èr shí sì rì jiē gǔ wèi jué, táng jūn lìng rén zhì, yán zǎo qǐ guān tiān sè, jiàn yīn yún niàng yǔ, fēng hán xí rén, qǐ zài chí yī rì, hòu shāo jì nǎi xíng. yú xiè zhī yuē:" xíng bù róng chí, suī yǔ bù wéi zǔ yě," jí qǐ, fēng yǔ qī qí, lìng rén yǒu àn rán hún xiāo yì. lìng páo rén sù zuò fàn, yú chū bié táng dà lái. shí yú yù cóng hǎi kǒu ān níng fǎn shěng, wán shěng xī nán yú zhū shèng, cóng xī běi fù mín guān táng láng chuān xià liú, ér qǔ dào wǔ dìng, yǐ wǎng jī zú, nǎi yǐ xíng lǐ zhī zhòng zhě, tuō dà lái lìng rén lìng jī wǎng shěng, ér yú dé qīng jù xī xíng yān. fāng dǐ dà lái zhái, bào jìn níng gōng yǐ zhì xià dào, jí tóng dà lái jí huáng shì kūn yù hái dào zhōng. jìn níng gōng fù jù zhuó yú dào, mò mǎ yú mén. shí tiān sè fù lǎng, suì jǔ dà gōng jiǔ qì, dēng qí jiù dào.
二十四日街鼓未绝,唐君令人至,言早起观天色,见阴云酿雨,风寒袭人,乞再迟一日,候稍霁乃行。余谢之曰:“行不容迟,虽雨不为阻也,”及起,风雨凄其,令人有黯然魂消意。令庖人速作饭,余出别唐大来。时余欲从海口、安宁返省,完省西南隅诸胜,从西北富民观螳螂川下流,而取道武定,以往鸡足,乃以行李之重者,托大来令人另赍往省,而余得轻具西行焉。方抵大来宅,报晋宁公已至下道,亟同大来及黄氏昆玉还道中。晋宁公复具酌于道,秣马于门。时天色复朗,遂举大觥gòng酒器,登骑就道。
cóng xī mén sān lǐ, dù sì tòng qiáo.
从西门三里,度四通桥。
cóng dà dào zhí xī xíng, bàn lǐ, shàng pō, cóng qí xī xiá zhuǎn ér xī nán shàng, yī lǐ bàn, zhí niè wàng hè lǐng xī ào. yòu xī xià shè yī jiàn, shāo běi, jí bīn diān chí zhī yá. gòng wǔ lǐ, xún nán shān běi lù ér xī, yǒu shí sǒng qǐ fēng tóu, běi xiàng zhǐ diān chí, yǒu cāo gē jiè zhòu zhī zhuàng, shì wèi shí jiāng jūn, yì shí fēng zhī tè wèi chán qiào zhě. qí xī yǒu miào běi xiàng, shì wèi shí yú miào. qí xī nán yòu yǒu shān xī tū qǐ, yà yú jiāng jūn zhě, jí shí yú shān yě. yòu xī èr lǐ, hǎi shuǐ zhōng shí tū cóng cóng, shì wèi niú liàn shí. yá shàng cūn yǔ xiāng, jù yǐ niú liàn míng.
从大道直西行,半里,上坡,从其西峡转而西南上,一里半,直蹑望鹤岭西坳。又西下涉一涧,稍北,即濒滇池之涯。共五里,循南山北麓而西,有石耸起峰头,北向指滇池,有操戈介胄之状,是为石将军,亦石峰之特为巉峭者。其西有庙北向,是为石鱼庙。其西南又有山西突起,亚于将军者,即石鱼山也。又西二里,海水中石突丛丛,是为牛恋石。涯上村与乡,俱以牛恋名。
wèi xī yǒu zhòng niú yìn yú hǎi zǐ, liàn ér bù qù, suì chéng shí yún.
谓昔有众牛饮于海子,恋而不去,遂成石云。
yú shì yòu xún xiá ér nán, èr lǐ, yú píng pō nán xià, yǒu shuǐ yī táng, zhí jìn nán shān zhī zú, shì wèi sān jiān táng. táng nán shān luán gāo liè, táng běi dù jí píng yǎn, jí zhī běi, jí diān chí niú liàn. táng shuǐ bù běi xiè ér dōng pò shān yè, shǐ zhī wàng hè zhī mài zì xī lái, bù zì nán lái yě. cóng táng běi xī xiàng sù wù rù, qí wù zì xī ér dōng, jí táng shuǐ zhī shàng liú yě. sān lǐ, wù xī jǐn chù, yǒu sān fēng pái liè qí nán: zuì gāo zhě jí nán shān zhī zài qǐ zhě yě qí zhōng yī fēng, zé zì nán fēng zhī xī rào xiá ér běi, zhì wèi zhōng fēng yān běi fēng zé bīn diān chí, ér dōng dù wèi shí jiāng jūn wàng hè shān zhī mài yǐ.
