chuán yǔ yuē: shèng rén yōu shì, shēn sī shì qín, chóu rǎo jīng shén, gǎn dòng xíng tǐ, gù chēng" yáo ruò là, shùn ruò jū, jié zhòu zhī jūn, chuí yú chǐ yú." fū yán shèng rén yōu shì niàn rén, shēn tǐ yíng è, bù néng shēn tǐ féi zé, kě yě yán yáo shùn ruò là yǔ jū, jié zhòu chuí yú chǐ yú, zēng zhī yě.
传语曰:圣人忧世,深思事勤,愁扰精神,感动形体,故称“尧若腊,舜若腒,桀、纣之君,垂腴尺余。”夫言圣人忧世念人,身体赢恶,不能身体肥泽,可也;言尧、舜若腊与腒,桀、纣垂腴尺余,增之也。
qí huán gōng yún:" guǎ rén wèi dé zhòng fù jí nán, jì dé zhòng fù shén yì." huán gōng bù jí yáo shùn, zhòng fù bù jí yǔ qì, huán gōng yóu yì, yáo shùn fǎn nán hū? yǐ huán gōng dé guǎn zhòng yì, zhī yáo shùn dé yǔ qì bù nán. fū yì zé shǎo yōu, shǎo yōu zé bù chóu, bù chóu zé shēn tǐ bù qú. shùn chéng yáo tài píng, yáo shùn xí dé. gōng jiǎ huāng fú, yáo shàng yǒu yōu, shùn ān ér wú shì. gù jīng yuē:" shàng dì yǐn yì", wèi yú shùn yě. shùn chéng ān jì zhì, rèn xián shǐ néng, gōng jǐ wú wéi ér tiān xià zhì. gù kǒng zǐ yuē:" wēi wēi hū! shùn yǔ zhī yǒu tiān xià ér bù yǔ yān." fū bù yǔ shàng wèi zhī qú ruò jū, rú dé liè chéng shuāi, ruò kǒng zǐ xī xī, zhōu liú yìng pìn, shēn bù dé róng, dào bù de xíng, kě gǔ lì pí fù, jiāng pū dào lù hū? zhòu wèi cháng yè zhī yǐn, zāo qiū jiǔ chí, chén miǎn yú jiǔ, bù shě zhòu yè, shì bì yǐ bìng. bìng zé bù gān yǐn shí, bù gān yǐn shí, zé féi yú bù dé zhì chǐ. jīng yuē:" wéi zhàn lè shì cóng, shí yì wǎng yǒu kè shòu." wèi gōng zǐ wú jì wèi cháng yè zhī yǐn, kùn dú ér sǐ. zhòu suī wèi sǐ, yí yíng qú yǐ. rán jié zhòu tóng háng zé yí tóng bìng, yán qí yú chuí guò chǐ yú, fēi tú zēng zhī, yòu shī qí shí yǐ.
齐桓公云:“寡人未得仲父极难,既得仲父甚易。”桓公不及尧、舜,仲父不及禹、契,桓公犹易,尧、舜反难乎?以桓公得管仲易,知尧、舜得禹、契不难。夫易则少忧,少忧则不愁,不愁则身体不癯。舜承尧太平,尧、舜袭德。功假荒服,尧尚有忧,舜安〔而〕无事。故《经》曰:“上帝引逸”,谓虞舜也。舜承安继治,任贤使能,恭己无为而天下治。故孔子曰:“巍巍乎!舜、禹之有天下而不与焉。”夫不与尚谓之癯若腒,如德劣承衰,若孔子栖栖,周流应聘,身不得容,道不得行,可骨立〔皮〕附,僵仆道路乎?纣为长夜之饮,糟丘酒池,沉湎於酒,不舍昼夜,是必以病。病则不甘饮食,不甘饮食,则肥腴不得至尺。《经》曰:“惟湛乐是从,时亦罔有克寿。”魏公子无忌为长夜之饮,困毒而死。纣虽未死,宜赢癯矣。然桀、纣同行则宜同病,言其腴垂过尺余,非徒增之,又失其实矣。
chuán yǔ yòu chēng:" zhòu lì néng suǒ tiě shēn gōu, fǔ liáng yì zhù." yán qí duō lì yě." fēi lián è lái zhī tú, bìng xìng shòu chǒng. yán hǎo jì lì zhī zhǔ zhì jì lì zhī shì yě. huò yán wǔ wáng fá zhòu, bīng bù xuè rèn." fū yǐ suǒ tiě shēn gōu zhī lì, fǔ yǐ fēi lián è lái zhī tú, yǔ zhōu jūn xiāng dāng, wǔ wáng dé suī shèng, bù néng duó zhòu sù suǒ hòu zhī xīn zhòu suī è, yì bù shī suǒ yǔ tóng háng zhī yì. suī wèi wǔ wáng suǒ qín, shí yì yí shā shāng shí bǎi rén. jīn yán" bù xuè rèn," fēi zhòu duō lì zhī xiào, fēi lián è lái zhù zhòu zhī yàn yě.
