shí èr rì jué zōng jù qí qiè cān, hòu hé jūn tóng wèi qīng bì xī yóu. chū sì jí nán xiàng xíng, sān lǐ, guò xiǎo zhǐ fáng, yòu nán guò dà zhǐ fáng. qí dōng jí jùn chéng zhī xī mén, qí xī shān xià jí yǎn wǔ chǎng. yòu nán yī lǐ bàn, guò shí mǎ quán. quán yī fāng zài pō ào jiān, shuǐ cóng cǐ yì chū, féng yuán chéng wèi qí qīng liè bù jiǎn huì shān. zhòu wèi fāng chí, qí shàng yǒu fèi zhǐ, jiē qí yí yě.
十二日觉宗具骑挈餐,候何君同为清碧溪游。出寺即南向行,三里,过小纸房,又南过大纸房。其东即郡城之西门,其西山下即演武场。又南一里半,过石马泉。泉一方在坡坳间,水从此溢出,冯元成谓其清洌不减慧山。甃为方池,其上有废址,皆其遗也。
zhì yún:" quán zhōng luò rì zhào jiàn yǒu shí mǎ, gù míng." yòu nán bàn lǐ, wèi yī tǎ sì, qián yǒu zhū gě cí bìng shū yuàn. yòu nán guò zhōng hé yù jú èr fēng. liù lǐ, dù yī xī, pō dà. yòu nán, yǒu fēng dōng huán ér xià. yòu èr lǐ, pán fēng gāng zhī nán, nǎi xī xiàng mì xiǎo jìng rù xiá. xiá zhōng xī wàng, zhòng fēng yǎn tóng" yǎn" yìng, zuì gāo yī fēng dāng qí hòu, yǒu xuě hén yī pài, dú gāo chuí rú pǐ liàn jiè qīng shān, yǒu xī cóng xiá zhōng dōng zhù, jí qīng bì zhī xià liú yě. cóng xī běi niè gāng xī shàng, èr lǐ, yǒu mǎ liè zài zuǒ gāng zhī shàng, wèi ruǎn shàng bīn zhī mù. cóng qí hòu xī èr lǐ, niè jùn líng yá.
《志》云:“泉中落日照见有石马,故名。”又南半里,为一塔寺,前有诸葛祠并书院。又南过中和、玉局二峰。六里,渡一溪,颇大。又南,有峰东环而下。又二里,盘峰冈之南,乃西向觅小径入峡。峡中西望,重峰罨同“掩”映,最高一峰当其后,有雪痕一派,独高垂如匹练界青山,有溪从峡中东注,即清碧之下流也。从溪北蹑冈西上,二里,有马鬣在左冈之上,为阮尚宾之墓。从其后西二里,蹑峻凌崖。
qí yá gāo qióng xī shàng, yǔ duì yá pián xiāng duì tū rú mén, shàng sǒng xià xuē, xī pò qí zhōng chū.
其崖高穹溪上,与对崖骈pián相对突如门,上耸下削,溪破其中出。
cóng cǐ yǐ nèi, xī qiàn yú xià, yá jiā yú shàng, jù bī zè shēn yǎo. lù yuán yá duān, āi běi fēng xī rù, yī lǐ yú, mǎ bù kě xíng, nǎi lìng cóng zhě shǒu mǎ xī cè, gù pū yì zhǐ yān.
从此以内,溪嵌于下,崖夹于上,俱逼仄深窅。路缘崖端,挨北峰西入,一里余,马不可行,乃令从者守马溪侧,顾仆亦止焉。
yú yǔ cháo ā fù zǐ tóng liǎng sēng sù xī rù. lǚ shè qí nán běi, yī lǐ, yǒu jù shí dūn jiàn páng, liǎng yá chán shí, jù duī xuē rú jiā.
余与巢阿父子同两僧溯溪入。屡涉其南北,一里,有巨石蹲涧旁,两崖巉石,俱堆削如夹。
xī tiào nèi mén shuāng sǒng, zhōng pī, jǐn rú yī xiàn, hòu fēng chuí xuě zhèng dāng qí zhōng, yǎn yìng céng dié, rú guà fú zhōng chuí, yōu yì shū shén. jué zōng zhé jiě kuāng zhuó jiǔ, fán sān quàn chóu. fù xī bàn lǐ, qí shuǐ dǎo xiá xiè shí jiān, shí sè guāng nì, wén lǐ càn rán, pō ráo yān yún zhī zhì. yú shì pán yá ér shàng, yī lǐ yú, běi fēng shāo kāi, dé gāo qióng zhī píng. yòu xī bàn lǐ, zì píng xī xià, fù yǔ jiàn yù. xún jiàn xī xiàng bàn lǐ, zhí bī jiā mén xià, zé shuǐ cóng mén zhōng tū yá xià zhuì, qí gāo zhàng yú, ér xià wèi chéng tán. tán guǎng èr zhàng yú, bō guāng yíng yìng, bù jué qí shēn, ér tū yá zhī cáo, wèi shuǐ suǒ gǔ, gāo suī zhàng yú, nì huá bù kě zhe zú. shí yú xiá xī xì zhī bù jué, jiàn èr sēng yǐ yú shàng yá, ér hé fù zǐ yù cóng jiàn běi shàng, yú dú zài tán shàng mì lù bù dé. suì niè fēng cáo, yǔ shuǐ zhēng dào, wèi shí huá zú, yǔ shuǐ jù xià, qīng zhù tán zhōng, shuǐ jí qí xiàng. jí yuè ér chū, jù shí jiǎo yī. pān běi yá, dēng qí shàng, xià kàn yú shī zú zhī cáo, suī gāo zhàng yú, qí shàng cáo dào, qū zhé rú xuē, nì huá yóu shén jí shàng yǒu chū céng, qí zhōng shēng jiàng, gèng wú kě jiē yě.
