shí liù rì píng míng, chuī fàn ér xíng, zūn nán jiē chū, qī lǐ zhì luó yóu yì.
十六日平明,炊饭而行,遵南街出,七里至罗尤邑。
yú yǐ wéi jiāng bīn hú ér xíng, ér dà dào jù xī nán xún pō, jìng bú jiàn bō guāng zhǔ yǐng.
余以为将滨湖而行,而大道俱西南循坡,竟不见波光渚影。
tú zhōng lǚ zhì gāng yuè jiàn, jiē zì xī xiàng dōng, ér gāng jiàn jù bù jù, jiē yǒu cūn lú. bā lǐ, yī jù luò pō shèng.
途中屡陟冈越涧,皆自西向东,而冈涧俱不巨,皆有村庐。八里,一聚落颇盛。
yǐ qí nán yòu yī lǐ, dà lù jiāng dōng zhuǎn ér qū hǎi mén qiáo, yǒu qí xī nán rù, nǎi shí bǎo shān dào yě, cóng cǐ shǐ yǔ dà dào bié.
以其南又一里,大路将东转而趋海门桥,有岐西南入,乃石宝山道也,从此始与大道别。
nán zhān yìn hè shān, jiān sǒng ér dāng hú zhī nán, wèi yī chuān zhī nán píng. qí mài zì hú dōng nán xià fú, ér xī dù fù sǒng, gù yú chéng dà dào, guò hǎi mén qiáo rào hú nán ér dōng, yóu qí dōng fú chù nán yú ér chū guān yīn shān hú liú suǒ zhù, yóu hǎi mén qiáo rào shān běi ér xī, yóu qí xī jǐn chù nán dǎo ér xià shā xī. shí bǎo shān yòu zài yìn hè xī nán, dōng gé cǐ xī nán xià, yòu xī gé tuó qiáng jiāng běi liú, gù qí lù shǐ cóng cǐ xī běi xiá rù, yòu cóng tuó qiáng jiāng dōng xiá dù, rán hòu jí shí bǎo zhī lù yān. yóu qí lù xún xī pō nán xià, yī lǐ, dù yī xiá, cóng xiá nán shàng, zhuǎn ér xī xíng, èr lǐ yú, yǐ yáo wàng shí bǎo shān jiān qióng xī dà fēng zhī nán yǐ.
南瞻印鹤山,尖耸而当湖之南,为一川之南屏。其脉自湖东南下伏,而西度复耸,故榆城大道,过海门桥绕湖南而东,由其东伏处南逾而出观音山;湖流所注,由海门桥绕山北而西,由其西尽处南捣而下沙溪。石宝山又在印鹤西南,东隔此溪南下,又西隔驼强江北流,故其路始从此溪北峡入,又从驼强江东峡渡,然后及石宝之麓焉。由岐路循西坡南下,一里,度一峡,从峡南上,转而西行,二里余,已遥望石宝山尖穹西大峰之南矣。
yú shì fù xī nán xià yī lǐ, shè jiàn, nǎi nán xiàng shēng céng gāng, xiá zhōng qū zhé sān lǐ, shǐ nán yú qí jí. nán xià èr lǐ, yǒu shuǐ zì xī nán xiá lái, zhì cǐ zhé ér dōng qù, shì wèi tuó qiáng jiāng, yǒu dà shí liáng nán kuà zhī, qiáo nán huán chéng lián qiān. nán zhì zhī, bàn lǐ, yǒu cūn lú yǐ nán pō xià, pō shèng, shì wèi tuó qiáng cūn. cóng cūn nán fù suí qìng nán shàng, yī lǐ yú, dēng lǐng jí. cóng jí shàng xī wàng, lǎo jūn shān xuě sè zhēng róng, zài zhòng fēng jiā jiàn zhī xī, shǐ zhī shí bǎo zhī mài, yóu cóng jīn huá nán xià, ér jǐn yú tuó qiáng běi zhuǎn zhī chù ruò lǎo jūn zhī mài, zé nán cóng héng lǐng ér jǐn yú hēi huì lán cāng zhī jiāo yǐ. píng xíng jí shàng yī lǐ yú, shāo nán xià, dù xiá ào, bàn lǐ, dōng wàng hǎi mén qiáo zhī xī, yǐ pò xiá qiàn dǐ ér nán, yǒu lù suí qìng zhí xià ér jiù zhī, cǐ shā xī dào yě yǒu qí nán shàng pán xī fēng zhī nán, cǐ shí bǎo dào. nǎi nán shàng pán fēng, yī lǐ yú, líng fēng zhī nán, suì xī zhuǎn ér fàn.
于是复西南下一里,涉涧,乃南向升层冈,峡中曲折三里,始南逾其脊。南下二里,有水自西南峡来,至此折而东去,是为驼强江,有大石梁南跨之,桥南环塍连阡。南陟之,半里,有村庐倚南坡下,颇盛,是为驼强村。从村南复随箐南上,一里余,登岭脊。从脊上西望,老君山雪色峥嵘,在重峰夹涧之西,始知石宝之脉,犹从金华南下,而尽于驼强北转之处;若老君之脉,则南从横岭而尽于黑会、澜沧之交矣。平行脊上一里余,稍南下,度峡坳,半里,东望海门桥之溪,已破峡嵌底而南,有路随箐直下而就之,此沙溪道也;有岐南上盘西峰之南,此石宝道。乃南上盘峰,一里余,凌峰之南,遂西转而饭。
cóng lǐng tóu xī xiàng xíng èr lǐ, shāo xià ér yú jí xī, suí zhī nán zhuǎn xī xiàng, yī lǐ, yòu xī nán yú qí běi tū zhī yá, shǐ píng wàng shí bǎo zhī jiān, yǔ xī fēng bìng zhì, ér bái tǎ gāo xuán qí jiān.
