gū, gān rén zhī ròu, bào lì zì suī, jù dǎng shù qiān, héng xíng tiān xià, jìng yǐ shòu zhōng. shì dú zūn hé zāi?" ruò cǐ yán zhī, yán huí bù dàng zǎo yāo, dào zhí bù dàng quán huó yě. bù guài yán yuān bù dàng yāo, ér dú wèi méng tián dāng sǐ, guò yǐ. hàn jiāng lǐ guǎng yǔ wàng qì wáng shuò yàn yǔ yuē:" zì hàn jī xiōng nú, ér guǎng wèi cháng bù zài qí zhōng, ér zhū xiào wèi yǐ xià, cái néng bù jí zhōng, rán yǐ hú jūn gōng qǔ hóu zhě shù shí rén. ér guǎng bù wéi hòu rén, rán zhōng wú chǐ cùn zhī gōng, yǐ dé fēng yì zhě, hé yě? qǐ wú xiāng bù dàng hóu? qiě gù mìng yě?" shuò yuē:" jiāng jūn zì niàn, qǐ cháng yǒu hèn zhě hū?" guǎng yuē:" wú wèi lǒng xī tài shǒu, qiāng cháng fǎn, wú yòu ér jiàng zhī bā bǎi yú rén wú zhà ér tóng rì shā zhī. zhì jīn hèn zhī, dú cǐ yǐ." shuò yuē:" huò mò dà yú shā yǐ jiàng, cǐ nǎi jiāng jūn suǒ yǐ bù dé hóu zhě yě. " lǐ guǎng rán zhī, wén zhě xìn zhī. fū bù hóu yóu bù wáng zhě yě. bù hóu hé hèn, bù wáng hé fù hū? kǒng zǐ bù wáng, lùn zhě bù wèi zhī yǒu fù lǐ guǎng bù hòu, wáng shuò wèi zhī yǒu hèn. rán zé wáng shuò zhī yán, shī lùn zhī shí yǐ. lùn zhě yǐ wéi rén zhī fēng hóu, zì yǒu tiān mìng. tiān mìng zhī fú, jiàn yú gǔ tǐ. dà jiàng jūn wèi qīng zài jiàn zhāng gōng shí, qián tú xiāng zhī, yuē:" guì zhì fēng hóu." hòu jìng yǐ gōng fēng wàn hù hòu. wèi qīng wèi yǒu gōng, ér qián tú jiàn qí dāng fēng zhī zhèng. yóu cǐ yán zhī, fēng hóu yǒu mìng, fēi rén cāo xíng suǒ néng de yě. qián tú zhī yán shí ér yǒu xiào, wáng shuò zhī yán xū ér wú yàn yě. duō héng zì ér bù lí huò, shùn dào ér wéi fú, wáng shuò zhī shuō, bái qǐ zì fēi méng tián zì jiù zhī lèi yě. cāng cù zhī shì, yǐ cái lì xiāng jié shā zhě zhòng. tóng chē gòng chuán, qiān lǐ wèi shāng, zhì kuò jiǒng zhī dì, shā qí rén ér bìng qǔ qí cái, shī juān bù shōu, gǔ bào bù zàng, zài shuǐ wèi yú biē zhī shí, zài tǔ wèi lóu yǐ zhī liáng duò yǔ zhī rén, bù lì nóng miǎn shāng, yǐ jī gǔ huò, zāo suì jī jǐn, fù è bù bǎo, chuí rén ruò chù, gē ér shí zhī, wú jūn zǐ xiǎo rén, bìng wèi yú ròu: rén suǒ bù néng zhī, lì suǒ bù néng jué. qiān rén yǐ shàng, wàn rén yǐ xià, jì yī jù zhī zhōng, shēng zhě bǎi yī, sǐ zhě shí jiǔ. kě wèi wú dào zhì tòng shén yǐ, jiē dé yáng dá fù hòu ān lè. tiān bù zé qí wú rén yì zhī xīn, dào xiāng bìng shā fēi qí wú lì zuò ér cāng cù yǐ rén wéi shí, jiā yǐ wò huò, shǐ zhī yāo mìng, zhāng qí yīn zuì, míng shì shì rén, shǐ zhī bù kě wèi fēi zhī yàn, hé zāi? wáng shuò zhī yán, wèi bì shěn rán.
