gǔ zhī dì wáng jiàn hóng dé zhě, xū hóng bǐ zhī chén bāo sòng jì zài, hóng dé nǎi zhāng, wàn shì nǎi wén. wèn shuō shū zhě:"' qīn míng wén sī' yǐ xià, shuí suǒ yán yě?" yuē:" piān jiā yě."" piān jiā shuí yě?"" kǒng zǐ yě." rán zé kǒng zǐ hóng bǐ zhī rén yě." zì wèi fǎn lǔ, rán hòu yuè zhèng, yǎ sòng gè dé qí suǒ yě." hóng bǐ zhī fèn, gài sī shí yě. huò shuō shàng shū yuē:" shàng zhě, shàng yě shàng suǒ wéi, xià suǒ shū yě."" xià zhě shuí yě?" yuē:" chén zǐ yě." rán zé chén zǐ shū shàng suǒ wéi yǐ. wèn rú zhě:" lǐ yán zhì, lè yán zuò, hé yě?" yuē:" lǐ zhě shàng suǒ zhì, gù yuē zhì lè zhě xià suǒ zuò, gù yuē zuò. tiān xià tài píng, sòng shēng zuò." fāng jīn tiān xià tài píng yǐ, sòng shī yuè shēng kě yǐ zuò wèi? chuán zhě bù zhī yě, gù yuē jū rú. wèi kǒng kuī zhī dǐng míng, zhōu chén quàn xíng. xiào xuān huáng dì chēng yǐng chuān tài shǒu huáng bà yǒu zhì zhuàng, cì jīn bǎi jīn, hàn chén miǎn zhèng. fū yǐ rén zhǔ sòng chēng chén zǐ, chén zǐ dāng bāo jūn fù, yú yì jiào yǐ. yú shì tiān xià tài píng, kuí gē shùn dé xuān wáng huì zhōu, shī sòng qí xíng zhào bó shù zhí, zhōu gē táng shù. shì gù zhōu sòng sān shí yī, yīn sòng wǔ, lǔ sòng sì, fán sòng sì shí piān, shī rén suǒ yǐ jiā shàng yě. yóu cǐ yán zhī, chén zǐ dāng sòng, míng yǐ.
古之帝王建鸿德者,须鸿笔之臣褒颂纪载,鸿德乃彰,万世乃闻。问说《书》者:“‘钦明文思’以下,谁所言也?”曰:“篇家也。”“篇家谁也?”“孔子也。”然则孔子鸿笔之人也。“自卫反鲁,然後乐正,《雅》、《颂》各得其所也。”鸿笔之奋,盖斯时也。或说《尚书》曰:“尚者,上也;上所为,下所书也。”“下者谁也?”曰:“臣子也。”然则臣子书上所为矣。问儒者:“礼言制,乐言作,何也?”曰:“礼者上所制,故曰制;乐者下所作,故曰作。天下太平,颂声作。”方今天下太平矣,颂诗乐声可以作未?传者不知也,故曰拘儒。卫孔悝之鼎铭,周臣劝行。孝宣皇帝称颍川太守黄霸有治状,赐金百斤,汉臣勉政。夫以人主颂称臣子,臣子当褒君父,於义较矣。虞氏天下太平,夔歌舜德;宣王惠周,《诗》颂其行;召伯述职,周歌棠树。是故《周颂》三十一,《殷颂》五,《鲁颂》四,凡《颂》四十篇,诗人所以嘉上也。由此言之,臣子当颂,明矣。
