huò wèn yuē:" tiān dì zhī jiān, wàn wù zhī xìng, hán xuè zhī chóng, yǒu fù shé fēng chài, xián huái dú shì, fàn zhōng rén shēn, wèi huò jí tòng, dāng shí bù jiù, liú biàn yī shēn cǎo mù zhī zhōng, yǒu bā dòu yě gě, shí zhī còu mèn, pō duō shā rén. bù zhī cǐ wù, bǐng hé qì yú tiān? wàn wù zhī shēng, jiē bǐng yuán qì, yuán qì zhī zhōng, yǒu dú shì hū?"
或问曰:“天地之间,万物之性,含血之虫,有蝮、蛇、蜂、虿,咸怀毒螫,犯中人身,〔谓〕获疾痛,当时不救,流遍一身;草木之中,有巴豆、野葛,食之凑懑,颇多杀人。不知此物,禀何气於天?万物之生,皆禀元气,元气之中,有毒螫乎?”
yuē: fū dú, tài yáng zhī rè qì yě, zhōng rén rén dú. rén shí còu mèn zhě, qí bù kān rèn yě. bù kān rèn, zé wèi zhī dú yǐ. tài yáng huǒ qì, cháng wèi dú shì, qì rè yě. tài yáng zhī dì, rén mín cù jí, cù jí zhī rén, kǒu shé wèi dú. gù chǔ yuè zhī rén, cù jí jié jí, yú rén tán yán, kǒu tuò shè rén, zé rén chún tāi zhǒng ér wèi chuàng. nán jùn jí rè zhī dì, qí rén zhù shù shù kū, tuò niǎo niǎo zhuì. wū xián néng yǐ zhù yán rén zhī jí yù rén zhī huò zhě, shēng yú jiāng nán, hán liè qì yě. fū dú, yáng qì yě, gù qí zhōng rén, ruò huǒ zhuó rén. huò wèi fù suǒ zhōng, gē ròu zhì dì jiāo fèi, huǒ qì zhī yàn yě. sì fāng jí jiē wèi wéi biān, wéi dōng nán yú yǒu wēn liè qì. wēn liè qì fā, cháng yǐ chūn xià. chūn xià yáng qǐ. dōng nán yú, yáng wèi yě. tā wù zhī qì, rù rén bí mù, bù néng jí tòng. huǒ yān rù bí bí jí, rù mù mù tòng, huǒ qì yǒu liè yě. wù wèi mí xiè zhě duō, wéi yī huǒ zuì liè, huǒ qì suǒ zào yě. shí gān zhǐ zhī shí, wú shāng yú rén. shí mì shǎo duō, zé lìng rén dú. mì wèi fēng yè, fēng zé yáng wù yě. rén xíng wú suǒ chù fàn, tǐ wú gù tòng, tòng chù ruò zhàng zhī jī. rén féi, féi wèi guǐ ōu zhī. guǐ zhě, tài yáng zhī yāo yě. wēi zhě, jí wèi zhī biān, qí zhì yòng mì yǔ dān. mì dān yáng wù, yǐ lèi zhì zhī yě. fū zhì fēng yòng fēng, zhì rè yòng rè, zhì biān yòng mì dān. zé zhī biān zhě yáng qì suǒ wéi, liú dú suǒ jiā yě. tiān dì zhī jiān, dú qì liú xíng, rén dāng qí chōng, zé miàn zhǒng jí, shì rén wèi zhī huǒ liú suǒ cì yě.