西眺内门双耸,中劈,仅如一线,后峰垂雪正当其中,掩映层叠,如挂幅中垂,幽异殊甚。觉宗辄解筐酌酒,凡三劝酬。复西半里,其水捣峡泻石间,石色光腻,文理灿然,颇饶烟云之致。于是盘崖而上,一里余,北峰稍开,得高穹之坪。又西半里,自坪西下,复与涧遇。循涧西向半里,直逼夹门下,则水从门中突崖下坠,其高丈余,而下为澄潭。潭广二丈余,波光莹映,不觉其深,而突崖之槽,为水所汩,高虽丈余,腻滑不可着足。时余狎嬉戏之不觉,见二僧已逾上崖,而何父子欲从涧北上,余独在潭上觅路不得。遂蹑峰槽,与水争道,为石滑足,与水俱下,倾注潭中,水及其项。亟跃而出,踞石绞衣。攀北崖,登其上,下瞰余失足之槽,虽高丈余,其上槽道,曲折如削,腻滑尤甚;即上有初层,其中升降,更无可阶也。
zài yú xī yá, xià qù qí nèi yǒu tán, fāng guǎng gè èr zhàng yú, qí sè chún lǜ, yàng guāng fú dài, zhào yào yá gǔ, wǔ rì shè qí zhōng, jīn bì jiāo dàng, guāng guài de wèi zēng yǒu. tán sān miàn shí bì huán wō, nán běi èr miàn shí mén zhī bì, qí gāo cān tiān, hòu miàn jí xiá dǐ zhī shí, gāo yì èr sān zhàng ér jiǎo qiàn sǎng tū sǎng yīn yuán yì zhǐ rén de nǎo mén zǐ, cǐ jù de yì sī shì shí tou xià bù xiāng qiàn, ér shàng bù què tū chū shēn zhāng, xià yǔ liǎng páng lián wèi yī shí, ruò pōu bàn àng, bìng wú xiān xì tòu shuǐ tán zhōng, ér tū sǎng zhī shàng, rú yán fù tán zhě, yì wú dī lì pāo yá xià zhuì ér shuǐ zì tán zhōng zhé dōng miàn ér yì, hōng dǎo cáo dào, rú lóng pò xiá. yú cóng yá duān fǔ ér jiàn zhī, jí pān yá xià zhuì, jù shí zuò tán shàng, bù tè yǐng kōng rén xīn, jué yī háo yī kǒng, wú bù yíng chè.
再逾西崖,下觑其内有潭,方广各二丈余,其色纯绿,漾光浮黛,照耀崖谷,午日射其中,金碧交荡,光怪得未曾有。潭三面石壁环窝,南北二面石门之壁,其高参天,后面即峡底之石,高亦二三丈;而脚嵌颡突颡音sāng原意指人的脑门子,此句的意思是石头下部相嵌,而上部却突出伸张,下与两旁联为一石,若剖半盎,并无纤隙透水潭中,而突颡之上,如檐覆潭者,亦无滴沥抛崖下坠;而水自潭中辄东面而溢,轰倒槽道,如龙破峡。余从崖端俯而见之,亟攀崖下坠,踞石坐潭上,不特影空人心,觉一毫一孔,无不莹彻。
jí jiě shī yī pù shí shàng, jiù liú zhuó zú, jiù rì pù bèi, lěng kān dí fán, nuǎn ruò xié kuàng sī mián, nuǎn huo dé xiàng guǒ zhe sī mián. hé jūn fù zǐ yì bǎi jì yuán pān yuán xiǎn zhì, xiāng jiào qí jué.
亟解湿衣曝石上,就流濯足,就日曝背,冷堪涤烦,暖若挟纩kuàng丝棉,暖和得像裹着丝棉。何君父子亦百计援攀援险至,相叫奇绝。
jiǔ zhī, yá rì xī yìng, yī yì jiàn gàn, nǎi pī yī fù dēng yá duān, cóng qí shàng fù xī bī xiá mén, jí tán zuǒ huán yá zhī shàng. qí běi yǒu fù yá guǐ kōng, kě dāng tíng xiè zhī qì, qián yǒu dì rú zhǎng, píng zhòu ruò tái, kě xià kàn chéng tán, ér xiǎn bī bù néng quán jiàn. jì qián, yú yù cóng qí nèi zài qióng mén nèi èr tán, yǐ dēng xuán xuě zhī fēng. hé jūn bèi bù néng cóng, yì bù néng zǔ, dàn yún:" yú bèi dāng chū dài yú xiū mǎ chù." yú suì zhuǎn běi yá zhōng chuí chù, xī xiàng zhí shàng. yī lǐ, dé dōng lái zhī dào, zì gāo qióng zhī píng lái, zūn zhī qū zhé xī shàng, shén jùn. yī lǐ yú, yú xiá mén běi dǐng, fù píng xíng ér xī bàn lǐ, qí nèi liǎng yá shí bì, fù gāo pián jiā qǐ, mén nèi shàng liú zhī jiàn, réng xià qiàn shēn dǐ. lù bàng běi yá, xuē bì wú hén, bù néng qián dù, nǎi yǐ shí tiáo yuán yá jià kōng, dù wèi zhàn dào zhě sì wǔ zhàng, shì míng yáng qiáo, yì yuē xiān qiáo. qiáo zhī xià, zhèng mén nèi zhī dì èr tán suǒ huì, wèi shí suǒ kuī bì, bù jí jiàn. dù qiáo běi, yǒu dié shí tiē bì jiān. shāo běi, dié shí fù běi duàn, nǎi chèn qí jí nán zhuì jiàn dǐ. dǐ yǒu xiǎo shuǐ, shé xíng kuài shí jiān, nǎi xī zì dì yī tán zhù dì èr tán zhě. shí dì èr tán yǐ guò ér bù zhī, zhǐ wàng jiàn zhōng xī qù, liǎng yá yòu pián duì rú mén, mén xià yòu liǎng jù shí jiā zhì, shàng yǒu shí píng fù rú wū ér sāi qí hòu, fù wū zhī xià, yòu shuǐ zhū qí zhōng, yì chéng bì yuān tíng shēn shuǐ tán, ér dà bù jí wài tán zhī bàn.
