èr shí èr rì chén qǐ, sù wù jìng jìn, bǎo zàng xiān yǐ diǎn xiǎng yú, yǔ yú zhōu lì fēng qián. píng lín ér nán wèi nán diàn, qí wài yǒu héng shān qián liè, zé lóng chuān hòu zhī jiè yě jìn qiàn lù xī wèi guǐ diān, qí wài yǒu zhòng fēng xī yōng, zé gǔ yǒng qián nán xià zhī zhī yě xià fú ér dōng dù, wèi bǐ fēng, qí wài yǒu gāo lǐng dōng qióng, zé gāo lí gòng hòu sǒng zhī mài yě, wéi běi xiàng zé běn shān hòu píng yān. rán zuó yǐ dēng lǐng běi tiào, zhī dōng běi zhī huō chù, wèi lóng chuān suǒ hé xī běi zhī cóng chù, wèi jiān shān suǒ xuán ér zhí běi míng guāng liù chǎng zhī wài, jiē yě rén zhī qī yǐ. jiǔ zhī, nǎi fàn ér bié.
二十二日晨起,宿雾净尽,宝藏先以点饷余,与余周历峰前。凭临而南为南甸,其外有横山前列,则龙川后之界也;近嵌麓西为鬼甸,其外有重峰西拥,则古勇前南下之支也;下伏而东度,为笔峰,其外有高岭东穹,则高黎贡后耸之脉也,惟北向则本山后屏焉。然昨已登岭北眺,知东北之豁处,为龙川所合;西北之丛处,为尖山所悬;而直北明光六厂之外,皆野人之栖矣。久之,乃饭而别。
bǎo zàng mìng qí tú jìng kōng qián dǎo, cóng dōng běi xíng, jiē wèi kāi zhī jìng yě. shǐ yú dōng huán zhī bì, jí dōng běi xià, suī wú jìng ér pō tǎn. sān lǐ yú, yǒu lù xún lǐng běi xī qù, wǎng guǐ diān dào, gài shì shān qián hòu jiē xiàng guǐ diān dào yě. yú shì jiāo zhī, réng dōng xià, shén jùn. yī lǐ, yòu yǒu lù zì dōng nán lái, xī běi yú lǐng qù, cǐ jí zhōu zhōng qū guàn zi píng dào. gài guàn zi píng cóng běi nán dù, qióng qǐ dǎ yīng zhī dǐng, zì běi wàng zhī, bú jiàn shuāng fēng rú ān, zhǐ jué céng qǐ rú guān. yú jí xī xià, shì wèi píng cūn suǒ tuō, yǒu lóng tán xī yǒng, nǎi guǐ diān shàng liú, jīng é lóng ér nán xià zhě yě. yú jiāo qí lù, réng dōng běi xià, xíng mǎng jí zhōng. yī lǐ yú, běi xiàng xià, bàng xī xiǎo xiá jiàn yǒu wēi jìng, jìng yòu xiá zhōng yì yǒu cóng zhú shēn téng. dōng zhuǎn, zài yú yī xiá, yī lǐ, nǎi běi xíng huán gāng shàng.
宝藏命其徒径空前导,从东北行,皆未开之径也。始逾东环之臂,即东北下,虽无径而颇坦。三里余,有路循岭北西去,往鬼甸道,盖是山前后皆向鬼甸道也。于是交之,仍东下,甚峻。一里,又有路自东南来,西北逾岭去,此即州中趋冠子坪道。盖冠子坪从北南度,穹起打鹰之顶,自北望之,不见双峰如鞍,只觉层起如冠。逾脊西下,是为坪村所托,有龙潭西涌,乃鬼甸上流,经鹅笼而南下者也。余交其路,仍东北下,行莽棘中。一里余,北向下,傍西小峡渐有微径,径右峡中亦有丛竹深藤。东转,再逾一峡,一里,乃北行环冈上。
gāng zhī xī, dà shān shǐ yǒu xiá zhōng pán zài shān zhōng pán rào tíng shēn gāng zhī dōng, shǐ suí pō dōng xià. gòng èr lǐ, dǐ pō lù, zé xiǎng shuǐ gōu zhī xiá zài qí dōng yǐ. yǒu xī zì xī xiá chū, běi shè zhī, suí xī shān běi xíng. xī shān zhì shì shāo kāi, yǒu lù xī rù zhī. jiāo qí lù ér běi, yī lǐ yú, shāo xià, yòu yǒu xiǎo shuǐ cóng xī wù chū, shì wèi wáng jiā bà.
冈之西,大山始有峡中盘在山中盘绕廷伸;冈之东,始随坡东下。共二里,抵坡麓,则响水沟之峡在其东矣。有溪自西峡出,北涉之,随西山北行。西山至是稍开,有路西入之。交其路而北,一里余,稍下,又有小水从西坞出,是为王家坝。
yǐ cǐ shuǐ wèi jiè, nán jù mù fǔ zhuāng. yòu běi bàn lǐ, suì yǔ nán lái dà lù hé.
以此水为界,南俱沐府庄。又北半里,遂与南来大路合。
yòu běi yī lǐ, yǒu cūn zài xī shān xià, zhì shì zhōng wù shǐ kāi. qí wù nán cóng jiǔ diàn jí lái, běi zhì cǐ dōng xī nǎi pì zài fēn wéi dōng xī zǒu xiàng, xī yán dōng lù běi xià, cūn yǐ xī shān dōng xiàng, ér lù chū qí zhōng. yòu běi lǐ xǔ, yǒu qí dōng běi wǎng jiè tóu. yú xún xī shān xī běi xià, dù yī xiǎo xiá, bàn lǐ, xī zhuǎn, qí nán gǔ wèi wān yāo shù, gài wáng jiā bà zhī hòu shān yě qí běi wù wèi zuǒ suǒ tún, nǎi lóng zōng běi yòu qǐ yī fēng, qí yú zhī xī běi ér huán zhě.
又北一里,有村在西山下,至是中坞始开。其坞南从酒店脊来,北至此东西乃辟再分为东西走向,溪沿东麓北下,村倚西山东向,而路出其中。又北里许,有岐东北往界头。余循西山西北下,渡一小峡,半里,西转,其南谷为湾腰树,盖王家坝之后山也;其北坞为左所屯,乃巃嵸北又起一峰,其余支西北而环者。
wù zhōng shǐ yǒu tián chóu xià pì, xiǎng shuǐ gōu zhī liú yì xī běi guàn zhī, ér lù cóng nán shān xī xiàng xíng. yī lǐ yú, yǒu xiǎo shuǐ běi liú. yòu xī yī lǐ yú, yǒu jié máo mài jiāng zài nán shān xià, yú shì jù sōng cuò lì, gāo yǐng shēn yīn, wǔ rì jù bì. yòu xī èr lǐ wèi mǎ zhàn, qí běi pō xià pō yǒu gé lín zhī lú, ér dāng lù zuǒ zhě zhǐ yī jiā, zhōu lái zhě jiē fàn yān dōu zài cǐ chī fàn qí xī shǐ tián chéng huán pō.
