chū shí rì yǔ zhǐ ér yú hán yóu zài, sì shān xuě sè zhào rén. dài fàn ér dān fū yì qù àn zhōng zǒu diào, liú jūn nǎi lìng rén mì xiǎo zhōu yú jiāng àn zhī xī fù zhōng shān xià, lìng mì fū jiān xíng lǐ cóng lù xíng, yán xī shān xià yǒu hú kě yóu, yù yǔ yú tóng fàn chéng zhōu yě.
初十日雨止而余寒犹在,四山雪色照人。迨饭而担夫逸去暗中走掉,刘君乃令人觅小舟于江岸之西覆钟山下,另觅夫肩行李从陆行,言西山下有湖可游,欲与余同泛乘舟也。
gài zhōng suǒ dāng mí jū qū jiāng chū xiá zhī shǐ, qí dì píng wò, jū tún shén shèng, zhù dī dǎo jiāng, wèi zhōng liú suǒ dōng shān zhī xià, yǒu shuǐ zì jiāo shí dòng xià, yán dōng shān jīng lóng wáng miào qián, huì wèi dōng hú, liú wèi mèn dì jiāng jīn míng yǒng ān jiāng, shì wèi dōng liú suǒ xī shān zhī xià, yǒu shuǐ zì zhōng shān shí xué zhōng, dōng chū wèi lǜ yù chí, nán liú wèi luó shí jiāng jīn luó shí jiāng, shì wèi xī liú suǒ. gù qí dì yì yǒu sān jiāng zhī míng. rán liàn chéng zhī sān jiāng hé liú, cǐ suǒ zhī sān jiāng fēn liú, suī tóng nán xíng zhù ěr hǎi, ér wèi cháng xiāng rù yě.
盖中所当弥苴佉江出峡之始,其地平沃,居屯甚盛,筑堤导江,为中流所;东山之下,有水自焦石洞下,沿东山经龙王庙前,汇为东湖,流为闷地江今名永安江,是为东流所;西山之下,有水自钟山石穴中,东出为绿玉池,南流为罗莳江今罗时江,是为西流所。故其地亦有三江之名。然练城之三江合流,此所之三江分流,虽同南行注洱海,而未尝相入也。
yú yǔ liú jūn xiān xī guò dà shí liáng, nǎi kuà mí jū qū jiāng shàng zhě. xī xíng chéng zhōng yī lǐ, yǒu qiáo kuà xiǎo xī shàng, jí luó shí jiāng yě. qiáo zhī běi, shuǐ táng liàn yàn shuǐ mǎn bō lián zhī zhuàng, qīng pú méng róng qiáo zhī nán, xī liú rú xiàn, shé xíng liǎng qí jiān. yīn jù qiáo dài zhōu, běi wàng méi huā cūn lǜ yù chí zài lǐ wài, ér gé pǔ lù shī, zhōu zhì biàn xíng, jìng bù jí běi tàn yě. cǐ dì míng zhōng suǒ, dōng shān zhī dōng, luó chuān zhī shàng, yì yǒu zhōng suǒ, nǎi jí cǐ dì zhī fēn tún yě, yú xī zì jī shān xī xià suǒ tuō sù chù. dà yuē cǐ dì zhèng dōng yǔ jī míng sì, xī yǔ fèng yǔ shě shàng pán xiāng duì, dàn gè jiān xiāng gé yī shān jǐ ěr. qiáo xī zhū shān jiē tǔ, ér qiào xuē shū shén, shí duō bēng pǐ. zhōng shān zhì qiáo xī běi, xī shǐ zhì qiáo zhèng xī, gài zhōng shān tū ér dōng, xī shǐ huán ér xī. xī shǐ zhī shàng, yǒu shuǐ yī wéi, huì jué dǐng jiān, dōng nán zhuì xiá ér xià, gāo qiè tǒng lǐng zhòng liú zhī zǔ, gù yǐ" xī shǐ" míng. xià zhōu, suí xī zūn qí dōng lù nán xíng. liǎng páng chéng dī yú xī, yōng tián sāi xiū zhù àn xíng shuǐ yú zhōng, qí liú suī xiǎo ér jí.