传语又称:“纣力能索铁伸钩,抚梁易柱。”言其多力也。“蜚廉、恶来之徒,并幸受宠。言好伎力之主致伎力之士也。或言武王伐纣,兵不血刃。”夫以索铁伸钩之力,辅以蜚廉、恶来之徒,与周军相当,武王德虽盛,不能夺纣素所厚之心;纣虽恶,亦不失所与同行之意。虽为武王所擒,时亦宜杀伤十百人。今言“不血刃,”非纣多力之效,蜚廉、恶来助纣之验也。
àn wǔ wáng zhī fú ruì, bù guò gāo zǔ. wǔ wáng yǒu bái yú chì wū zhī yòu, gāo zǔ yǒu duàn dà shé lǎo yù kū yú dào zhī ruì. wǔ wáng yǒu bā bǎi zhū hóu zhī zhù, gāo zǔ yǒu tiān xià yì bīng zhī zuǒ. wǔ wáng zhī xiāng, wàng yáng ér yǐ gāo zǔ zhī xiāng, lóng yán lóng zhǔn xiàng zǐ měi xū rán, shēn yǒu qī shí èr hēi zǐ. gāo zǔ yòu táo lǚ hòu yú zé zhōng, lǚ hòu zhé jiàn shàng yǒu yún qì zhī yàn, wǔ wáng bù wén yǒu cǐ. fū xiāng duō yú wàng yáng, ruì míng yú yú wū, tiān xià yì bīng bìng lái huì hàn, zhù qiáng yú zhū hóu. wǔ wáng chéng zhòu, gāo zǔ xí qín, èr shì zhī è, lóng shèng yú zhòu, tiān xià pàn qín, yí duō yú yīn. àn gāo zǔ fá qín, hái pò xiàng yǔ, zhàn chǎng liú xiě, bào shī wàn shù, shī jūn wáng zhòng, jǐ sǐ yī zài, rán hòu dé tiān xià, yòng bīng kǔ, zhū luàn jù. dú yún zhōu bīng bù xuè rèn, fēi qí shí yě. yán qí yì, kě yě yán bù xuè rèn, zēng zhī yě. àn zhōu qǔ yīn zhī shí, tài gōng yīn móu zhī shū, shí xiǎo ér dān, jiào yún wáng yīn, bīng dào mù yě, chén jǔ zhī zhú. chá wǔ chéng zhī piān, mù yě zhī zhàn, xuè liú fú chǔ, chì zhì qiān lǐ. yóu cǐ yán zhī, zhōu zhī qǔ yīn, yǔ hàn qín yī shí yě. ér yún qǔ yīn yì, bīng bù xuè rèn, měi wǔ wáng zhī dé, zēng yì qí shí yě. fán tiān xià zhī shì, bù kě zēng sǔn, kǎo chá qián hòu, xiào yàn zì liè. zì liè, zé shì fēi zhī shí yǒu suǒ dìng yǐ. shì chēng zhòu lì néng suǒ tiě shēn gōu yòu chēng wǔ wáng fá zhī bīng bù xuè rèn. fū yǐ suǒ tiě shēn gōu zhī lì dāng rén, zé shì mèng bēn xià yù zhī pǐ yě yǐ bù xuè rèn zhī dé qǔ rén, shì zé sān huáng wǔ dì zhī shǔ yě. yǐ suǒ tiě zhī lì, bù yí shòu fú yǐ bù xuè rèn zhī dé, bù yí dùn bīng. jīn chēng zhòu lì, zé wǔ wáng dé biǎn yù wǔ wáng, zé zhòu lì shǎo. suǒ tiě bù xuè rèn, bù dé liǎng lì yīn zhōu zhī chēng, bù dé èr quán. bù dé èr quán, zé bì yī fēi.