坞中始有田畴下辟,响水沟之流亦西北贯之,而路从南山西向行。一里余,有小水北流。又西一里余,有结茅卖浆在南山下,于是巨松错立,高影深阴,午日俱碧。又西二里为马站,其北坡下颇有隔林之庐,而当路左者止一家,州来者皆饭焉都在此吃饭;其西始田塍环坡。
cóng tián zhōng xī běi xíng yī lǐ yú, dǐ běi shān xià. shāo xī fù běi, yī lǐ, yú qí ào, yǒu xū chǎng jí chǎng zhèn, wèi mǎ zhàn jiē fáng. qí běi shān pō zá tà, shí chǐ gāo xià, dōng gāng yǔ xī shān, suì jiā xī běi zhù. gòng sān lǐ, yǒu shān héng yú qián, nǎi xī suí zhī, bàn lǐ, běi tòu qí ào, qí běi zé shān kāi ér xià pán huán hè, xī cóng xī shān tòu xiá nán lái, rào hè běi qù, gù zhī tòu ào zhī shān, nǎi zì nán ér xī zhuǎn, ào xī yī fēng, jí xī jǐn yú xī zhě yě. pán hè ér xī běi yī lǐ yú, suì xún xī dōng àn xíng, qí xī gāng sōng guì yī zhǒng cháng lǜ qiáo mù chóu mì, yǒu dà sì jī zài yān. nǎi fàn yú xī páng. yòu běi bàn lǐ wèi qiū pō, yǒu liǎng sān jiā yǐ xī shān xià. qí xī zé qún shān zhōng jìn wèi xiá, yǒu qí xī rù zhī, wèi gǔ yǒng dào, qí dōng zé gǔ kǒu héng tà, nán běi zhī shuǐ jù yóu zhī chū yān.
从田中西北行一里余,抵北山下。稍西复北,一里,逾其坳,有墟场即场镇,为马站街房。其北山坡杂沓,石齿高下,东冈与西山,遂夹溪北注。共三里,有山横于前,乃西随之,半里,北透其坳,其北则山开而下盘环壑,溪从西山透峡南来,绕壑北去,固知透坳之山,乃自南而西转,坳西一峰,即西尽于溪者也。盘壑而西北一里余,遂循溪东岸行,其西冈松桧gùi一种常绿乔木稠密,有大寺基在焉。乃饭于溪旁。又北半里为邱坡,有两三家倚西山下。其西则群山中进为峡,有岐西入之,为古勇道,其东则谷口横拓,南北之水俱由之出焉。
yú shì běi xíng tián chéng jiān, èr lǐ, lǚ yú qí fēn liú zhī shuǐ. yòu běi yī lǐ yú. wèi shùn jiāng cūn, gǔ zhī shùn jiāng zhōu zhì yě. xī shān zhì shì zhōng duàn fù qǐ, qí tè sǒng pō lì, shì wèi sān qīng shān. cūn duō huán shí wèi yuán, lián zhú chéng yīn zhě. yòu běi bàn lǐ, yǒu shuǐ zì xī xiá lái, dōng xiàng ér zhù, shì wèi shùn jiāng, yǒu mù liáng kuà qí shàng. shùn jiāng cūn zhī dōng, shān wù dōng pì. guò qiáo, fù běi shàng pō, xíng zhú jìng zhōng. bàn lǐ, běi xià, guò gān hǎi zǐ. yī lǐ yú, běi shàng pō, yǒu xū máo gǎn jiē zhī cǎo péng zài pō běi, shì wèi shùn jiāng jiē zǐ.
于是北行田塍间,二里,屡逾其分流之水。又北一里余。为顺江村,古之顺江州治也。西山至是中断复起,其特耸颇厉,是为三清山。村多环石为垣,连竹成阴者。又北半里,有水自西峡来,东向而注,是为顺江,有木梁跨其上。顺江村之东,山坞东辟。过桥,复北上坡,行竹径中。半里,北下,过乾海子。一里余,北上坡,有虚茅赶街之草棚在坡北,是为顺江街子。
fù xī běi xíng pō bǎn jiān. qí bǎn xī yǐ sān qīng shān, dōng lín jiā hè, hè zhī dōng, zé jiāng dōng shān nán xià ér héng zhǐ yān. cóng cǐ sān qīng xī gèn, jiāng dōng dōng píng, yòu chéng nán běi zhī wù. xíng bǎn jiān sān lǐ, běi xiàng shāo xià, hū wén shuǐ shēng, zé lù dōng yǒu xī fǎn zì nán ér běi, zhì shì nǎi dōng zhuàn qù, xiǎng gū jì shì shùn jiāng zhī fēn liú ér zhì zhě. gài jiāng dōng shān zhī xī, yǐ yǒu liǎng jiāng zì běi ér lái, cǐ liú hé yǐ fǎn běi yé? liú jì dōng, lù suì běi pán dōng chuí zhī pō, èr lǐ, shì wèi jī cí píng. yú píng běi xià yī lǐ yú, fù dé píng chóu, yǒu mài jiāng zhě dāng lù yòu. yú shì dōng běi xíng tián chéng jiān, yī lǐ yú, yǒu jiāng zì xī běi wǎng dōng nán, zhǎng mù qiáo héng kuà zhī, shì wèi xī jiāng qí dōng yòu yǒu yī jiāng zì dōng běi zhù dōng nán, yán dōng shān yǔ xī jiāng bìng nán xíng wù zhōng, shì wèi dōng jiāng. jì dù xī jiāng qiáo, suì běi xíng jiāng jiā zhōng, yī lǐ ér zhì gù dòng, sù yú xīn jiē. gù dòng yī míng gǔ dòng, jù luò dāng dà wù zhōng, dōng xī èr jiāng jiā zhī. qí běi zé yǎ wū shān nán chuí, héng gèn liǎng shān jiān, zhì cǐ ér zhǐ qí nán zé liǎng jiāng jiāo hé yú sān lǐ wài, hé liú dōng nán qù, zhì qū shí rù lóng chuān jiāng dōng zé jiāng dōng shān, běi zì shí dòng dōng, nán xiàng ér xià xī zé sān qīng shān běi yòu qǐ yī fēng, nán yǔ sān qīng yàn háng jí zhěng qí pái liè ér zhì, qí zhōng yǒu xiá rú mén, ér xiǎo diān zhī lù cóng zhī.
复西北行坡坂间。其坂西倚三清山,东临夹壑,壑之东,则江东山南下而横止焉。从此三清西亘,江东东屏,又成南北之坞。行坂间三里,北向稍下,忽闻水声,则路东有溪反自南而北,至是乃东转去,想估计是顺江之分流而至者。盖江东山之西,已有两江自北而来,此流何以反北耶?流既东,路遂北盘东垂之坡,二里,是为鸡茨坪。逾坪北下一里余,复得平畴,有卖浆者当路右。于是东北行田塍间,一里余,有江自西北往东南,长木桥横跨之,是为西江;其东又有一江自东北注东南,沿东山与西江并南行坞中,是为东江。既度西江桥,遂北行江夹中,一里而至固栋,宿于新街。固栋一名谷栋,聚落当大坞中,东、西二江夹之。其北则雅乌山南垂,横亘两山间,至此而止;其南则两江交合于三里外,合流东南去,至曲石入龙川江;东则江东山,北自石洞东,南向而下;西则三清山北又起一峰,南与三清雁行即整齐排列而峙,其中有峡如门,而小甸之路从之。
shì fēng jí yún fēng jiān shān dōng xià běi zhuǎn zhī mài, yún fēng zhèng zài qí xī, wèi bǐ suǒ yǎn, gù gù dòng zhǐ xī jiàn cǐ shān ér bú jiàn yún fēng yě.