从岭头西向行二里,稍下而逾脊西,随之南转西向,一里,又西南逾其北突之崖,始平望石宝之尖,与西峰并峙,而白塔高悬其间。
nán yī lǐ, suì zhuì hè zhí xià, yī lǐ, dǐ yá lù, zé tuó qiáng jiāng zì nán ér běi, bēn liú shí xiá zhōng, ér liǎng yá dōng xī jiā zhì, chán shí fēi qiān, gǔ mù pán sǒng, xuán téng mì qìng, méng bì shān gǔ, zhǐ jué lǜ yún shàng mù, ér yǎng bú jiàn tiān rì, yù lóng xià chí, ér páng bù lù jīn yá. gài xī jí shí bǎo zhī lù, dōng nǎi běi rào zhī fēng, pián jiā zhǐ róng yī shuǐ, ér xià qiàn shàng bī, jí yōu yì zhī shì. xún dōng yá nán xíng sān lǐ, jiā bì shāo kāi, yǒu shí liáng xī dù, lì liáng shàng sì tiào, shàng bú jiàn sì tuō hé chǔ. liáng nán liǎng yá, sù shuǐ ér shàng, yǐ wú xiān jìng, ér qiáo dōng yǒu lù, nán yú dōng fēng, zé shā xī zhī dào yě. dù qiáo xī bàn lǐ, xī bì shāo kāi, zhōng zhuì yī kēng, shén jùn, yǒu jù gé dāng qí kǒu, yǐ qīng pǐ bù bì fēng yǔ, ér kēng zhōng yì wú rù lù, wéi yǎng jiàn qí shàng, pán yá céng dié, yún huí zhàng yōng, rú fú róng shí èr lóu, lìng rén mù xuàn xīn hài. lù xún kēng yòu pán yá dèng qū zhé shàng, yī lǐ yú ér rù shí bǎo sì shān mén.
南一里,遂坠壑直下,一里,抵崖麓,则驼强江自南而北,奔流石峡中,而两崖东西夹峙,巉石飞骞,古木盘耸,悬藤密箐,蒙蔽山谷,只觉绿云上幕,而仰不见天日,玉龙下驰,而旁不露津涯。盖西即石宝之麓,东乃北绕之峰,骈夹止容一水,而下嵌上逼,极幽异之势。循东崖南行三里,夹壁稍开,有石梁西度,立梁上四眺,尚不见寺托何处。梁南两崖,溯水而上,已无纤径,而桥东有路,南逾东峰,则沙溪之道也。度桥西半里,西壁稍开,中坠一坑,甚峻,有巨阁当其口,已倾圮不蔽风雨,而坑中亦无入路,惟仰见其上,盘崖层叠,云回幛拥,如芙蓉十二楼,令人目眩心骇。路循坑右盘崖磴曲折上,一里余而入石宝寺山门。
mén diàn sān sì céng, jù dōng xiàng, huāng luò bù zhěng, sēng dào yì jì liáo rán shí jiē diàn zhǐ, gù zì xióng yě.
门殿三四层,俱东向,荒落不整,僧道亦寂寥;然石阶殿址,固自雄也。
yú tíng xíng lǐ yú hòu diàn zhī yòu, yī lǎo sēng qī qí hòu, chū bù yán nà yíng jiē, yú bù gù, jí cóng diàn běi pán zuǒ yè, qióng běi yán èr chóng, fù xià, cóng diàn nán pán yòu yè qióng běi yán yī zhòng, zài xià, zé lǎo sēng yǐ chuī huáng liáng xiāng dài. shí yǐ xià wǔ, fù cóng yòu yè shàng yù huáng gé, qióng tǎ dǐng, jì mù shǐ xià. gài hòu diàn zhèng qiàn yá jiǎo, qí céng gèn zhī yá, chóng chóng shàng pán, ér lù gè cóng liǎng páng yè jiān, fēn dào héng pī ér rù, qí qián jì xuán xuē, bù néng zhí shàng, ér shàng yì zhōng duàn, bù néng jiāo tōng, gù diàn hòu dì yī céng fēn qiàn sān qiào, běi qiào èr chóng, lù cóng běi yè zhuǎn, nán qiào yī zhòng, lù cóng nán yè zhuǎn, jù huí lín diàn shàng, ér zhōng jiān bù tōng. qí shàng yòu huán wèi dì èr céng, diàn hòu yǎng zhān bú jiàn yě. lù yòu cóng yù huáng gé běi zhuǎn, jí píng lín dì yī céng zhī shàng, cóng tū yá běi zhì, niè běi zhī xī shàng sān lǐ yú, líng hòu fēng zhī dǐng.
余停行李于后殿之右,一老僧栖其后,初不延纳迎接,余不顾,即从殿北盘左腋,穷北岩二重,复下,从殿南盘右腋穷北岩一重,再下,则老僧已炊黄粱相待。时已下午,复从右腋上玉皇阁,穷塔顶,既暮始下。盖后殿正嵌崖脚,其层亘之崖,重重上盘,而路各从两旁腋间,分道横披而入,其前既悬削,不能直上,而上亦中断,不能交通,故殿后第一层分嵌三窍,北窍二重,路从北腋转,南窍一重,路从南腋转,俱回临殿上,而中间不通。其上又环为第二层,殿后仰瞻不见也。路又从玉皇阁北转,即凭临第一层之上,从突崖北陟,蹑北支西上三里余,凌后峰之顶。
dǐng pō píng, xī bàn lǐ, yǒu bái tǎ dāng píng jiān, yòu zhōng wā wèi tǔ táng zhě èr ér wú shuǐ. wā zhī nán, jiē shí pō wài tū, píng guǐ rú táng yàn, ér shí miàn yǒu wén rú lóng lín, yǒu xiǎo wā qiàn qí shàng, jiē qiǎn ér yǒu shuǐ. qí dǐng jí xī bìng dà fēng, qí fēng héng liè shàng sǒng, xī yōng rú píng, yù niè qí shàng, lù jué rì mù ér zhǐ.
