jǐ mǎo gōng yuán nián sān yuè chū yī rì hé zhǎng jūn yǐ qí zhì wén miào qián, zài kuì zèng sòng cān wèi bāo, nǎi chū nán mén. yī lǐ, guò yǎn wǔ chǎng, dà dào dōng nán qù, nǎi yóu qí xī nán xún xī shān xíng. sì lǐ, xī shān nán jǐn, yǒu shuǐ zì xī xiá chū, jí fèng yǔ zhī liú yě, qí shuǐ pō dà. nán jí tiān mǎ shān héng jiā zhī, yǔ xī shān nán jǐn chù xiāng zhì ruò mén, shuǐ chū qí zhōng, dōng zhù cí bì hú nán pō chéng jiān, dǐ liàn chéng ér nán rù pǔ tuó kōng. lù xún xī shān nán jǐn chù sù shuǐ ér rù, wǔ lǐ, běi yá hū shí fēng bì lì, sǒng shǒu xī gù jí cháo xī miàn, qí nèi wù shāo kāi, yǒu cūn dāng sǒng shǒu xià wù zhōng, shì míng shān guān. sǒng shǒu zhī shàng, yǒu shén yǔ jù shí diān, wàng zhī tū wù shén, gài jí xiàn hòu shān, zì sān tái fēn zhī nán xià, cǐ qí xī nán jǐn chù yě.
己卯(公元1639年)三月初一日何长君以骑至文庙前,再馈赠送餐为包,乃出南门。一里,过演武场,大道东南去,乃由岐西南循西山行。四里,西山南尽,有水自西峡出,即凤羽之流也,其水颇大。南即天马山横夹之,与西山南尽处相峙若门,水出其中,东注茈zǐ碧湖南坡塍间,抵练城而南入普陀崆。路循西山南尽处溯水而入,五里,北崖忽石峰壁立,耸首西顾即朝西面,其内坞稍开,有村当耸首下坞中,是名山关。耸首之上,有神宇踞石巅,望之突兀甚,盖即县后山,自三台分支南下,此其西南尽处也。
qí nèi dà jí shāo xī qǔ, nán yǔ tiān mǎ jiā chéng dōng xī wù.
其内大脊稍西曲,南与天马夹成东西坞。
xún xī běi yá jiān yòu sān lǐ yú, xī dǐ dà jí zhī xià, yú shì zhé ér nán, yī lǐ, dù jiàn, dōng xún dōng shān nán xíng. yī lǐ, wèi mèn jiāng mén shào, yǒu shǒu shào zhě zài lù páng.
循溪北崖间又三里余,西抵大脊之下,于是折而南,一里,渡涧,东循东山南行。一里,为闷江门哨,有守哨者在路旁。
yòu nán èr lǐ, yǒu xiǎo shān dāng xiá ér jù, è shuǐ zhī kēng, fèng yǔ zhī shuǐ nán lái, tiě jiǎ chǎng zhī jiàn xī chū, hé ér dǎo dōng yá xià. lù nǎi yuán yá xí qí shàng, èr lǐ, chū è kēng zhī nán, cūn jū dāng pō dōng, ruò wǎn kǔn zhā qí kǒu zhě.
又南二里,有小山当峡而踞,扼水之吭,凤羽之水南来,铁甲场之涧西出,合而捣东崖下。路乃缘崖袭其上,二里,出扼吭之南,村居当坡东,若绾wǎn捆扎其口者。
yóu shì cūn nán shān wù dà kāi, xī wèi fèng yǔ, dōng wèi qǐ shǐ hòu shān, jiā chéng nán běi dà wù, qí shì shén kāi. sān liú guàn qí zhōng, nán zì shàng sì, běi dǐ yú cǐ, yuē èr shí lǐ, jiē liáng tián jiē chéng, wǎn gǔ chéng cūn. qū xiá tōng yōu rù, líng gāo jìn shuǐ gāo dì jiā shuǐ jū, gǔ zhī zhū chén cūn táo huā yuán, liáo luò yǐ jǐn, ér yóu liú cǐ yī ào, yì dà qí shì yě. xún dōng shān ér nán, wèi xīn shēng yì, gòng wǔ lǐ, zhé ér xī dù wù zhōng.
由是村南山坞大开,西为凤羽,东为启始后山,夹成南北大坞,其势甚开。三流贯其中,南自上驷,北抵于此,约二十里,皆良田接塍,绾谷成村。曲峡通幽入,灵皋gāo近水高地夹水居,古之朱陈村、桃花源,寥落已尽,而犹留此一奥,亦大奇事也。循东山而南,为新生邑,共五里,折而西度坞中。
jié wù wǔ lǐ, dǐ xī shān fèng yǔ zhī xià, shì wèi shě shàng pán, gǔ zhī fèng yǔ xiàn yě.