是峰即云峰尖山东下北转之脉,云峰正在其西,为彼所掩,故固栋止西见此山而不见云峰也。
qí dì zhí dōng yǔ wǎ diān duì, zhí xī yǔ yún fēng duì, zhí běi yǔ rè shuǐ táng duì, zhí nán yǔ mǎ zhàn duì. yǒu xīn jiù èr jiē, nán wèi xīn, běi wèi jiù.
其地直东与瓦甸对,直西与云峰对,直北与热水塘对,直南与马站对。有新、旧二街,南为新,北为旧。
èr shí sān rì mìng qǐng qiú ér fēi mìng lìng zhǔ rén qǔ yuán sǔn wèi chén gōng, wèi yǔ wú xiāng tóng.
二十三日命请求而非命令主人取园笋为晨供,味与吾乡同。
bā jiǔ yuè jiān yǒu xiāng sǔn, xūn gàn píng zhù, wèi yǒu xiāng qì. běi yī lǐ, guò jiù jiē. mǎi fēi sōng yī bāng yú liú xìng zhě jiā.
八九月间有香笋,薰干瓶贮,味有香气。北一里,过旧街。买飞松一梆于刘姓者家。
" fēi sōng" zhě, yī míng hú shí, yì zuò wú shí, zhèng rú wú tóng zǐ ér dà bèi zhī, sè wèi yì rú wú tóng, ér ké báo yì bō shēng mì shù zhōng, yī jiàn zhé fá shù nǎi kě dé, chí zé shù jí cún ér zi jù fēi qù chéng kōng zhū yǐ, gù yuē" fēi sōng", wéi diān táng guān wài yě rén jí zhǐ dāng shí jǐng pō zú, cǐ chēng wéi bǐ chēng jìng yǒu zhī.
“飞松”者,一名狐实,亦作梧实,正如梧桐子而大倍之,色味亦如梧桐,而壳薄易剥;生密树中,一见辄伐树乃可得,迟则树即存而子俱飞去成空株矣,故曰“飞松”,惟巅塘关外野人即指当时景颇族,此称为鄙称境有之。
yě rén shí yǐ chá là hēi yú fēi sōng sì zhǒng rù guān yì yán bù. qí rén wú yī yǔ shang, wéi yǐ bù yī fú shù qí yīn, shàng tǐ yǐ bèi yī fāng wéi ér guǒ zhī, bù fù zhī yǒu jīn xiù zhī shǔ yě.
野人时以茶、蜡、黑鱼、飞松四种入关易盐、布。其人无衣与裳,惟以布一幅束其阴,上体以被一方帏而裹之,不复知有衿袖之属也。
cǐ yě rén jí chá shān zhī yí, xī yì nèi shǔ, jīn fēi wáng huà suǒ jí yǐ rán wèi zhī" hóng máo", zé bù rán yě.
此野人即茶山之彝,昔亦内属,今非王化所及矣;然谓之“红毛”,则不然也。
yòu běi èr lǐ yú.
又北二里余。
héng gāng hòu gèn.
横冈后亘。
wàng zhī ruò dōng xī jiāo shǔ yú liǎng jiè chóng shān, bù fù zhī qí nèi yǒu liǎng jiāng zhī qiàn yú liǎng páng yě.
望之若东西交属于两界崇山,不复知其内有两江之嵌于两旁也。
cǐ gāng jí yǎ wū shān nán chuí jǐn chù, dōng xī èr jiāng jiē cóng qí liǎng yè nán chū, yí jí āi hé, ér tǔ rén é wèi" yǎ wū" ěr.
此冈即雅乌山南垂尽处,东、西二江皆从其两腋南出,疑即挨河,而土人讹为“雅乌”耳。
zhì gāng ér běi, yòu èr lǐ, gāng zuǒ jiàn tū ér chéng fēng, gāng yòu jiàn qiàn ér wèi kēng, lù jiàn yú kēng bàng fēng ér shàng, yú shì kēng liǎng páng jiē fēng, fù jiàn chéng xiá. xún xiá xī fēng xíng èr lǐ, zhì qí běi ào, suì xié xī fēng zhī běi ér xī xiàng xià. èr lǐ, lù yòu yǒu dà lì shù yī zhū, pō jù ér huǒ kōng qí zhōng lù zuǒ zé xī jiāng zì xī hè pán qǔ dōng lái, pò xiá ér dōng nán qù, yú shì chū gù dòng xī shān zhī xī běi yǐ.
陟冈而北,又二里,冈左渐突而成峰,冈右渐嵌而为坑,路渐逾坑傍峰而上,于是坑两旁皆峰,复渐成峡。循峡西峰行二里,陟其北坳,遂挟西峰之北而西向下。二里,路右有大栗树一株,颇巨而火空其中;路左则西江自西壑盘曲东来,破峡而东南去,于是出固栋西山之西北矣。
shǐ xià jiàn pán hè xī shēng, jiāng pán hè dǐ, ér jiān shān wù rán lì qí xī nán yǐ. yòu xī xià yī lǐ, suí jiāng běi àn xī xíng èr lǐ, shǐ yǒu cūn lú yǐ gāng tóu, shì wèi wū suǒ.
始下见盘壑西升,江盘壑底,而尖山兀然立其西南矣。又西下一里,随江北岸西行二里,始有村庐倚冈头,是为乌索。
qí jiāng fǎn běi xiàng zhé ér lái, lù nǎi nán xià gāng jiù zhī, bàn lǐ, zé zhǎng mù qiáo héng jià jiāng shàng, fǎn zì xī ér dōng dù zhī.
其江反北向折而来,路乃南下冈就之,半里,则长木桥横架江上,反自西而东度之。
qiáo dōng fù yǒu zhú yǒu lú, cóng qí cè zhuǎn ér xī nán, zé gù dòng xī shān yǔ jiān fēng hòu dà shān wéi huán qí nán, ér jiāng qū qí běi zhě yě.
桥东复有竹有庐,从其侧转而西南,则固栋西山与尖峰后大山围环其南,而江曲其北者也。
yòu xī bàn lǐ, yǒu cūn lián zhú shén shèng.
又西半里,有村连竹甚盛。
bàn lǐ, cóng qí cūn nán xī zhuǎn, fù xíng gāng bǎn zhě èr lǐ, gāng tóu jù sōng cuò luò, jū lú yǐ zhī. bàn lǐ, xī xiàng xià, shè yī kēng. yòu xī nán yī lǐ yú, lián guò liǎng cūn, yòu xī xiàng xià, shè yī kēng, shǐ jí shān lù. suì xī xiàng shàng, bàn lǐ, yǒu xiǎo shuǐ zhù pō bǎn jiān, jiù ér dí tǐ xǐ zǎo.