顶颇平,西半里,有白塔当坪间,又中洼为土塘者二而无水。洼之南,皆石坡外突,平庋如塘堰,而石面有纹如龙鳞,有小洼嵌其上,皆浅而有水。其顶即西并大峰,其峰横列上耸,西拥如屏,欲蹑其上,路绝日暮而止。
sēng yán qí shàng yǒu tiān chéng shí xiàng, bìng bù jié shí chí, yú suǒ dǔ pō bù yī, yì shǎo jiù diāo kè, bù biàn shú wèi tiān chéng yě.
僧言其上有天成石像,并不竭石池,余所睹颇不一,亦少就雕刻,不辨孰为天成也。
shí qī rì yóu shí bǎo fàn ér xià shān. èr lǐ, dù qiáo dōng shàng, jí zhuǎn dōng nán, èr lǐ, dōng yú qí jí, nǎi zhuǎn ér nán xíng. jiàn xià, zhuǎn ér xī nán, sān lǐ, yòu zhuǎn ér dōng, yī lǐ, xún shān nán zhuǎn. qí dì mǎ yīng shèng kāi, shí yú xiǎo duǒ cù chéng yī cóng, yān hóng duó mù, yǔ shān chá tóng yàn. èr lǐ, guò yī nán dù zhī jí, lǐ yú, yuè lǐng ér nán, shǐ wàng jiàn shā xī zhī wù, pì yú dōng lù.
十七日由石宝饭而下山。二里,度桥东上,即转东南,二里,东逾其脊,乃转而南行。渐下,转而西南,三里,又转而东,一里,循山南转。其地马缨盛开,十余小朵簇成一丛,殷红夺目,与山茶同艳。二里,过一南度之脊,里余,越岭而南,始望见沙溪之坞,辟于东麓。
suǒ zhì zhī fēng, yǔ dōng jiè dà shān xiāng chí ér nán, zhōng jiā dà wù, ér jiàn chuān hú zhī liú, hé tuó qiáng jiāng chū xiá guàn yú chuān zhōng, suǒ wèi shā xī yě.
所陟之峰,与东界大山相持而南,中夹大坞,而剑川湖之流,合驼强江出峡贯于川中,所谓沙溪也。
qí wù dōng xī kuò wǔ liù lǐ, nán běi bù xià wǔ shí lǐ, suǒ chū mǐ gǔ shén shèng.
其坞东西阔五六里,南北不下五十里,所出米谷甚盛。
jiàn chuān zhōu jiē lái qǔ zú yān. cóng lǐng nán xíng yòu èr lǐ, fēng tóu shí hū yǒng qǐ, rú shī rú xiàng, gāo zhě chéng yá, bēi ǎi xiǎo zhě wèi jí, chuān mén dǎo bàn, jué qí yǒu yì, ér bù zhī qí jí zhōng shān yě.
剑川州皆来取足焉。从岭南行又二里,峰头石忽涌起,如狮如象,高者成崖,卑矮小者为级,穿门蹈瓣,觉其有异,而不知其即钟山也。
qù ér hòu zhī zhī, yù zài fǎn guān, yǐ wú jí yǐ.
去而后知之,欲再返观,已无及矣。
yòu yī lǐ, suì dōng nán xià, sān lǐ jí qí lù.
又一里,遂东南下,三里及其麓。
cóng tián chéng jiān dōng nán xíng, èr lǐ, dé yī dà cūn, yuē shā tuǐ. yù yī sēng, jí shí bǎo shān zhī zhǔ sēng yě, yù liú yú hái guān zhōng shān, qiě yán:" cóng cǐ xī sì shí lǐ, guò jué shí píng, jí tōng yáng cūn lán zhōu, yóu lán zhōu chū wǔ yán jǐng, jìng cóng yún lóng zhōu dǐ yǒng chāng, shén biàn." yú jiāng cóng zhī, yǐ làng qióng hé cháo ā wèi wù, qiě yù yī guān dà lǐ, gèng wén cǐ dì dōng qù jí guān yīn shān, wèi hè qìng dà lǐ tōng dào, ruò shě cǐ ér xī, jí duō wèi liǎo zhī yuàn.
从田塍间东南行,二里,得一大村,曰沙腿。遇一僧,即石宝山之主僧也,欲留余还观钟山,且言:“从此西四十里,过蕨食坪,即通杨村、兰州,由兰州出五盐井,径从云龙州抵永昌,甚便。”余将从之,以浪穹何巢阿未晤,且欲一观大理,更闻此地东去即观音山,为鹤庆、大理通道,若舍此而西,即多未了之愿。
nǎi bié sēng dōng nán xíng chéng jiān, sān lǐ zhì sì tún, cūn lú shén shèng, shā xī zhī shuǐ liú qí dōng, yǒu mù liáng dōng xī jià qí shàng, shén zhǎng. dù qiáo, yòu dōng nán wàng xiá pō ér qū, èr lǐ, yóu xiá niè pō dōng xiàng shàng zhě wǔ lǐ, dé yī pō dǐng, jù ér fàn. yòu dōng yī lǐ yú, jiàn lù yòu yǒu xiá xī zhuì rú huà qiàn rú dāo huà kè chū de gōu qiàn, qí nán yǒu yá běi xiàng, yī dòng yì běi xiàng pì mén, jiān yú zhuì xiá, wéi gé yá tiào wàng, bù jí pān yě.
乃别僧东南行塍间,三里至四屯,村庐甚盛,沙溪之水流其东,有木梁东西驾其上,甚长。度桥,又东南望峡坡而趋,二里,由峡蹑坡东向上者五里,得一坡顶,踞而饭。又东一里余,见路右有峡西坠如划堑如刀划刻出的沟堑,其南有崖北向,一洞亦北向辟门,艰于坠峡,惟隔崖眺望,不及攀也。
yòu dōng lǐ yú, dǐ dōng jí zhī xià, yǒu jiàn zì běi lái, xiǎo shuǐ liú qí zhōng, nán zhù xī zhuì xiá jiān. dà lù shè jiàn ér dōng yú jí, yǐ nǎi zhī qí wèi sān yíng dào, rú yù qū guān yīn shān, dāng sù jiàn ér běi rù wù. yú nǎi fù fǎn jiàn xī, běi xiàng sù zhī rù, xíng jiā zhōng, jìng shèn wēi, liǎng páng shí shù jiàn hé. èr lǐ chū jiā, nǎi dōng běi niè pō ér shàng, pō jiān wàn sōng sēn liè, mǎ yīng huā yìng rì shāo lín, ér bù wén rén shēng.