案武王之符瑞,不过高祖。武王有白鱼、赤乌之佑,高祖有断大蛇、老妪哭於道之瑞。武王有八百诸侯之助,高祖有天下义兵之佐。武王之相,望羊而已;高祖之相,龙颜、隆准、项紫、美须髯,身有七十二黑子。高祖又逃吕后於泽中,吕后辄见上有云气之验,武王不闻有此。夫相多於望羊,瑞明於鱼乌,天下义兵并来会汉,助强於诸侯。武王承纣,高祖袭秦,二世之恶,隆盛於纣,天下畔秦,宜多於殷。案高祖伐秦,还破项羽,战场流血,暴尸万数,失军亡众,几死一再,然後得天下,用兵苦,诛乱剧。独云周兵不血刃,非其实也。言其易,可也;言不血刃,增之也。案周取殷之时,太公《阴谋》之书,食小兒丹,教云亡殷,兵到牧野,晨举脂烛。察《武成》之篇,牧野之战,血流浮杵,赤志千里。由此言之,周之取殷,与汉、秦一实也。而云取殷易,兵不血刃,美武王之德,增益其实也。凡天下之事,不可增损,考察前後,效验自列。自列,则是非之实有所定矣。世称纣力能索铁伸钩;又称武王伐之兵不血刃。夫以索铁伸钩之力当人,则是孟贲、夏育之匹也;以不血刃之德取人,是则三皇、五帝之属也。以索铁之力,不宜受服;以不血刃之德,不宜顿兵。今称纣力,则武王德贬;誉武王,则纣力少。索铁、不血刃,不得两立;殷、周之称,不得二全。不得二全,则必一非。
kǒng zǐ yuē:" zhòu zhī bù shàn, bù ruò shì zhī shén yě. shì yǐ jūn zǐ wù jū xià liú, tiān xià zhī è jiē guī yān. " mèng zǐ yuē:" wú yú wǔ chéng, qǔ èr sān cè ěr. yǐ zhì rén fá bù rén, rú hé qí xuè zhī fú chǔ yě?" ruò kǒng zǐ yán, dài qiě fú chǔ ruò mèng zǐ zhī yán, jìn bù xuè rèn. fú chǔ guò qí shí, bù xuè rèn yì shī qí zhèng. yī shèng yī xián, gòng lùn yī zhòu, qīng zhòng shū chēng, duō shǎo yì shí. zhòu zhī è bù ruò wáng mǎng. zhòu shā bǐ gàn, mǎng zhèn píng dì zhòu yǐ sì lì, mǎng dào hàn wèi. shā zhǔ lóng yú zhū chén, sì lì shùn yú dào wèi, shì zhòng suǒ pàn, yí shén yú zhòu. hàn zhū wáng mǎng, bīng dùn kūn yáng, sǐ zhě wàn shù, jūn zhì jiàn tái, xuè liú méi zhǐ. ér dú wèi zhōu qǔ tiān xià, bīng bù xuè rèn, fēi qí shí yě.