于是又循峡而南,二里,逾平坡南下,有水一塘,直浸南山之足,是为三尖塘。塘南山峦高列,塘北度脊平衍,脊之北,即滇池牛恋。塘水不北泄而东破山腋,始知望鹤之脉自西来,不自南来也。从塘北西向溯坞入,其坞自西而东,即塘水之上流也。三里,坞西尽处,有三峰排列其南:最高者即南山之再起者也;其中一峰,则自南峰之西绕峡而北,峙为中峰焉;北峰则濒滇池,而东度为石将军、望鹤山之脉矣。
zhōng fēng zhī dōng, yǒu cūn luò dāng wù, shì wèi sān jiān cūn, jìn níng cūn luò zhǐ cǐ. xī yán zhōng fēng ér shàng, yī lǐ, yǔ nán fēng duì xiá zhī zhōng, fù zǔ shuǐ wèi táng, bù néng rú dōng táng zhī dà, ér dì zé gāo yǐ. yòu píng shàng ér xī, yī lǐ, yú zhōng fēng zhī jí. cóng jí shàng xī nán zhí xíng, wèi xīn xīng dào yú jí xī běi xià, jí bīn chí nán yá, shì wèi kūn yáng dào ér jìn níng kūn yáng yǐ shì jí wèi jiè yān. yú shì kūn yáng xīn jiù zhōu zhì, jù zài yī wàng. zhí xià bàn lǐ, yán diān chí nán shān lǒng bàn xī xíng, èr lǐ yú, yǒu cūn zài běi yá zhī xià, diān chí zhī shuǐ huán qí qián, shì yuē chì dòng lǐ, yì chí bīn jù luò zhī dà zhě, ér tián zé bù néng chéng hè yān.
中峰之东,有村落当坞,是为三尖村,晋宁村落止此。西沿中峰而上,一里,与南峰对峡之中,复阻水为塘,不能如东塘之大,而地则高矣。又平上而西,一里,逾中峰之脊。从脊上西南直行,为新兴道;逾脊西北下,即滨池南涯,是为昆阳道;而晋宁、昆阳以是脊为界焉。于是昆阳新旧州治,俱在一望。直下半里,沿滇池南山陇半西行,二里余,有村在北崖之下,滇池之水环其前,是曰赤峒里,亦池滨聚落之大者,而田则不能成壑焉。
yòu xī yóu cūn hòu yú lǐng nán shàng, jí xī xià, sān lǐ, yǒu cūn yǐ nán shān běi lù. pán qí zuǐ ér xī, yú shì xī xiá zhōng kāi, zì nán ér běi, yǔ xī jiè shān duì jiā chéng wù. qí jí nán zì xīn xīng jiè fēn zhī běi xià, xī yī zhī zhí zǒu ér wèi xīn jiù zhōu zhì, ér běi jǐn yú jiù zhài cūn dōng yī zhī jí chì dòng lǐ zhī hòu shān, bīn chí ér zhǐ. dōng jiè duǎn, xī jiè zhǎng, zhōng kāi píng wù wèi tián, yī xiǎo shuǐ guàn qí zhōng, yì zì nán ér běi rù diān chí, jí zhì suǒ chēng qú làn chuān yě.
又西由村后逾岭南上,即西下,三里,有村倚南山北麓。盘其嘴而西,于是西峡中开,自南而北,与西界山对夹成坞。其脊南自新兴界分支北下,西一支直走而为新旧州治,而北尽于旧寨村;东一支即赤峒里之后山,滨池而止。东界短,西界长,中开平坞为田,一小水贯其中,亦自南而北入滇池,即《志》所称渠滥川也。
àn suí shū, shǐ wàn suì wèi xíng jūn zǒng guǎn, zì qīng líng chuān zhì qú làn chuān, pò sān shí yú bù, dāng jí zhǐ cǐ. yóu dōng zuǐ jié wù ér xī, zhèng yǔ xīn chéng xiāng duì, ér dà dào bì zhé ér nán, pán dōng jiè zhī zuǐ yǐ rù, sān lǐ shǐ xī shè wù. jìng wù sān lǐ, yòu suí xī jiè zhī lù běi chū, yī lǐ bàn, shì wèi kūn yáng xīn chéng, yòu běi yī lǐ bàn, wèi kūn yáng jiù chéng, yú shì dāng diān chí xī nán zhuǎn zhé chù yǐ. jiù chéng yǒu jiē qú huán dǔ ér wú chéng guō, xīn chéng yǒu lóu lǔ zhì dié ér wú mín lú, nǎi sān sì nián qián, jiù zhì jīng kòu, gù bo zhù xīn yì, ér shì shě yóu réng jiù guàn yě. jiù zhì jiē zì nán ér běi, xī yǐ shān pō, dōng kàn hú sì. zhì yǐ rì xī zè rì piān xī, jí fàn yú shì. cǐ zhōu yǒu tiān jiǔ quán pǔ zhào sì, yǐ wú qí bù jí tíng jī, suì běi xíng.