秦二世使使者诏杀蒙恬,蒙恬喟然叹曰:“我何过於天,无罪而死!”良久,徐曰:“恬罪故当死矣。夫起临洮属之辽东,城径万里,此其中不能毋绝地脉。此乃恬之罪也。”即吞药自杀。太史公非之曰:“夫秦初灭诸侯,天下心未定,夷伤未瘳,而恬为名将,不以此时强谏,救百姓之急,养老矜孤,修众庶之和,阿意兴功,此其〔兄〕弟〔遇〕诛,不亦宜乎!何与乃罪地脉也?”夫蒙恬之言既非,而太史公非之亦未是。何则?蒙恬绝脉,罪至当死。地养万物,何过於人,而蒙恬绝其脉?知己有绝地脉之罪,不知地脉所以绝之过。自非如此,与不自非何以异?太史公为非恬之为名将,不能以强谏,故致此祸。夫当谏不谏,故致受死亡之戮。身任李陵,坐下蚕室,如太史公之言,所任非其人,故残身之戮,天命而至也。非蒙恬以不强谏,故致此祸,则己下蚕室,有非者矣。己无非,则其非蒙恬,非也。作伯夷之传,〔列〕善恶之行云:“七十子之徒,仲尼独荐颜渊好学。然回也屡空,糟糠不厌,卒夭死。天之报施善人如何哉!盗跖日杀不辜,肝人之肉,暴戾恣睢,聚党数千,横行天下,竟以寿终。是独遵何哉?”若此言之,颜回不当早夭,盗跖不当全活也。不怪颜渊不当夭,而独谓蒙恬当死,过矣。汉将李广与望气王朔燕语曰:“自汉击匈奴,而广未常不在其中,而诸校尉以下,才能不及中,然以胡军攻取侯者数十人。而广不为後人,然终无尺〔寸〕之功,以得封邑者,何也?岂吾相不当侯?且固命也?”朔曰:“将军自念,岂常有恨者乎?”广曰:“吾为陇西太守,羌常反,吾诱而降之八百余人;吾诈而同日杀之。至今恨之,独此矣。”朔曰:“祸莫大於杀已降,此乃将军所以不得侯者也。 ”李广然之,闻者信之。夫不侯犹不王者也。不侯何恨,不王何负乎?孔子不王,论者不谓之有负;李广不侯,王朔谓之有恨。然则王朔之言,失论之实矣。论者以为人之封侯,自有天命。天命之符,见於骨体。大将军卫青在建章宫时,钳徒相之,曰:“贵至封侯。”後竟以功封万户侯。卫青未有功,而钳徒见其当封之证。由此言之,封侯有命,非人操行所能得也。钳徒之言实而有效,王朔之言虚而无验也。多横恣而不罹祸,顺道而违福,王朔之说,白起自非、蒙恬自咎之类也。仓卒之世,以财利相劫杀者众。同车共船,千里为商,至阔迥之地,杀其人而并取其财,尸捐不收,骨暴不葬,在水为鱼鳖之食,在土为蝼蚁之粮;惰窳之人,不力农勉商,以积谷货,遭岁饥馑,腹饿不饱,椎人若畜,割而食之,无君子小人,并为鱼肉:人所不能知,吏所不能觉。千人以上,万人以下,计一聚之中,生者百一,死者十九。可谓无道至痛甚矣,皆得阳达富厚安乐。天不责其无仁义之心,道相并杀;非其无力作而仓卒以人为食,加以渥祸,使之夭命,章其阴罪,明示世人,使知不可为非之验,何哉?王朔之言,未必审然。
chuán shū:" lǐ sī dù tóng cái, yōu shā hán fēi yú qín, hòu bèi chē liè zhī zuì, shāng yāng qī jiù jiāo, qín wèi gōng zǐ áng, hòu shòu zhū sǐ zhī huò." bǐ yù yán qí zéi xián qī jiāo, gù shòu huàn huò zhī bào yě. fū hán fēi hé guò ér wèi lǐ sī suǒ yōu? gōng zǐ áng hé zuì ér wèi shāng yāng suǒ qín? chē liè zhū sǐ, zéi xián qī jiāo, yōu sǐ jiàn qín, hé yǐ zhì zhī? rú hán fēi gōng zǐ áng yǒu è, tiān shǐ lǐ sī shāng yāng bào zhī, zé lǐ sī shāng yāng wèi tiān fèng zhū, yí méng qí shǎng, bù dàng shòu qí huò. rú hán fēi gōng zǐ áng wú è, fēi tiān suǒ fá, lǐ sī shāng yāng bù dé yōu qín. lùn zhě shuō yuē:" hán fēi gōng zǐ áng yǒu yīn è fú zuì, rén bù wén jiàn, tiān dú zhī zhī, gù shòu lù yāng." fū zhū yǒu zuì zhī rén, fēi zéi xián zé nì dào. rú zéi xián, zé bèi suǒ zéi zhě hé fù? rú nì dào, zé bèi suǒ nì zhī dào hé fēi?