久之,崖日西映,衣亦渐干,乃披衣复登崖端,从其上复西逼峡门,即潭左环崖之上。其北有覆崖庋空,可当亭榭之憩,前有地如掌,平甃若台,可下瞰澄潭,而险逼不能全见。既前,余欲从其内再穷门内二潭,以登悬雪之峰。何君辈不能从,亦不能阻,但云:“余辈当出待于休马处。”余遂转北崖中垂处,西向直上。一里,得东来之道,自高穹之坪来,遵之曲折西上,甚峻。一里余,逾峡门北顶,复平行而西半里,其内两崖石壁,复高骈夹起,门内上流之涧,仍下嵌深底。路傍北崖,削壁无痕,不能前度,乃以石条缘崖架空,度为栈道者四五丈,是名阳桥,亦曰仙桥。桥之下,正门内之第二潭所汇,为石所亏蔽,不及见。度桥北,有叠石贴壁间。稍北,叠石复北断,乃趁其级南坠涧底。底有小水,蛇行块石间,乃西自第一潭注第二潭者。时第二潭已过而不知,只望涧中西去,两崖又骈对如门,门下又两巨石夹峙,上有石平覆如屋而塞其后,覆屋之下,又水潴其中,亦澄碧渊渟tíng深水潭,而大不及外潭之半。
qí hòu sāi bì zhī shàng, shuǐ cóng shàng jiàn chuí xià, qí shēng chán chán bù jué, ér qián cóng kuài shí jiān dōng zhù èr tán yǐ. yú jí yú xī shàng, suì cóng jiàn zhōng lì kuài shí ér shàng.
其后塞壁之上,水从上涧垂下,其声潺潺不绝,而前从块石间东注二潭矣。余急于西上,遂从涧中历块石而上。
jiàn zhōng yú shì wú xiān liú, rán kuài shí jīng chōng dí zhī yú, bù tè wú wū rǎn, ér gèng guāng nì, xiǎo zhě jiàn zhī, jù zhě pān zhī, gèng jù zhě zé zhuǎn jiā ér tī zhī. shàng zhǔ liǎng yá, wēi chù zhí jiā, mí jí xióng lì. jiàn shàng èr lǐ, jiàn shí gāo qióng, huá bù néng shàng, nǎi cóng běi yá zhuǎn zhì qìng zhōng. yá gēn yǒu xiǎo lù, wèi mì qìng suǒ yì, pī zhī ér xíng. yòu èr lǐ, wén rén shēng zài jué bì xià, nǎi qiáo zhě shí kū zhī yú cǐ, kǔn fù jiāng fǎn, jiàn yú, yán qián yǐ wú lù, bù fù kě yú. yú bù xìn, gèng cóng cóng huáng zhú lín zhōng pī dǒu ér xī shàng. qí chù zhú xíng jiàn dà, yì jiàn mì, lù duàn wú hén.
涧中于是无纤流,然块石经冲涤之余,不特无污染,而更光腻,小者践之,巨者攀之,更巨者则转夹而梯之。上瞩两崖,危矗直夹,弥极雄厉。渐上二里,磵石高穹,滑不能上,乃从北崖转陟箐中。崖根有小路,为密箐所翳,披之而行。又二里,闻人声在绝壁下,乃樵者拾枯枝于此,捆缚将返,见余,言前已无路,不复可逾。余不信,更从丛篁竹林中披陡而西上。其处竹形渐大,亦渐密,路断无痕。
yú mǎng fèn lì pī kāi pì zhī yì zhī, qù jīn jiě fú, pān zhú wèi huán cū shéng.
余莽奋力披开辟之意之,去巾解服,攀竹为絙gēng粗绳。
fù yú lǐ yú, qí xià hè dǐ zhī jiàn, yòu huán zhuǎn ér běi, yǔ chuí xuě hòu fēng, yòu jiè wèi liǎng chóng, wú cóng jìng shēng. wén qīng bì jiàn yǒu lù, kě yú hòu lǐng tōng yàng bì, qǐ shàng dāng cóng jiàn zhōng lì kuài yé?
复逾里余,其下壑底之涧,又环转而北,与垂雪后峰,又界为两重,无从竟升。闻清碧涧有路,可逾后岭通漾濞,岂尚当从涧中历块耶?
shí yǐ xià wǔ, fù něi shén, nǎi jí xià zé fù chú zhī qiáo, yóu pú fú qìng zhōng.
时已下午,腹馁甚,乃亟下;则负刍之樵,犹匍匐箐中。
suì cóng jiù dào wǔ lǐ, guò dì yī tán, suí shuǐ ér qián, guān dì èr tán. qí tán dāng jiā mén bī shù zhī nèi, zuǒ yá jí yáng qiáo gāo héng yú shàng, nǎi cóng tán zuǒ pān dēng xì, shàng yáng qiáo, yú dōng lǐng ér xià. sì lǐ zhì gāo qióng zhī píng, wàng xī jiàn zhī tán, yǐ wú rén jī, jí dōng xià yán xī chū, sān lǐ zhì xiū mǎ chù. hé jūn bèi yǐ qù, dú liú gù pū shǒu fàn yú cǐ, suì chuài zhī dōng chū. sān lǐ bàn, guò ruǎn mù, cóng mù yòu xià dù jiàn, yóu jiàn nán dōng xiàng shàng lǐng. lù dāng nán yú gāo lǐng, nǎi wèi gǎn tōng jiān dào yú dōng yú qí yú zhī, sān lǐ, xià zhì dōng lù zhī bàn.