按《隋书》,史万岁为行军总管,自蜻蛉川至渠滥川,破三十余部,当即指此。由东嘴截坞而西,正与新城相对,而大道必折而南,盘东界之嘴以入,三里始西涉坞。径坞三里,又随西界之麓北出,一里半,是为昆阳新城,又北一里半,为昆阳旧城,于是当滇池西南转折处矣。旧城有街衢阛堵而无城郭,新城有楼橹雉堞而无民庐,乃三四年前,旧治经寇,故卜筑新邑,而市舍犹仍旧贯也。旧治街自南而北,西倚山坡,东瞰湖涘。至已日西昃日偏西,亟饭于市。此州有天酒泉、普照寺,以无奇不及停屐,遂北行。
sì lǐ, shāo shàng, yú yī dōng tū zhī ào. qí shān zì xī jiè héng tū ér chū, dōng xuán diān hǎi zhōng. lù yú qí ào zhōng běi xià, qí běi diān hǎi fù qiàn wù xī rù. qí tū chū zhī fēng, yuǎn tiào ruò zhōng fú shuǐ miàn, ér qí xī shí lián zhuì yú xī jiè zhě yě. nǎi xī zhuǎn shè yī wù, gòng sì lǐ, yòu běi xiàng xún diān chí xī yá shān lù xíng. wǔ lǐ, yòu yǒu xiǎo fēng bàng lù dōng tū, nán běi jiē hú shān huán bào zhī, shù shí jiā yǐ fēng ér jū, shì wèi jiù zhài cūn. yóu cūn běi guò yī wù, qí wù shǐ zì xī ér dōng wù běi yǒu shān yī pài, yì zì xī ér dōng, zhí kàn diān hǎi zhōng. běi èr lǐ, dǐ shān xià. zhí niè shān běi shàng, yī lǐ yú, cóng bēng yá shǐ zhuǎn dōng xiàng shān bàn xíng. yòu lǐ yú, cóng dōng lǐng pán ér běi, qí lǐng nán běi dōng sān miàn, jù xuán diān hǎi zhōng, zhèng dōng yǔ luó cáng gé hú xiāng duì. cǐ dì yǎo pì gé jué, xíng zhě wèi wèi tú yān. lǐng běi yòu yǒu shān yī zhī, cóng shuǐ yá zhī běi, yì zì xī ér dōng, zhí kàn diān hǎi zhōng, yǔ cǐ lǐng nán běi yáo duì chéng xiá, diān hǎi qū nà qí zhōng, wài ruò huán wō, zhōng pián shù hù, shì wèi hǎi kǒu nán lǐng. běi xià zhī chù, jùn xuē shū shén, yú lǜ rì mù, qū mǎ zhí xià. èr lǐ, fù xún wù xī rù, èr lǐ, xī yú yī ào. shān ào xī xià, shān wù huán kāi, zhōng wèi píng chóu, diān chí zhī liú, chū hǎi jiù xiá, zhōng guàn chéng hé, shì wèi táng láng chuān yān. èr lǐ, yǒu cūn bàng wù zhōng nán shān xià, guò zhī. xíng píng chóu jiān, xī běi sì lǐ, zhí dǐ chuān shàng. yǒu jù luò chéng qú jiē dào, bīn chuān zhī nán, shì yuē chá bù dūn, jí suǒ wèi hǎi kǒu jiē yě, yǒu gōng guǎn zhèng yān, jiān chá yù shǐ àn lín, bì gōng yì qí dì, wèi yī shěng shuǐ lì suǒ xì ěr. xiān shì táng jìn níng wèi yú, hǎi kǒu wú sù chù, kě wǎng chái chǎng mò tǔ guān yán sì zhōng sù gài táng yǐ hòu dài xún, cháng sù qí jiā yě. yú wèn qí chù shàng xiāng qù liù qī lǐ, ér rì sè yǐ mù, qiě suǒ wèi hǎi mén lóng wáng miào zhě, yǐ fǎn zài qí dōng èr lǐ, yòu wén ruǎn yù wān yán, yǒu shí chéng zhī shèng, yì zài sī dì, jiāng liú fǎng yān, suì bù fù qián, mì nì lǚ tóu sù.