截坞五里,抵西山凤羽之下,是为舍上盘,古之凤羽县也。
jīn yǒu xún sī, yī liú yī tǔ, tǔ yǐn xìng.
今有巡司,一流一土,土尹姓。
míng zhōng, gē mào tíng, wèi lǚ huī shǐ mèng xióng zhī xù. lǚ mèng xióng xiān chí shǐ dǎo wèi jū tíng, ér yǐn yǐ bǔ jī wǎng hòu shān, qí nèi rén chū fàn dài kè, shén fēng. bó mù yǐn fǎn, gèng jù zhuó, shè gǔ chuī yān. shì yè dà yǔ, dài xiǎo ér xuě mǎn xī shān.
名忠,哥懋亭,为吕辉使梦熊之婿。吕梦熊先驰使导为居停,而尹以捕缉往后山,其内人出饭待客,甚丰。薄暮尹返,更具酌,设鼓吹焉。是夜大雨,迨晓而雪满西山。
chū èr rì chén cān hòu, yǐn jù shù qí, yāo yú yóu xī shān. gài xī shān jí fèng yǔ zhī dōng chuí yě, tiáo gāng shù shí zhī, jù dōng xiàng wān yán ér xià, běi wèi tǔ zhǔ píng, nán wèi bái wáng zhài.
初二日晨餐后,尹具数骑,邀余游西山。盖西山即凤羽之东垂也,条冈数十支,俱东向蜿蜒而下,北为土主坪,南为白王寨。
shì rì fàn yú bái wáng zhài běi zhī dì shì sì zhōng.
是日饭于白王寨北支帝释寺中。
qí zhī lián dié sān sì, ér jù wú sēng jū, yán yì yǐ bì kòu qù yě. cóng tǔ zhǔ miào gèng xī shàng shí wǔ lǐ, jí guān píng, wèi fèng yǔ jué dǐng. qí nán bái wáng miào hòu, qí shān gèng gāo, wàng zhī xuě guāng ái ái jié bái ér bù jí dēng.
其支连叠三寺,而俱无僧居,言亦以避寇去也。从土主庙更西上十五里,即关坪,为凤羽绝顶。其南白王庙后,其山更高,望之雪光皑皑ái洁白而不及登。
fèng yǔ, yī míng niǎo diào shān, měi suì jiǔ yuè, niǎo qiān wàn wèi qún, lái jí píng jiān, jiē cǐ dì suǒ wú zhě. tǔ rén jǔ huǒ, niǎo zhé tóu zhī.
凤羽,一名鸟吊山,每岁九月,鸟千万为群,来集坪间,皆此地所无者。土人举火,鸟辄投之。
chū sān rì yǐn bèi qí, mìng sì rén dǎo yóu qīng yuán dòng, chén cān hòu jí xíng.
初三日尹备骑,命四人导游清源洞,晨餐后即行。
xún xī shān nán xíng wǔ lǐ, guò yī cūn, yǒu shān héng gèn wù nán, dà wù zhì shì nán jǐn ér fēn wéi èr xiá, xī xiá lù yóu mǎ zǐ shào tōng yàng bì, yǒu yī shuǐ chū qí zhōng dōng xiá lù yóu huā diān shào chū hóng guī shān, yǒu èr shuǐ chū qí zhōng, qí shān gài nán zì mǎ zǐ shào fēn zhī běi tū zhě. yóu qí běi lù èr lǐ, dōng jiàng ér shè wù, guò shàng sì cūn, dù sān jiàn, sān lǐ, dōng dǐ yī cūn, fù shàng pō xún dōng shān nán xíng.
循西山南行五里,过一村,有山横亘坞南,大坞至是南尽而分为二峡,西峡路由马子哨通漾濞,有一水出其中;东峡路由花甸哨出洪珪山,有二水出其中,其山盖南自马子哨分支北突者。由其北麓二里,东降而涉坞,过上驷村,渡三涧,三里,东抵一村,复上坡循东山南行。
yī lǐ yú, dù dōng jiàn zhī xī, nǎi nán niè pō gāng, zé dōng zhī là píng chǎng shān qí chǎng chū kuàng, shān zhī dōng jí dèng chuān zhōu. yǔ xī zhī héng gèn shān yòu jiā chéng xiǎo wù. nán xíng lǐ yú, nǎi zhé ér dōng yú yī ào, gòng yī lǐ, dōng xiàng xià, hū jiàn yī shuǐ zì hè dǐ chū, jí dōng jiàn zhī shàng liú, chū zì dòng xià zhě yě. jí xià hè dǐ, dǔ qí shuǐ zì nán xué chū, yǒng ér běi liú chéng xī.