又东里余,抵东脊之下,有涧自北来,小水流其中,南注西坠峡间。大路涉涧而东逾脊,已乃知其为三营道,如欲趋观音山,当溯涧而北入坞。余乃复返涧西,北向溯之入,行夹中,径甚微,两旁石树渐合。二里出夹,乃东北蹑坡而上,坡间万松森列,马缨花映日烧林,而不闻人声。
wǔ lǐ, zhuǎn ér dōng, yòu shàng wǔ lǐ, shǐ niè qí jí. jí nán běi jù fēng, zhōng fǎn wā ér chéng ào, chuān ào yī lǐ, shǐ dōng běi xiàng ér xià. wàng jiàn dōng jiè, yáo shān píng liè, shàng gàn yún hàn, ér qí xià zhī chēng lǒng pán, yóu bú jiàn xià pì zhī wù yě.
五里,转而东,又上五里,始蹑其脊。脊南北俱峰,中反洼而成坳,穿坳一里,始东北向而下。望见东界,遥山屏列,上干云汉,而其下支撑陇盘,犹不见下辟之坞也。
zhuì xiá ér xià èr lǐ, yòu jiàn dōng lù hǎi zǐ yī wéi, shuǐ guāng rú dài, fú yìng shān gǔ, rán qí jìng wú sāi, dì wàng zhī dōng xià. yòu èr lǐ, shǐ yǒu lù zì běi dǐng ér xià, suí zhī dōng běi jiàng, yòu wǔ lǐ yú, shǐ jí shān lù. lù zhī dōng, píng hè nèi huán, xiǎo shān wài rào, zì xī dà shān běi lù fēn zhī, huí huán dōng bào, yòu zhuǎn ér xī, jiā yú nán lù, sì zhōu rú chéng, zhōng pì rú guī, běi bàn yǎn wèi píng chóu, nán bàn zhū wèi hǎi zǐ.
坠峡而下二里,又见东麓海子一围,水光如黛,浮映山谷,然其径芜塞,第望之东下。又二里,始有路自北顶而下,随之东北降,又五里余,始及山麓。麓之东,平壑内环,小山外绕,自西大山北麓分支,回环东抱,又转而西,夹于南麓,四周如城,中辟如规,北半衍为平畴,南半潴为海子。
hǎi zǐ zhī shuǐ, fǎn xī nán bī dà shān zhī lù, pò xiá zhuì qù, qí zhōng gài lìng yì tiān yě.
海子之水,反西南逼大山之麓,破峡坠去,其中盖另一天也。
dāng hè zhī zhōng, yǒu jū lú pián jí, shì wèi luó mù shào. qí běi gāng fēng, rú fù yǐ píng fēng dú yōng yú hòu, ér qián yǒu lú shì yǐ qí yáng, shì wèi lǐ shì zhī jū. lǐ míng mǒu, yǐ jìn shì rèn lì bù láng.
当壑之中,有居庐骈集,是为罗木哨。其北冈峰,如负扆yǐ屏风独拥于后,而前有庐室倚其阳,是为李氏之居。李名某,以进士任吏部郎。
jīn qí jiā jū.
今其家居。
dì líng rén jié, xìn yǒu zhēng líng yàn zāi.
地灵人杰,信有征灵验哉。
dōng xíng chéng chóu jiān èr lǐ, guò luó mù shào cūn. yòu dōng yī lǐ yú, yǒu dà dào zì xī běi xiàng dōng nán jiāo guò zhī. yòu dōng bàn lǐ, dǐ dōng gāng xià, xún zhī ér běi, bàn lǐ, nǎi dōng xiàng yú ào ér shàng, yòu bàn lǐ nǎi xià, jí qí dōng lù, shù jiā bīn dōng xī ér jū. qí xī zì sān chà lù jiàn xiá fā yuán, jīng guān yīn shān guò cǐ, ér xī nán rào chū dòng bí, hé làng qióng hǎi zǐ jí fèng yǔ mèn jiāng, ér tóng rù pǔ tuó kōng, nán jīng zhōng suǒ xià ěr hǎi zhě yě. qí shí jiāng mù, dān zhě yù zhǐ, wèn cūn rén bù dé, nǎi wù cóng cūn nán dù xiǎo qiáo, yóu xī dōng dà dào běi xíng.
东行塍畴间二里,过罗木哨村。又东一里余,有大道自西北向东南交过之。又东半里,抵东冈下,循之而北,半里,乃东向逾坳而上,又半里乃下,及其东麓,数家濒东溪而居。其溪自三岔路涧峡发源,经观音山过此,而西南绕出洞鼻,合浪穹海子及凤羽闷江,而同入普陀崆,南经中所下洱海者也。其时将暮,担者欲止,问村人不得,乃误从村南度小桥,由溪东大道北行。
èr lǐ, dé guān yīn pù cūn, yǐ rì mù yǐ, suì sù.
二里,得观音铺村,已日暮矣,遂宿。
shí bā rì mèi shuǎng cù fàn, ér dān fū táo yǐ. jiǔ zhī, diàn rén hòu suǒ yú zī wèi sòng làng qióng.
十八日昧爽促饭,而担夫逃矣。久之,店人厚索余赀zī为送浪穹。
suì nán xíng èr lǐ, guò yī shí qiáo, xún dōng shān zhī lù ér nán, qī lǐ, zhì niú jiē zǐ. xún shān nán qù, wèi sān yíng dà dào yóu qí xī nán, guò rè shuǐ táng, xíng wù zhōng, wèi làng qióng jiān dào. gài cǐ dì yǐ wèi làng qióng hè qìng quǎn yá cuò rǎng yǐ. yú shì xī nán cóng zhī pō xià, yī lǐ, guò rè shuǐ táng, yǒu jū lú rào zhī. yú nán xíng chéng jiān, qí wù kuò rán dà kāi.