半里,从其村南西转,复行冈坂者二里,冈头巨松错落,居庐倚之。半里,西向下,涉一坑。又西南一里余,连过两村,又西向下,涉一坑,始及山麓。遂西向上,半里,有小水注坡坂间,就而涤体洗澡。
shí rì sè tíng wǔ jí zhèng wǔ, jiě yī huàn zhuó xǐ dí jiǔ zhī, nǎi xī nán xún xiǎo jìng shàng. yī lǐ, zhuǎn ér xī, shǐ yǔ dōng lái lù hé. shí léi yǔ dà zhì, xíng cǎo jìng jiān, yī lǐ, shāo xī xià, shè yī xiá dǐ, yú shì jù mù cān xiāo, wěi téng méng wù, suì jí yōu qiào zhī shì.
时日色亭午即正午,解衣浣濯洗涤久之,乃西南循小径上。一里,转而西,始与东来路合。时雷雨大至,行草径间,一里,稍西下,涉一峡底,于是巨木参霄,纬藤蒙坞,遂极幽峭之势。
pán rào xíng xiá zuǐ ér xī, yī lǐ, yòu shè yī xiá dǐ.
盘绕行峡嘴而西,一里,又涉一峡底。
èr xiá jiē zài shēn mù zhōng, yǒu xiǎo shuǐ cóng cóng zì běi ér nán, xià zhù xī lái zhī xī, hé ér dōng xíng běi chū zhě yě. shè xiá zhī xī yá, yǒu jù shí tū lì yá yòu. lù yóu jù shí zhī dōng, běi xiàng shàng, qū zhé jī shù yīn zhōng, gāo yá dī cuì, shēn shuǐ shāi jīn, shǐ zhī yǔ jì rì lái, yīn àn nòng yǐng, bù ài líng kōng zhī jī yě. shàng sān lǐ, suì zhì gāng jí.
二峡皆在深木中,有小水淙淙自北而南,下注西来之溪,合而东行北出者也。涉峡之西崖,有巨石突立崖右。路由巨石之东,北向上,曲折跻树荫中,高崖滴翠,深水筛金,始知雨霁日来,阴暗弄影,不碍凌空之屐也。上三里,遂陟冈脊。
jí liǎng yá jiē zhuì shēn hán bì, wén shuǐ shēng chán chán zài qí dǐ, ér bù biàn kàn bù qīng qí dǐ yě.
脊两崖皆坠深涵碧,闻水声潺潺在其底,而不辨看不清其底也。
jí xiá bù jí qī chǐ, ér dāng qí zhōng fù yǒu fǔ mù yǐ dù zhě, gài jí liǎng páng jiē xuē, zhōng fù yǒu dàn xià xiàn, gù yǐ mù tián zhī. xíng jí shàng yī lǐ, běi fù shāo xià, yòu shè yī nán zhuì zhī xiá, bàn lǐ, nǎi xī běi shàng, qí shàng shén jùn. yī lǐ yú ér fàn. shāo yí píng tǎn, zhuǎn xī nán pán ér běi, bàn lǐ, fù qū zhé shàng, jùn yù shén. yī lǐ, yòu shāo yí, xún fēng yá ér zhuǎn qí yāo, shǐ wàng jiàn jiān fēng zài gé qìng lǒng shù jiān, ér bù zhī suǒ xún zhě yì yī jiān fēng yě. běi bàn lǐ, dǐ qí fēng xī yè, shāo xī xià dù yī jí, suì xī shàng, shàng jiē xuán yá xuē dèng. huí gù qián suǒ pán jí dōng fēng, yì yī fēng fù sǒng, shān tóu jiān xuē, yì kān yǔ jiān shān bó zhòng, dàn jiān shān chún shí zhōng xuán, ér bǐ nǎi tǔ fēng qián chū ěr. liǎng fēng zhī běi, fù yǔ xī dà shān jiā chéng shēn hè, zhī tiáo pán tū, qìng shù méng bì, rú cuì tāo chén wù, shēn shēn zài xià, ér mò qióng duān ní kàn bù qīng tóu xù hé méi mù, wéi wén yuán shēng qiān bǎi, chàng hè qí jiān, ér rén mò zhì yě. fēng tóu jiù shù shí jiāng jiù shù lì de shí bì záo jí wèi tī, shì tài huá zhī cāng lóng jǐ. liǎng páng jiē wēi yá, ér shí jí zhōng chuí, kuò jǐn chǐ xǔ, ruò lóng zhī chuí wěi yǐ dù, ér jí suí zhī, yǎng wàng dàn jiàn céng lèi bù jìn, ér yì bù néng jìng qí duān ní yě. tī fán sān zhuǎn, yī lǐ ér zhì qí dǐng. dǐng dōng xī zhǎng wǔ zhàng, nán běi kuò bàn zhī, zhōng gài yù huáng gé, qián sān yíng fèng bái yī dà shì, hòu sān yíng fèng sān jiào shèng rén, dǐng píng zhě rú shì ér zhǐ, qí xiàng jiē dōng lín qián fēng zhī jiān. nán běi jiā gé wèi cè lóu, bàn xuán kōng zhōng, běi cí zhēn wǔ, xià lín běi xiá, ér liǎng tóu xuán tà yǐ dài kè nán cí shān shén, xià lín nán xiá, ér zhōng chǎng wèi zhāi táng. jiē chuān sēng fǎ jiè suǒ yíng gòu, gài qí shàng xiàng suī yǒu dào, ér wèi kāi pì, mò kě qī tuō. fǎ jiè chéng zhī, bù jí wǔ nián, jīn fù yù pì shān lù wéi xià diàn, gù wǎng zhōu wèi fǎn. yú ài qí yōu jùn, suì zhǐ dōng cè lóu. shǒu sì èr sēng, yī xià shān fù mǐ, yī gōng qiáo chuī ér yǐ.
脊狭不及七尺,而当其中复有辅木以度者,盖脊两旁皆削,中复有窞下陷,故以木填之。行脊上一里,北复稍下,又涉一南坠之峡,半里,乃西北上,其上甚峻。一里余而饭。稍夷平坦,转西南盘而北,半里,复曲折上,峻愈甚。一里,又稍夷,循峰崖而转其腰,始望见尖峰在隔箐陇树间,而不知所循者亦一尖峰也。北半里,抵其峰西腋,稍西下度一脊,遂西上,上皆悬崖削磴。回顾前所盘脊东峰,亦一峰复耸,山头尖削,亦堪与尖山伯仲,但尖山纯石中悬,而彼乃土峰前出耳。两峰之北,复与西大山夹成深壑,支条盘突,箐树蒙蔽,如翠涛沉雾,深深在下,而莫穷端倪看不清头绪和眉目,惟闻猿声千百,唱和其间,而人莫至也。峰头就竖石将就竖立的石壁凿级为梯,似太华之苍龙脊。两旁皆危崖,而石脊中垂,阔仅尺许,若龙之垂尾以度,而级随之,仰望但见层累不尽,而亦不能竟其端倪也。梯凡三转,一里而至其顶。顶东西长五丈,南北阔半之,中盖玉皇阁,前三楹奉白衣大士,后三楹奉三教圣人,顶平者如是而止,其向皆东临前峰之尖。南北夹阁为侧楼,半悬空中,北祠真武,下临北峡,而两头悬榻以待客;南祠山神,下临南峡,而中敞为斋堂。皆川僧法界所营构,盖其上向虽有道,而未开辟,莫可栖托。法界成之,不及五年,今复欲辟山麓为下殿,故往州未返。余爱其幽峻,遂止东侧楼。守寺二僧,一下山负米,一供樵炊而已。
èr shí sì rì chén qǐ, tiān sè shàng jì, sì shān xián lù qí cuì wēi, ér shān xià diān zhōng, zé píng bái yīn yūn, rú pù xù, yòu rú yù shuǐ yǒng qǐ bō, wú fēn yuǎn jìn, jiē ruò fú cuì wú gēn, qiàn yín lián dié, bù zhī qí xià fù yǒu pō yuān cūn chéng zhī yì yě.