孔子曰:“纣之不善,不若是之甚也。是以君子恶居下流,天下之恶皆归焉。 ”孟子曰:“吾於《武成》,取二三策耳。以至仁伐不仁,如何其血之浮杵也?” 若孔子言,殆〔且〕浮杵;若孟子之言,近不血刃。浮杵过其实,不血刃亦失其正。一圣一贤,共论一纣,轻重殊称,多少异实。纣之恶不若王莽。纣杀比干,莽鸩平帝;纣以嗣立,莽盗汉位。杀主隆於诛臣,嗣立顺於盗位,士众所畔,宜甚於纣。汉诛王莽,兵顿昆阳,死者万数,军至渐台,血流没趾。而独谓周取天下,兵不血刃,非其实也。
chuán yǔ yuē:" wén wáng yǐn jiǔ qiān zhōng, kǒng zǐ bǎi gū." yù yán shèng rén dé shèng, néng yǐ dé jiāng jiǔ yě. rú yī zuò qiān zhōng bǎi gū, cǐ jiǔ tú, fēi shèng rén yě. yǐn jiǔ yǒu fǎ, xiōng fù xiǎo dà, yú rén jūn děng. yǐn jiǔ yòng qiān zhōng, yòng yáo yí jǐn bǎi niú, bǎi gū zé yí yòng shí yáng. fū yǐ qiān zhōng bǎi niú bǎi gū shí yáng yán zhī, wén wáng zhī shēn rú fáng fēng zhī jūn, kǒng zǐ zhī tǐ rú zhǎng dí zhī rén, nǎi néng kān zhī. àn wén wáng kǒng zǐ zhī tǐ, bù néng jí fáng fēng zhǎng dí, yǐ duǎn xiǎo zhī shēn, yǐn shí zhòng duō, shì quē wén wáng zhī guǎng, biǎn kǒng zǐ zhī chóng yě.
传语曰:“文王饮酒千钟,孔子百觚。”欲言圣人德盛,能以德将酒也。如一坐千钟百觚,此酒徒,非圣人也。饮酒有法,胸腹小大,与人均等。饮酒用千钟,用肴宜尽百牛,百觚则宜用十羊。夫以千钟百牛、百觚十羊言之,文王之身如防风之君,孔子之体如长狄之人,乃能堪之。案文王、孔子之体,不能及防风、长狄,以短小之身,饮食众多,是缺文王之广,贬孔子之崇也。
àn jiǔ gào zhī piān," zhāo xī yuē sì zī jiǔ", cǐ yán wén wáng jiè shèn jiǔ yě. zhāo xī jiè shèn, zé mín huà zhī. wài chū jiè shèn zhī jiào, nèi yǐn jiǔ jǐn qiān zhōng, dǎo mín lǜ xià, hé yǐ zhì huà? chéng zhòu jí è, hé yǐ zì bié? qiě qiān zhōng zhī xiào, bǎi gū zhī yàn, hé suǒ yòng zāi? shǐ wén wáng kǒng zǐ yīn jì yòng jiǔ hū? zé shòu fú zuò bù néng yàn bǎo. yīn xiǎng shè zhī yòng jiǔ hū, xiǎng shè yǐn jiǔ, zì yǒu lǐ fǎ. rú sī yàn shǎng cì yǐn jiǔ hū? zé shǎng cì yǐn jiǔ, yí yǔ xià qí. cì zūn zhě zhī qián, sān shāng ér tuì, guò yú sān shāng, zuì xù shēng luàn. wén wáng kǒng zǐ, lǜ lǐ zhī rén yě, shǎng lài zuǒ yòu, zhì yú zuì xù luàn shēn: zì yòng jiǔ qiān zhōng bǎi gū, dà zhī zé wèi jié zhòu, xiǎo zhī zé wèi jiǔ tú, yòng hé yǐ lì dé chéng huà, biǎo míng chuí yù hū? shì wén" dé jiāng wú zuì" zhī yán, jiàn shèng rén yǒu duō dé zhī xiào, zé xū zēng wén wáng yǐ wéi qiān zhōng, kōng yì kǒng zǐ yǐ bǎi gū yǐ.