rú zhě wèi hàn wú shèng dì, zhì huà wèi tài píng. xuān hàn zhī piān, lùn hàn yǐ yǒu shèng dì, zhì yǐ tài píng huī guó zhī piān, jí lùn hàn dé fēi cháng shí rán, nǎi zài bǎi dài zhī shàng. biǎo dé sòng gōng, xuān bāo zhǔ shàng, shī zhī sòng yán, yòu chén zhī diǎn yě. shě qí jiā ér guān tā rén zhī shì, hū qí fù ér chēng yì rén zhī wēng, wèi wèi dé yě. hàn, jīn tiān xià zhī jiā yě xiān dì jīn shàng mín chén zhī wēng yě. fū xiǎo zhǔ dé ér sòng qí měi, shí guó qí ér huī qí gōng, shú yǔ yí àn bù néng yě? kǒng zǐ chēng" dà zāi! yáo zhī wèi jūn yě! wéi tiān wèi dà, wéi yáo zé zhī. dàng dàng hū mín wú néng míng yān"! huò nián wǔ shí jī rǎng yú tú, huò yuē:" dà zāi! yáo zhī dé yě." jī rǎng zhě yuē: " wú rì chū ér zuò, rì rù ér xī, záo jǐng ér yǐn, gēng tián ér shí, yáo hé děng lì?" kǒng zǐ nǎi yán" dà zāi! yáo zhī dé" zhě, nǎi zhī yáo zhě yě. shè shèng shì bù zhī shèng zhǔ, shì zé máng zhě bù néng bié qīng huáng yě zhī shèng zhǔ bù néng sòng, shì zé àn zhě bù néng yán shì fēi yě. rán zé fāng jīn máng yīn zhī rú, yǔ táng jī rǎng zhī mín, tóng yī cái yǐ. fū kǒng zǐ jí táng rén yán dà zāi zhě, zhī yáo dé, gài yáo shèng yě jī rǎng zhī mín yún" yáo hé děng lì", shì bù zhī yáo dé yě.
儒者谓汉无圣帝,治化未太平。《宣汉》之篇,论汉已有圣帝,治已太平;《恢国》之篇,极论汉德非常实然,乃在百代之上。表德颂功,宣褒主上,《诗》之颂言,右臣之典也。舍其家而观他人之室,忽其父而称异人之翁,未为德也。汉,今天下之家也;先帝、今上民臣之翁也。夫晓主德而颂其美,识国奇而恢其功,孰与疑暗不能也?孔子称“大哉!尧之为君也!唯天为大,唯尧则之。荡荡乎民无能名焉”!或年五十击壤於涂,或曰:“大哉!尧之德也。”击壤者曰: “吾日出而作,日入而息,凿井而饮,耕田而食,尧何等力?”孔子乃言“大哉!尧之德”者,乃知尧者也。涉圣世不知圣主,是则盲者不能别青黄也;知圣主不能颂,是则暗者不能言是非也。然则方今盲喑之儒,与唐击壤之民,同一才矣。夫孔子及唐人言大哉者,知尧德,盖尧盛也;击壤之民云“尧何等力”,是不知尧德也。
yè jǔ dēng zhú, guāng yào suǒ jí, kě de dù yě rì zhào tiān xià, yuǎn jìn guǎng xiá, nán de liàng yě. fú yú huái jì, jiē zhī qū zhé rù dōng hǎi zhě, bù xiǎo nán běi. gù fū guǎng dà cóng héng nán shù, jí shēn, jiē lì nán cè. hàn dé fēng guǎng, rì guāng hǎi wài yě. zhī zhě zhī zhī, bù zhī zhě bù zhī hàn shèng yě. hàn jiā zhù shū, duō shàng jí yīn zhōu, zhū zǐ bìng zuò, jiē lùn tā shì, wú bāo sòng zhī yán, lùn héng yǒu zhī. yòu shī sòng guó míng zhōu sòng, dù fǔ bān gù suǒ shàng hàn sòng, xiāng yī lèi yě.