余与刘君先西过大石梁,乃跨弥苴佉江上者。西行塍中一里,有桥跨小溪上,即罗莳江也。桥之北,水塘潋滟liànyàn水满波连之状,青蒲蒙茸;桥之南,溪流如线,蛇行两畦间。因踞桥待舟,北望梅花村绿玉池在里外,而隔浦路湿,舟至便行,竟不及北探也。此地名中所,东山之东,罗川之上,亦有中所,乃即此地之分屯也,余昔自鸡山西下所托宿处。大约此地正东与鸡鸣寺,西与凤羽舍上盘相对,但各间相隔一山脊耳。桥西诸山皆土,而峭削殊甚,时多崩圮。钟山峙桥西北,溪始峙桥正西,盖钟山突而东,溪始环而西。溪始之上,有水一围,汇绝顶间,东南坠峡而下,高挈qiè统领众流之祖,故以“溪始”名。下舟,随溪遵其东麓南行。两旁塍低于溪,壅yōng填塞修筑岸行水于中,其流虽小而急。
cǐ chù xiǎo zhōu rú yè, zhǐ shòu sān rén. qí zhōng mí jū qū jiāng shì kě tōng dà zhōu, ér liú jí mò cóng. èr lǐ, zé liǎng àn jiàn píng, ér zǒu shā zhōng yōng, zhōu jiāo gē qiǎn bù qián. liú jūn yǔ yú nǎi dēng àn xíng lǒng, zhōu rén nǎi líng bō yè zhōu. wǔ lǐ, nǎi fù xià zhōu. shǎo qū ér xī, bàn lǐ, suì nán tǐng ér xià hú. hú zhōng líng pú fàn fàn, duō yǒu lián wú wèi qí, zhí liǔ wèi àn, ér jié lú yú zhōng zhě. tīng shuǐ biān píng dì gǎng xiāng jiàn, qū zhé chéng qù, shēn chù zé kuàng rán zhǎn jìng, jiā chù zé yǎo rán yǎn huà cǎi sè zá chén de huà, xiāo xiāo fēng jǐng tiān chéng, wú jū wú shù yǒu jiāng nán fēng jǐng ér wài yǒu sì shān huán cuì, jué xī zǐ hú yòu fǎn chū qí xià yě. hú zhōng zhǔ tián shén wò, zhǒng suàn dà rú quán ér wèi yì, yīng sù huā lián chóu jiē lǒng yú dài liǔ jìng bō zhī jiān, jǐng qù shū shèng. sān lǐ hú jǐn, xī nán zhān dèng chuān zhōu zhì dāng shān yè qū jiān, jū lú bù shèn shèng ér wú chéng, qí yòu yǒu bēng xiá dào chōng zhī xī nián qiān yú dé yuán chéng, yǐ jiān yú shuǐ, fù huán gù chù. dà lù zài hú zhī dōng, mí jū qū jiāng xī àn, ruò yóu lù lù xíng, bù fù zhī cǐ zhōng yǒu hú, bìng hú zhōng yǒu cǐ jǐng yě.
此处小舟如叶,止受三人。其中弥苴佉江似可通大舟,而流急莫从。二里,则两岸渐平,而走沙中壅,舟胶搁浅不前。刘君与余乃登岸行陇,舟人乃凌波曳舟。五里,乃复下舟。少曲而西,半里,遂南挺而下湖。湖中菱蒲泛泛,多有连芜为畦,植柳为岸,而结庐于中者。汀水边平地港相间,曲折成趣,深处则旷然展镜,夹处则窅然罨yǎn画彩色杂陈的画,翛翛xiāoxiāo风景天成,无拘无束有江南风景;而外有四山环翠,觉西子湖又反出其下也。湖中渚田甚沃,种蒜大如拳而味异,罂粟花连畴接陇于黛柳镜波之间,景趣殊胜。三里湖尽,西南瞻邓川州治当山腋曲间,居庐不甚盛而无城,其右有崩峡倒冲之;昔年迁于德源城,以艰于水,复还故处。大路在湖之东,弥苴佉江西岸,若由陆路行,不复知此中有湖,并湖中有此景也。
yòu nán xíng gǎng jiān yī lǐ yú, yǒu lù zì dōng héng gèn yú xī shān, jí dá zhōu zhì zhī tōng dào yě.
又南行港间一里余,有路自东横亘于西山,即达州治之通道也。
dī zhī xià, lián jià sān qiáo yǐ xiè shuǐ.
堤之下,连架三桥以泄水。
zhōu yóu dī běi dōng xíng, yī lǐ, chuān qiáo ér nán. yòu bàn lǐ, yǒu xiǎo qiáo yuē sān tiáo qiáo, jí běi cóng zhōng suǒ lái zhī dà dào yě.
舟由堤北东行,一里,穿桥而南。又半里,有小桥曰三条桥,即北从中所来之大道也。
shuǐ chuān qiáo dōng, lù dù qiáo nán, jù nán xiàng xíng. chū yuē gù pū yǐ xíng lǐ dài cǐ ér bù zài, liú jūn lín qí jú tóng jú jí bù ān zhī zhuàng. shí yǐ guò wǔ, fù něi, yú huī shǒu bié liú jūn, lìng sù fǎn. yú zūn dà dào nán xíng, shǐ jiàn lù dōng yǒu xiǎo shān héng gèn wù zhōng, ruò dāng mén zhī kǎn, jié wù ér chū zhě, shì wèi dé yuán chéng, gài gǔ jī yě.
水穿桥东,路度桥南,俱南向行。初约顾仆以行李待此而不在,刘君临岐跼同局蹐不安之状。时已过午,腹馁,余挥手别刘君,令速返。余遵大道南行,始见路东有小山横亘坞中,若当门之槛,截坞而出者,是为德源城,盖古迹也。
àn zhì, xī liù zhào wèi yī, nán zhào tíng wǔ zhào zhǎng wèi xīng huí huì, dèng shǎn zhào zhī qī quàn fū mò wǎng, yuē:" cǐ zhà yě, bì yǒu biàn."