遂南行二里,过一石桥,循东山之麓而南,七里,至牛街子。循山南去,为三营大道;由岐西南,过热水塘,行坞中,为浪穹间道。盖此地已为浪穹、鹤庆犬牙错壤矣。于是西南从支坡下,一里,过热水塘,有居庐绕之。余南行塍间,其坞扩然大开。
xī nán bā lǐ, yǒu xiǎo xī zì dōng ér xī zhù.
西南八里,有小溪自东而西注。
yuè xī yòu nán, dōng tiào sān yíng, jū lú shén shèng, yǐ dōng shān zhī lù, qí fēng gèng chóng xī wàng xī liú, bī xī shān zhī lù, qí chóu gèng wò guò cǐ zhōng héng zhī xī, yǐ quán wèi làng qióng jìng yǐ.
越溪又南,东眺三营,居庐甚盛,倚东山之麓,其峰更崇;西望溪流,逼西山之麓,其畴更沃;过此中横之溪,已全为浪穹境矣。
sān yíng yì làng qióng jìng nèi, yú shǐ cóng jī shān wén qí míng, yǐ wéi shān yīn yě, ér hé yǐ dāng shān zhī nán?
三营亦浪穹境内,余始从鸡山闻其名,以为山阴也,而何以当山之南?
zhì shì ér zhī mù xī píng zài dìng fó guāng zhài, yǐ qí dì xiǎn yào, tè lì sān yíng yǐ kòng è zhī. tǔ rén hū yíng wèi" yīn", suì bù miǎn yù huì jī zhī lín xiàn tóng yī chēng wèi mò biàn yǐ.
至是而知沐西平再定佛光寨,以其地险要,特立三营以控扼之。土人呼营为“阴”,遂不免与会稽之邻县同一称谓莫辨矣。
yòu nán shí lǐ, zé dà xī zì xī ér dōng xiàng qū. yóu qí xī, yǒu mù qiáo nán běi kuà zhī, qiáo zuǒ yòu jù yǒu cūn lú. nán dù zhī, xíng xī zhī xī sān lǐ, xī fù zì dōng ér xī xiàng qū. yòu dù qiáo ér xíng xī zhī dōng sān lǐ, yú shì qí xī xī bī xī shān nán tū zhī zuǐ, lù dōng nán zhì lǒng ér xíng. sì lǐ, zé dà xī yòu zì xī ér dōng xiàng qū, yǒu shí liáng nán kuà zhī, ér liáng yǐ zhōng pǐ, zhì zhī pō wēi.
又南十里,则大溪自西而东向曲。由其西,有木桥南北跨之,桥左右俱有村庐。南度之,行溪之西三里,溪复自东而西向曲。又度桥而行溪之东三里,于是其溪西逼西山南突之嘴,路东南陟陇而行。四里,则大溪又自西而东向曲,有石梁南跨之,而梁已中圮,陟之颇危。
liáng zhī nán, jū lú yì shèng, yǒu guān dì miào dōng nán xiàng, shì wèi dà tún. tún zhī xī, yī shān běi zì xī dà shān fēn zhī nán tū, qí dōng nán yòu yǒu yī shān, nán zì dōng dà shān fēn zhī běi tū, ruò chí héng zhī zhēn, dōng xī jiāo duì, ér zhōng bù jiē. dà xī zhī shuǐ běi dǎo chū dòng bí zhī dōng chuí, yòu qū ér nán huán dōng héng shān zhī xī lù, ruò suō zhī chuān qí xì zhě. liǎng shān jì fēn xuán wù zhōng, wù yì ruò jiè ér wèi èr.
梁之南,居庐亦盛,有关帝庙东南向,是为大屯。屯之西,一山北自西大山分支南突,其东南又有一山,南自东大山分支北突,若持衡之针,东西交对,而中不接。大溪之水北捣出洞鼻之东垂,又曲而南环东横山之西麓,若梭之穿其隙者。两山既分悬坞中,坞亦若界而为二。
yú shì yòu xī nán xíng chéng jiān, sān lǐ, zhuǎn ér xī, sān lǐ, guò yī xiǎo shí liáng, qí xī zé píng hú hào rán, běi jiē hǎi zǐ, nán yìng shān guāng, ér xī fú zhì dié, yǒu dī jiè qí zhōng, zhí xī ér dá yú chéng. nǎi zūn dī xī xíng, jí shì míng shèng sū dī, suī wú liù qiáo huā liǔ, ér sì shān huán cuì, zhōng fù nòng zhū, yòu xī zǐ zhī suǒ bù néng jí yě.
于是又西南行塍间,三里,转而西,三里,过一小石梁,其西则平湖浩然,北接海子,南映山光,而西浮雉堞,有堤界其中,直西而达于城。乃遵堤西行,极似明圣苏堤,虽无六桥花柳,而四山环翠,中阜弄珠,又西子之所不能及也。
hú zhōng yú fǎng fàn fàn, rōng cǎo xīn pú, diǎn qióng fēi cuì, yǒu bù jìn cāng máng wú biān liàn yàn shuǐ shì hào dà, shuǐ bō liú dòng zhī jí, hú míng" cí bì", yǒu yǐ yě. xī èr lǐ, hú zhōng yǒu fù zhōng xuán, bǎi jiā jū qí shàng. nán yǒu yī tū shí, gāo liù chǐ, dà sān zhàng, qí xíng rú guī.
湖中鱼舫泛泛,茸草新蒲,点琼飞翠,有不尽苍茫、无边潋滟水势浩大,水波流动之急,湖名“茈碧”,有以也。西二里,湖中有阜中悬,百家居其上。南有一突石,高六尺,大三丈,其形如龟。
běi yǒu yī huí gāng, gāo sì chǐ, zhǎng shí yú zhàng, dōng tū ér áng qí shǒu, zé shé shí yě. guī yǔ shé jiāo pán yú yī fù zhī jiān, sì páng fèi quán téng yì zhě jiǔ xué, ér guī zhī kǒu xiàng dōng nán, shé zhī kǒu xiàng dōng běi, jiē zhāng wěn tǔ fèi, jiāo liú huán yì yú zhòng hú zhī nèi.