遂从旧道五里,过第一潭,随水而前,观第二潭。其潭当夹门逼束之内,左崖即阳桥高横于上,乃从潭左攀蹬隙,上阳桥,逾东岭而下。四里至高穹之坪,望西涧之潭,已无人迹,亟东下沿溪出,三里至休马处。何君辈已去,独留顾仆守饭于此,遂啜之东出。三里半,过阮墓,从墓右下渡涧,由涧南东向上岭。路当南逾高岭,乃为感通间道;余东逾其余支,三里,下至东麓之半。
mù zhě zhǐ gǎn tōng dào, xū xī nán yú gāo jí nǎi dé, fù zhé ér xī nán shàng jī, wàng yá ér dēng, jìng wú lù kě xún yě.
牧者指感通道,须西南逾高脊乃得,复折而西南上跻,望崖而登,竟无路可循也。
èr lǐ, dēng lǐng tóu, nǎi xún lǐng nán xī xíng. sān lǐ, nǎi shāo xià, dù yī xiá, zhuǎn ér nán, sōng guì yì yī xíng róng shù mù yǎn yìng zhī zhuàng, guì:, shì yī zhǒng cháng lǜ qiáo mù, jìng yǔ zhǐ gāo kōng míng jìng gāo xià, shì wèi dàng shān, ér gǎn tōng sì zài qí zhōng yān.
二里,登岭头,乃循岭南西行。三里,乃稍下,度一峡,转而南,松桧翳依形容树木掩映之状,桧:guì,是一种常绿乔木,净宇指高空明净高下,是为宕山,而感通寺在其中焉。
gài sān tǎ gǎn tōng, gè yǒu sēng lú sān shí liù fáng, ér sān tǎ liè yú liǎng páng, zǒng yǐ sì qián shān mén wèi chū rù gǎn tōng suí yá zhú zhè lǐ wèi suí zhī yì lín, gè wèi yī yuàn, wú shān mén zǒng shè, ér zhèng diàn suǒ zài, yǔ zhū fáng děng, zhèng diàn zhī fāng zhàng yǒu dà yún táng, zhòng shí hé jūn bèi bù zhī zhǐ yú hé suǒ, fāng zhú fáng tàn wèn.
盖三塔、感通,各有僧庐三十六房,而三塔列于两旁,总以寺前山门为出入;感通随崖逐这里为随之意林,各为一院,无山门总摄,而正殿所在,与诸房等,正殿之方丈有大云堂,众时何君辈不知止于何所,方逐房探问。
zhōng yī fáng yuē bān shān, nǎi yáng shēng yān xiě yùn lóu gù zhǐ, chū wén hé jūn yù zhǐ cǐ, guò qí mén, fāng jiàn jiào shè fǎ yú qián, zhī bì bù zài, jí bù wèn ér qù. hòu yǒu rén zhuī zhì, liú hái qí fáng. yú gào yǐ yù mì tóng háng zhě, qí rén yuē:" yú zhī qí suǒ zhǐ, bì kuǎn zhāi ér hòu xíng." yú shì qí mào, sì céng bàn miàn bàn mò shēng, bàn shú xī, ér wàng cóng hé chǔ, dì shěn zhī, zhī wèi wáng gēng yú, nǎi wèi hóu zhī zǐ, wèi dà lǐ xiáng shēng xiáng xué xiào, xiáng shēng jí xué shēng, xiàng céng yú dà jué sì huì yú biàn zhōu shī chù zhě yě. jīn yǐ qí zǔ mǔ jì chén, suí qí fù lái xiū niān yú cǐ, jiàn yú guò, gù fù zǐ xiāng shěn zhī xī, ér wǎn liú yú fàn yān. fàn jiān, hé jūn yì lìng sēng lái zhāo. jì fàn ér mù, suì tóng zhāo zhě guò dà yún táng qián běi shàng, dé hé jūn suǒ zhǐ jìng shì, fù yǔ zhī xí dì ér yǐn. yè yuè bù rú qián rì zhī jiǎo.
中一房曰斑山,乃杨升阉写韵楼故址,初闻何君欲止此,过其门,方建醮设法于前,知必不在,及不问而去。后有人追至,留还其房。余告以欲觅同行者,其人曰:“余知其所止,必款斋而后行。”余视其貌,似曾半面半陌生,半熟悉,而忘从何处,谛审之,知为王赓虞,乃卫侯之子,为大理庠生庠xiáng学校,庠生即学生,向曾于大觉寺会于遍周师处者也。今以其祖母忌辰,随其父来修蔫于此,见余过,故父子相谂shěn知悉,而挽留余饭焉。饭间,何君亦令僧来招。既饭而暮,遂同招者过大云堂前北上,得何君所止静室,复与之席地而饮。夜月不如前日之皎。
shí sān rì yǔ hé jūn tóng fù zhāi bié fáng, yīn biàn tàn zhū yuàn. shí shān juān huā shèng kāi, gè yuàn wú bù càn rán. zhōng tíng yuàn wài, qiáo sōng xiū zhú, jiān yǐ chá shù. shù jiē gāo sān sì zhàng, jué yǔ guì xiāng sì, shí fāng cǎi zhāi, wú bù jià tī shēng shù zhě. chá wèi pō jiā, chǎo ér fù pù, bù miǎn yǒu hēi. yǐ rù zhèng diàn, chū mén yì hóng chǎng. diàn qián yǒu shí tíng, zhōng lì wǒ tài zǔ gāo huáng dì jí míng tài zǔ zhū yuán zhāng cì sēng wú jí guī yún nán shī shí bā zhāng, qián hòu yǒu yù bá.
十三日与何君同赴斋别房,因遍探诸院。时山鹃花盛开,各院无不灿然。中庭院外,乔松修竹,间以茶树。树皆高三四丈,绝与桂相似,时方采摘,无不架梯升树者。茶味颇佳,炒而复曝,不免黝黑。已入正殿,出门亦宏敞。殿前有石亭,中立我太祖高皇帝即明太祖朱元璋赐僧《无极归云南诗》十八章,前后有御跋。
cǐ sēng zì yún nán rù cháo, yǐ bái mǎ chá shù xiàn, gāo huáng dì lín xuān jiàn zhī, ér mǎ sī huā kāi, suì méng hòu juàn. hòu cóng dà jiāng hái gù tǔ, dì qīn sǎ tiān pā, yǐ jiāng xíng suǒ guò, gè fù yī shī sòng zhī, yòu lìng zhū hàn lín dà chén jiē zuò shī sòng guī. jīn chén hàn yuán yì zhǐ dì wáng gōng diàn, hòu zuò wéi dì wáng dài chēng, zhè lǐ dài zhǐ zhū yuán zhāng yǐ bù cún, ér shī bēi yóu dāng shí suǒ juān zhě.