一里余,渡东涧之西,乃南蹑坡冈,则东之蜡坪厂山其厂出矿,山之东即邓川州。与西之横亘山又夹成小坞。南行里余,乃折而东逾一坳,共一里,东向下,忽见一水自壑底出,即东涧之上流,出自洞下者也。亟下壑底,睹其水自南穴出,涌而北流成溪。
qí shàng yá jiān yī xué, dà jǐn èr sān chǐ, yì běi xiàng, shàng shū" qīng yuán dòng" sān zì, wèi dèng chuān jìn shēn yáng nán jīn bǐ. shuǐ bù cóng shàng dòng chū. yóu dòng kǒu xià jiàng ér rù, yì bú jiàn shuǐ.
其上崖间一穴,大仅二三尺,亦北向,上书“清源洞”三字,为邓川缙绅杨南金笔。水不从上洞出。由洞口下降而入,亦不见水。
huò yuē: xíng shù lǐ hòu, nǎi wén shuǐ shēng. qí rù chù bī zè shēn zhuì, qià rú chá líng zhī hòu dòng.
或曰:行数里后,乃闻水声。其入处逼仄深坠,恰如茶陵之后洞。
dǎo zhě èr, yī rén fù sōng míng zhú jìn sōng yóu zhì chéng de huǒ bǎ yī kuāng, yī rén rán tóng" rán" sōng míng wèi jù yǐ rù.
导者二,一人负松明竹浸松油制成的火把一筐,一人然同“燃”松明为炬以入。
nán rù shù zhàng, lù fēn wéi èr, xià chuān zhě wèi xué, shàng jī zhě wèi lóu. lóu zhī shàng fù fēn èr xué. chuān yòu xué ér jìn, qí xià shén xuē, xiàn xiá pō shēn, jí xià chuān suǒ rù zhī xiá yě, yǐ bì xuē lù zǔ, bù dé dá. nǎi fǎn chuān zuǒ xué ér jìn, qí nèi qū zhé pián jiā, gāo bù jí zhàng, kuò yì rú zhī, ér zhōng duō zhí shù zhī zhù, huò lián zhī pōu yíng, huò zhōng pán páng cóng, fēn hé jiān cuò, pī xì tòu kuǎn zhōng kōng zhī yì, pō jué líng yì, dàn shí zhì shén yíng bái, ér wèi sōng jù suǒ xūn, jiē hēi ruò yān méi, zhuó shǒu jí nì bù kě tuō.
南入数丈,路分为二,下穿者为穴,上跻者为楼。楼之上复分二穴。穿右穴而进,其下甚削,陷峡颇深,即下穿所入之峡也,以壁削路阻,不得达。乃返穿左穴而进,其内曲折骈夹,高不及丈,阔亦如之,而中多直竖之柱,或连枝剖楹,或中盘旁丛,分合间错,披隙透窾kuǎn中空之意,颇觉灵异,但石质甚莹白,而为松炬所薰,皆黑若烟煤,着手即腻不可脱。
gài qí dòng jì bù gāo kuàng, yān wù mò sàn, ér tǔ rén yòu guàn yòng sōng míng, biàn yú yǔ lǚ, ér yì zēng qí méi nì. gài xiān shì yǒu shí zhě wèi yú yuē:" shì dòng xū suì shǒu jí yóu wèi miào, guò èr yuè zhé wèi yān suǒ hēi." yú wèn qí gù, yuē:" dòng nèi jīng nián, rén mò zhī rù, yān zhī jiù rǎn zhě, jì jiàn tuì ér bái, rǔ jí zhōng rǔ shí zhī xīn shēng zhě, yì jiàn chuí ér zhǎng, gù yī dāng xīn suì, rén jìng yóu zhī, guāng jǐng shén yì. cóng cǐ zhì èr yuè, yóu zhě yǐ duō, xīn shēng zhī rǔ, jì bèi cǎi zhé, zài rǎn zhī gòu, yù yì xūn zhēng, dàn néng diǎn rǎn yī fú, wú fù lǐng qí guāng huá yǐ." yú bù yǐ qí yán wéi rán. zhì shì ér zhī dòng yǐ dī gù, qí rǔ yì cǎi, suì zhé qǔ wú yú, qí yān yì rǎn, suì xūn zhēng yǒu jī, qí yán chéng bù wū yě. tòu zhù xì