曰:夫毒,太阳之热气也,中人人毒。人食凑懑者,其不堪任也。不堪任,则谓之毒矣。太阳火气,常为毒螫,气热也。太阳之地,人民促急,促急之人,口舌为毒。故楚、越之人,促急捷疾,与人谈言,口唾射人,则人脣胎肿而为创。南郡极热之地,其人祝树树枯,唾鸟鸟坠。巫咸能以祝延人之疾、愈人之祸者,生於江南,含烈气也。夫毒,阳气也,故其中人,若火灼人。或为蝮所中,割肉置地焦沸,火气之验也。四方极皆为维边,唯东南隅有温烈气。温烈气发,常以春夏。春夏阳起。东南隅,阳位也。他物之气,入人鼻目,不能疾痛。火烟入鼻鼻疾,入目目痛,火气有烈也。物为靡屑者多,唯一火最烈,火气所燥也。食甘旨之食,无伤於人。食蜜少多,则令人毒。蜜为蜂液,蜂则阳物也。人行无所触犯,体无故痛,痛处若杖之迹。人腓,腓谓鬼殴之。鬼者,太阳之妖也。微者,疾谓之边,其治用蜜与丹。蜜丹阳物,以类治之也。夫治风用风,治热用热,治边用蜜丹。则知边者阳气所为,流毒所加也。天地之间,毒气流行,人当其冲,则面肿疾,世人谓之火流所刺也。
rén jiàn guǐ zhě, yán qí sè chì, tài yáng yāo qì, zì rú qí sè yě. guǐ wèi liè dú, fàn rén zhé sǐ, gù dù bó shè zhōu xuān lì bēng. guǐ suǒ jī wù, yáng huǒ zhī lèi, dù bó gōng shǐ, qí sè jiē yì. nán dào míng dú yuē duǎn hú. dù bó zhī xiàng, zhí gōng ér shè, yáng qì yīn ér jī, jī ér shè, gù qí zhōng rén xiàng gōng shǐ zhī xíng. huǒ kùn ér qì rè, xuè dú shèng, gù shí zǒu mǎ zhī gān shā rén, qì kùn wèi rè yě shèng xià bào xíng, shǔ yē ér sǐ, rè jí wéi dú yě. rén jí xíng hàn chū, duì lú hàn chū, xiàng rì yì hàn chū, jí wēn bìng zhě yì hàn chū. sì zhě yì shì ér jiē hàn chū, kùn tóng rè děng, huǒ rì zhī biàn yě. tiān xià wàn wù, hán tài yáng qì ér shēng zhě, jiē yǒu dú shì. dú shì wò zhě, zài chóng zé wèi fù shé fēng chài, zài cǎo zé wèi bā dòu zhì gé, zài yú zé wèi guī yǔ duō shū, gù rén shí guī gān ér sǐ, wèi duō shū shì yǒu dú. yú yǔ niǎo tóng lèi, gù niǎo fēi yú yì fēi, niǎo luǎn yú yì luǎn, fù shé fēng chài jiē luǎn, tóng xìng lèi yě.
人见鬼者,言其色赤,太阳妖气,自如其色也。鬼为烈毒,犯人辄死,故杜伯射周宣立崩。鬼所赍物,阳火之类,杜伯弓矢,其色皆亦。南道名毒曰短狐。杜伯之象,执弓而射,阳气因而激,激而射,故其中人象弓矢之形。火困而气热,血毒盛,故食走马之肝杀人,气困为热也;盛夏暴行,暑暍而死,热极为毒也。人疾行汗出,对炉汗出,向日亦汗出,疾温病者亦汗出。四者异事而皆汗出,困同热等,火日之变也。天下万物,含太阳气而生者,皆有毒螫。毒螫渥者,在虫则为蝮蛇蜂虿,在草则为巴豆治葛,在鱼则为鲑与多、叔,故人食鲑肝而死,为多、叔螫有毒。鱼与鸟同类,故鸟蜚鱼亦蜚,鸟卵鱼亦卵,蝮蛇蜂虿皆卵,同性类也。
qí zài rén yě wèi xiǎo rén, gù xiǎo rén zhī kǒu, wèi huò tiān xià. xiǎo rén jiē huái dú qì, yáng dì xiǎo rén, dú yóu kù liè, gù nán yuè zhī rén, zhù shì zhé xiào. yàn yuē:" zhòng kǒu shuò jīn." kǒu zhě, huǒ yě. wǔ xíng èr yuē huǒ, wǔ shì èr yuē yán. yán yǔ huǒ zhí, gù yún shuò jīn. dào kǒu shé zhī shuò, bù yán bá mù yàn huǒ, bì yún shuò jīn, jīn zhì yú huǒ, huǒ kǒu tóng lèi yě.