四里,稍上,逾一东突之坳。其山自西界横突而出,东悬滇海中。路逾其坳中北下,其北滇海复嵌坞西入。其突出之峰,远眺若中浮水面,而其西实连缀于西界者也。乃西转涉一坞,共四里,又北向循滇池西崖山麓行。五里,又有小峰傍麓东突,南北皆湖山环抱之,数十家倚峰而居,是为旧寨村。由村北过一坞,其坞始自西而东;坞北有山一派,亦自西而东,直瞰滇海中。北二里,抵山下。直蹑山北上,一里余,从崩崖始转东向山半行。又里余,从东岭盘而北,其岭南北东三面,俱悬滇海中,正东与罗藏隔湖相对。此地杳僻隔绝,行者为畏途焉。岭北又有山一支,从水涯之北,亦自西而东,直瞰滇海中,与此岭南北遥对成峡,滇海驱纳其中,外若环窝,中骈束户,是为海口南岭。北下之处,峻削殊甚,余虑日暮,驱马直下。二里,复循坞西入,二里,西逾一坳。山坳西下,山坞环开,中为平畴,滇池之流,出海就峡,中贯成河,是为螳螂川焉。二里,有村傍坞中南山下,过之。行平畴间,西北四里,直抵川上。有聚落成衢街道,滨川之南,是曰茶埠墩,即所谓海口街也,有公馆正焉,监察御史案临,必躬诣其地,为一省水利所系耳。先是唐晋宁谓余,海口无宿处,可往柴厂莫土官盐肆中宿;盖唐以候代巡,常宿其家也。余问其处尚相去六七里,而日色已暮,且所谓海门龙王庙者,已反在其东二里,又闻阮玉湾言,有石城之胜,亦在斯地,将留访焉,遂不复前,觅逆旅投宿。
èr shí wǔ rì lìng èr qí fǎn jìn níng. yú fàn ér niè juē cǎo xié běi dǐ chuān shàng, wàng chuān běi shí yá chù kōng, chuān liú zhí niè qí xià. wèn suǒ wèi shí chéng zhě, tǔ rén jiē mò zhī zhī, wéi dōng zhǐ lóng wáng táng zài yíng yíng yī shuǐ jiān. nǎi sù chuān nán àn, dōng xiàng cóng zhī. èr lǐ, nán àn shān yì tū ér lín chuān, shuǐ fǎn shě běi ér bī nán, nán àn bēng qiàn pán dá, ér běi yá zé kāi rào ér shòu mín shě yān, shì wèi hǎi mén cūn. yǔ nán yá xiāng gé yī shuǐ, bù bàn lǐ, zhōng yǒu zhōu fú qí kēng jiān, dōng xiàng diān hǎi, jí tūn tǔ zhī shì zhì qí shàng zhě, wèi lóng wáng táng. shí dù zhōu zài cūn běi àn, hū zhī mò yīng. yú pān nán àn shuǐ kū, yǔ shuǐ shí xiāng wèi róng yǔ, wàng qí shēn zhī suǒ rú yě. jiǔ zhī, běi yá cūn rén yǐ zhōu zhì, suì dù dēng lóng wáng táng. táng dāng chuān liú zhī zhōng, dōng lín hǎi miàn, shí yǒu sài jì sì shén zhě fú zhōu ér zhì, ér zhōng wú miào zhù hòu yǒu chóng lóu, zé ruǎn xiáng wú suǒ gòu yě. miào zhōng bēi pō duō, jiē huà zhì yǐ hòu, fǔ àn xiāng dù shuǐ lì kāi jùn tóng" jùn", shū tōng hǎi kǒu miǎn yú fàn làn, yǐ chéng bīn hǎi zhū liáng tián zhě, gù xún fāng zhě yǐ cǐ wéi shǒu wù yún.
二十五日令二骑返晋宁。余饭而蹑屩juē草鞋北抵川上,望川北石崖矗空,川流直啮其下。问所谓石城者,土人皆莫之知,惟东指龙王堂在盈盈一水间。乃溯川南岸,东向从之。二里,南岸山亦突而临川,水反舍北而逼南,南岸崩嵌盘沓,而北崖则开绕而受民舍焉,是为海门村。与南崖相隔一水,不半里,中有洲浮其吭间,东向滇海,极吞吐之势;峙其上者,为龙王堂。时渡舟在村北岸,呼之莫应。余攀南岸水窟,与水石相为容与,忘其身之所如也。久之,北崖村人以舟至,遂渡登龙王堂。堂当川流之中,东临海面,时有赛祭祀神者浮舟而至,而中无庙祝;后有重楼,则阮祥吾所构也。庙中碑颇多,皆化、治以后,抚按相度水利、开濬jùnn同“浚”,疏通海口免于泛滥,以成濒海诸良田者,故巡方者以此为首务云。
chū miào dù běi àn, jū lú pō jí. qí běi xiàng suǒ yǐ zhī shān yǒu èr chóng. dì yī zhòng héng tū ér xī, duō shí, ér xī chuí zuì gāo, jí chù xuē ér bīn yú chuān zhī běi àn zhě dì èr chóng héng tū ér dōng, duō tǔ, ér dōng rào zuì yuǎn, jí cuò chū ér jǐn wèi chí zhī běi wéi zhě. èr chóng céng dié yú cūn hòu, gài běi zì guān yīn shān pán bó ér jǐn yú cǐ. cūn máng jù ruǎn shì zhuāng diàn. yú xiàng xún ruǎn yù wān xīn zhì shí chéng zhī shèng, tǔ rén mò jiě, wèi ruǎn shì yǒu fén zài dōng àn, wù zhǐ zhì cǐ, cūn rén shǐ yǒu yán shí chéng zài lǐ rén cūn. qí cūn nǎi luó luó zhài, zhèng yǔ chá bù dūn duì, cóng cǐ yǒu xiǎo jìng, xiàng shān hòu xiá zhōng xī xíng, sān lǐ kě zhì. yú nǎi bù dōng xiàng ruǎn fén, ér xī mì lǐ rén yān. jí yóu cūn hòu běi yú dì yī zhòng shí fēng zhī jí, běi xiàng xià, lù páng duō cuò lì zhī shí, běi yì kāi wù, ér zhōng wú xì liú. yī lǐ, suí wù xī zhuǎn, yǐ zài chuān běi àn chù xuē shí fēng zhī hòu gài fēng nán shù bī chuān liú, gù qǔ dào yú fēng běi ěr.