nán rù, jiàn yǒu shuǐ zhù zhù dǐ pán zhōng. qí pán jiē shí dǐ huí huán, dà rú pén àng, pō shì yuè xī dòng zhōng xiān tián zhī lèi, dàn bù néng rú qí duō yě. yuē jìn bàn lǐ, yòu zhuì xué xī xià, qí shēn sì wǔ chǐ, fù jiā ér nán běi, xià píng shàng còu, gāo yǔ kuò yì bù jí zhàng, nán rù sān zhàng ér zhǐ, běi rù shí yú zhàng, yì jiǒng suō xiá zhǎi duǎn xiǎo bù néng jìn. nǎi fù chū, shēng zhuì xué zhī shàng, xún qí nán xì, gèng pī ài yǐ rù. rù shù zhàng, dòng jiàn dī, rǔ zhù jiàn bī, fǔ xī tòu xì, pú fú yù nán. fù fǎn ér chū, yóu lóu xià kēng nèi pī xì dōng zhuǎn, yòu rù shù shí zhàng, qí nèi gāo kuò yǔ nán rù zhě tóng, ér rǔ zhù bù néng bǐ shèng. jì qióng, nǎi xī cóng xià kēng tòu xué chū. yóu kēng yǎng tiào, qí shàng shāo jué kōng tóng, jí rù shí yóu lóu shàng fǔ kàn chù. jì xià xué chū, jiàn jiàn tiān guāng, nǎi shēng yá chū kǒu, mǎn shēn jiē rǎn zī hēi sè méng gòu yǐ. nǎi xià zhuó zú shuǐ xué zhī kǒu, jù shí ér huàn xǐ.
盖其洞既不高旷,烟雾莫散,而土人又惯用松明,便于伛偻,而益增其煤腻。盖先是有识者谓余曰:“是洞须岁首即游为妙,过二月辄为烟所黑。”余问其故,曰:“洞内经年,人莫之入,烟之旧染者,既渐退而白,乳即钟乳石之新生者,亦渐垂而长,故一当新岁,人竟游之,光景甚异。从此至二月,游者已多,新生之乳,既被采折,再染之垢,愈益薰蒸,但能点染衣服,无复领其光华矣。”余不以其言为然。至是而知洞以低故,其乳易采,遂折取无余,其烟易染,遂薰蒸有积,其言诚不诬也。透柱隙南入,渐有水贮柱底盘中。其盘皆石底回环,大如盆盎,颇似粤西洞中仙田之类,但不能如其多也。约进半里,又坠穴西下,其深四五尺,复夹而南北,下平上凑,高与阔亦不及丈,南入三丈而止,北入十余丈,亦窘缩狭窄短小不能进。乃复出,升坠穴之上,寻其南隙,更披隘以入。入数丈,洞渐低,乳柱渐逼,俯膝透隙,匍匐愈难。复返而出,由楼下坑内批隙东转,又入数十丈,其内高阔与南入者同,而乳柱不能比胜。既穷,乃西从下坑透穴出。由坑仰眺,其上稍觉崆峒,即入时由楼上俯瞰处。既下穴出,渐见天光,乃升崖出口,满身皆染淄zī黑色蒙垢矣。乃下濯足水穴之口,踞石而浣洗。
shuǐ cóng luàn xué zhōng gǔ gǔ chū, suì chéng dà xī běi qù, qīng lěng chè gǔ.
水从乱穴中汩汩出,遂成大溪北去,清冷澈骨。
suǒ liú èr rén, chuī huáng liáng yú dòng wài zhě yì shú. yǐ suǒ xié jiǔ pú ròu shí pǐn, jī jù liǎng jiǎo zhāng kāi ér zuò dàn dòng qián, yǎng jiàn tiān guāng rú xǐ, sì shān rú chéng, shén qiè yōu xìng.
所留二人,炊黄粱于洞外者亦熟。以所携酒脯肉食品,箕踞两脚张开而坐啖洞前,仰见天光如洗,四山如城,甚惬幽兴。
fàn hòu, réng yú xī ào, shāo nán zūn huā diān lù, suì héng shè zhōng xī, xī shàng héng gèn shān zhī dōng bǎn.
饭后,仍逾西坳,稍南遵花甸路,遂横涉中溪,西上横亘山之东坂。
yán shān zhì lǒng, wǔ lǐ xià, chū shàng sì cūn zhī xī, réng xún xī shān běi xíng. yī lǐ, guò yī cūn, suì yóu xiǎo jìng zūn xī shān lǒng bàn sōu tī sōu xún tiāo xuǎn yōu ào, shàng xià gāng bǎn shí yú lǐ, dǐ mù, hái sù yú yǐn zhái.