案《酒诰》之篇,“朝夕曰祀兹酒”,此言文王戒慎酒也。朝夕戒慎,则民化之。外出戒慎之教,内饮酒尽千钟,导民率下,何以致化?承纣疾恶,何以自别?且千钟之效,百觚之验,何所用哉?使文王、孔子因祭用酒乎?则受福胙不能厌饱。因飨射之用酒乎,飨射饮酒,自有礼法。如私燕赏赐饮酒乎?则赏赐饮酒,宜与下齐。赐尊者之前,三觞而退,过於三觞,醉酗生乱。文王、孔子,率礼之人也,赏赉左右,至於醉酗乱身:自用酒千钟百觚,大之则为桀、纣,小之则为酒徒,用何以立德成化,表名垂誉乎?世闻“德将毋醉”之言,见圣人有多德之效,则虚增文王以为千钟,空益孔子以百觚矣。
chuán yǔ yuē:" zhòu chén miǎn yú jiǔ, yǐ zāo wèi qiū, yǐ jiǔ wèi chí, niú yìn zhě sān qiān rén, wèi cháng yè zhī yǐn, wáng qí jiǎ zǐ." fū zhòu suī shì jiǔ, yì yù yǐ wéi lè. lìng jiǔ chí zài zhōng tíng hū? zé bù dàng yán wèi cháng yè zhī yǐn. zuò zài shēn shì zhī zhōng, bì chuāng jǔ zhú, gù yuē cháng yè. lìng zuò yú shì hū? měi dāng yǐn zhě, qǐ zhī zhōng tíng, nǎi fù huán zuò, zé shì fán kǔ xiāng jí, bù néng shén lè. lìng chí zài shēn shì zhī zhōng, zé sān qiān rén yí lín chí zuò, qián fǔ yǐn chí jiǔ, yǎng shí yáo shàn, chàng lè zài qián, nǎi wéi lè ěr. rú shěn lín chí ér zuò, zé qián yǐn hài yú yáo shàn, chàng lè zhī zuò bù dé zài qián. fū yǐn shí jì bù yǐ lǐ, lín chí niú yìn, zé qí dàn yáo bù fù yòng bēi, yì yí jiù yú ròu ér hǔ shí. zé zhī fū jiǔ chí niú yìn, fēi qí shí yě.
传语曰:“纣沉湎於酒,以糟为丘,以酒为池,牛饮者三千人,为长夜之饮,亡其甲子。”夫纣虽嗜酒,亦欲以为乐。令酒池在中庭乎?则不当言为长夜之饮。坐在深室之中,闭窗举烛,故曰长夜。令坐於室乎?每当饮者,起之中庭,乃复还坐,则是烦苦相藉,不能甚乐。令池在深室之中,则三千人宜临池坐,前俯饮池酒,仰食肴膳,倡乐在前,乃为乐耳。如审临池而坐,则前饮害於肴膳,倡乐之作不得在前。夫饮食既不以礼,临池牛饮,则其啖肴不复用杯,亦宜就鱼肉而虎食。则知夫酒池牛饮,非其实也。
chuán yòu yán: zhòu xuán ròu yǐ wéi lín, lìng nán nǚ luǒ ér xiāng zhú qí jiān, shì wèi zuì lè yín xì wú jié dù yě. fū ròu dāng nèi yú kǒu, kǒu zhī suǒ shí, yí jié bù rǔ. jīn yán nán nǚ luǒ xiāng zhú qí jiān, hé děng jié zhě? rú yǐ zuì ér bù jì jié rǔ, zé dāng qí yù yú jiǔ zhōng, ér luǒ xiāng zhú yú ròu jiān. hé wéi bù kěn yù yú jiǔ zhōng? yǐ bù yán yù yú jiǔ, zhī bù luǒ xiāng zhú yú ròu jiān.