夜举灯烛,光曜所及,可得度也;日照天下,远近广狭,难得量也。浮於淮、济,皆知曲折;入东海者,不晓南北。故夫广大从横难数,极深,揭历难测。汉德酆广,日光海外也。知者知之,不知者不知汉盛也。汉家著书,多上及殷、周,诸子并作,皆论他事,无褒颂之言,《论衡》有之。又《诗》颂国名《周颂》,杜抚、〔班〕固所上《汉颂》,相依类也。
xuān dì zhī shí, huà tú hàn liè shì, huò bù zài yú huà shàng zhě, zǐ sūn chǐ zhī. hé zé? fù zǔ bù xián, gù bù huà tú yě. fū sòng yán, fēi tú huà wén yě. rú qiān shì zhī hòu, dú jīng shū bú jiàn hàn měi, hòu shì guài zhī. gù fū gǔ zhī tōng jīng zhī chén, jì zhǔ lìng gōng, jì yú zhú bó sòng shàng lìng dé, kè yú dǐng míng. wén rén shè shì, yǐ cǐ zì miǎn. hàn dé bù jí liù dài, lùn zhě bù dé zhī gù yě.
宣帝之时,画图汉列士,或不在於画上者,子孙耻之。何则?父祖不贤,故不画图也。夫颂言,非徒画文也。如千世之後,读经书不见汉美,後世怪之。故夫古之通经之臣,纪主令功,记於竹帛;颂上令德,刻於鼎铭。文人涉世,以此自勉。汉德不及六代,论者不德之故也。
dì yǒu qiū wū, gù yǒu gāo píng, huò yǐ chā píng ér yí zhī, wèi píng dì yǐ. shì jiàn wǔ dì sān wáng wèi jīng shū, hàn shì bù zài, zé wèi wǔ sān yōu yú hàn yǐ. huò yǐ lùn wèi chā, sǔn wǔ sān, shǎo fēng mǎn hàn jiā zhī xià, bìng wèi píng zāi! hàn jiāng wèi qiū, wǔ sān zhuǎn wéi wū yǐ. hú chí fēi yī, guǎng xiá tóng yě, shù gān cè zhī, shēn qiǎn kě dù. hàn yǔ bǎi dài jù wéi zhǔ yě, shí ér lùn zhī, yōu liè kě jiàn. gù bù shù zhǎng gān, bù zhī shēn qiǎn zhī dù wú lùn héng zhī lùn, bù zhī yōu liè zhī shí. hàn zài bǎi dài zhī mò, shàng yǔ bǎi dài liào dé, hú chí xiāng yǔ bǐ yě, wú hóng bǐ zhī lùn, bù miǎn yōng yōng zhī míng. lùn hǎo chēng gǔ ér huǐ jīn, kǒng hàn jiāng zài bǎi dài zhī xià, qǐ tú tóng zāi!
地有丘洿,故有高平,或以锸平而夷之,为平地矣。世见五帝、三王为经书,汉事不载,则谓五、三优於汉矣。或以论为锸,损五、〔三〕,少丰满汉家之下,并为平哉!汉将为丘,五、三转为洿矣。湖池非一,广狭同也,树竿测之,深浅可度。汉与百代俱为主也,实而论之,优劣可见。故不树长竿,不知深浅之度;无《论衡》之论,不知优劣之实。汉在百代之末,上与百代料德,湖池相与比也,无鸿笔之论,不免庸庸之名。论好称古而毁今,恐汉将在百代之下,岂徒同哉!
shì zhě, xíng zhī jī yě. shì zhī měi zhě, chéng xuān yě è zhě, líng lì yě. chéng tāng zāo hàn, zhōu xuān yì rán. rán ér chéng tāng jiā" chéng", xuān wáng yán" xuān", wú wàng zhī zāi, bù néng kuī zhèng, chén zǐ lèi shì, bù shī shí yě. yóu sī yǐ lùn yáo, yáo yì měi shì yě, shí yì yǒu hóng shuǐ, bǎi xìng bù ān, yóu yán yáo zhě, dé shí kǎo yě. fū yī zì zhī shì, shàng yóu míng zhǔ, kuàng qiān yán zhī lùn, wàn wén zhī sòng zāi?