沿山陟陇,五里下,出上驷村之西,仍循西山北行。一里,过一村,遂由小径遵西山陇半搜剔搜寻挑选幽奥,上下冈坂十余里,抵暮,还宿于尹宅。
chū sì rì yǐn bèi shù qí, xún xī shān ér běi. sān lǐ, pán xī shān dōng chū zhī zuǐ. yòu běi bàn lǐ, hū jiàn shān lù yǒu shù shù chēng kōng, chū mǎ zú xià, qí xià shuǐ shēng cóng cóng chū shù jiān, zé quán xué zì shān dǐ dōng tòu xì ér chū yě. yòu běi bàn lǐ, yǒu kēng zì běi shān xiàn zhuì chéng xiá, shè zhī. shāo dōng, yòu pán yī zuǐ, yòu sān lǐ ér zhì bō dà yì, yǐ xī shān ér jù lú, yì cǐ jiān dà jù luò yě.
初四日尹备数骑,循西山而北。三里,盘西山东出之嘴。又北半里,忽见山麓有数树撑空,出马足下,其下水声淙淙出树间,则泉穴自山底东透隙而出也。又北半里,有坑自北山陷坠成峡,涉之。稍东,又盘一嘴,又三里而至波大邑,倚西山而聚庐,亦此间大聚落也。
yóu cūn běi zhuì kēng ér xià, héng shè yī jiàn, yòu běi shàng yú gāng, sān lǐ ér xià, shì wèi tiě jiǎ chǎng, yǒu xī zì xī shān dōng zhù, cūn lú jiā zhī. qián mèn jiāng mén nán dāng xiá è shuǐ, xiǎo shān yòu dōng jù, wèi cǐ zhōng shuǐ kǒu, nán běi huán shān liǎng zhī, fù jiāo yú qián, yòu ruò bié chéng yī dòng tiān zhě. guò xī, shàng běi shān. běi shān zì xī shān héng tuō ér lái, wèi tiě jiǎ chǎng lóng shā, shí fèng yǔ dì sān chóng shā yě, dōng shù xī liú, zuì wéi jǐn gù, qí xī nán zhī lù jí tiě jiǎ, dōng běi zhī lù jí mèn jiāng mén, fèng yǔ yī chuān, quán yǐ cǐ wéi suǒ yuè yān.
由村北坠坑而下,横涉一涧,又北上逾冈,三里而下,是为铁甲场,有溪自西山东注,村庐夹之。前闷江门南当峡扼水,小山又东踞,为此中水口,南北环山两支,复交于前,又若别成一洞天者。过溪,上北山。北山自西山横拖而来,为铁甲场龙砂,实凤羽第三重砂也,东束溪流,最为紧固,其西南之麓即铁甲,东北之麓即闷江门,凤羽一川,全以此为锁钥焉。
qí dēng qí shàng.
骑登其上。
hái fàn yú tiě jiǎ chǎng jū mín jiā. zhì èr zūn yú jià shàng, xià wēi yǐ huǒ, chā téng yú zhōng ér dì xī zhī, lǚ tiān ér wèi bù jiǎn cǐ chù jí miáo shù gōu téng yǐn jiǔ fǎ. qí cūn máng jí cūn mín, máng zuò hàn zi jiǎng guàn zǒu miǎn diàn, jiē duō yí huò, yǐ hái ér chá jí ér chá, yòu chēng hēi ér chá, qīng rè huà tán, shēng jīn zhǐ kě diǎn shuǐ xiǎng kè, chá sè ruò yān zhī ér wú wèi.
还饭于铁甲场居民家。置二樽于架上,下煨以火,插藤于中而递吸之,屡添而味不减此处即描述钩藤饮酒法。其村氓即村民,氓作汉子讲惯走缅甸,皆多彝货,以孩儿茶即儿茶,又称黑儿茶,清热化痰,生津止渴点水飨客,茶色若胭脂而无味。
xià wǔ, réng cóng bō dà yì pán quán xué shān zuǐ, fù xī shàng tàn qí yè zhōng xiǎo yuán shān.
下午,仍从波大邑盘泉穴山嘴,复西上探其腋中小圆山。
fēng yǔ dà zhì, zhān rú ér fǎn.
风雨大至,沾濡而返。
chū wǔ rì chén qǐ yù bié, yǐn jūn yǐ shì rì qīng míng, liú yàn yú yíng shān mù dì, jí tǔ zhǔ miào běi xīn yíng yě.