出庙渡北岸,居庐颇集。其北向所倚之山有二重。第一重横突而西,多石,而西垂最高,即矗削而濒于川之北岸者;第二重横突而东,多土,而东绕最远,即错出而尽为池之北圩者。二重层叠于村后,盖北自观音山盘礴而尽于此。村氓俱阮氏庄佃。余向询阮玉湾新置石城之胜,土人莫解,谓阮氏有坟在东岸,误指至此,村人始有言石城在里仁村。其村乃儸儸寨,正与茶埠墩对,从此有小径,向山后峡中西行,三里可至。余乃不东向阮坟,而西觅里仁焉。即由村后北逾第一重石峰之脊,北向下,路旁多错立之石,北亦开坞,而中无细流。一里,随坞西转,已在川北岸矗削石峰之后;盖峰南漱逼川流,故取道于峰北耳。
qí nèi táo shù wàn zhū, bèi lǒng lián hè, xiǎng qí zhēng xiá huàn cǎi shí, lìng rén xiào wǔ líng tiān tāi wèi jué huǒ xiǎo huǒ bǎ. cǐ jù yì jí táo shù fán shèng, táo huā kāi fàng zhī shí, wǔ líng rén xún mì dào de táo huā yuán yǔ zhī xiāng bǐ tài wēi bù zú dào le yǐ. xī yī lǐ, guò táo lín, zé xī wù dà kāi, shǐ jiàn tián chóu jiāo chéng, xī liú huò huò, cūn luò xī xuán běi shān zhī xià, zhī qí jí wéi lǐ rén cūn yǐ.
其内桃树万株,被陇连壑,想其蒸霞焕彩时,令人笑武陵、天台为爝火jué小火把。此句意即桃树繁盛,桃花开放之时,武陵人寻觅到的桃花源与之相比太微不足道了矣。西一里,过桃林,则西坞大开,始见田畴交塍,溪流霍霍,村落西悬北山之下,知其即为里仁村矣。
gài qí wù zhèng nán chù lì shí shān, xī jǐn yú cǐ, wù bīn yú chuān, yì yǒu yī cūn lín zhī, shì wèi hǎi kǒu cūn, yǔ chá bù dūn gé chuān xiāng duì, yǒu dù zhōu yān.
盖其坞正南矗立石山,西尽于此,坞濒于川,亦有一村临之,是为海口村,与茶埠墩隔川相对,有渡舟焉。
qí wù zhī dōng běi yú pō, wù zhī xī běi xún xiá, jiē yǒu lù, fán liù shí lǐ ér dǐ shěng huì. ér lǐ rén cūn dāng wù zhōng běi shān xià, bàn lǐ dǐ cūn zhī dōng, jiàn liú quán jiāo dào, shān yá jiān shù mù cóng yīn, shàng yǒu shén yǔ, gài lóng quán chū qí xià yě, dōng wù yǐ wú quán, gù jiē chéng hàn dì xī wù yǐ yǒu quán, gù guǎng pì liáng chóu. yóu cūn xī pán shān ér běi, xī wù shén shēn, qí wù zì běi xiá ér chū, zhí nán ér dǐ hǎi kǒu cūn yān. cūn xī suǒ xún zhī shān, qí shàng duō dūn tū zhī shí, xià duō kōng tóng zhī yá, yǒu yī qiào èr mén xī xiàng ér chū zhě. yú jué qí yì, xún zhī tǔ rén, shí chéng shàng zài wù xī lǐng shàng, qí xià yì yǒu lóng quán, kě zūn zhī ér shàng.