传书:“李斯妒同才,幽杀韩非於秦,後被车裂之罪,商鞅欺旧交,擒魏公子卬,後受诛死之祸。”彼欲言其贼贤欺交,故受患祸之报也。夫韩非何过而为李斯所幽?公子卬何罪而为商鞅所擒?车裂诛死,贼贤欺交,幽死见擒,何以致之?如韩非、公子卬有恶,天使李斯、商鞅报之,则李斯、商鞅为天奉诛,宜蒙其赏,不当受其祸。如韩非、公子卬无恶,非天所罚,李斯、商鞅不得幽擒。论者说曰:“韩非、公子卬有阴恶伏罪,人不闻见,天独知之,故受戮殃。”夫诸有罪之人,非贼贤则逆道。如贼贤,则被所贼者何负?如逆道,则被所逆之道何非?
fán rén qióng dá huò fú zhī zhì, dà zhī zé mìng, xiǎo zhī zé shí. tài gōng qióng jiàn, zāo zhōu wén ér dé fēng. níng qī yǐn è, féng qí huán ér jiàn guān. fēi qióng jiàn yǐn è yǒu fēi, ér dé fēng jiàn guān yǒu shì yě. qióng dá yǒu shí, zāo yù yǒu mìng yě. tài gōng níng qī, xián zhě yě, shàng kě wèi yǒu fēi. shèng rén, chún dào zhě yě. yú shùn wèi fù dì suǒ hài, jǐ sǐ zài sān yǒu yù táng yáo, yáo chán shùn. lì wèi dì. cháng jiàn hài, wèi yǒu fēi lì wèi dì, wèi yǒu shì. qián shí wèi dào, hòu zé mìng shí zhì yě. àn gǔ rén jūn chén kùn qióng, hòu dé dá tōng, wèi bì chū yǒu è tiān huò qí qián, zú yǒu shàn shén yòu qí hòu yě. yī shēn zhī xíng, yī xíng zhī cāo, jié fà zhōng sǐ, qián hòu wú yì. rán yī chéng yī bài, yī jìn yī tuì, yī qióng yī tòng, yī quán yī huài, zāo yù shì rán, mìng shí dāng yě.
凡人穷达祸福之至,大之则命,小之则时。太公穷贱,遭周文而得封。甯戚隐厄,逢齐桓而见官。非穷贱隐厄有非,而得封见官有是也。穷达有时,遭遇有命也。太公、甯戚,贤者也,尚可谓有非。圣人,纯道者也。虞舜为父弟所害,几死再三;有遇唐尧,尧禅舜。立为帝。尝见害,未有非;立为帝,未有是。前时未到,後则命时至也。案古人君臣困穷,後得达通,未必初有恶天祸其前,卒有善神佑其後也。一身之行,一行之操,结发终死,前後无异。然一成一败,一进一退,一穷一通,一全一坏,遭遇适然,命时当也。