传又言:纣悬肉以为林,令男女倮而相逐其间,是为醉乐淫戏无节度也。夫肉当内於口,口之所食,宜洁不辱。今言男女倮相逐其间,何等洁者?如以醉而不计洁辱,则当其浴於酒中,而倮相逐於肉间。何为不肯浴於酒中?以不言浴於酒,知不倮相逐於肉间。
chuán zhě zhī shuō, huò yán:" chē xíng sǎ, qí xíng zhì, bǎi èr shí rì wèi yī yè." fū yán:" yòng jiǔ wèi chí," zé yán qí chē xíng jiǔ fēi yě yán qí" xuán ròu wèi lín," jí yán qí xíng zhì fēi yě. huò shí zhòu chén miǎn fù jiǔ, pāng tuó yú dì, jí yán yǐ jiǔ wèi chí. niàng jiǔ zāo jī jù, zé yán zāo wèi qiū. xuán ròu yǐ lín, zé yán ròu wèi lín. lín zhōng yōu míng, rén shí zǒu xì qí zhōng, zé yán luǒ xiāng zhú. huò shí zài jiǔ yòng lù chē, zé yán chē xíng jiǔ qí xíng zhì. huò shí shí shù yè, zé yán qí bǎi èr shí. huò shí zuì bù zhī wèn rì shù, zé yán qí wáng jiǎ zǐ. zhōu gōng fēng kāng shū, gào yǐ zhòu yòng jiǔ qī yú xī jí, yù yǐ jiè zhī yě. ér bù yán zāo qiū jiǔ chí, xuán ròu wèi lín, cháng yè zhī yǐn, wáng qí jiǎ zǐ. shèng rén bù yán, dài fēi shí yě.
传者之说,或言:“车行洒,骑行炙,百二十日为一夜。”夫言:“用酒为池,”则言其车行酒非也;言其“悬肉为林,”即言骑行炙非也。或时纣沉湎覆酒,滂沲於地,即言以酒为池。酿酒糟积聚,则言糟为丘。悬肉以林,则言肉为林。林中幽冥,人时走戏其中,则言倮相逐。或时载酒用鹿车,则言车行酒、骑行炙。或时十数夜,则言其百二十。或时醉不知问日数,则言其亡甲子。周公封康叔,告以纣用酒期於悉极,欲以戒之也。而不言糟丘酒池,悬肉为林,长夜之饮,亡其甲子。圣人不言,殆非实也。
chuán yán yuē:" zhòu fēi shí yǔ sān qiān rén niú yìn yú jiǔ chí." fū xià guān bǎi, yīn èr bǎi, zhōu sān bǎi. zhòu zhī suǒ yǔ xiāng lè, fēi mín, bì chén yě fēi xiǎo chén, bì dà guān, qí shù bù néng mǎn sān qiān rén. chuán shū jiā yù è zhòu, gù yán sān qiān rén, zēng qí shí yě.
传言曰:“纣非时与三千人牛饮於酒池。”夫夏官百,殷二百,周三百。纣之所与相乐,非民,必臣也;非小臣,必大官,其数不能满三千人。传书家欲恶纣,故言三千人,增其实也。
chuán yǔ yuē:" zhōu gōng zhí zhì xià bái wū zhī shì." wèi hòu zhī yě. fū sān gōng, dǐng zú zhī chén, wáng zhě zhī zhēn gàn yě bái wū zhī shì, lǘ xiàng zhī wēi jiàn zhě yě. sān gōng qīng dǐng zú zhī zūn, zhí zhì hòu bái wū zhī shì, fēi qí shí yě. shí huò dài shì bēi gōng, bù jiāo bái wū, rén zé yán qí wǎng hòu bái wū huò shí qǐ bái wū zhī shì, yǐ bì yíng lǐ zhī, rén zé yán qí zhí zhì yǐ hòu qí jiā yě.