按《志》,昔六诏未一,南诏廷五诏长为星回会,邓睒诏之妻劝夫莫往,曰:“此诈也,必有变。”
yǐ tiě huán yuē fū bì ér xíng. hòu wǔ zhào jù fén sǐ, yí shī mò biàn, dú dèng shǎn yǐ bì yuē rèn zhī hái. hòu yǒu yù qiáng qī zhī, fù yǐ jì yí zhī, dé zì jìn, bù wéi suǒ wū. gù hòu rén yǐ dé yuán jīng zhī. shān héng wù zhōng bù shèn gāo, ér dōng xī liǎng duān, gè bù shǔ yú dà shān. shān zhī xī, yǔ wò niú xiāng jiā, zé luó shí jiāng yǔ dèng chuān yì lù cóng zhī shān zhī dōng, yǔ xī shān wān shān xiāng jiā, zé mí jū qū mèn dì èr jiāng cóng zhī. nán sān lǐ, cóng qí xī xiá bàng wò niú shān dōng tū zhī zuǐ xíng. wò niú shān zhě, dèng chuān dōng xià nán shā zhī bì yě, yī dà fēng, yī xiǎo fēng, xiāng shǔ ér xià, dà zhě míng wò niú, xiǎo zhě míng xiàng shān tǔ rén yǐ xiàng xiǎo ér niú dà, jīn jù hū wèi xiàng shān yún. còu xiá zhī jiān, yǒu shù shí jiā dàng dào, shì wèi dèng chuān yì. guò yì yī lǐ, shàng pán xī shān zhī zuǐ, shǐ zhuī jí pū dān.
以铁环约夫臂而行。后五诏俱焚死,遗尸莫辨,独邓睒以臂约认之还。后有欲强妻之,复以计诒之,得自尽,不为所污。故后人以德源旌之。山横坞中不甚高,而东西两端,各不属于大山。山之西,与卧牛相夹,则罗莳江与邓川驿路从之;山之东,与西山湾山相夹,则弥苴佉、闷地二江从之。南三里,从其西峡傍卧牛山东突之嘴行。卧牛山者,邓川东下南砂之臂也,一大峰,一小峰,相属而下,大者名卧牛,小者名象山;土人以象小而牛大,今俱呼为象山云。凑峡之间,有数十家当道,是为邓川驿。过驿一里,上盘西山之嘴,始追及仆担。
suì nán wàng ěr hǎi zhí shàng guān ér běi, ér dé yuán héng gèn zhī nán, shàng yǒu píng chóu, nán jiē hǎi bīn. dé yuán shān zhī dōng, dà shān nán xià zhī jí, zhì shì yì dī fú dōng zhuǎn, ér zhí jiē hǎi dōng dà shān.
遂南望洱海直上关而北,而德源横亘之南,尚有平畴,南接海滨。德源山之东,大山南下之脊,至是亦低伏东转,而直接海东大山。
gài wàn lǐ zhī mài, zhì ěr hǎi zhī běi ér shǐ dī dù yún.
盖万里之脉,至洱海之北而始低渡云。
yóu zuǐ nán réng yī xī shān nán xià, èr lǐ, xià dù yī xiá kǒu, qí xiá zì xī shān chū, héng shè zhī miàn nán shàng pō jiān. yòu èr lǐ, yǒu fāng dāng dào, yú pō nán xíng, shǐ yǔ ěr hǎi jìn. gòng wǔ lǐ, xī shān zhī pō, dōng xiàng ér tū hǎi zhōng, shì wèi lóng wáng miào.
由嘴南仍依西山南下,二里,下度一峡口,其峡自西山出,横涉之面南上坡间。又二里,有坊当道,逾坡南行,始与洱海近。共五里,西山之坡,东向而突海中,是为龙王庙。
nán yá zhī xià, yǒu yóu yú dòng, xī shān yè zhōng, yǒu shí lǐ xiāng qí shù, jiē wèi cǐ zhōng qí shèng.
南崖之下,有油鱼洞,西山腋中,有十里香奇树,皆为此中奇胜。
ér nán zhān shā píng, qù pō yī lǐ ér yáo, jí lìng pū dān xiān mì yù jù cān, yú bìng tàn cǐ ér hòu zhōng shí. nǎi cóng dà lù dōng bàn lǐ, xià zhì hǎi yá. qí miào dōng lín dà hǎi, yǒu yú hù shù jiā jū miào zhōng, miào qián yī kēng xià zhuì, jià shí dù qí shàng rú qiáo.