初五日晨起欲别,尹君以是日清明,留宴于茔yíng山墓地,即土主庙北新茔也。
zuò miào qián guān jì sǎo zhě fēn fēn, shē zhě xié yī zhū, jiù yíng jiān huǒ kàng zhī ér jì pín zhě xié yī jī, jiù yíng jiān diào shā zhī, yì pēng yǐ jì.
坐庙前观祭扫者纷纷,奢者携一猪,就茔间火炕之而祭;贫者携一鸡,就茔间吊杀之,亦烹以祭。
huí yì xiān yíng zì jǐ zǔ xiān zhī mù, yǐ sān wéi chūn lù zhǐ zì jǐ cháng nián zài wài, yǐ yǒu sān nián wèi qù jì sǎo liǎo bù jué wǔ rán bēi āi chóu chàng! jí fǎn ér wò.
回忆先茔自己祖先之墓,已三违春露指自己长年在外,已有三年未去祭扫了不觉怃然悲哀惆怅!亟返而卧。
chū liù rì yú yù bié, ér yǐn jūn wèi qián yāo qí yuè lǚ mèng xióng, qī jīn rì zhì, bì zài zàn tíng. shì cūn yǒu zhū shēng xǔ xìng zhě, yāo dēng fèng yǔ nán gāo lǐng, suí zhī.
初六日余欲别,而尹君谓前邀其岳吕梦熊,期今日至,必再暂停。适村有诸生许姓者,邀登凤羽南高岭,随之。
xià wǔ fǎn ér lǚ jūn guǒ zhì, xiāng jiàn shén huān.
下午返而吕君果至,相见甚欢。
chū qī rì yǐn jūn réng bèi qí, tóng mèng xióng zài wèi qīng yuán dòng zhī yóu. xiān cóng bái mǐ cūn jié chuān ér dōng, wǔ lǐ, zūn dōng shān nán xíng.
初七日尹君仍备骑,同梦熊再为清源洞之游。先从白米村截川而东,五里,遵东山南行。
shān lù yǒu qí lóng jǐng dì miào, miào běi yǒu quán yī xué, zì yá xià yǒng chū, yá shí qiàn lěi, jù mù pán jiū dà shù pán gēn cuò jié, qīng quán shù qí xià, gǔ téng luò qí shàng, jìng shén qīng yōu. tǔ rén zhī gēng zhě, jiàn shù qí zhì, yǐ wéi zhuī bǔ zhě, jù shì sì yì chēng lěi sì, yī zhǒng yuán shǐ fān gōng jù ér qū shān zǒu xiǎn, hū zhī fǎn. xià wǔ, yú kǔ suǒ bié, lǚ jūn dài wéi yǐn liú shén dǔ. shì rì yàn zhāng shì liǎng gōng zǐ. kè qù, yóu yǔ lǚ jūn xǐ zhǎn gèng zhuó, chén lè wèi hú wǔ, yuē jǐn jí gǔ.
山麓有骑龙景帝庙,庙北有泉一穴,自崖下涌出,崖石嵌磊,巨木盘纠大树盘根错节,清泉漱其下,古藤络其上,境甚清幽。土人之耕者,见数骑至,以为追捕者,俱释耜sì亦称耒耜,一种原始翻工具而趋山走险,呼之返。下午,余苦索别,吕君代为尹留甚笃。是日宴张氏两公子。客去,犹与吕君洗盏更酌,陈乐为胡舞,曰紧急鼓。
chū bā rì tóng mèng xióng zǎo fàn hòu bié yǐn jūn. sān shí wǔ lǐ, dǐ làng qióng nán mén. mèng xióng bié qù, qī zhōng xún wù yú chéng dà lǐ de bié chēng. yú rù wén miào, mìng gù pū jiè chuī yú hù míng sì, ér hòu wǎng hòu hé lù ān. hé gōng dài yú bù zhì, jǐ xiān yī rì qū yú chéng yǐ. yú nǎi cù hé zhǎng jūn dìng fū, wèi míng rì xíng jì. hé zhǎng jūn liú zhuó shū guǎn, fù jí tāng quán wèi yù ér wò.
初八日同梦熊早饭后别尹君。三十五里,抵浪穹南门。梦熊别去,期中旬晤榆城大理的别称。余入文庙,命顾仆借炊于护明寺,而后往候何六安。何公待余不至,己先一日趋榆城矣。余乃促何长君定夫,为明日行计。何长君留酌书馆,复汲汤泉为浴而卧。
chū jiǔ rì zǎo fàn yú hé chǔ.