二十四日晨起,天色上霁,四山咸露其翠微,而山下甸中,则平白氤氲,如铺絮,又如潏yù水涌起波,无分远近,皆若浮翠无根,嵌银连叠,不知其下复有坡渊村塍之异也。
zhì rú shān wài zhī shān, diān wài zhī diān shān jiān píng dì, shāo yuǎn zhé wèi lán cuì yǎn yìng, wú néng niān chū, dú cǐ shí céng céng chèn bái, yī piàn nèi, yī piàn wài, sōu gēn tī ào, suī yǎn qí xià ér yù shū qí shàng. nǎi hū shān sēng yǔ zhī zhǐ zhì wèn míng bái, huò duì zhì yuǎn jìn zhū shān, yī yī biǎo chū, yīn yǔ xuán nán yá ér xià. yǒu yá qián lín jué hè, hòu yǐ qiào bì, huī héng xià, xià píng shàng fù, qià rú kuāng chuáng, suī xiǎo ér kě qì kě wò, shì míng xiān chuáng. fǔ céng qiào zhī xià, chán fù lěi lěi, wú kě pān xún, sēng zhǐ qí xià yǒu xiān dòng, xū cóng tī jí xià zhì dì èr céng, zhuǎn yá xià zhuì, nǎi kě dé zhī, suì dǎo ér xíng. qí dòng nǎi dà shí dié zhuì suǒ chéng, luàn yá diān dèng, yù zhuì wèi zhuì, bèng chù wèi xià, fù chù wèi dòng, chuān chù wèi mén, mén bù yī qiào, dòng bù yī céng, zhōng qiàn kuān píng, wài zhī yōu xiǎn, ruò dié jí jià bǎn, yì kě yōu qī chù yě. dòng mén dōng xiàng yè zhōng zhě wèi dà, rù ér nán chuān, yī xiá pái kōng ér xià, nán chū xiá mén. qí mén nán lín jué hè, shàng jiā zhòng yá, yǒu èr mù qiú dào xuán qí qián. yǎng dì zhī, qí shàng chuí téng, zì yá duān xuán kōng xià zhàng yú, jí jié wèi yǐng dòng zhí wù tǐ shàng de náng zhuàng zhuì shēng wù, rú hù páo jí hú lú zhī zhuì yú màn zhě. yǐng zhī duān, zhuì páng yá xì zhī, shàng yíng yǔ lù, rōng zhuó yāo jiǎo, huā yè bù yī zhuàng, yì yǒu jié xì zi yuán zhuì zhī jiān zhě, jí shān sēng yì bù néng míng zhī, dàn yuē jì shēng, huò yuē mù dǎn ér yǐ. yī sī xià chuí, jié tǐ kōng zhōng, yù fēng xī lù, xíng sì dǎn xuán, mìng suí kōng jì, qí qǔ yì yì bù wū yě. yú xīn shí qí yì, yù qǔ zhī, ér gāo xuán shù zhàng, qián jí bēng yá zhí zhuì, jì wú kě dé. dàn qí qián yǒu gāo shù zì yá xì shàng sǒng, ruò dé tī héng dù shù jiān, yuán kē jí shù jì ér shàng, yǐ zhǎng zhú wèi shū yī zhǒng bīng qì, kě gōu téng ér jié qǔ zhī.
至如山外之山,甸外之甸山间平地,稍远辄为岚翠掩映,无能拈出,独此时层层衬白,一片内,一片外,搜根剔奥,虽掩其下而愈疏其上。乃呼山僧与之指质问明白,或对质远近诸山,一一表出,因与悬南崖而下。有崖前临绝壑,后倚峭壁,袆横罅,下平上覆,恰如匡床,虽小而可憩可卧,是名仙床。俯层峭之下,巉覆累累,无可攀循,僧指其下有仙洞,须从梯级下至第二层,转崖下坠,乃可得之,遂导而行。其洞乃大石叠缀所成,乱崖颠磴,欲坠未坠,迸处为罅,覆处为洞,穿处为门,门不一窍,洞不一层,中欠宽平,外支幽险,若叠级架板,亦可幽栖处也。洞门东向腋中者为大,入而南穿,一峡排空而下,南出峡门。其门南临绝壑,上夹重崖,有二木球倒悬其前。仰睇之,其上垂藤,自崖端悬空下丈余,即结为瘿yǐng动植物体上的囊状赘生物,如瓠匏hùpáo即葫芦之缀于蔓者。瘿之端,缀旁芽细枝,上迎雨露,茸茁夭矫,花叶不一状,亦有结细子圆缀枝间者,即山僧亦不能名之,但曰寄生,或曰木胆而已。一丝下垂,结体空中,驭风吸露,形似胆悬,命随空寄,其取意亦不诬也。余心识其异,欲取之,而高悬数丈,前即崩崖直坠,计无可得。但其前有高树自崖隙上耸,若得梯横度树间,缘柯即树技而上,以长竹为殳shū一种兵器,可钩藤而截取之。
yú nǎi shí ér xíng, fù suí dǎo sēng yóu tī jí běi xià xuán kōng zhī tái.
余乃识而行,复随导僧由梯级北下悬空之台。
nǎi shí jí yī zhī, xià kàn běi hè, sān miàn pán kōng, jiǎo ruò lóng shǒu, tiáo gāng huí hè, yū yù qí xià, yǔ xiān dòng gè zhuì tī jí zhī páng, ruò zuǒ yòu chuí ěr. dòng yǐ nán yá, yǐ yōu qiào jiàn qí tái jù běi hè, yǐ píng lín wèi shèng! cǐ fēng qián liǎng gài jí fēng mào yě. yóu fēng hòu xī nán yuè jí ér xià, gèng duō yōu jìng. jìn fǎ jiè xīn kāi xiǎo lù, xià shí lǐ zhì xiǎo diān, nǎi gù dòng xī xiàng rù xiá, jīng cǐ ér qū gǔ yǒng zhī dào. qí pō yǒu rè shuǐ táng, yì fǎ jiè xīn kāi zhě, yóu cǐ dōng kě chū gù dòng, xī kě qióng gǔ yǒng, ér yú shí yǒu běi tàn diān tān ā xìng zhī xìng, suì bù jí jiān shōu yún.