此僧自云南入朝,以白马、茶树献,高皇帝临轩见之,而马嘶花开,遂蒙厚眷。后从大江还故土,帝亲洒天葩,以江行所过,各赋一诗送之,又令诸翰林大臣皆作诗送归。今宸翰原意指帝王宫殿,后作为帝王代称,这里代指朱元璋已不存,而诗碑犹当时所镌者。
lǐ zhōng xī dà lǐ jùn zhì, yǐ kuí zhāng zhǐ huáng dì shǒu bǐ bù kě yǔ wén xiàn tóng jí, jìng bù zhī lù.
李中谿《大理郡志》,以奎章指皇帝手笔不可与文献同辑,竟不之录。
rán qí wén xiàn mén zhōng yì yǒu yù zhì wén, hé dú shī ér bù kě tóng jí yé?
然其文献门中亦有御制文,何独诗而不可同辑耶?
diàn dōng xiàng, dà yún táng zài qí běi.
殿东向,大云堂在其北。
sēng wèi yuè míng shè zhāi.
僧为瀹茗设斋。
yǐ nǎi yóu sì hòu xī xiàng dēng lǐng, mì bō luó yán.
已乃由寺后西向登岭,觅波罗岩。
sì hòu yǒu dēng shān dà dào èr yī zhí shàng xī běi, yóu qīng bì xī nán fēng shàng, shí wǔ lǐ ér zhì xiǎo fó guāng zhài, yí yǔ zuó qīng bì xī zhōng suǒ wàng xuě hén zhōng xuán chù xiāng jìn, jí hòu shān suǒ wèi bǐ jià shān zhī dōng fēng yǐ yī fēn qí xiàng xī nán, sù sì nán dì shí jiǔ jiàn zhī xiá, běi xíng liù lǐ ér zhì bō luó yán.
寺后有登山大道二;一直上西北,由清碧溪南峰上,十五里而至小佛光寨,疑与昨清碧溪中所望雪痕中悬处相近,即后山所谓笔架山之东峰矣;一分岐向西南,溯寺南第十九涧之峡,北行六里而至波罗岩。
bō luó yán zhě, xī yǒu zhào bō luó qī cǐ, zhāo xī lǐ fó, yìn èr zú jī yú fāng shí shàng, gù hòu rén jí yǐ" bō luó" míng. bō luó zhě, nǎi cǐ fāng yǒu jiā dào rén zhī chēng. qí shí jīn yí dà diàn zhōng wèi bài tái.
波罗岩者,昔有赵波罗栖此,朝夕礼佛,印二足迹于方石上,故后人即以“波罗”名。波罗者,乃此方有家道人之称。其石今移大殿中为拜台。
shí yú yǔ hé jūn qiáo zǐ qí ér xíng.
时余与何君乔梓骑而行。
lí sì jí wú shù, qí shān tóng rán. yī lǐ, yóu qí xiàng xī nán dēng. sì lǐ, yú lǐng ér xī, qí lǐng yì nán yǔ duì shān jiā jiàn wèi mén zhě.
离寺即无树,其山童然。一里,由岐向西南登。四里,逾岭而西,其岭亦南与对山夹涧为门者。
jiàn dǐ shuǐ xì, bù jí qīng bì, ér nèi xiá shāo kāi, yì xún běi shān xī rù. yòu yī lǐ, běi shān yǒu shí héng dié chéng yán, nán lín shēn hè. hè zhī xī nán, dà shān qián bào, rú píng chā tiān, ér jiān fēng chǐ chǐ liè qí shàng, yáo shù zhī, yì dé shí jiǔ, yòu cāng shān zhī jù tǐ ér wēi zhě. yán zhī xī, yǒu sēng gòu shì sān yíng, tíng qián dié shí míng jìng, yǐn shuǐ yī kān zhù yán shí xià, yì ráo yōu rén zhī zhì. sēng yuè míng zhì miàn wèi ěr yǐ dàn kè. jiǔ zhī nǎi bié.
涧底水细,不及清碧,而内峡稍开,亦循北山西入。又一里,北山有石横叠成岩,南临深壑。壑之西南,大山前抱,如屏插天,而尖峰齿齿列其上,遥数之,亦得十九,又苍山之具体而微者。岩之西,有僧构室三楹,庭前叠石明净,引水一龛贮岩石下,亦饶幽人之致。僧瀹茗炙面为饵以啖客。久之乃别。
cóng jiù lù liù lǐ, guò dà yún táng, shí jué zōng xiāng dài yú bān shān, nǎi fù rù ér guān xiě yùn lóu. lóu yǐ fēi gù wù, jīn shān mén yǒu yī lóu, chā kě yǐ cún jī. wèn shēng ān yí mò, shàng yǒu èr biǎn tōng" piān", sì sēng kǒng sǔn bō, cáng ér bù jiē yě. sēng fù jù zhāi, qiáng tūn yī yú ér bié.
从旧路六里,过大云堂,时觉宗相待于斑山,乃复入而观写韵楼。楼已非故物,今山门有一楼,差可以存迹。问升庵遗墨,尚有二扁通“篇”,寺僧恐损剥,藏而不揭也。僧复具斋,强吞一盂而别。
qí qián yǒu lóng nǚ shù.