初九日早饭于何处。
bǐ xíng, yīn yún sì hé, dà yǒu yǔ yì, hé zhǎng jūn cì jūn réng yǐ hé jiàn yú nán jiāo. nán xíng sān lǐ, zé fèng yǔ xī zì xī ér dōng zhù, jià mù qiáo dù zhī, yòu nán lǐ yú, dǐ tiān mǎ shān lù, nǎi xún ér dōng xíng, fēng yǔ jiàn zhì. dōng lǐ yú, yǒu xiǎo fù jù xiá kǒu zhī běi, yuē liàn chéng, zhì fú tú jí fó tǎ yú shàng, wèi xiàn xué zhī àn. cǐ xiàn pǔ tuó kōng shuǐ kǒu, jì jí bī shù, ér yòu tiān shēng cǐ yī fù, zhōng xuán yǐ suǒ yuè xiāng dāng yú kòng zhì zhī jī guān zhī. cí bì hú ěr yuán hǎi jí guān yīn shān zhī shuǐ chū yú fù dōng, fèng yǔ shān zhī shuǐ chū yú fù xī, jù hé yú fù nán, shì wèi sān jiāng kǒu. yóu qí xī wàng zhī ér xíng, yòu èr lǐ, jiāng nán rù xiá, xiān yǒu mù qiáo kuà qí shàng liú, dù qiáo ér dōng, yīng shān pù zhī lù zì dōng běi yú héng shān lái huì, suì nán rù xiá kǒu.
比行,阴云四合,大有雨意,何长君、次君仍以盒饯于南郊。南行三里,则凤羽溪自西而东注,架木桥度之,又南里余,抵天马山麓,乃循而东行,风雨渐至。东里余,有小阜踞峡口之北,曰练城,置浮屠即佛塔于上,为县学之案。此县普陀崆水口,既极逼束,而又天生此一阜,中悬以锁钥相当于控制之机关之。茈碧湖、洱源海及观音山之水出于阜东,凤羽山之水出于阜西,俱合于阜南,是为三江口。由其西望之而行,又二里,将南入峡,先有木桥跨其上流,度桥而东,应山铺之路自东北逾横山来会,遂南入峡口。
shì xiá dōng shān jí líng yìng shān xī xià zhī zhī, xī shān jí tiān mǎ shān dōng jǐn zhī chù, liǎng shān bī còu, jí liú dǎo qí zhōng, wèi làng qióng zhū shuǐ suǒ yóu chū. lù cóng qiáo dōng, jí suí liú nán rù xiá kǒu.
是峡东山即灵应山西下之支,西山即天马山东尽之处,两山逼凑,急流捣其中,为浪穹诸水所由出。路从桥东,即随流南入峡口。
yǒu shù jiā dàng xiá ér jū, shì wèi xún jiǎn sī.
有数家当峡而居,是为巡检司。
shí fēng yǔ jiāo héng, shǎo bì yú kuà qiáo lóu shàng.
时风雨交横,少避于跨桥楼上。
lóu pǐ bù néng bì, hán shén.
楼圮不能蔽,寒甚。
nán wàng xiá zhōng, fēng zhèn rú wǔ běi tiào líng yún zhū fēng, chū mò shǎn shuò. zuò jiǔ zhī, yǔ bù zhǐ, nǎi qiáng dān fū xíng. chū cóng dōng yá nán xiàng xíng pǔ tuó kōng zhōng, yī lǐ, xiá zhuǎn ér xī qǔ, lù yì xī suí zhī.
南望峡中,风阵如舞;北眺凌云诸峰,出没闪烁。坐久之,雨不止,乃强担夫行。初从东崖南向行普陀崆中,一里,峡转而西曲,路亦西随之。
yī lǐ, fù zhuǎn ér nán, yī lǐ, yǒu yī jiā yǐ dōng yá ér jū. àn jùn zhì, yǒu lóng mǎ dòng zài xiá zhōng, yí jí qí chù, ér yǔ shén bù jí wèn. yòu nán, jiāng liú dǎo kōng zhōng yù zhòu, kōng zhōng shí sǒng tū ér jī tuān, huò wèi héng kǎn yǐ è zhī, huò wèi jiā mén yǐ shù zhī, huò wèi jǔ yǔ, huò wèi jiàn jǐ, huò wèi xī xiàng, huò wèi zhì niǎo, bǎi tài yǐ jí qí bó jié zhī shì ér shuǐ zhōng bù wéi suǒ zǔ, huò kuà ér chū zhī, huò chuān ér guò zhī, huò xié ér yíng zhī, bǎi zhuàng yǐ jǐn chāo yuè zhī guān. shí fèi liú qīng zú xià, dà yǔ zhù tóu shàng, liǎng yá jiā shēn, yī xiàn tòu yè, zhuǎn jué shén wáng wáng tóng" wàng", shén wáng jí jīng shén wàng shèng. èr lǐ, gù xī yá zhī dǐ, yǒu xiǎo xué dāng wēi yá xià, dōng xiàng yǔ bō liú tūn tǔ, xīn yǐ wéi yì.