而南瞻沙坪,去坡一里而遥,急令仆担先觅寓具餐,余并探此而后中食。乃从大路东半里,下至海崖。其庙东临大海,有渔户数家居庙中,庙前一坑下坠,架石度其上如桥。
cóng shí nán zhuì kēng xià zhàng yú, qí kēng nán běi héng èr zhàng, dōng xī kuò bā chǐ, qí xià zài qiàn ér xià, zé shuǐ guàn xiá dǐ, xiǎo yú qiān wàn tóu, zá tà yú nèi.
从石南坠坑下丈余,其坑南北横二丈,东西阔八尺,其下再嵌而下,则水贯峡底,小鱼千万头,杂沓于内。
yú rén jiàn yú zhì, qǔ fàn yī zhǎng sā, zé qún cóng ér chuài jí yú ér yǎo chī zhī. gài qí xià yì yǒu xì xué qián tōng ěr hǎi, dàn wú dà yú, bù guò rú zhǐ zhě ěr. yóu yú dòng zài miào yá qū zhī jiān, shuǐ shí jiāo báo, yá nèi xùn xiàng nèi āo ér bào shuǐ, dōng xiàng rú jué, yá xià chā shuǐ zhōng, kōng tóng tòu lòu. měi nián bā yuè shí wǔ, yǒu xiǎo yú chū qí zhōng, dà yì rú zhǐ, ér zhōu shēn jù yóu, wèi cǐ zhōng dì yī wèi, guò shí yuè, fù wū yǒu yǐ. yá zhī hòu, shí sǒng piàn rú fú róng liè bàn, cóng qí xì xià kuī zhī, duō yǒu shuǐ shù qí dǐ, gài qí xià jiē qián tōng yě. shāo xī shàng, yǒu zhōng wā zhī yán dāng lù zuǒ, qí dōng yá shù gēn, yì yǒu shuǐ wài tōng, yǔ hǎi bō tóng wèi xiāo zhǎng yān.
渔人见余至,取饭一掌撒,则群从而嘬即鱼儿咬吃之。盖其下亦有细穴潜通洱海,但无大鱼,不过如指者耳。油鱼洞在庙崖曲之间,水石交薄,崖内逊向内凹而抱水,东向如玦,崖下插水中,崆峒透漏。每年八月十五,有小鱼出其中,大亦如指,而周身俱油,为此中第一味,过十月,复乌有矣。崖之后,石耸片如芙蓉裂瓣,从其隙下窥之,多有水漱其底,盖其下皆潜通也。稍西上,有中洼之岩当路左,其东崖漱根,亦有水外通,与海波同为消长焉。
cóng qí cè jiāo dà lù ér xī yú pō, bù dé lù, wàng suǒ wèi sān jiā cūn zhě, shàng gé yī qìng dà zhú lín jù xī xiá jiān. nǎi xī bàn lǐ, yuè pō ér xià, yòu xī bàn lǐ, shè qìng ér shàng, nǎi yán xī shān nán xiàng ér qū, yī lǐ, jiàn dé lù, zhuǎn rù xī yè, bàn lǐ, dǐ sān jiā cūn. wèn lǎo yù, zhǐ qí shù zài cūn hòu tián jiān. yòu bàn lǐ, zhì qí xià. qí shù gāo lín shēn àn, ér nán gàn bàn kōng, chù rán tǐng lì, dà bù jí shěng chéng tǔ zhǔ miào qí shù zhī bàn, ér yè yì chà xiǎo. qí huā huáng bái sè, dà rú lián, yì yǒu shí èr bàn, àn yuè ér rùn zēng yī bàn, yǔ shěng huì zhī shuō tóng dàn kāi shí xiāng wén yuǎn shén, tǔ rén wèi zhī" shí lǐ xiāng", zé shěng zhōng suǒ wèi wén yě.
从其侧交大路而西逾坡,不得路,望所谓三家村者,尚隔一箐qìng大竹林踞西峡间。乃西半里,越坡而下,又西半里,涉箐而上,乃沿西山南向而趋,一里,渐得路,转入西腋,半里,抵三家村。问老妪,指奇树在村后田间。又半里,至其下。其树高临深岸,而南干半空,矗然挺立,大不及省城土主庙奇树之半,而叶亦差小。其花黄白色,大如莲,亦有十二瓣,按月而闰增一瓣,与省会之说同;但开时香闻远甚,土人谓之“十里香”,则省中所未闻也。
yú chéng yǒu fēng huā xuě yuè sì dà jǐng, xià guān fēng, shàng guān huā, cāng shān xuě, ěr hǎi yuè. shàng guān yǐ cǐ huā zhe. àn zhì, yú chéng yì chǎn yǒu mù lián huā, ér bù zhù hé dì, rán tā chǔ yì bù wén, qǐ jí cǐ yé? huā zì zhēng yuè dǐ èr yuè zhōng nǎi xiè, shí yǐ wú yú bàn, bù néng wén xiāng jiàn sè, wéi fǔ qí běn biàn qí yè ér yǐ. nǎi cóng cūn nán xià pō, gòng dōng nán èr lǐ ér zhì shā píng, jù luò jiā qú.