谥者,行之迹也。谥之美者,成、宣也;恶者,灵、历也。成汤遭旱,周宣亦然。然而成汤加“成”,宣王言“宣”,无妄之灾,不能亏政,臣子累谥,不失实也。由斯以论尧,尧亦美谥也,时亦有洪水,百姓不安,犹言尧者,得实考也。夫一字之谥,尚犹明主,况千言之论,万文之颂哉?
chuán chē zài rén, shú yǔ qí tú duō yě? sù chē pǔ chuán, shú yǔ jiā qī cǎi huà yě? rán zé hóng bǐ zhī rén, guó zhī chuán chē cǎi huà yě. nóng wú qiáng fū, gǔ sù bù dēng guó wú qiáng wén, dé àn bù zhāng. hàn dé bù xiū, luàn zài bǎi dài zhī jiān, qiáng bǐ zhī rú bù zhe zài yě. gāo zǔ yǐ lái, zhù shū fēi bù jiǎng lùn hàn. sī mǎ zhǎng qīng wèi fēng shàn shū, wén yuē bù jù. sī mǎ zǐ zhǎng jì huáng dì yǐ zhì xiào wǔ, yáng zi yún lù xuān dì yǐ zhì āi píng. chén píng zhòng jì guāng wǔ. bān mèng jiān sòng xiào míng. hàn jiā gōng dé, pō kě guān jiàn. jīn shàng jí mìng, wèi yǒu bāo zài, lùn héng zhī rén, wèi cǐ bì jīng, gù yǒu qí shì xuān hàn huī guó yàn fú.
船车载人,孰与其徒多也?素车朴船,孰与加漆采画也?然则鸿笔之人,国之船车、采画也。农无〔强〕夫,谷粟不登;国无强文,德暗不彰。汉德不休,乱在百代之间,强笔之儒不著载也。高祖以来,著书非不讲论汉。司马长卿为《封禅书》,文约不具。司马子长纪黄帝以至孝武,扬子云录宣帝以至哀、平。陈平仲纪光武。班孟坚颂孝明。汉家功德,颇可观见。今上即命,未有褒载,《论衡》之人,为此毕精,故有《齐世》、《宣汉》、《恢国》、《验符》。
lóng wú yún yǔ bù néng cān tiān. hóng bǐ zhī rén, guó zhī yún yǔ yě. zài guó dé yú chuán shū zhī shàng, xuān zhāo míng yú wàn shì zhī hòu, jué gāo fēi tú cān tiān yě. chéng qiáng zhī tǔ, píng dì zhī rǎng yě, rén jiā zhù dǎo zhī lì, shù lì lín chí. guó zhī gōng dé, chóng yú chéng qiáng, wén rén zhī bǐ, jìn yú zhù dǎo. shèng zhǔ dé shèng gōng lì, ruò bù bāo sòng jì zài, xī dé chuán chí liú qù wú jiāng hū? rén yǒu gāo xíng, huò yù dé qí shí, huò yù chēng zhī bù néng yán, huò wèi bù shàn, bù kěn chén yī. duàn cǐ sān zhě, shú zhě wèi xián? wǔ sān zhī jì, yú sī wèi shèng. xiào míng zhī shí, zhòng ruì bìng zhì, bǎi guān chén zǐ, bù wéi shǎo yǐ, wéi bān gù zhī tú, chēng sòng guó dé, kě wèi yù dé qí shí yǐ. sòng wén jué yǐ qí, zhāng hàn dé yú bǎi dài, shǐ dì míng rú rì yuè, shú yǔ bù néng yán, yán zhī bù měi shàn zāi?