北有一回冈,高四尺,长十余丈,东突而昂其首,则蛇石也。龟与蛇交盘于一阜之间,四旁沸泉腾溢者九穴,而龟之口向东南,蛇之口向东北,皆张吻吐沸,交流环溢于重湖之内。
guī zhī shàng jiàn xuán wǔ gé, yǐ jiǔ xué huán qí xià, jīn míng jiǔ qì tái.
龟之上建玄武阁,以九穴环其下,今名九炁qì台。
yú xún guī zhī nán, jiàn qí è zhōng fèi shuǐ, qí shàng chún fù chū, wéi rén jī quē, qí shuǐ rè bù kě yǐ zhuó. yǒu sēng jiàn yú yuǎn zhì, suì liú fàn, qiě jí fū pū yān. qí běi shé gāng zhī xià, yì xīn jiàn yī ān, yú yǐ rù chéng jí, bù xiá biàn lì.
余循龟之南,见其腭中沸水,其上唇覆出,为人击缺,其水热不可以濯。有僧见余远至,遂留饭,且及夫仆焉。其北蛇冈之下,亦新建一庵,余以入城急,不暇遍历。
yóu tái xī fù xíng dī jiān, yī lǐ, dù yī píng qiáo, yòu èr lǐ, rù làng qióng dōng mén. yī lǐ, dǐ xī shān zhī xià, nǎi nán zhuǎn rù hù míng sì, qì xíng lǐ yú fāng zhàng.
由台西复行堤间,一里,度一平桥,又二里,入浪穹东门。一里,抵西山之下,乃南转入护明寺,憩行李于方丈。
sì dōng xiàng, qí diàn yǐ jiǔ chǎng, sēng fāng xiū shì zhī. sì zhī nán wéi wén chāng gé, yòu nán wéi wén miào, jiē dōng xiàng, ér wēn quán jí yáng yì yú qí běi. jì qì xíng lǐ, shí fǔ guò wǔ, rù kòu hé gōng cháo ā, yī jiàn jí bǎ bì rù lín, xīn rán hèn wǎn, suì liú zhuó jí gèng tiān hēi hòu dǎ gēng, réng mìng qí zhǎng jūn sòng zhì sì sù yān, hé míng míng fèng, yǐ jīng kuí chū shòu sì chuān pí xiàn lìng, shēng zhè jiāng yán yùn pàn guān. cháng yǔ méi gōng dào yú sù lǚ, yù hòu jiàn bù dé. qí yǔ chén mù shū shī, yǒu" sǐ kuì wáng zǐ zhī, shēng kuì xú xiá kè" zhī jù, yú xīn kuì zhī, yì bù néng wàng. hòu gōng zhuàn lù ān zhōu zhī zhōu, yú jí xī yóu chū mén. zhì diān shěng, dé shì jí, ér lù ān yǐ yì rén ér zhì xùn dōng lái zhě, yòu zhī lù ān yǐ wèi liú kòu suǒ pò, xīn yì chōng chōng. zhì jìn níng, huì jiào yù zhào jūn, wèi lù liáng rén, chū zì háng zhōu zhuǎn rèn zhì jìn níng, wèn zhī, zhī qí wèi háng zhōu gù jiāo yě, yán lái shí cóng gé jiāng wèn xùn, zhī gōng yǐ dīng jiān xiān guī. hòu wù jī zú dà jué sì yī sēng, nǎi jūn zhī qī, shǐ zhī guǒ guī, yǐ yōu lí rèn, jí chéng pò, dǐ jiā yì wèi jiǔ yě.
寺东向,其殿已久敞,僧方修饰之。寺之南为文昌阁,又南为文庙,皆东向,而温泉即洋溢于其北。既憩行李,时甫过午,入叩何公巢阿,一见即把臂入林,欣然恨晚,遂留酌及更天黑后打更,仍命其长君送至寺宿焉,何名鸣凤,以经魁初授四川郫县令,升浙江盐运判官。尝与眉公道余素履,欲候见不得。其与陈木叔诗,有“死愧王紫芝,生愧徐霞客”之句,余心愧之,亦不能忘。后公转六安州知州,余即西游出门。至滇省,得仕籍,而六安已易人而治;讯东来者,又知六安已为流寇所破,心益忡忡。至晋宁,会教谕赵君,为陆凉人,初自杭州转任至晋宁,问之,知其为杭州故交也,言来时从隔江问讯,知公已丁艰先归。后晤鸡足大觉寺一僧,乃君之戚,始知果归,以忧离任,即城破,抵家亦未久也。
shí jiǔ rì hé jūn fù jù cān yú jiā, xié xíng lǐ rù wén miào xī wǔ, nǎi qí yīn liú jūn páo shí dú shū chù yě. shàng wǔ, hé jūn jù zhōu dōng guān wài, lā yú tóng zhū láng sì rén dēng zhōu. zhōu xiǎo jǐn róng sì rén, liǎng zhōu shòu bā rén, suì fàn hú ér běi. zhōu bù yòng jí, yǐ zhú gāo cì shuǐ ér yǐ. dù hú dōng běi sān lǐ, hú xīn jiàn yú shě liǎng sān jiā, yǒu duàn gěng chuí yáng huán zhī, hé jūn jiāng jiù qí chù, jié lóu zhuì tíng, wǎn nà hú shān zhī shèng, mìng yú yù tí lián é, yú wěi wěi jí dā yìng. tiào lǎn jiǔ zhī, réng fàn zhōu xī běi, èr lǐ, suì yóu hú ér rù hǎi zǐ. nán hú běi hǎi, xíng rú hú lú, ér zhōng shù rú hú lú zhī jǐng yān. hú dà ér qiǎn, hǎi xiǎo ér shēn, hú míng cí bì, hǎi míng ěr yuán. dōng wèi chū dòng bí, xī wèi tuán tóu cūn, běi wèi lóng wáng miào, sān miàn shān huán chéng wō, ér hǎi zǐ zhōng yì, nán chū ér wèi hú.