榆城有风花雪月四大景,下关风,上关花,苍山雪,洱海月。上关以此花著。按志,榆城异产有木莲花,而不注何地,然他处亦不闻,岂即此耶?花自正月抵二月终乃谢,时已无余瓣,不能闻香见色,惟抚其本辨其叶而已。乃从村南下坡,共东南二里而至沙坪,聚落夹衢。
rù dǐ shě, wǎn cān yǐ shú. ér liú jūn suǒ qiàn dān fū yǐ qù, nǎi bié qiàn wèi zǎo xíng jì.
入邸舍,晚餐已熟。而刘君所倩担夫已去,乃别倩为早行计。
shí yī rì zǎo chuī, píng míng, fū zhì nǎi xíng. yóu shā píng ér nán, yī lǐ yú, xī shān zhī zhī, yòu héng tū ér dōng, shì wèi lóng shǒu guān, gài diǎn cāng shān běi jiè zhī dì yī fēng yě. fèng yǔ nán xíng, dù huā diān shào nán lǐng ér dōng běi zhuǎn zhě, wèi lóng wáng miào hòu zhū shān, yǐ lǐ cóng dèng chuān zhī wò niú xī shǐ, ér běi jǐn yú tiān mǎ, nán zhì zhě wèi diǎn cāng, ér dōng chuí běi gù, shí shǐ yú cǐ, suǒ yǐ wèi zhī" yóu shǒu".
十一日早炊,平明,夫至乃行。由沙坪而南,一里余,西山之支,又横突而东,是为龙首关,盖点苍山北界之第一峰也。凤羽南行,度花甸哨南岭而东北转者,为龙王庙后诸山,迤逦从邓川之卧牛溪始,而北尽于天马,南峙者为点苍,而东垂北顾,实始于此,所以谓之“尤首”。
yī tǒng zhì dào diǎn cāng shí jiǔ fēng cì dì, zì nán ér běi, zé shì fǎn yǐ lóng wěi wéi shǒu yě. dāng shān chuí hǎi cuò zhī wài, gǒng chéng dāng dào, wèi yú chéng běi mén suǒ yuè, sú wèi zhī shàng guān, yǐ jù ěr hǎi shàng liú yě.
《一统志》到点苍十九峰次第,自南而北,则是反以龙尾为首也。当山垂海错之外,巩城当道,为榆城北门锁钥,俗谓之上关,以据洱海上流也。
rù chéng běi mén, bàn lǐ chū nán mén, nǎi yī diǎn cāng dōng lù nán xíng. gāo tiào xī fēng, duō zhuì kēng ér xià, gài hòu rú liè píng, qián rú lián mèi, suǒ wèi shí jiǔ fēng zhě, jiē rú wǔ lǎo bǐ jiān, ér zhōng zhuì wèi kēng zhě yě.
入城北门,半里出南门,乃依点苍东麓南行。高眺西峰,多坠坑而下,盖后如列屏,前如连袂,所谓十九峰者,皆如五老比肩,而中坠为坑者也。
nán èr lǐ, guò dì èr xiá zhī nán, yǒu cūn dāng dà dào zhī yòu, yuē bō luó cūn.
南二里,过第二峡之南,有村当大道之右,曰波罗村。
qí xī shān lù yǒu jiá dié hú dié zhōng zhī yī lèi, jiá quán zhī yì, yú wén zhī yǐ jiǔ, zhì shì de tǔ rén xī zhǐ, nǎi lìng pū dān xiān qū sān tǎ sì, tóu hé cháo ā suǒ qī sēng shè, ér yú dú cóng cūn nán xī xiàng wàng shān lù ér chí.
其西山麓有蛱蝶蝴蝶中之一类,蛱jiá泉之异,余闻之已久,至是得土人西指,乃令仆担先趋三塔寺,投何巢阿所栖僧舍,而余独从村南西向望山麓而驰。
bàn lǐ, yǒu liú quán cóng cóng, sù zhī yòu xī, bàn lǐ, dǐ shān lù. yǒu shù dà hé bào, yǐ yá ér sǒng lì, xià yǒu quán, dōng xiàng shù gēn qiào ér chū, qīng liè kě jiàn.
半里,有流泉淙淙,溯之又西,半里,抵山麓。有树大合抱,倚崖而耸立,下有泉,东向漱根窍而出,清洌可鉴。
shāo dōng, qí xià yòu yǒu yī xiǎo shù, réng yǒu yī xiǎo quán, yì shù gēn ér chū. èr quán huì wèi fāng zhàng zhī zhǎo, jí suǒ sù zhī shàng liú yě. quán shàng dà shù, dāng sì yuè chū jí fā huā rú jiá dié, xū chì xǔ rán xíng tài shēng dòng, qí zhuàng kù xiāo, yǔ shēng dié zhēn zhèng de jiá dié wú yì.