其坞之东北逾坡,坞之西北循峡,皆有路,凡六十里而抵省会。而里仁村当坞中北山下,半里抵村之东,见流泉交道,山崖间树木丛荫,上有神宇,盖龙泉出其下也,东坞以无泉,故皆成旱地;西坞以有泉,故广辟良畴。由村西盘山而北,西坞甚深,其坞自北峡而出,直南而抵海口村焉。村西所循之山,其上多蹲突之石,下多崆峒之崖,有一窍二门西向而出者。余觉其异,询之土人,石城尚在坞西岭上,其下亦有龙泉,可遵之而上。
gòng běi bàn lǐ, nǎi xī xià jié wù ér dù, yǒu yī xī yì zì běi ér nán, zhōng gān wú liú. shè xī xī shàng, gòng bàn lǐ, wén shuǐ shēng guó guó shuǐ liú shēng, zé lóng quán yì xī shān shù gēn xià, zhū wèi xiǎo tán, fēn xiè dōng nán qù. yóu tán xī shàng lǐng, bàn lǐ, zé lǐng tóu fēng shí yǒng qǐ, yǒu ruò zhuō zhuī zhě, yǒu ruò jiā mén zhě, yǒu ruò zhī qíng ér wèi tái, yǒu ruò yún wò ér chéng guō zhě.
共北半里,乃西下截坞而度,有一溪亦自北而南,中乾无流。涉溪西上,共半里,闻水声虢虢guó水流声,则龙泉溢西山树根下,潴为小潭,分泻东南去。由潭西上岭,半里,则岭头峰石涌起,有若卓锥者,有若夹门者,有若芝擎而为台,有若云卧而成郭者。
yú shì xún shí zhī xì, pán pō ér shàng, zhuì hè ér xià.
于是循石之隙,盘坡而上,坠壑而下。
qí dǐng zhōng wā, shí jiē huán chéng wài guō, dōng miàn zhě cuán wán sēn tòu, xī miàn zhě qióng fù bì lì, nán xiàng zé yú zhī yú jí ér xià zhě, běi miàn zé yǒu shí kū qū zhé, ruò lí ruò hé jiān, yī shí zhuì kōng dāng guān, xià fù chéng mén, ér chū rù yóu zhī, wéi hè zhī zhōng, dǐ píng ér wú shuǐ, kě yǐ jié lú, shì suǒ wèi shí chéng yě. tòu běi mén ér chū, qí shí gèng fēn zhī cù è shí jiē qīng zhì hēi zhāng huā wén, lián lì léng xuē, yǔ tā shān jiǒng yì. yǒu mù tóng èr rén, yǐn yú xún yá dōng zhuǎn, fù rù yī shí duì zhōng, yòu dé wéi yá yī qū, wéi dōng miàn shòu kè rú mén, qí zhōng yǒu fū zuò zhī kān, jià bǎn zhī chuáng, jiē tiān chéng zhě. chū mén shāo nán, huí gù mén cè, yǒu dòng yá rán, jí zhuǎn shēn pī zhī. qí dòng tòu kōng ér rù, fù chū yú wéi yá zhī nèi, shǐ jué yóu mén rù, bù ruò yóu dòng rù gèng qí yě. jì wéi yá zhī hòu, jí yóu shí chéng zhōng wàng suǒ wèi dōng miàn cuán wán chù yǐ. chū dòng, yǎng tiào dòng shàng shí fēng céng dá, gāo sǒng wú bǐ, fù yǒu yī lǎo luó luó pī shòu pí qián lái, yǐn yú xiāng yǔ pān jī.
其顶中洼,石皆环成外郭,东面者巑岏森透,西面者穹覆壁立,南向则余之逾脊而下者,北面则有石窟曲折,若离若合间,一石坠空当关,下覆成门,而出入由之,围壑之中,底平而无水,可以结庐,是所谓石城也。透北门而出,其石更分枝簇萼、石皆青质黑章花纹,廉利棱削,与他山迥异。有牧童二人,引余循崖东转,复入一石队中,又得围崖一区,惟东面受客如门,其中有趺座之龛,架板之床,皆天成者。出门稍南,回顾门侧,有洞岈然,亟转身披之。其峒透空而入,复出于围崖之内,始觉由门入,不若由洞入更奇也。计围崖之后,即由石城中望所谓东面巑岏处矣。出洞,仰眺洞上石峰层沓,高耸无比,复有一老儸儸披兽皮前来,引余相与攀跻。
qí shàng rú zhòng tái cuò lì, huán zhōng wā ér zhì qí dōng, dōng tiào hǎi mén, míng jìng yàng kōng, xī fǔ wā dǐ, cuì bàn kě shǔ, ér gé yá xī fēng qióng fù zhī shàng, zǎn yōng yóu gāo. nǎi xià fēng, fù dù nán jí, zhuǎn zào xī fēng, zé qióng fù shàng yá, fù yǒu hòu céng fēn liè, qí zhōng kāi xiá, dōng zhuì wēi kēng ér xià, qí hòu zé tǔ shān gāo yōng, fù yǐ yú shàng, sǒng lì zhī shí, huò shàng fù píng bǎn, huò zhōng pōu xié líng. yá xié yǒu èr xiǎo xué rú bí kǒng, qún fēng chū rù qí zhōng, mì zì lín lí qí xià, nǎi yá fēng suǒ cháo yě. liǎng mù tóng yán:" sān yuè qián tǔ rén yǐ huǒ xūn fēng ér qǔ mì, fēng yǐ jiǔ qù, jīn nǎi fù chéng cháo yǐ." tóng zǐ jìng yǐ cǎo sāi kǒng, fēng zhé wēng wēng rán zuò tóng gǔ shēng. píng lǎn jiǔ zhī, nǎi xún zhuì kēng zhī běi, dōng xiàng xuán yá ér xià.