十九日何君复具餐于家,携行李入文庙西庑,乃其姻刘君匏石读书处也。上午,何君具舟东关外,拉余同诸郎四人登舟。舟小仅容四人,两舟受八人,遂泛湖而北。舟不用楫,以竹篙刺水而已。渡湖东北三里,湖心见渔舍两三家,有断埂垂杨环之,何君将就其处,结楼缀亭,绾纳湖山之胜,命余豫题联额,余唯唯即答应。眺览久之,仍泛舟西北,二里,遂由湖而入海子。南湖北海,形如葫芦,而中束如葫芦之颈焉。湖大而浅,海小而深,湖名茈碧,海名洱源。东为出洞鼻,西为剸头村,北为龙王庙,三面山环成窝,而海子中溢,南出而为湖。
hǎi zǐ zhōng yāng, dǐ shēn shù zhàng, shuǐ sè chéng yíng, yǒu liú lí guāng, xué cóng shuǐ dǐ pēn qǐ, rú guàn zhū lián bì, jié wèi zhù wéi, shàng yuè shuǐ miàn zhě chǐ xǔ, cóng páng yáo qù shuǐ zhōng zhī yǐng, qiān huā fāng ruǐ, pēn chéng zhū shù, lì lì fēn míng, sī sī bù luàn, suǒ wèi" líng hǎi yào zhū" yě.
海子中央,底深数丈,水色澄莹,有琉璃光,穴从水底喷起,如贯珠联璧,结为柱帏,上跃水面者尺许,从旁遥觑水中之影,千花方蕊,喷成珠树,粒粒分明,丝丝不乱,所谓“灵海耀珠”也。
shān hǎi jīng wèi ěr yuán chū bà gǔ shān, jí cǐ.
《山海经》谓洱源出罢谷山,即此。
yáng tài shǐ yǒu fàn hú qióng ěr yuán yí bēi méi shān jiān, hé jūn jìn gòu de zhī, jiāng wèi lì tíng yǐ zhì qí shèng yān.
杨太史有《泛湖穷洱源》遗碑没山间,何君近购得之,将为立亭以志其胜焉。
cóng hǎi zǐ xī nán yá dēng lù, xī xíng tián jiān, rù yī ān, jí hù míng sì zhī xià yuàn yě. hé jūn zhī qī, yǐ jù cān ān zhōng, wèi zhī zuì bǎo. xià wǔ, réng xià zhōu fàn hú, xī nán èr lǐ, zài rù xiǎo gǎng, hé jūn wèi yīn jiā lā qù, liǎng yòu láng liú shì, lìng liǎng zhǎng jūn tóng yú hái, wǎn cān ér sù wén miào xī wǔ.
从海子西南涯登陆,西行田间,入一庵,即护明寺之下院也。何君之戚,已具餐庵中,为之醉饱。下午,仍下舟泛湖,西南二里,再入小港,何君为姻家拉去,两幼郎留侍,令两长君同余还,晚餐而宿文庙西庑。
èr shí rì hé jūn wèi guī, liǎng zhǎng jūn qīng chén hòu fàn, nǎi xié hé bào qín, jìng dī ér dōng, zài wèi jiǔ qì tái zhī yóu. nǐ yù yú chí, ér yù chí wú fù shì, shì rì yǐ jiē zǐ, yù zhě zá tà, nǎi yǐ. suì yóu xīn ān jū shé kǒu wēn quán, qì nòng jiǔ zhī, réng zhì jiǔ qì tái, fǔ qín mìng zhuó. hé zhǎng jūn bù tè wén zhāng shàn zǎo, ér sī zhú yuè qì de zǒng chēng jù jīng. jiù guī kǒu quán yuè jī luǎn wèi cān, wèi shèng yú tāng zhǔ zhě. yǐ ér sì sēng gèng chū hé zuǒ shāng, xià wǔ nǎi fǎn. xī fēng shén jí, hé zhǎng jūn bào qín xiàng fēng ér xíng, yǐ fēng yùn xián, qí shēng líng líng zhǐ shēng yīn qīng yuè, shān shuǐ zhī diào, gèng chū zì rán yě.
二十日何君未归,两长君清晨候饭,乃携盒抱琴,竟堤而东,再为九炁台之游。拟浴于池,而浴池无覆室,是日以街子,浴者杂沓,乃已。遂由新庵掬蛇口温泉,憩弄久之,仍至九炁台,抚琴命酌。何长君不特文章擅藻,而丝竹乐器的总称俱精。就龟口泉瀹鸡卵为餐,味胜于汤煮者。已而寺僧更出盒佐觞,下午乃返。西风甚急,何长君抱琴向风而行,以风韵弦,其声泠泠líng指声音清越,山水之调,更出自然也。
èr shí yī rì hé jūn guī, fàn yú yú qián lóu, yǐ qí jí shì yú, zhōng yǒu wéi yú yǒng zhě. yú yì zuò èr shī yǐ chóu zhī.
二十一日何君归,饭余于前楼,以其集示余,中有为余咏者。余亦作二诗以酬之。
èr shí èr rì hé jūn tè shè yàn yàn yú. yú yǐ xiǎo jí yù zàn wò, kěn cí bù huò tóng yì, qiáng qǐ fù zhuó. hé jūn chū suǒ cáng shān gǔ zhēn jī yáng shēng ān shǒu juàn shì yú.
二十二日何君特设宴宴余。余以小疾欲暂卧,恳辞不获同意,强起赴酌。何君出所藏山谷真迹、杨升庵手卷示余。
èr shí sān rì hé zhǎng jūn lián qí tóng wèi fó guāng zhài zhī yóu.