其在人也为小人,故小人之口,为祸天下。小人皆怀毒气,阳地小人,毒尤酷烈,故南越之人,祝誓辄效。谚曰:“众口烁金。”口者,火也。五行二曰火,五事二曰言。言与火直,故云烁金。道口舌之烁,不言拔木焰火,必云烁金,金制於火,火口同类也。
yào shēng fēi yī dì, tài bó cǎi zhī wú. zhù duō fēi yī gōng, shì chēng chǔ táng xī. wēn qì tiān xià yǒu, lù wèi rù nán hǎi. zhèn niǎo shēng yú nán, rén yǐn zhèn sǐ. chén wèi lóng, sì wèi shé, chén sì zhī wèi zài dōng nán. lóng yǒu dú, shé yǒu shì, gù fù yǒu lì yá, lóng yǒu nì lín. mù shēng huǒ, huǒ wèi dú, gù cāng lóng zhī shòu hán huǒ xīng. yě gé bā dòu, jiē yǒu dú shì, gù yě zài dōng nán, bā zài xī nán. tǔ dì yǒu zào shī, gù dú wù yǒu duō shǎo. shēng chū yǒu chǔ dì, gù dú yǒu liè bù liè. fù shé yǔ yú bǐ, gù shēng yú cǎo zé. fēng chài yǔ niǎo tóng, gù chǎn yú wū shù. jiāng běi dì zào, gù duō fēng chài. jiāng nán dì shī, gù duō fù shé. shēng gāo zào bǐ yáng, yáng wù xuán chuí, gù fēng chài yǐ wěi cì. shēng xià shī bǐ yīn, yīn wù róu shēn, gù fù shé yǐ kǒu zé. dú huò cáng yú shǒu wěi, gù shì yǒu dú huò cáng yú tǐ fū, gù shí zhī zhé mèn huò fù yú chún wěn, gù shé gǔ wèi huò.
药生非一地,太伯〔采〕之吴。铸多非一工,世称楚棠溪。温气天下有,路畏入南海。鸩鸟生於南,人饮鸩死。辰为龙,巳为蛇,辰巳之位在东南。龙有毒,蛇有螫,故蝮有利牙,龙有逆鳞。木生火,火为毒,故苍龙之兽含火星。冶葛巴豆,皆有毒螫,故冶在东南,巴在西南。土地有燥湿,故毒物有多少。生出有处地,故毒有烈不烈。蝮蛇与鱼比,故生於草泽。蜂虿与鸟同,故产於屋树。江北地燥,故多蜂虿。江南地湿,故多蝮蛇。生高燥比阳,阳物悬垂,故蜂虿以尾刺。生下湿比阴,阴物柔伸,故蝮蛇以口齰。毒或藏於首尾,故螫有毒;或藏于体肤,故食之辄懑;或附於脣吻,故舌鼓为祸。
dú shì zhī shēng, jiē tóng yī qì, fā dòng suī yì, nèi wèi yī lèi. gù rén mèng jiàn huǒ, zhàn wèi kǒu shé mèng jiàn fù shé, yì kǒu shé. huǒ wèi kǒu shé zhī xiàng, kǒu shé jiàn yú fù shé, tóng lèi gòng běn, suǒ bǐng yī qì yě. gù huǒ wèi yán, yán wèi xiǎo rén. xiǎo rén wéi yāo, yóu kǒu shé. kǒu shé zhī zhēng, yóu rén gǎn tiān, gù wǔ shì èr yuē yán. yán zhī jiù zhēng," jiàn héng yáng ruò". jiàn zhě shē lì, gù fù shé duō wén. wén qǐ yú yáng, gù ruò zhì wén. yáng ruò zé yán cóng, gù shí yǒu shī yāo.