其上如众台错立,环中洼而峙其东,东眺海门,明镜漾空,西俯洼底,翠瓣可数,而隔崖西峰穹覆之上,攒拥尤高。乃下峰,复度南脊,转造西峰,则穹覆上崖,复有后层分列,其中开峡,东坠危坑而下,其后则土山高拥,负扆于上,耸立之石,或上覆平板,或中剖斜棂。崖胁有二小穴如鼻孔,群蜂出入其中,蜜渍淋漓其下,乃崖蜂所巢也。两牧童言:“三月前土人以火熏蜂而取蜜,蜂已久去,今乃复成巢矣。”童子竞以草塞孔,蜂辄嗡嗡然作铜鼓声。凭览久之,乃循坠坑之北,东向悬崖而下。
jīng dōng shí mén zhī wài, yóu lìng rén yī bù yī huí shǒu yě.
经东石门之外,犹令人一步一回首也。
xiān shì cóng lǐ rén cūn wàng cǐ shān, fēng dǐng sǒng shí yī cóng, bù jí jìn níng jiāng jūn fēng zhī wěi jié, jí dǐ qí chù ér hé pì qū zhé, céng dá líng lóng, huàn huà mò cè, zhōng xiù dú yì, xìn hū líng jìng zhī bù kě yǐ wài xiàng qiú yě.
先是从里仁村望此山,峰顶耸石一丛,不及晋宁将军峰之伟杰,及抵其处而阖辟曲折,层沓玲珑,幻化莫测,钟秀独异,信乎灵境之不可以外象求也。
gài shì fēng xī yǐ dà shān, cǐ qí yī zhī dōng cuàn, fēng dǐng zhōng ào, shí gǔ nèi lù, bù bǐ tā shān zhī yǐ biǎo bào jiàn qí zhě dì qí shàng wú fēi liú hán yíng zhī bō, zhōng xiān jiǎn jí tī yá zhī dào, bù miǎn wèi tù hú suǒ kū ěr. lǎo luó luó yán:" cǐ shí xì tǔ zuì yí chá, chá wèi jiǒng chū tā chǔ.
盖是峰西倚大山,此其一支东窜,峰顶中坳,石骨内露,不比他山之以表暴见奇者;第其上无飞流涵莹之波,中鲜剪棘梯崖之道,不免为兔狐所窟耳。老儸儸言:“此石隙土最宜茶,茶味迥出他处。
jīn wù shì yǐ mǎi dé zhī, jiāng zào ān jié lú, zhāo jìng lǚ yǐ kāi shèng rǎng. qǐ jūn jí qí rén yé?" yú bù yīng qù.
今阢氏已买得之,将造庵结庐,招净侣以开胜壤。岂君即其人耶?“余不应去。
xìn hū mǎi shān ér jū, wú guò cǐ zhě.
信乎买山而居,无过此者。
xià shān, réng guò wù dōng, yī lǐ, jīng lǐ rén cūn. dōng nán yī lǐ, dǐ táng láng chuān zhī běi, xī wàng hǎi kǒu, yǒu dù kě wǎng chá bù, ér dōng tiào bīn chuān, shí yá sǒng xuē.
下山,仍过坞东,一里,经里仁村。东南一里,抵螳螂川之北,西望海口,有渡可往茶埠,而东眺濒川,石崖耸削。
xiān cóng chá bù gé chuān běi wàng, yú cuán wán qiàn tū zhōng, jiàn bái yuán yī fāng, ruò yǒu xīn máo jià qí shàng zhě jīn suī yá shí yǎn yìng, bù lù qí yǐng, ér shuǐ shí jiāo cuò, gāo shēn qiàn kōng, qí zhōng dāng yǒu qí shèng, suì dōng xiàng cóng zhī. dǐ yá xià, yá gēn chā shuǐ, luàn shí yíng huí, suì pān jī shuǐ shí jiān. yán yá nán zài dōng, hū jiàn shí shàng yǒu hén, niè yá zhí shàng, shì shén jùn, guà shí xuán yá zhī jī, jù dào yǐng shuǐ zhōng. fāng xià jiàn wèi qí, yòu hū wén qìng hāi ké sòu shēng luò tóu shàng, suī yǎng wàng bù kě jiàn, zhī xīn máo suǒ jiàn bù yuǎn yǐ.