其前有龙女树。
shù cóng gēn fēn tǐng sān sì dà zhū, gè gāo sān sì zhàng, yè zhǎng èr cùn bàn, kuò bàn zhī, ér lǜ rùn yǒu guāng, huā bái, dà yú yù lán, yì mù lián zhī lèi ér yì qí míng. shí huā yì yǐ xiè, zhǐ cún shù duǒ zài shù miǎo jí shù shāo, ér gāo bù kě zhé, yú jǐn zhé qí kōng zhī yǐ xíng.
树从根分挺三四大株,各高三四丈,叶长二寸半,阔半之,而绿润有光,花白,大于玉兰,亦木莲之类而异其名。时花亦已谢,止存数朵在树杪即树梢,而高不可折,余仅折其空枝以行。
yú shì dōng xià pō, wǔ lǐ, dōng chū dà dào, yǒu èr xiǎo tǎ zhì ér jiā dào suǒ chū dà dào, jí lóng wěi guān dá jùn chéng zhě yě. qí nán yǒu xiǎo cūn yuē shàng mù, qù jùn shàng shí lǐ. nǎi zūn dào běi xíng, guò qī lǐ wǔ lǐ èr qiáo, ér rù dà lǐ jùn chéng nán mén.
于是东下坡,五里,东出大道,有二小塔峙而夹道;所出大道,即龙尾关达郡城者也。其南有小村曰上睦,去郡尚十里。乃遵道北行,过七里、五里二桥,而入大理郡城南门。
jīng dà jiē ér běi, guò gǔ lóu, yù lǚ mèng xióng shǐ zhě, zhī mèng xióng bù lái, ér nǎi láng tā de ér zi, nǎi jí" tā" yǐ zhì.
经大街而北,过鼓楼,遇吕梦熊使者,知梦熊不来,而乃郎他的儿子,乃即“他”已至。
yǐ mù bù jí wǎng.
以暮不及往。
nǎi chū běi mén, guò diào qiáo ér běi, zhé ér xī běi èr lǐ, rù dà kōng shān fáng ér sù.
乃出北门,过吊桥而北,折而西北二里,入大空山房而宿。
shí sì rì guān shí yú sì nán shí gōng jiā, hé jūn yǔ yú gè yǐ bǎi qián shì yī xiǎo fāng. hé jūn suǒ qǔ zhě, yǒu fēng luán diǎn zhuì zhī miào yú qǔ qí hēi bái míng biàn ér yǐ.
十四日观石于寺南石工家,何君与余各以百钱市一小方。何君所取者,有峰峦点缀之妙;余取其黑白明辨而已。
yīn yǔ hé jūn biàn yóu sì diàn. shì sì zài dì shí fēng zhī xià, táng kāi yuán zhōng jiàn, míng chóng shèng. sì qián sān tǎ dǐng lì, ér zhōng tǎ zuì gāo, xíng fāng, lèi shí èr céng, gù jīn míng wéi sān tǎ. tǎ sì páng jiē gāo sōng cān tiān. qí xī yóu shān mén ér rù, yǒu zhōng lóu yǔ sān tǎ duì, shì jí xióng zhuàng ér sì bì yǐ tuí, yán wǎ bàn tuō, yǐ jí jí yǐ. lóu zhōng yǒu zhōng jí dà, jìng kě zhàng yú, ér hòu jí chǐ, wèi méng shì shí jí nán zhào tǒng zhì shí qī zhù, qí shēng wén kě bā shí lǐ. lóu hòu wèi zhèng diàn, diàn hòu luó liè zhū bēi, ér zhōng xī suǒ lēi huáng huá lǎo rén shū sì bēi jù zài yān. qí hòu wèi yǔ zhū guān yīn diàn, nǎi lì xiàng zhù tóng ér chéng zhě, gāo sān zhàng. zhù shí fēn sān jié wèi fàn, jiān yǐ xià xiān zhù jiù ér tóng yǐ wán, hū tiān yù tóng tiān shàng xià tóng yǔ rú zhū, zhòng gòng jū ér róng zhī, qià chéng qí shǒu, gù yǒu cǐ míng. qí zuǒ yòu huí láng zhū xiàng yì shén zhěng, ér láng qīng bù néng bì yān. zì hòu lì jí shàng, wèi jìng tǔ ān, jí fāng zhàng yě. qián diàn sān yíng, fó zuò hòu yǒu jù shí èr fāng, qiàn zhōng yíng jiān, gè fāng qī chǐ, hòu cùn xǔ. běi yī fāng wèi yuǎn shān kuò shuǐ zhī shì, qí bō liú yíng zhé, jí biàn huà zhī miào, yǒu bàn zhōu guǐ wěi yān tīng jiān. nán yī fāng wèi gāo fēng dié zhàng zhī guān, qí yīn yūn qiǎn shēn, gè zhēn jiē jìn shén huà. cǐ èr shí yǔ qīng zhēn sì bēi fū bēi xià shí zuò kū méi, wèi cāng shí zhī zuì gǔ zhě.
因与何君遍游寺殿。是寺在第十峰之下,唐开元中建,名崇圣。寺前三塔鼎立,而中塔最高,形方,累十二层,故今名为三塔。塔四旁皆高松参天。其西由山门而入,有钟楼与三塔对,势极雄壮;而四壁已颓,檐瓦半脱,已岌岌矣。楼中有钟极大,径可丈余,而厚及尺,为蒙氏时即南诏统治时期铸,其声闻可八十里。楼后为正殿,殿后罗列诸碑,而中谿所勒黄华老人书四碑俱在焉。其后为雨珠观音殿,乃立像铸铜而成者,高三丈。铸时分三节为范,肩以下先铸就而铜已完,忽天雨铜天上下铜雨如珠,众共掬而熔之,恰成其首,故有此名。其左右回廊诸像亦甚整,而廊倾不能蔽焉。自后历级上,为净土庵,即方丈也。前殿三楹,佛座后有巨石二方,嵌中楹间,各方七尺,厚寸许。北一方为远山阔水之势,其波流潆折,极变化之妙,有半舟庋尾烟汀间。南一方为高峰叠障之观,其氤氲浅深,各臻接近神化。此二石与清真寺碑趺fū碑下石座枯梅,为苍石之最古者。
qīng zhēn sì zài nán mén nèi, èr mén yǒu bēi píng yī zuò, qí běi fū yǒu méi yī zhū, dào piē chuí fū jiān. shí sè àn dàn, ér zhī hén fēi bái, suī wú huā ér yǒu bǐ yì. xīn shí zhī miào, mò rú zhāng shùn níng suǒ jì dà kōng shān lóu jiān zhū shí, zhōng yǒu jí qí shén miào gèng yú yú jiù zhě. gù zhī zào wù zhī yù chū yù qí, cóng cǐ dān qīng yī jiā, jiē wèi sú bǐ, ér huà yuàn kě fèi yǐ. zhāng shí dà jìng èr chǐ, yuē wǔ shí kuài, kuài kuài jiē qí, jù jué miào zhe sè shān shuǐ, wēi fēng duàn hè, fēi pù suí yún, xuě yá yìng shuǐ, céng dié yuǎn jìn, bǐ bǐ líng yì, qù jiē néng huó, shuǐ rú yǒu shēng, bù tè wǔ sè càn rán ér yǐ.