龙无云雨不能参天。鸿笔之人,国之云雨也。载国德於传书之上,宣昭名於万世之後,厥高非徒参天也。城墙之土,平地之壤也,人加筑蹈之力,树立临池。国之功德,崇於城墙,文人之笔,劲於筑蹈。圣主德盛功立,〔若〕不褒颂纪载,奚得传驰流去无疆乎?人有高行,或誉得其实,或欲称之不能言,或谓不善,不肯陈一。断此三者,孰者为贤?五、三之际,於斯为盛。孝明之时,众瑞并至,百官臣子,不为少矣,唯班固之徒,称颂国德,可谓誉得其实矣。颂文谲以奇,彰汉德於百代,使帝名如日月,孰与不能言,言之不美善哉?
qín shǐ huáng dōng nán yóu, shēng kuài jī shān, lǐ sī kè shí, jì sòng dì dé. zhì láng yá yì rán. qín wú dào zhī guó, kè shí wén shì, guān dú zhī zhě jiàn yáo shùn zhī měi. yóu cǐ yán zhī, xū sòng míng yǐ. dāng jīn fēi wú lǐ sī zhī cái yě, wú cóng shēng kuài jī lì láng yá zhī jiē yě. xián gē wèi miào yì zhī qū, zuò zhě bù yuē shàn, xián gē zhī rén, bì dài bù jīng. hé zé? miào yì nán wéi, guān zhě bù zhī shàn yě. shèng guó yáng miào yì zhī zhèng, zhòng chén bù sòng, jiāng shùn qí měi, ān dé suǒ shī zāi? jīn fāng jì zhī shū zài zhú bó, wú zhǔ míng suǒ cóng shēng chū, jiàn zhě hū rán, bù xiè fú yě. rú tí yuē" mǒu jiǎ mǒu zi zhī fāng," ruò yán" yǐ yàn cháng shì," rén zhēng kè xiě, yǐ wéi zhēn mì. shàng shū yú guó, zòu jì yú jùn, yù jiàn shì lì, chēng shù xíng néng, zhāng xià jì chū, shì lì xián miào. hé zé? zhāng biǎo qí xíng, jì míng qí cái yě. guó dé yì chì, mò yǒu xuān bāo, shǐ shèng guó dà hàn yǒu yōng yōng zhī míng, jiù zài sú rú bù shí lùn yě.
秦始皇东南游,升会稽山,李斯刻石,纪颂帝德。至琅琊亦然。秦无道之国,刻石文世,观读之者见尧、舜之美。由此言之,须颂明矣。当今非无李斯之才也,无从升会稽历琅琊之阶也。弦歌为妙异之曲,坐者不曰善,弦歌之人,必怠不精。何则?妙异难为,观者不知善也。圣国扬妙异之政,众臣不颂,将顺其美,安得所施哉?今方〔技〕之书在竹帛,无主名所从生出,见者忽然,不卸服也。如题曰“〔某〕甲某子之方,”若言“已验尝试,”人争刻写,以为珍秘。上书於国,奏〔记〕於郡,誉荐士吏,称术行能,章下记出,士吏贤妙。何则?章表其行,记明其才也。国德溢炽,莫有宣褒,使圣国大汉有庸庸之名,咎在俗儒不实论也。
gǔ jīn shèng wáng bù jué, zé qí fú ruì yì yí lèi shǔ. fú ruì zhī chū, bù tóng yú qián, huò shí yǐ yǒu, shì wú yǐ zhī, gù yǒu jiǎng ruì. sú rú hǎo zhǎng gǔ ér duǎn jīn, yán ruì zé wò qián ér báo hòu. shì yīng shí ér dìng zhī, hàn bù wéi shǎo. hàn yǒu shí shì, rú zhě bù chēng gǔ yǒu xū měi, chéng xīn rán zhī. xìn jiǔ yuǎn zhī wěi, hū jìn jīn zhī shí. sī gài sān zēng jiǔ xū suǒ yǐ chéng yě, néng shèng shí shèng, suǒ yǐ xìng yě. rú zhě chēng shèng guò shí, jī hé yú hàn, hàn bù néng jí. fēi bù néng jí, rú zhě zhī shuō shǐ nán jí yě. rú shí lùn zhī, hàn gèng nán jí. gǔ shú suì píng, shèng wáng yīn yuán yǐ lì gōng huà, gù zhì qī zhī piān, wèi hàn jī fā. zhì yǒu qī, luàn yǒu shí. néng yǐ luàn wèi zhì zhě yōu, yōu zhě yǒu zhī. jiàn chū mèng nián, wú wàng qì zhì, shèng shì zhī qī yě. huáng dì zhí dé, jiù bèi qí zāi, gù shùn gǔ míng yú, wèi hàn yìng biàn. shì gù zāi biàn zhī zhì, huò zài shèng shì. shí hàn huò zhàn, wèi hàn lùn zāi. shì gù chūn qiū wèi hàn zhì fǎ, lùn héng wèi hàn píng shuō. cóng mén yīng tíng, tīng táng shì zhī yán, shén ér shī jiǔ, rú shēng táng kuī shì, bǎi bù shī yī. lùn héng zhī rén zài gǔ huāng liú zhī dì, qí yuǎn fēi tú mén tíng yě.