先从茶埠隔川北望,于巑岏嵌突中,见白垣一方,若有新茅架其上者;今虽崖石掩映,不露其影,而水石交错,高深嵌空,其中当有奇胜,遂东向从之。抵崖下,崖根插水,乱石潆洄,遂攀跻水石间。沿崖南再东,忽见石上有痕,蹑崖直上,势甚峻,挂石悬崖之迹,俱倒影水中。方下见为奇,又忽闻謦咳qǐng咳嗽声落头上,虽仰望不可见,知新茅所建不远矣。
zài chuān xià fù zhī shí, zé bái yuán zhèng zài qí shàng.
再穿下覆之石,则白垣正在其上。
yī dào zhě fāng záo yá tián lù, yíng yú rén zuò máo zhōng. qí máo jǐn yú fāng zhàng, míng chuāng jìng bì, zhōng wú gōng xiàng, yì wú biāo jù, gài chū luò chéng ér yóu wèi qī xī qí jiān zhě. dào rén wú xìng, jí xī cūn hǎi kǒu rén, xiàng yǐ jiǎ yóu yú wài, jīn guī ér jié jìng yú cǐ, kě wèi dé suǒ tuō yǐ.
一道者方凿崖填路,迎余人坐茅中。其茅仅逾方丈,明窗净壁,中无供像,亦无爂具,盖初落成而犹未栖息其间者。道人吴姓,即西村海口人,向以贾游于外,今归而结净于此,可谓得所托矣。
zuò máo zhōng, shàng xià zuǒ yòu, jiē wēi yá zhuì yǐng, ér chéng chuān yàng bì yú qián, yuǎn fēng huán cuì yú wài gé chuān chá bù, cūn lú liáo rào, yān shù dī huā, ruò xiàn yǐng jìng zhōng ér chuān zhōng fú fǎng jiǎ fān, yú zēng jí zēng wǎng dù tǐng, chū mò bō wén jiān, zhào yǐng yuè fú lán, lǔ shēng yáo bàn bì, huǎng rán rú zuò huà píng zhī shàng yě.
坐茅中,上下左右,皆危崖缀影,而澄川漾碧于前,远峰环翠于外;隔川茶埠,村庐缭绕,烟树堤花,若献影镜中;而川中凫舫贾帆,鱼罾zēng即罾网渡艇,出没波纹间,棹影跃浮岚,橹声摇半壁,恍然如坐画屏之上也。
jì xià, réng xī bàn lǐ, wèn dù yú hǎi kǒu cūn. nán dù chá bù jiē, rù fàn yú zhǔ jiā, yǐ guò wǔ yǐ. chá bù yǒu zhōu, suí liú shí lǐ, wǎng chái chǎng zài yán dù diān chí.
既下,仍西半里,问渡于海口村。南度茶埠街,入饭于主家,已过午矣。茶埠有舟,随流十里,往柴厂载盐渡滇池。
yú bù néng dài, suì cóng cūn xī zūn chuān dī ér xíng. qí dī zì chá bù xī dá píng dìng, suí chuān nán yá ér zhù zhī.
余不能待,遂从村西遵川堤而行。其堤自茶埠西达平定,随川南涯而筑之。
gài chuān shuǐ běi yī běi àn dà shān ér xī, qí nán àn shān shì céng dié, zhōng duō xiǎo wù, gù zhù dī zhàng chuān. dī zhī nán, lǚ yǒu xiǎo shuǐ zì nán xiá chū, yì suí dī xià zhù. cóng dī shàng xī xíng, chuān xíng jiàn xiá, chuān liú jiàn xùn. qī lǐ, yǒu cūn lú yǐ dī, běi xià lín chuān, dī jiān yǒu tíng yǒu bēi, jí suǒ wèi chái chǎng yě àn jiù bēi wèi zhī hàn chǎng, mò tǔ guān yán sì zài yān. zhì cǐ chuān xùn shí duō, jiàn bù róng zhōu, chuān jiàn suí shān xī běi zhuǎn yǐ, dī suí zhī. yòu xī běi qī lǐ, shuǐ běi xiàng bī shān rù xiá, lù xī xiàng dù wù dēng pō. yòu èr lǐ, shù jiā jù pō shàng, yuē píng dìng shào. shí rì sè shàng gāo, yǐ tǔ rén yán qián tú wú sù diàn, suì zhǐ.
盖川水北依北岸大山而西,其南岸山势层叠,中多小坞,故筑堤障川。堤之南,屡有小水自南峡出,亦随堤下注。从堤上西行,川形渐狭,川流渐迅。七里,有村庐倚堤,北下临川,堤间有亭有碑,即所谓柴厂也;按旧碑谓之汉厂,莫土官盐肆在焉。至此川迅石多,渐不容舟,川渐随山西北转矣,堤随之。又西北七里,水北向逼山入峡,路西向度坞登坡。又二里,数家踞坡上,曰平定哨。时日色尚高,以土人言前途无宿店,遂止。