二十三日何长君联骑同为佛光寨之游。
fó guāng zhài zhě, làng qióng dōng shān zhī zuì gāo xiǎn chù. dōng shān běi zì guān yīn shān nán xià, yī qióng ér wèi sān yíng hòu shān, zài qióng ér wèi fó guāng zhài, sān qióng ér wèi líng yìng shān, qí shì jiē chóng xióng rú píng, lián zhàng tiān bàn, yáo wàng suī zhī lǒng, qí zhōng shí duō bēng yá dié bì, bù yì pān jī, gù fó guāng zhài sù chēng tiān xiǎn.
佛光寨者,浪穹东山之最高险处。东山北自观音山南下,一穹而为三营后山,再穹而为佛光寨,三穹而为灵应山,其势皆崇雄如屏,连障天半,遥望虽支陇,其中实多崩崖叠壁,不易攀跻,故佛光寨夙称天险。
míng shèng zhì wèi wèi mèng huò shǒu zhài, rán zài yú dèng chuān, ér bù zài yú làng qióng, wù yǐ.
《名胜志》谓为孟获首寨,然载于邓川,而不载于浪穹,误矣。
guó chū jì píng diān xī, yǒu pǔ yán dǔ zhě, fù jù cǐ yǐ pàn, jiǔ zhēng bù xià, shù nián ér hòu kè zhī. jīn yǐ qí dì jiàn líng guāng sì. cóng sì hòu ér shàng, yǒu yī nǚ guān zuì xiǎn, yán yī nǚ dāng guān, mò zhī néng yuè yě.
国初既平滇西,有普颜笃者,复据此以叛,久征不下,数年而后克之。今以其地建灵光寺。从寺后而上,有一女关最险,言一女当关,莫之能越也。
yán dǔ jù zhài, yǐ zhū nǚ zǐ fēn shǒu fēng tóu, yáo wàng shān xià, wú suǒ bú jiàn.
颜笃据寨,以诸女子分守峰头,遥望山下,无所不见。
cóng guān ér shàng, jí tōng hòu shān zhī dào, běi chū qī píng, nán xià běi yá zhě yě. yú wén qí shèng, gù yǔ zhǎng jūn xiān jí zhī. réng cóng jiǔ qì tái, gòng shí lǐ, guò dà tún shí liáng. qí liáng yǐ zhé ér chóng jiàn, héng mù qiáo yǐ dù. suì cóng dōng běi xíng wǔ lǐ, zhuǎn ér dōng, cóng jìng lù yòu sān lǐ, zhí dǐ dōng shān xià, nǎi yán shān dōng běi shàng, yòu èr lǐ ér jí líng guāng sì. sì mén dōng xiàng, xià lín yáo chuān, qí qián pō suī jùn ér shí bù duō, wéi sì qián yī shí, gāo tū rú wū. qián lóu hòu diàn, liǎng wǔ wèi chuī wò zhī suǒ, nǎi hé jūn zhī bó mǒu fǔ bié jià suǒ jiàn, jīn qiě jiù pǐ yǐ. yú zhì, xiān yǒu sān kè zài, jiē lǚ xìng, yī shǎo ér má yī zhě, wèi lǚ huī shǐ zi, qí èr zhǎng zhě, jí qí shū yě. jù cān xiāng xiǎng, wèi yú yán yī nǚ guān zhī shèng, yù jí dēng zhī, zhū jūn wèi rì wǎn bù jí. dài xià wǔ, zhū lǚ bié qù, hé zhǎng jūn yì wǎng sān yíng qī jiā, yú dú liú sì zhōng, wèi míng chén biàn lì zhī jì. zhū lǚ liú shū guǒ yú sēng, lìng gōng yú, qiě dǎo yú yóu.
从关而上,即通后山之道,北出七坪,南下北牙者也。余闻其胜,故与长君先及之。仍从九炁台,共十里,过大屯石梁。其梁已折而重建,横木桥以度。遂从东北行五里,转而东,从径路又三里,直抵东山下,乃沿山东北上,又二里而及灵光寺。寺门东向,下临遥川,其前坡虽峻而石不多,惟寺前一石,高突如屋。前楼后殿,两庑为炊卧之所,乃何君之伯某府别驾所建,今且就圮矣。余至,先有三客在,皆吕姓,一少而麻衣者,为吕挥使子,其二长者,即其叔也。具餐相饷,为余言一女关之胜,欲即登之,诸君谓日晚不及。迨下午,诸吕别去,何长君亦往三营戚家,余独留寺中,为明晨遍历之计。诸吕留蔬果于僧,令供余,且导余游。
èr shí sì rì chén qǐ suǒ fàn, jí tóng sì sēng cóng sì hòu jī wēi pō ér shàng.
二十四日晨起索饭,即同寺僧从寺后跻危坡而上。
èr lǐ yú, yǒu qí: běi pán rù xiá zhě, xiàng zhài zhǐ dào yě lì jí zhí shàng ér nán yuè fēng tóu zhě, xiàng yī nǚ guān dào yě. yú cóng qí shàng zhě, yī lǐ yú, líng pō zhī jí, suí zhī nán zhuǎn, fǔ kàn jí dōng pán jiā zhōng, yǒu yí zhǐ wéi qiáng, jí pǔ yán dǔ zhī jiù zhài yě, fǎn zài qí xià yǐ. nán yī lǐ, fēng tóu shǐ yǒu shí lěi lěi. cóng qí xià dōng zhuǎn, nán tū wēi yá, běi lín zhài dǐ, xiàn jìng héng yāo.
二里余,有岐:北盘入峡者,向寨址道也;历级直上而南越峰头者,向一女关道也。余从其上者,一里余,凌坡之脊,随之南转,俯瞰脊东盘夹中,有遗址围墙,即普颜笃之旧寨也,反在其下矣。南一里,峰头始有石累累。从其下东转,南突危崖,北临寨底,线径横腰。
xià quē
(下缺)
èr shí wǔ rì zhì yuè zhōng jù quē
(二十五日至月终俱缺)