传语曰:“周公执贽下白屋之士。”谓候之也。夫三公,鼎足之臣,王者之贞干也;白屋之士,闾巷之微贱者也。三公倾鼎足之尊,执贽候白屋之士,非其实也。时或待士卑恭,不骄白屋,人则言其往候白屋;或时起白屋之士,以璧迎礼之,人则言其执贽以候其家也。
chuán yǔ yuē:" yáo shùn zhī jiǎn, máo cí bù jiǎn, cǎi chuán bù zhuó. fū yán máo cí cǎi chuán, kě yě yán bù jiǎn bù zhuó, zēng zhī yě. jīng yuē" bì chéng wǔ fú". wǔ fú, wǔ cǎi fú yě. fú wǔ cǎi zhī fú, yòu máo cí cǎi chuán, hé gōng shì yī fú zhī bù xiāng chèn yě? fú wǔ cǎi, huà rì yuè xīng chén, máo cí cǎi chuán, fēi qí shí yě.
传语曰:“尧、舜之俭,茅茨不剪,采椽不斫。夫言茅茨采椽,可也;言不剪不斫,增之也。《经》曰“弼成五服”。五服,五采服也。服五采之服,又茅茨、采椽,何宫室衣服之不相称也?服五采,画日月星辰,茅茨、采椽,非其实也。
chuán yǔ yuē:" qín shǐ huáng dì fán shāo shī shū, kēng shā rú shì." yán fán shāo shī shū, miè qù wǔ jīng wén shū yě kēng shā rú shì zhě, yán qí jiē xié jīng zhuàn wén shū zhī rén yě. shāo qí shū, kēng qí rén, shī shū jué yǐ. yán shāo fán shī shū kēng shā rú shì, shí yě yán qí yù miè shī shū, gù kēng shā qí rén, fēi qí chéng, yòu zēng zhī yě.
传语曰:“秦始皇帝燔烧诗书,坑杀儒士。”言燔烧诗书,灭去《五经》文书也;坑杀儒士者,言其皆挟经传文书之人也。烧其书,坑其人,诗书绝矣。言烧燔诗书、坑杀儒士,实也;言其欲灭诗书,故坑杀其人,非其诚,又增之也。
qín shǐ huáng dì sān shí sì nián, zhì jiǔ xián yáng tái, rú shì qī shí rén qián wèi shòu. pú yè zhōu qīng chén jìn sòng shǐ huáng zhī dé. qí chún yú yuè jìn jiàn shǐ huáng bù fēng zǐ dì gōng chén zì wèi xié fǔ, cì zhōu qīng chén yǐ wéi miàn yú. shǐ huáng xià qí yì yú chéng xiàng lǐ sī. lǐ sī fēi chún yú yuè yuē:" zhū shēng bù shī jīn ér xué gǔ, yǐ fēi dāng shì, huò luàn qián shǒu. chén qǐng chì shǐ guān, fēi qín jì jiē shāo zhī fēi bó shì guān suǒ zhí, tiān xià yǒu gǎn cáng shī shū bǎi jiā yǔ zhū xíng shū zhě xī yì shǒu wèi jí shāo zhī yǒu gǎn ǒu yǔ shī shū, qì shì yǐ gǔ fēi jīn zhě, zú miè lì jiàn zhī fú jǔ, yǔ tóng zuì." shǐ huáng xǔ zhī. míng nián, sān shí wǔ nián, zhū shēng zài xián yáng zhě, duō wèi yāo yán. shǐ huáng shǐ yù shǐ àn wèn zhū shēng, zhū shēng chuán xiāng gào yǐn zhě, zì chú fàn jìn zhě sì bǎi liù shí qī rén, jiē kēng zhī. fán shī shū, qǐ chún yú yuè zhī jiàn kēng rú shì, qǐ zì zhū shēng wèi yāo yán, jiàn kēng zhě sì bǎi liù shí qī rén. chuán zēng yán kēng shā rú shì, yù jué shī shū, yòu yán jǐn kēng zhī. cǐ fēi qí shí, ér yòu zēng zhī.