清真寺在南门内,二门有碑屏一座,其北趺有梅一株,倒撇垂趺间。石色黯淡,而枝痕飞白,虽无花而有笔意。新石之妙,莫如张顺宁所寄大空山楼间诸石,中有极其神妙更逾于旧者。故知造物之愈出愈奇,从此丹青一家,皆为俗笔,而画苑可废矣。张石大径二尺,约五十块,块块皆奇,俱绝妙著色山水,危峰断壑,飞瀑随云,雪崖映水,层叠远近,笔笔灵异,去皆能活,水如有声,不特五色灿然而已。
qí hòu yòu yǒu zhèng diàn, tíng zhōng yǒu bái shān chá yī zhū, huā dà rú hóng chá, ér bàn cù rú zhī, huā shàng wèi jǐn yě. jìng tǔ ān zhī běi, yòu yǒu yī ān, qí diàn nèi wài tíng chú, jù yǐ cāng shí pù dì, fāng kuài dà rú fāng zhuān, cǐ yì jiù zhì yě ér qīng zhēn sì zé xīn zhì yǐ wéi lán bì zhī yòng yān. qí ān qián wèi yù huáng gé dào yuàn, ér lù yóu qián diàn dōng gǒng mén rù, gàn guān sān chóng, hòu nǎi wèi gé, ér jìng wú yī huáng guān jū shǒu, zhōng kōng hù pǐ, lìng rén chàng rán.
其后又有正殿,庭中有白山茶一株,花大如红茶,而瓣簇如之,花尚未尽也。净土庵之北,又有一庵,其殿内外庭除,俱以苍石铺地,方块大如方砖,此亦旧制也;而清真寺则新制以为栏壁之用焉。其庵前为玉皇阁道院,而路由前殿东巩门入,绀官三重,后乃为阁,而竟无一黄冠居守,中空户圮,令人怅然。
shí wǔ rì shì rì wèi jiē zǐ zhī shǐ.
十五日是日为街子之始。
gài yú chéng yǒu guān yīn jiē zǐ zhī jù cǐ dì mín sú, sān yuè shí wǔ rì jì guān yīn, dì diǎn jí zài guān yīn jiē zǐ, jīn tōng chēng sān yuè jiē, hòu rén yǐ cǐ zhǒng yí shì yě jìn xíng jiāo yì huó dòng, shè yú chéng xī yǎn wǔ chǎng zhōng, qí lái shén jiǔ. zì cǐ rì shǐ, dǐ shí jiǔ rì ér sàn, shí sān xǐng wù wú bù zhì, diān zhōng zhū yí wù yì wú bù zhì, wén shù nián lái dào lù duō zǔ, yì jiǎn dà bàn yǐ.
盖榆城有观音街子之聚此地民俗,三月十五日祭观音,地点即在观音街子,今通称三月街,后人以此种仪式也进行交易活动,设于城西演武场中,其来甚久。自此日始,抵十九日而散,十三省物无不至,滇中诸彝物亦无不至,闻数年来道路多阻,亦减大半矣。
chén cān hòu, hé jūn yǐ qí tóng yú cóng sì zuǒ dēng qí zǔ yíng.
晨餐后,何君以骑同余从寺左登其祖茔。
guò sì dōng shí hù cūn, zhǐ yú huán dǔ shù shí wéi, ér rén hù jù liú xǐ yǐ jǐn, yǐ qǔ shí zhī yì kāi záo dà lǐ shí de láo yì, bù kān qí lèi yě.
过寺东石户村,止余环堵数十围,而人户俱流徙已尽,以取石之役开凿大理石的劳役,不堪其累也。
sì nán běi jù yǒu shí gōng shù shí jiā, jīn wéi nán hù shàng cún. qǔ shí zhī chù, yóu wú wéi sì ér shàng, nǎi diǎn cāng zhī dì bā fēng yě, záo qù shàng céng, nǎi dé jiā zhě. yòu xī shàng èr lǐ bàn, nǎi dēng qí yíng. mài zì fēng dǐng lián zhū xià zhuì, qián yǐ sān tǎ wèi àn, pō yǒu jié jù huán hù zhī shèng.
寺南北俱有石工数十家,今惟南户尚存。取石之处,由无为寺而上,乃点苍之第八峰也,凿去上层,乃得佳者。又西上二里半,乃登其茔。脉自峰顶连珠下坠,前以三塔为案,颇有结聚环护之胜。
hái èr lǐ, zhì sì hòu, zhuǎn ér nán guò lǐ zhōng xī mù.
还二里,至寺后,转而南过李中谿墓。
nǎi xià mǎ bài zhī.
乃下马拜之。
zhōng xī wú zi, nián qī shí yú, zì yíng cǐ xué, bàng sì yǐ wéi guī yī zài sì páng zào mù, wèi de shì guī yī fó mén, ér shú zhī fú yǔ zhī yì wèi cāng sāng yē!