稍东,其下又有一小树,仍有一小泉,亦漱根而出。二泉汇为方丈之沼,即所溯之上流也。泉上大树,当四月初即发花如蛱蝶,须翅栩然形态生动,其状酷肖,与生蝶真正的蛱蝶无异。
yòu yǒu zhēn dié qiān wàn, lián xū gōu zú, zì shù diān dào xuán ér xià, jí yú quán miàn, bīn fēn luò yì, wǔ sè huàn rán.
又有真蝶千万,连须钩足,自树巅倒悬而下,及于泉面,缤纷络绎,五色焕然。
yóu rén jù cóng cǐ yuè, qún ér guān zhī, guò wǔ yuè nǎi yǐ. yú zài yuè xī sān lǐ chéng, lù cān róng jí wéi yú yán qí yì, zhì cǐ yòu yǐ shí zǎo wèi huā, xún tǔ rén, huò yán jiá dié jí qí huā suǒ biàn, huò yán yǐ huā xíng xiāng sì, gù yǐn lèi ér lái, wèi zhī shú shì. rán lóng shǒu nán běi xiāng jù bù chū shù lǐ, yǒu cǐ èr qí pā, yī hèn yú yǐ luò, yī hèn yú wèi ruǐ jí kāi huā, jiē bù guò yī yuè ér gè bù xiāng yù. nǎi zhé qí zhī tú qí yè ér hòu xíng.
游人俱从此月,群而观之,过五月乃已。余在粤西三里城,陆参戎即为余言其异,至此又以时早未花,询土人,或言蛱蝶即其花所变,或言以花形相似,故引类而来,未知孰是。然龙首南北相距不出数里,有此二奇葩,一恨于已落,一恨于未蕊即开花,皆不过一月而各不相遇。乃折其枝、图其叶而后行。
yǐ wàng jiàn shān běi dì èr xiá, qí kǒu duì bī rú mén, xiāng qù bù yuǎn, nǎi běi shàng niè zhī. shǐ wú lù, èr lǐ, jìn xiá nán, nǎi dé dōng lái zhī dào, yuán zhī xī xiàng shàng jī, qí pō shén jùn. lù yǒu qiáo zhě, wèn hé wǎng, yú yǐ xún shān duì. yī rén yuē:" cǐ lù cóng xiá nán zhí shàng, nǎi qiáo dào, wú tā qí. nán xiá zhōng yǒu gǔ fó dòng shén yì, dàn xuán yá jué bì, kǒng bù néng xíng, wú yǐn zhě yì bù néng shí." yòu yī lǎo rén xīn rán yuē:" jūn jì wàn lǐ ér lái, bù wéi xiǎn zǔ, yú hé nán qián dǎo." yú nǎi jiě cháng yī, bìng suǒ zhé jiá dié zhī, fù zhī xíng. gòng xī shàng zhě sān lǐ, nǎi zhé ér nán, yòu píng shàng zhě sān lǐ, fù xī xiàng xuán jī.
已望见山北第二峡,其口对逼如门,相去不远,乃北上蹑之。始无路,二里,近峡南,乃得东来之道,缘之西向上跻,其坡甚峻。路有樵者,问何往,余以寻山对。一人曰:“此路从峡南直上,乃樵道,无他奇。南峡中有古佛洞甚异,但悬崖绝壁,恐不能行,无引者亦不能识。”又一老人欣然曰:“君既万里而来,不为险阻,余何难前导。”余乃解长衣,并所折蛱蝶枝,负之行。共西上者三里,乃折而南,又平上者三里,复西向悬跻。
yòu èr lǐ, jìng líng nán xiá zhī shàng, nǎi dì sān xiá yě.
又二里,竟凌南峡之上,乃第三峡也。
yú shì yuán xiá shàng xī xíng, shàng xià jiē wēi yá jué bì, jī xuě ái ái, dāng shí yá jiān, xù rì yìng zhī, guāng yàn duó rì. xià kàn nán fēng, yǔ yá yòu pián zhì chéng xiá, qí nèi zhuì hè shēn yǎo, qí wài dōng lín dà dào, yǒu jū lú dāng qí píng huō zhī kǒu, shén shèng. yǐ cǐ yá nán xià jù xuē shí, gù bì xiàng běi pō shàng, ér nán zhuǎn xī rù yě.
于是缘峡上西行,上下皆危崖绝壁,积雪皑皑,当石崖间,旭日映之,光艳夺日。下瞰南峰,与崖又骈峙成峡,其内坠壑深杳,其外东临大道,有居庐当其平豁之口,甚盛。以此崖南下俱削石,故必向北坡上,而南转西入也。
yòu xī shàng èr lǐ, yá shí yù jié yè gāo jùn, duì yá yì qióng huán pián rào, gài qián yóu xià yá xiāng duì, ér zhì cǐ zé shàng fēng jù huí hé yǐ.