一里,复转而南,一里,有一家倚东崖而居。按《郡志》,有龙马洞在峡中,疑即其处,而雨甚不及问。又南,江流捣崆中愈骤,崆中石耸突而激湍,或为横槛以扼之,或为夹门以束之,或为龃龉,或为剑戟,或为犀象,或为鸷鸟,百态以极其搏截之势;而水终不为所阻,或跨而出之,或穿而过之,或挟而潆之,百状以尽超越之观。时沸流倾足下,大雨注头上,两崖夹身,一线透腋,转觉神王王同“旺”,神王即精神旺盛。二里,顾西崖之底,有小穴当危崖下,东向与波流吞吐,心以为异。
guò ér wèn rè shuǐ dòng hé zài, shǐ zhī jí cǐ xué yě. xiān shì, tǔ rén yán pǔ tuó kōng zhōng yǒu rè shuǐ dòng, mén shén ài ér zhōng pō kuān, qí shuǐ zì dòng dǐ yǒng chū rú fèi tāng shāo kāi de shuǐ.
过而问热水洞何在,始知即此穴也。先是,土人言普陀崆中有热水洞,门甚隘而中颇宽,其水自洞底涌出如沸汤烧开的水。
rén rù dòng mén, wèi rè qì suǒ zhēng, wú bù jiā hàn, yǒu jí zhě zhé yù.
人入洞门,为热气所蒸,无不浃汗,有疾者辄愈。
jiǔ qì tái zhǐ kě zhǔ luǎn, ér cǐ kě mí ròu. yú shí hán shén, rán xué zài kōng dǐ shén shēn, qiě yǐ guò, bù jí xià yě.
九炁台止可煮卵,而此可糜肉。余时寒甚,然穴在崆底甚深,且已过,不及下也。
yòu nán yī lǐ, xiá nǎi jǐn, qián sàn wèi wù, shuǐ nǎi chū kōng, ér lù nǎi xià pō.
又南一里,峡乃尽,前散为坞,水乃出崆,而路乃下坡。
bàn lǐ dǐ wù, shì wéi xià shān kǒu. gài kōng dōng zhī shān, jí líng yìng nán chuí, zhì shì nán jǐn, yú mài xùn ér dōng, nǎi nán yǎn wèi xī shān wān zhī jí kōng xī zhī shān, nán zì dèng chuān xī nì liú ér shàng zhōng kāi wèi nán běi dà wù, ér mí jū qū jiāng guàn qí zhōng yān. xiá kǒu zhī nán, yǒu cūn dāng wù, shì wèi dèng chuān zhōu jìng, yú shì jiāng liǎng àn chuí yáng jiā dī.
半里抵坞,是为下山口。盖崆东之山,即灵应南垂,至是南尽,余脉逊而东,乃南衍为西山湾之脊;崆西之山,南自邓川西逆流而上;中开为南北大坞,而弥苴佉jūqū江贯其中焉。峡口之南,有村当坞,是为邓川州境,于是江两岸垂杨夹堤。
lù cóng dōng àn xíng, liù lǐ yú ér dǐ zhōng suǒ. shí yī yǐ shī tòu, fēng yǔ bù zhǐ, nǎi mì nì lǚ, fèi tāng wèi fàn. rù kòu liú táo shí. míng yī jīn, fù yǐ xiāng jiàn wèi zhuō zhōu shǒu, zú yú rèn. qián sù qí lái fèng zhuāng zhě. liú jūn chū jiǔ wèi hán, suì sù qí qián lóu. chū yáng tài shǐ èr shí sì qì gē xiāng shì, shū fǎ dài zhào wú xīng, ér yǒu mèi yì róu mèi piāo yì zhī zhì.
路从东岸行,六里余而抵中所。时衣已湿透,风雨不止,乃觅逆旅,沸汤为饭。入叩刘陶石。名一金,父以乡荐为涿州守,卒于任。前宿其来凤庄者。刘君出酒慰寒,遂宿其前楼。出杨太史《二十四气歌》相示,书法带赵吴兴,而有媚逸柔媚飘逸之致。