乃石脊一枝,下瞰北壑,三面盘空,矫若龙首,条冈回壑,纡郁其下,与仙洞各缀梯级之旁,若左右垂珥。洞倚南崖,以幽峭见奇;台踞北壑,以凭临为胜!此峰前两概即风貌也。由峰后西南越脊而下,更多幽境。近法界新开小路,下十里至小甸,乃固栋西向入峡,经此而趋古勇之道。其坡有热水塘,亦法界新开者,由此东可出固栋,西可穷古勇,而余时有北探滇滩、阿幸之兴,遂不及兼收云。
shì wǔ fǎn sì, tóng gù pū qǔ fǔ fù gān fù tī ér wǎng, dé yǐ qián fǎ shēng mù qǔ yǐng. ér yá gāo xiá zhuì, mù miǎo shù shāo nán yú zhe lì, jiǔ ér hòu dé zhī. yī yǐng yuán ruò hú lú dǎo chuí, shàng dà xià xiǎo, zhōng huán de jǐng jí bái sè jǐng zǐ yī yǐng huán ruò jù jué yī zhǒng huán xíng yù pèi, liǎng duān yuán còu ér zhōng kōng: jiē téng xuán yú shàng ér zhī fā yú xià. rú jué zhě qīng ér sōng, rú hú lú zhě jiān ér zhòng, yú bù néng jiān shōu, hòu xíng shí zhì qīng fù jiān zhě ér zǒu.
是午返寺,同顾仆取斧缚竿负梯而往,得以前法升木取瘿。而崖高峡坠,木杪miǎo树梢难于著力,久而后得之。一瘿圆若葫芦倒垂,上大下小,中环的颈dì即白色颈子;一瘿环若巨玦一种环形玉佩,两端圆凑而中空:皆藤悬于上而枝发于下。如玦者轻而松,如葫芦者坚而重,余不能兼收,后行时置轻负坚者而走。
èr shí wǔ rì yú liú èr shī yú shān, fù mù dǎn yú jiān, cóng dōng dà dào xià tī jí. yī lǐ yú, dōng dù guò ào, suì dōng nán xún qián fēng zhī yāo. yòu bàn lǐ, dōng dù jí xiàng, yú shì jù shēn mù jiā dào.
二十五日余留二诗于山,负木胆于肩,从东大道下梯级。一里余,东度过坳,遂东南循前峰之腰。又半里,东度脊项,于是俱深木夹道。
yóu zhé jùn xià zhě èr lǐ, shè yī nán pán xiá, fù dōng běi shàng. bàn lǐ líng jí, nǎi dōng xíng jí jiān, zuǒ yòu jiē jiā hè shén shēn, ér zhòng mù yì zhī. yòu bàn lǐ, dù jí jiān pù mù. jí liǎng páng shén xiá, ér zhōng fù kōng zhuì, gù yǐ mù tián ér dù zhī. yòu dōng nán bàn lǐ, fù pán hè dōng běi xià. èr lǐ, zhì qián jù shí zhī zuǒ, suì shè nán xià zhī xī. bàn lǐ, fù dōng yú yī gāng. yòu bàn lǐ, zài shè yī nán xià zhī xī, dōng xiàng shāo shàng, suì chū qìng dōng běi xíng. yī lǐ, zhì xià yuàn fēn qí zhī lù, réng cóng xiàng lái zhī xiǎo lù, yī lǐ yú, zhì qián yù liú zhī suǒ.
由折峻下者二里,涉一南盘峡,复东北上。半里凌脊,乃东行脊间,左右皆夹壑甚深,而重木翳之。又半里,度脊间铺木。脊两旁甚狭,而中复空坠,故以木填而度之。又东南半里,复盘壑东北下。二里,至前巨石之左,遂涉南下之溪。半里,复东逾一冈。又半里,再涉一南下之溪,东向稍上,遂出箐东北行。一里,至下院分岐之路,仍从向来之小路,一里余,至前浴流之所。
yòu bàn lǐ, yuè wù ér dé yī cūn, rù wèn rè shuǐ táng dào. réng dōng běi sān lǐ, guò wū suǒ qiáo, cóng qiáo xī yú gāng ér běi, yī lǐ, yǔ dà dào hé.
又半里,越坞而得一村,入问热水塘道。仍东北三里,过乌索桥,从桥西逾冈而北,一里,与大道合。
suí zhī xī běi, xún dōng shān zhī lù xíng.
随之西北,循东山之麓行。
liù lǐ, yǒu gāng zì dōng shān zhí duì xī fēng ér xià, qū jiāng liú shù xī fēng zhī lù, ér lù yì yīn zhī yǔ jiāng yù.
六里,有冈自东山直对西峰而下,驱江流漱西峰之麓,而路亦因之与江遇。
yǐ fù yú gāng běi xià, běi wù shāo kāi.
已复逾冈北下,北坞稍开。
yǒu xiǎo shuǐ jiāo liú xī zhù, zhēng qì zá tà ér qǐ, jí rè shuǐ táng yě. bàn lǐ, dǐ táng shàng, yǒu chí ér wú wū, yǔ fēi fēi pū rén. nǎi lìng gù pū shǒu xíng náng yú táng cè, běi bàn lǐ shàng pō, guān qí jiē zǐ, yǐ sàn ér wú tā wù. wàng nán gāng yǒu cūn lú zài ào jí jiān, jiē zǐ rén zhǐ qí shàng yǒu chuān rén lǐ wēng jiā kě xiē. fù nán bàn lǐ huí mì zhī. yǒu mǐn rén hóng xìng zhě, xiàng céng yù yú xiāng, wèi dǎo rù tóng yù. yú nǎi chū jiù táng pàn zhāo gù pū rù, chū xié cān dàn zhī. wèn ā xìng lù, xū réng cóng cǐ chū. cǐ zhōng dōng zhì míng guāng, suī zhǐ gé yī shān, xiǎn jùn bù kě xíng yě. jiàn rì sè shàng zǎo ér yǔ zhǐ, nǎi liú rè shuǐ dài chū shí yù, bìng mù dǎn jì lǐ wēng jiā cài yuán zhōng, suì réng xī běi xíng.
有小水交流西注,蒸气杂沓而起,即热水塘也。半里,抵塘上,有池而无屋,雨霏霏扑人。乃令顾仆守行囊于塘侧,北半里上坡,观其街子,已散而无他物。望南冈有村庐在坳脊间,街子人指其上有川人李翁家可歇。复南半里回觅之。有闽人洪姓者,向曾寓余乡,为导入同寓。余乃出就塘畔招顾仆入,出携餐啖之。问阿幸路,须仍从此出。此中东至明光,虽止隔一山,险峻不可行也。见日色尚早而雨止,乃留热水待出时浴,并木胆寄李翁家菜园中,遂仍西北行。
wǔ lǐ, běi shàng pō, wèi zuǒ suǒ, gài qí fēn tún chù yě. qí chù qǐ lú shén shèng, xíng zhě jù quàn yú sù cǐ, wèi qián jiē bó yí jí jīn dǎi zú jiā, bù kě qī, qiě duō chá shān yí chū rù, bù kě wǎn xíng. yú bù gù. yòu běi èr lǐ, yú yī pō, yòu sān lǐ, guò hòu suǒ tún. jiàn zhé ér cóng xī běi, sān lǐ, zhí zhuī xī dà shān dōng běi chuí, fù yǔ jiāng yù. huí gù jiān shān yǔ qián fēng bìng zhì, zhōng ào rú mǎ ān, ér zuǒ suǒ zhī nán, fù yǒu fēng yī zhī zì xī shān tū chū, héng gèn qí běi, gù lù bì dōng běi cóng wū suǒ qiáo dǐ rè shuǐ táng, yòu xī běi zhì cǐ yě. cǐ dì zhèng dāng jiān shān zhī běi, qí běi zé xī dà shān jiàn fú, zhōng xùn ér xī, wèi diān tān guò mài chù dōng dà shān zhí gèn ér nán, fēn zhuì xī cuàn, xià tū xiǎo shān, héng jiè yú běi, wèi sōng shān pō, pō zhī běi, jí ā xìng běi jìn zhī xiá.