又西上二里,崖石愈巀嶪jiéyè高峻,对崖亦穹环骈绕,盖前犹下崖相对,而至此则上峰俱回合矣。
yòu shàng yī lǐ, pán yá jiàn běi, yī shí héng guǐ zú xià, ér shàng yá fēi qiān cì kōng, xià yá dào yǐng wú dǐ. dǎo zhě yán:" shàng yá yè jiān, yǒu dòng yuē dà shuǐ, xià yá yè jiān, yǒu dòng yuē gǔ fó." ér sì dì jiē wú lù. dǎo zhě yuē:" cǐ guǐ shí xī cóng shàng yá zhuì xià, héng yā xià dòng zhī shàng, lù wèi zhī sāi." suì yóu guǐ shí zhī xī, pān zhī zhí zhuì, qí xià guǒ yǒu mén nán xiàng, ér shàng bù néng jiàn yě. mén ruò liè xià, gāo ér bù kuò, zhōng fēn sān céng. xià céng zhuì ruò yuān gān kū jǐng, fǔ kuī yǎo hēi ér bú jiàn qí dǐ, xī céng zhì jí yǐ xià, gòu jǔ huǒ dēng ér rù shén shēn, jīn jí fèi dēng wú, bù néng xià yǐ.
又上一里,盘崖渐北,一石横庋足下,而上崖飞骞刺空,下崖倒影无底。导者言:“上崖腋间,有洞曰大水,下崖腋间,有洞曰古佛。”而四睇皆无路。导者曰:“此庋石昔从上崖坠下,横压下洞之上,路为之塞。”遂由庋石之西,攀枝直坠,其下果有门南向,而上不能见也。门若裂罅,高而不阔,中分三层。下层坠若眢yuān干枯井,俯窥杳黑而不见其底,昔曾置级以下,煹gòu举火灯而入甚深,今级废灯无,不能下矣。
zhōng céng fēn bàn pái líng, nèi shēn sān zhàng, shí rùn ér jié, dòng xiá ér lǎng, rú pī wéi jiàn xiè, zuò qí nèi, suí xiá yǐn tiào, zhèng yáo duì hǎi guāng ér dòng mén zhī shàng, yǒu zhōng chuí zhī shí, yǎn rú lóng shǒu dào xuán, bǎo luò sī xiàn zhōng guà. shàng céng zài zhōng dòng yòu yá zhī hòu, pán kōng shàng tòu, wàng pō yǎo tiǎo shēn yuǎn, ér zhōng dòng liǎng yá zhōng xuē, nèi wú cóng shàng.
中层分瓣排棂,内深三丈,石润而洁,洞狭而朗,如披帷践榭,坐其内,随峡引眺,正遥对海光;而洞门之上,有中垂之石,俨如龙首倒悬,宝络丝线中挂。上层在中洞右崖之后,盘空上透,望颇窈窕yǎotiǎo深远,而中洞两崖中削,内无从上。
qí qián mén jiā chù, liǎng yá zhōng còu, zuǒ yá qián xuē, shí hén rú hóu, shǎo qí duān, shǒu dà rú luǎn, kě jiàn hóu shǒu, fēi dù yòu yá, yǐ rù shàng dòng. dàn yòu yá yī cè, zuǒ yá suī zhōng xuán èr chǐ yú, shǒu wú tā yuán, ér hóu shǒu zhī zú, yì jǐn diǎn bàn zhǐ, yuè zhì shén nán, xī yǒu héng bǎn zhī dù, ér jīn wú cóng mì. yú wǎn zhuǎn jiǔ zhī, bù de dù ér xià. dǎo zhě yán:" shù nián qián yī sēng qī cǐ yá jiān, duō zhì fú, gù yǐ' gǔ fó' míng, zì sēng qù fú yí, qí dié jí jià tī, yì fèi wú cún, jīn suì bù jué bì sè." yú wèi bù bì sè bù qí yě. nǎi fù shàng guǐ shí, cóng qí mén mén yá shàng. yá yì jìn xì chéng mén, mén yì nán xiàng, gāo ér bù kuò, yǔ xià dòng tóng, dàn wú qí céng dié zhī yì. zuǒ shí piàn xià chuí, jī zhī zuò zhōng qiāo shēng?
其前门夹处,两崖中凑,左崖前削,石痕如猴,少wán其端,首大如卵,可践猴首,飞度右崖,以入上洞。但右崖欹侧,左崖虽中悬二尺余,手无他援,而猴首之足,亦仅点半趾,跃陟甚难,昔有横板之度,而今无从觅。余宛转久之,不得度而下。导者言:“数年前一僧栖此崖间,多置佛,故以‘古佛’名,自僧去佛移,其叠级架梯,亦废无存,今遂不觉闭塞。”余谓不闭塞不奇也。乃复上庋石,从其门扪崖上。崖亦进隙成门,门亦南向,高而不阔,与下洞同,但无其层叠之异。左石片下垂,击之作钟敲声?
běi xiàng rù sān zhàng, xiá qióng ér niè zhī shàng, yǒu wā dāng hòu bì zhī bàn, wài sǒng shí piàn, zhōng rú jī xì fěn jiù, yǐ shǒu mō zhī, nèi yuán ér dǐ píng, nǎi tiān chéng zhù quán zhī qì yě. qí shàng yǒu bái hén zì dòng dǐng xià chuí zhōng, rú yù lóng dào yǐng, nǎi dī shuǐ zhī hén jiù cè yǒu bái cí yī, nǎi xī rén zhì yǐ yǐn shuǐ zhě.