古今圣王不绝,则其符瑞亦宜累属。符瑞之出,不同於前,或时已有,世无以知,故有《讲瑞》。俗儒好长古而短今,言瑞则渥前而薄後。《是应》实而定之,汉不为少。汉有实事,儒者不称;古有虚美,诚心然之。信久远之伪,忽近今之实。斯盖三增九虚所以成也,《能圣》《实圣》,所以兴也。儒者称圣过实,稽合於汉,汉不能及。非不能及,儒者之说使难及也。〔如〕实论之,汉更难及。谷熟岁平,圣王因缘以立功化,故《治期》之篇,为汉激发。治有期,乱有时。能以乱为治者优,优者有之。建初孟年,无妄气至,圣世之期也。皇帝执德,救备其灾,故《顺鼓》、《明雩》,为汉应变。是故灾变之至,或在圣世。时旱祸湛,为汉论灾。是故《春秋》为汉制法,《论衡》为汉平说。从门应庭,听堂室之言,什而失九,如升堂窥室,百不失一。《论衡》之人在古荒流之地,其远非徒门庭也。
rì kè jìng zhòng qiān lǐ, rén bù wèi zhī guǎng zhě, yuǎn yě. wàng yè shén yǔ, yuè guāng bù àn, rén bù dǔ yào zhě, yǐn yě. shèng zhě chuí rì yuè zhī míng, chǔ zài zhōng zhōu. yǐn yú bǎi lǐ, yáo wén chuán shòu, bù shí. xíng yào bù shí, nán lùn. dé zhào shū dào, jì lì zhì, nǎi wén shèng zhèng. shì yǐ bāo gōng shī qiū shān zhī jī, sòng dé yí gāo yú zhī měi. shǐ zhì tái gé zhī xià, dǎo bān jiǎ zhī jī, lùn gōng dé zhī shí, bù shī háo lí zhī wēi. wǔ wáng fēng bǐ gàn zhī mù, kǒng zǐ xiǎn sān lèi zhī xíng. dà hàn zhī dé, fēi zhí bǐ gàn sān lèi yě. dào lì yóu biǎo, lù chū qí xià, wàng yóu biǎo zhě zhāo rán zhī lù. hàn dé míng zhe, mò lì bāng biǎo zhī yán, gù hào guǎng zhī dé wèi guāng yú shì yě.
日刻径重千里,人不谓之广者,远也。望夜甚雨,月光不暗,人不睹曜者,隐也。圣者垂日月之明,处在中州。隐於百里,遥闻传授,不实。形耀不实,难论。得诏书到,计吏至,乃闻圣政。是以褒功失丘山之积,颂德遗膏腴之美。使至台阁之下,蹈班、贾之迹,论功德之实,不失毫厘之微。武王封比干之墓,孔子显三累之行。大汉之德,非直比干三累也。道立〔邮〕表,路出其下,望〔邮〕表者昭然知路。汉德明著,莫立邦表之言,故浩广之德未光於世也。