五里,北上坡,为左所,盖其分屯处也。其处启庐甚盛,行者俱劝余宿此,谓前皆僰彝即今傣族家,不可栖,且多茶山彝出入,不可晚行。余不顾。又北二里,逾一坡,又三里,过后所屯。渐折而从西北,三里,直追西大山东北垂,复与江遇。回顾尖山与前峰并峙,中坳如马鞍,而左所之南,复有峰一支自西山突出,横亘其北,故路必东北从乌索桥抵热水塘,又西北至此也。此地正当尖山之北,其北则西大山渐伏,中逊而西,为巅滩过脉处;东大山直亘而南,分坠西窜,下突小山,横界于北,为松山坡,坡之北,即阿幸北进之峡。
qí xī běi, gāo fēng fú chū yú héng pō zhī shàng, zé ā xìng diān tān zhī jiān, yòu zhōng jiè zhī yī fēng, suǒ wèi tǔ guā shān yě. xíng jiāng dōng àn yī lǐ, fù zhé ér dōng běi yī lǐ, dǐ dōng shān yè xià.
其西北,高峰浮出于横坡之上,则阿幸、巅滩之间,又中界之一峰,所谓土瓜山也。行江东岸一里,复折而东北一里,抵东山腋下。
shān fēng cóng lì chù, yǒu liǎng sān jiā yǐ dōng pō ér qī, shì wèi sōng shān.
山峰丛立处,有两三家倚东坡而栖,是为松山。
cóng qí qián yòu běi yī lǐ, shàng běi shān xī gèn zhī pō, yī lǐ niè pō jí. qí jí zhèng xī yǔ bēng táng xiāng duì, yǒu wù xī pán, ér jiāng shuǐ zì běi héng jiè jí xià, jí ruò dǔ qiáng. sù shuǐ běi shàng, cóng jí jiān xíng èr lǐ, nǎi xī běi xià. bàn lǐ, yǒu shí píng xī xiàng lì fēng tóu, shì wèi tǔ zhǔ bēi, nǎi shén zhī suǒ tuō yě. cóng shí xī suí pō xià, shè jiāng xī shàng, nǎi diān tān guān dào, yǐ máo sāi bù tōng.
从其前又北一里,上北山西亘之坡,一里蹑坡脊。其脊正西与崩塘相对,有坞西盘,而江水自北横界脊下,脊若堵墙。溯水北上,从脊间行二里,乃西北下。半里,有石屏西向立峰头,是为土主碑,乃神之所托也。从石西随坡下,涉江西上,乃滇滩关道,已茅塞不通。
wéi chá shān yě rén jiān cóng cǐ chū rù, fù chá là hóng téng fēi sōng hēi yú, yǔ sōng shān gù dòng zhū tǔ rén jiāo yì yán bù. zhōng guó zhǐ yǔ biān sài xiāng duì de zhōng yuán dì qū yì jiān yǒu chū zhě, yǐ duō wèi suǒ lüè, bù shèn wǎng yě.
惟茶山野人间从此出入,负茶、蜡、红藤、飞松、黑鱼,与松山、固栋诸土人交易盐布。中国指与边塞相对的中原地区亦间有出者,以多为所掠,不甚往也。
qí guān xī yǒu shǒu zhě, yǐ bù néng ān jū, duō dùn qù bù chǔ, jīn guān fèi ér tián wú, jì wèi hú tù zhī xué yǐ. qí ài yì xiān tǎn, bù shèn chóng xiǎn, qù cǐ sān lǐ, yǐ wàng ér zhī zhī, suì běi xià pō. yī dào cóng wù jiān sù jiāng dōng àn běi xíng, wèi dù qiáo jié jìng yī dào yán dōng pō běi shàng, wèi tuō sù zhī suǒ. nǎi xià bàn lǐ, dù dōng lái xiǎo jiàn, fù shàng dōng pō, běi suí zhī xíng.
其关昔有守者,以不能安居,多遁去不处,今关废而田芜,寂为狐兔之穴矣。其隘亦纤坦,不甚崇险,去此三里,已望而知之,遂北下坡。一道从坞间溯江东岸北行,为度桥捷径;一道沿东坡北上,为托宿之所。乃下半里,渡东来小涧,复上东坡,北随之行。
èr lǐ, yǒu sì wǔ jiā yǐ dōng shān ér jū, jí tuō sù zhī suǒ yě. qí zhǔ rén wáng xìng zhě, fū fù jù fá mù shān zhōng wèi guī.
二里,有四五家倚东山而居,即托宿之所也。其主人王姓者,夫妇俱伐木山中未归。
yú jiāng xī dù qiáo, wàng xī shān xià tóu qī wén qí dì jiāng àn xī lú, nǎi tǔ shě suǒ tuō, jiē bù nà kè, nà kè zhě wéi dōng àn wáng diàn.
余将西度桥,望西山下投栖;闻其地江岸西庐,乃土舍所托,皆不纳客,纳客者惟东岸王店。
fāng chóu chú jiān, yī chú yú tián zhě, nǎi wáng zhī lín, wèi qí fù yì rù shān wèi guī, bù shí kě xú dài jiē dài zhī fǒu.
方踌躇间,一锄于田者,乃王之邻,谓其妇亦入山未归,不识可徐待接待之否。
yú nǎi hái dài yú qí mén.
余乃还待于其门。
jiǔ zhī fù guī, wèi jí shuǐ ér chuī.
久之妇归,为汲水而炊。
cǐ dì míng tǔ guā shān, xī nǎi diān tān dōng běi gāo fēng nán xià zhī zhī, dōng nǎi yǎ wū zhí běi chóng gèn zhī lǐng, zhōng jiā chéng wù, jiāng liú guàn qí jiān nán zé tǔ zhǔ bēi zhī héng gāng zì dōng ér xī tū, běi zé tǔ guā shān zhī dōng lǐng zì xī ér dōng tū, zhōng jiè cǐ wù, nán bié sōng shān pō, běi bié ā xìng chǎng, ér zì chéng hán gài yú zhōng. gài diān tān tǔ xún jiǎn xī wèi mǒu xìng, yǐ jué, jīn wèi tǔ jū zhī xióng zhě, rì lóng shì, yǔ cǐ gé jiāng xiāng xiàng, suī mò shòu zhí, ér yǎn rán yǐ tǔ shě zì jū yǐ.
此地名土瓜山,西乃滇滩东北高峰南下之支,东乃雅乌直北崇亘之岭,中夹成坞,江流贯其间;南则土主碑之横冈自东而西突,北则土瓜山之东岭自西而东突,中界此坞,南别松山坡,北别阿幸厂,而自成函盖于中。盖滇滩土巡检昔为某姓,已绝,今为土居之雄者,日龙氏,与此隔江相向,虽末授职,而俨然以土舍自居矣。
èr shí liù rì líng chén qǐ fàn, xī xià xíng tián jiān, bàn lǐ, dǐ jiāng àn.