北向入三丈,峡穷而蹑之上,有洼当后壁之半,外耸石片,中如齑jī细粉臼,以手摸之,内圆而底平,乃天成贮泉之器也。其上有白痕自洞顶下垂中,如玉龙倒影,乃滴水之痕臼侧有白磁一,乃昔人置以饮水者。
guān wán jì jiǔ, nǎi fù xià guǐ shí. dǎo zhě nǎi qǔ qiáo hòu xiá qù, yú nǎi réng xún yá dōng xià.
观玩既久,乃复下庋石。导者乃取樵后峡去,余乃仍循崖东下。
sān sī, dāng nán yá zhī kǒu, lù jiāng zhuǎn běi, jiàn qí cè yì yǒu xiǎo qí, dōng xiàng cǎo shí jiān, kě miǎn běi xíng zhī yū, nǎi suí zhī xià. qí xià shén jùn, lù lǚ duàn lǚ xù.
三思,当南崖之口,路将转北,见其侧亦有小岐,东向草石间,可免北行之迂,乃随之下。其下甚峻,路屡断屡续。
dōng xià sān lǐ, nǎi zhé ér nán, yòu píng xià sān lǐ, nǎi jí lù, dù dōng chū zhī jiàn.
东下三里,乃折而南,又平下三里,乃及麓,渡东出之涧。
jiàn nán yǒu jù shí gāo qióng, mù zhě duō jù qí shàng, jiàn yú zì běi yá xià, zhēng chān tiào zhī, bù zhī wèi hé xǔ rén yě. yòu nán yī lǐ bàn, jí zhōu chéng cūn hòu, nǎi dōng chū bàn lǐ, rù jiā lù zhī qú, zé lóng shǒu guān lái dà dào yě. shí fù yǐ něi, wèn qù yú chéng dào shàng liù shí lǐ, jí jié jué ér qū. yáo wàng ěr hǎi dōng wān, cāng shān xī liè, shí jiǔ fēng suī bǐ jiān lián mèi, ér dà shì yòu zhōng fēn liǎng chóng. běi zhòng zì lóng shǒu ér nán zhì hóng guī, qí zhī dōng tuō ér chū, yòu cóng hóng guī hòu zài qǐ wèi nán zhòng, zì wú wéi ér nán zhì lóng wěi guān, qí zhī nǎi jǐn. hóng guī zhī hòu, jí yǒu xiá xī běi tōng huā diān hóng guī zhī qián, qí zhī dōng chū zhě wèi mǒu cūn, yòu dōng cuò ér zhí kàn ěr hǎi zhōng, wèi é bí zuǐ, jí luó chà shí yě.
涧南有巨石高穹,牧者多踞其上,见余自北崖下,争觇眺之,不知为何许人也。又南一里半,及周城村后,乃东出半里,入夹路之衢,则龙首关来大道也。时腹已馁,问去榆城道尚六十里,亟竭蹶而趋。遥望洱海东湾,苍山西列,十九峰虽比肩连袂,而大势又中分两重。北重自龙首而南至洪圭,其支东拖而出,又从洪圭后再起为南重,自无为而南至龙尾关,其支乃尽。洪圭之后,即有峡西北通花甸;洪圭之前,其支东出者为某村,又东错而直瞰洱海中,为鹅鼻嘴,即罗刹石也。
bù tè shān cóng cǐ dié liǎng chóng, ér hǎi yì jiè wèi liǎng chóng yān. shí sān lǐ, guò mǒu cūn zhī xī, xī zhān yǒu lù dēng shān, wèi huā diān dào, dōng zhān mǒu cūn, jū lú shén fù. yòu nán yú dōng tuō zhī gāng, sì lǐ, guò èr pù, yòu shí wǔ lǐ ér guò tóu pù, yòu shí sān lǐ ér zhì sān tǎ sì. rù dà kōng shān fáng, zé hé cháo ā tóng qí yòu zǐ xiāng wàng yú mén. sēng jué zōng chū jiǔ wò jī ér hòu fàn. yè jiān cháo ā chū sì, pái huái tǎ xià, jù qiáo ér zuò, sōng yīn tǎ yǐng, yǐn xiàn yú xuě hén yuè sè zhī jiān, lìng rén shén sī qiǎo rán.
不特山从此叠两重,而海亦界为两重焉。十三里,过某村之西,西瞻有路登山,为花甸道,东瞻某村,居庐甚富。又南逾东拖之冈,四里,过二铺,又十五里而过头铺,又十三里而至三塔寺。入大空山房,则何巢阿同其幼子相望于门。僧觉宗出酒沃饥而后饭。夜间巢阿出寺,徘徊塔下,踞桥而坐,松阴塔影,隐现于雪痕月色之间,令人神思悄然。