中谿无子,年七十余,自营此穴,傍寺以为皈依在寺旁造墓,为的是皈依佛门,而孰知佛宇之亦为沧桑耶!
yóu xī shí hù cūn rù sì fàn.
由西石户村入寺饭。
tóng cháo ā qū jiē zǐ, qiě yù rù chéng fǎng lǚ láng, ér zhōng tú yǔ sǎn dà zuò, jiē zǐ rén jù bēn hái, yú bèi yì suí zhī hái sì.
同巢阿趋街子,且欲入城访吕郎,而中途雨霰大作,街子人俱奔还,余辈亦随之还寺。
shí liù rì cháo ā tóng nǎi láng wǎng jiē zǐ, yú yóu xī mén rù kòu lǚ mèng xióng nǎi láng. xùn qí yù, dé yú guān dì miào qián, gài xī chéng nèi zhī nán yú yě, shí yǐ tóng liú táo shí wǎng jiē xiàng mǎ yǐ. yú nǎi réng yóu xī mén xī xiàng yī lǐ bàn, rù yǎn wǔ chǎng, jù jié péng wèi shì, huán cuò fēn yún. qí běi wèi mǎ chǎng, qiān qí jiāo jí, shù rén qí ér chí yú zhōng, gèng duì yǐ chān gāo xià yān. shí nán nǚ zá tà, jiāo bì bù biàn, nǎi biàn xíng chǎng shì. cháo ā mǎi wén yǐ fǎn, liú lǚ wù sè wú cóng, yù jué zōng, wèi yǐn yú shì, qiě mì miàn wèi fàn. guān chǎng zhōng zhū wù, duō yào, duō zhān bù jí tóng qì mù jù ér yǐ, wú zú guān zhě. shū nǎi wú xiāng suǒ kè cūn shú zhōng wù jí shí wén shù zhǒng, wú jiù shū yě. jì mù, fǎn sì zhōng.
十六日巢阿同乃郎往街子,余由西门入叩吕梦熊乃郎。讯其寓,得于关帝庙前,盖西城内之南隅也,时已同刘陶石往街相马矣。余乃仍由西门西向一里半,入演武场,俱结棚为市,环错纷纭。其北为马场,千骑交集,数人骑而驰于中,更队以觇高下焉。时男女杂沓,交臂不辨,乃遍行场市。巢阿买文已返,刘、吕物色无从,遇觉宗,为饮于市,且觅面为饭。观场中诸物,多药,多毡布及铜器木具而已,无足观者。书乃吾乡所刻村塾中物及时文数种,无旧书也。既暮,返寺中。
shí qī rì cháo ā bié ér guī, yuē yú zì jīn téng dōng fǎn, réng tóng jǐn diǎn cāng zhī shèng, mù xià kǒng jiàn rè, xiān wèi xī xíng kě yě. sòng zhì sì qián, yú jí nán rù chéng.
十七日巢阿别而归,约余自金腾东返,仍同尽点苍之胜,目下恐渐热,先为西行可也。送至寺前,余即南入城。
yù liú táo shí jí shā píng xú xiào lián, zhī lǚ láng yǐ xiān wǎng mǎ chǎng, suì yǔ tóng chū. yǐ yù lǚ, zhī mǎi mǎ wèi jiù. jì ér cí lǚ, guān yǒng chāng gǔ rén bǎo shí hǔ pò jí cuì shēng shí zhū wù, yì wú jiā zhě. réng mì miàn wèi fàn. fàn hòu mì gù pū bù dé, nǎi fǎn sì, ér gù pū yǐ xiān zài yǐ.
遇刘陶石及沙坪徐孝廉,知吕郎已先往马场,遂与同出。已遇吕,知买马未就。既而辞吕,观永昌贾人宝石、琥珀及翠生石诸物,亦无佳者。仍觅面为饭。饭后觅顾仆不得,乃返寺,而顾仆已先在矣。
shí bā rì yóu dōng mén rù chéng, dìng jīn, mǎi zhú xiāng, xiū jiù qiè xiāng zi. zài guò lǚ yù, kòu liú lǚ èr jūn. lǚ mìng qí pū wèi mì dān fū, yú nǎi fǎn.
十八日由东门入城,定巾,买竹箱,修旧箧箱子。再过吕寓,叩刘、吕二君。吕命其仆为觅担夫,余乃返。
shí jiǔ rì zǎo guò lǚ yù, èr jūn liú yú fàn. tóng liú jūn wǎng kòu wáng gēng yú fù zǐ, gài wáng yì liú qī yě, jiā xī nán chéng yú nèi. qí qián jí qīng zhēn sì. sì mén dōng xiàng nán mén nèi dà jiē, sì nǎi jiào mén shā shì suǒ jiàn, jí suǒ wèi huí huí táng yě. diàn qián kǎn bì chuāng líng zhī xià, jù yǐ cāng shí dài bǎn, rú liè huà mǎn táng, jù xīn zhì, ér dú bù dé suǒ wèi gǔ méi zhī shí.
十九日早过吕寓,二君留余饭。同刘君往叩王赓虞父子,盖王亦刘戚也,家西南城隅内。其前即清真寺。寺门东向南门内大街,寺乃教门沙氏所建,即所谓回回堂也。殿前槛陛窗棂之下,俱以苍石代板,如列画满堂,俱新制,而独不得所谓古梅之石。
hái sì, suǒ dìng fū lái suǒ jīn jiā tiān, yú bù xǔ.
还寺,所定夫来索金加添,余不许。
yǒu sì nèi sēng yù xíng, yú suǒ qí dìng qián, réng kèn diāo nàn bù jí hái. lìng gù pū wǎng zhuī, dǐ mù fǎn, yuē:" bǐ yǐ yuàn xíng yǐ."
有寺内僧欲行,余索其定钱,仍掯kěn刁难不即还。令顾仆往追,抵暮返,曰:“彼已愿行矣。”