秦始皇帝三十四年,置酒咸阳台,儒士七十人前为寿。仆射周青臣进颂始皇之德。齐淳於越进谏始皇不封子弟功臣自为〔挟〕辅,刺周青臣以为面谀。始皇下其议於丞相李斯。李斯非淳于越曰:“诸生不师今而学古,以非当世,惑乱黔首。臣请敕史官,非秦记皆烧之;非博士官所职,天下有敢藏诗书、百家语、诸刑书者;悉诣守尉集烧之;有敢偶语诗书,弃市;以古非今者,族灭;吏见知弗举,与同罪。”始皇许之。明年,三十五年,诸生在咸阳者,多为妖言。始皇使御史案问诸生,诸生传相告引者,自除犯禁者四百六十七人,皆坑之。燔诗书,起淳于越之谏;坑儒士,起自诸生为妖言,见坑者四百六十七人。传增言坑杀儒士,欲绝诗书,又言尽坑之。此非其实,而又增之。
chuán yǔ yuē:" tīng tīng ruò jīng kē zhī lǘ." yán jīng kē wèi yān tài zǐ dān cì qín wáng, hòu zhū kē jiǔ zú, qí hòu huì hèn bù yǐ, fù yí kē zhī yī lǐ, yī lǐ jiē miè, gù yuē tīng tīng. cǐ yán zēng zhī yě.
传语曰:“町町若荆轲之闾。”言荆轲为燕太子丹刺秦王,後诛轲九族,其後恚恨不已,复夷轲之一里,一里皆灭,故曰町町。此言增之也。
fū qín suī wú dào, wú wéi jǐn zhū jīng kē zhī lǐ. shǐ huáng xìng liáng shān zhī gōng, cóng shān shàng wàng jiàn chéng xiàng lǐ sī chē qí shén shèng, huì, chū yán fēi zhī. qí hòu zuǒ yòu yǐ gào lǐ sī, lǐ sī lì sǔn chē qí. shǐ huáng zhī zuǒ yòu xiè qí yán, mò zhī wèi shuí, jǐn bǔ zhū zài páng zhě jiē shā zhī. qí hòu zhuì xīng xià dōng jùn, zhì dì wèi shí, mín huò kè qí shí yuē" shǐ huáng dì sǐ, dì fēn". huáng dì wén zhī, lìng yù shǐ zhú wèn, mò fú, jǐn qǔ shí páng rén zhū zhī. fū zhū cóng xíng yú liáng shān gōng jí zhū shí páng rén, yù de xiè yán kè shí zhě, bù néng shěn zhī, gù jǐn zhū zhī. jīng kē zhī lǘ, hé zuì yú qín ér jǐn zhū zhī? rú cì qín wáng zài lǘ zhōng, bù zhī wèi shuí, jǐn zhū zhī, kě yě jīng kē yǐ sǐ, cì zhě yǒu rén, yī lǐ zhī mín, hé wéi zuò zhī? shǐ huáng èr shí nián, yàn shǐ jīng kē cì qín wáng, qín wáng jué zhī, tǐ jiě kē yǐ xùn, bù yán jǐn zhū qí lǘ. bǐ huò shí zhū kē jiǔ zú, jiǔ zú zhòng duō, tóng lǐ ér chù, zhū qí jiǔ zú, yī lǐ qiě jǐn, hǎo zēng shì zhě, zé yán tīng tīng yě.
夫秦虽无道,无为尽诛荆轲之里。始皇幸梁山之宫,从山上望见丞相李斯车骑甚盛,恚,出言非之。其後左右以告李斯,李斯立损车骑。始皇知左右泄其言,莫知为谁,尽捕诸在旁者皆杀之。其後坠星下东郡,至地为石,民或刻其石曰“ 始皇帝死,地分”。皇帝闻之,令御史逐问,莫服,尽取石旁人诛之。夫诛从行於梁山宫及诛石旁人,欲得泄言、刻石者,不能审知,故尽诛之。荆轲之闾,何罪於秦而尽诛之?如刺秦王在闾中,不知为谁,尽诛之,可也;荆轲已死,刺者有人,一里之民,何为坐之?始皇二十年,燕使荆轲刺秦王,秦王觉之,体解轲以徇,不言尽诛其闾。彼或时诛轲九族,九族众多,同里而处,诛其九族,一里且尽,好增事者,则言町町也。