毒螫之生,皆同一气,发动虽异,内为一类。故人梦见火,占为口舌;梦见蝮蛇,亦口舌。火为口舌之象,口舌见於蝮蛇,同类共本,所禀一气也。故火为言,言为小人。小人为妖,由口舌。口舌之徵,由人感天,故五事二曰言。言之咎徵,“僭恆旸若”。僭者奢丽,故蝮蛇多文。文起於阳,故若致文。旸若则言从,故时有诗妖。
yāo qì shēng měi hǎo, gù měi hǎo zhī rén duō xié è. shū hǔ zhī mǔ měi, shū xiàng zhī mǔ zhī zhī, bù shǐ shì qǐn. shū xiàng jiàn qí zhī, qí mǔ yuē:" shēn shān dà zé, shí shēng lóng shé. bǐ měi, wú jù qí shēng lóng shé yǐ huò rǔ. rǔ bì zú yě, guó duō dà chǒng, bù rén zhī rén jiān zhī, bù yì nán hū! yú hé ài yān!" shǐ wǎng shì qǐn, shēng shū hǔ, měi yǒu yǒng lì, bì yú luán huái zi. jí fàn xuān zi zhú huái zi, shā shū hǔ, huò jí shū xiàng. fū shēn shān dà zé, lóng shé suǒ shēng yě, bǐ zhī shū hǔ zhī mǔ zhě, měi sè zhī rén huái dú shì yě. shēng zǐ shū hǔ, měi yǒu yǒng lì, yǒng lì suǒ shēng, shēng yú měi sè huò nán suǒ fā, yóu yú yǒng lì. huǒ yǒu guāng yào, mù yǒu róng mào. lóng shé dōng fāng mù, hán huǒ jīng, gù měi sè mào lì. dǎn fù yú gān, gù shēng yǒng lì. huǒ qì měng, gù duō yǒng mù gāng qiáng, gù duō lì yě. shēng yāo guài zhě, cháng yóu hào sè, wèi huò nán zhě, cháng fā yǒng lì wèi dú hài zhě, jiē zài hào sè.
妖气生美好,故美好之人多邪恶。叔虎之母美,叔向之母知之,不使视寝。叔向谏其〔之〕,其母曰:“深山大泽,实生龙蛇。彼美,吾惧其生龙蛇以祸汝。汝弊族也,国多大宠,不仁之人间之,不亦难乎!余何爱焉!”使往视寝,生叔虎,美有勇力,嬖於栾怀子。及范宣子〔逐〕怀子,杀叔虎,祸及叔向。夫深山大泽,龙蛇所生也,比之叔虎之母者,美色之人怀毒螫也。生子叔虎,美有勇力,勇力所生,生於美色;祸难所发,由於勇力。火有光耀,木有容貌。龙蛇东方木,含火精,故美色貌丽。胆附於肝,故生勇力。火气猛,故多勇;木刚强,故多力也。生妖怪者,常由好色,为祸难者,常发勇力;为毒害者,皆在好色。
měi jiǔ wèi dú, jiǔ nán duō yǐn fēng yè wèi mì, mì nán yì shí. yǒng fū qiáng guó, yǒng fū nán jìn. hǎo nǚ shuō xīn, hǎo nǚ nán chù. biàn shì kuài yì, biàn shì nán xìn. gù měi wèi fǔ fù, hào sè huò xīn, yǒng fū zhāo huò, biàn kǒu zhì yāng. sì zhě, shì zhī dú yě. biàn kǒu zhī dú, wéi hài yóu kù. hé yǐ míng zhī? kǒng zǐ jiàn yáng hǔ, què xíng, bái hàn jiāo liú. yáng hǔ biàn, yǒu kǒu shé. kǒu shé zhī dú, zhōng rén bìng yě. rén zhōng zhū dú, yī shēn sǐ zhī zhōng yú kǒu shé, yī guó zhī guì luàn. shī yuē:" chán yán wǎng jí, jiāo luàn sì guó." sì guó yóu luàn, kuàng yī rén hū! gù jūn zǐ bù wèi hǔ, dú wèi chán fū zhī kǒu. chán fū zhī kǒu, wèi dú dà yǐ.
美酒为毒,酒难多饮;蜂液为蜜,蜜难益食。勇夫强国,勇夫难近。好女说心,好女难畜。辩士快意,辩士难信。故美味腐腹,好色惑心,勇夫招祸,辩口致殃。四者,世之毒也。辩口之毒,为害尤酷。何以明之?孔子见阳虎,却行,白汗交流。阳虎辩,有口舌。口舌之毒,中人病也。人中诸毒,一身死之;中于口舌,一国之贵乱。《诗》曰:“谗言罔极,交乱四国。”四国犹乱,况一人乎!故君子不畏虎,独畏谗夫之口。谗夫之口,为毒大矣。