二十六日凌晨起饭,西下行田间,半里,抵江岸。
sù jiāng běi xíng, yǒu mù qiáo kuà jiāng ér xī, dù zhī.
溯江北行,有木桥跨江而西,度之。
fù sù jiāng xī àn běi xíng, yī lǐ, běi shàng pō. bàn lǐ, zhé ér dōng, pán qí dōng tū zhī zuǐ. bàn lǐ, fù zhuǎn ér běi, cóng pō shàng xíng. xī xún fēng yāo, dōng kàn jiāng liú, wù dǐ zhì cǐ, suì shù ér wèi xiá. gé xiá zhān dōng shān zhī yá, bēng shí líng kōng, yán yán lèi shí chóng chóng zhī zhuàng shàng yōng, xiá zhōng zhī shuǐ, běi zì ā xìng chǎng běi zǐ mèi shān fā yuán nán xià, nán qū wū suǒ ér wèi gù dòng xī jiāng zhě yě.
复溯江西岸北行,一里,北上坡。半里,折而东,盘其东突之嘴。半里,复转而北,从坡上行。西循峰腰,东瞰江流,坞底至此,遂束而为峡。隔峡瞻东山之崖,崩石凌空,岩岩累石重重之状上拥,峡中之水,北自阿幸厂北姊妹山发源南下,南趋乌索而为固栋西江者也。
dōng xī liǎng jiè shān, zì zǐ mèi shān fēn zhī: xī xià qióng wèi diān tān dōng běi fēng, ér xià wèi tǔ guā shān dōng xià qióng wèi ā xìng dōng shān, ér nán jiē yǎ wū. dōng shān zhī dōng, běi wèi míng guāng, nán wèi nán xiāng diān, dì cǐ shān jùn gé, lù zè nán yú, gù xíng zhě bì zhī.
东西两界山,自姊妹山分支:西下穹为滇滩东北峰,而下为土瓜山;东下穹为阿幸东山,而南接雅乌。东山之东,北为明光,南为南香甸,第此山峻隔,路仄难逾,故行者避之。
běi xíng xī pō wǔ lǐ, shāo xià, yǒu xiǎo jiàn zì xī ér dōng, shè zhī běi shàng, yú shì lǚ zhì dōng tū zhī pō, zài dù dōng liú zhī jiàn.
北行西坡五里,稍下,有小涧自西而东,涉之北上,于是屡陟东突之坡,再渡东流之涧。
bā lǐ, xī píng shāo kāi, rán běi zhān zǐ mèi, fǎn máng bù kě jiàn. yòu běi èr lǐ, pán xī shān zhī zuǐ, shǐ fù jiàn zǐ mèi shān běi yǐ, ér qián hè zhī xià, lú yān yīn yūn, chǎng lú zài yān. suì wǔ lǐ ér zhì chǎng. chǎng jiē máo shè, yǒu dà lú xiǎo lú. qí kuàng wèi zǐ sè jù kuài, rú chén shā zhī zhuàng. yǒu yī mǒu xìng zhě, fāng jiāng kāi lú, jiàn yú ér liú fàn yú kān zhōng. yán qí běi zǐ mèi shān hòu, jí wéi yě rén chū mò zhī dì, huāng mò wú rén jū, ér cǐ zhōng shí wéi yě rén suǒ rǎo, měi líng chén yú qìng zhì, suī bù mǎn sì wǔ shí rén, ér yào jiàn shén dú, zhōng zhī wú bù bì zhě. qí qī yǔ zi, jù méi yú cǐ, xiàn zàng shān qián.
八里,西坪稍开,然北瞻姊妹,反茫不可见。又北二里,盘西山之嘴,始复见姊妹山北倚,而前壑之下,炉烟氤氲,厂庐在焉。遂五里而至厂。厂皆茅舍,有大炉、小炉。其矿为紫色巨块,如辰砂之状。有一某姓者,方将开炉,见余而留饭于龛中。言其北姊妹山后,即为野人出没之地,荒漠无人居,而此中时为野人所扰,每凌晨逾箐至,虽不满四五十人,而药箭甚毒,中之无不毙者。其妻与子,俱没于此,现葬山前。
zǐ mèi shān chū bān zhú, běi qù cǐ sān shí lǐ, kě wàng ér jǐn, bù bì dēng. míng guāng yú jùn ér guò, dōng qù cǐ sì shí lǐ, rán jìng zè wú xíng zhě, kǒng qìng shēn màn yì, yì bù kě xíng. nǎi suì chū, réng èr shí lǐ xià tǔ guā shān.
姊妹山出斑竹,北去此三十里,可望而尽,不必登。明光逾峻而过,东去此四十里,然径仄无行者,恐箐深蔓翳,亦不可行。乃遂出,仍二十里下土瓜山。
yòu yī lǐ, guò jiāng qiáo ér dōng, nǎi yán jiāng nán suí wù zhōng jié jìng, èr lǐ, dǐ xī nán pō xià. jiāng shù pō ér nán, lù shāo dōng, yú dōng xiá lái xiǎo jiàn. qí jiàn xī zhù yú jiāng, jí qián shè tǔ zhǔ bēi pō běi zhī liú.
又一里,过江桥而东,乃沿江南随坞中捷径,二里,抵西南坡下。江漱坡而南,路稍东,逾东峡来小涧。其涧西注于江,即前涉土主碑坡北之流。
jiāng zhī xī yì yǒu xiǎo jiàn zì diān tān nán lái, dōng zhù yú jiāng, qí chù nǎi zhèng liú jí jiāng zhī zhǔ liú zhī huì yě.
江之西亦有小涧自滇滩南来,东注于江,其处乃正流即江之主流之会也。
fù dōng nán shàng pō bàn lǐ, zhì shí píng tǔ zhǔ bēi xià, yǔ qián lái zhī dào hé. yòu nán yuè gāng ér xià, guò sōng shān jí zhū suǒ, èr shí lǐ ér rù rè shuǐ táng lǐ lǎo jiā.
复东南上坡半里,至石屏土主碑下,与前来之道合。又南越冈而下,过松山及诸所,二十里而入热水塘李老家。
shí yóu xià wǔ, biàn guān rè shuǐ suǒ xiè, qí chū shén yì. gài wù zhōng yǒu xiǎo shuǐ zì dōng xiá zhōng zhù ér xī zhě, lěng quán yě. xiǎo shuǐ zhī zuǒ yòu, quán kǒng suí dì ér chū, qí dà rú guǎn, pēn qiào ér shàng, zuò gǔ fèi zhuàng, tāo tāo yǒu shēng, yuè qǐ shuǐ miàn zhě èr sān cùn, qí rè rú fèi, yǒu shù kǒng tū chū yī chù zhě, yǒu cóng shí dàn zhōng xié pēn zhě, qí rè yóu shén. tǔ rén jiù qí xià liú, zuò yī yuán chí ér lù yù zhī. yú wèi qí rè, bù néng xià tǐ, jǐn jù chí zhōng shí shàng fú shì zhī ér yǐ.
时犹下午,遍观热水所泄,其出甚异。盖坞中有小水自东峡中注而西者,冷泉也。小水之左右,泉孔随地而出,其大如管,喷窍而上,作鼓沸状,滔滔有声,跃起水面者二三寸,其热如沸,有数孔突出一处者,有从石窞中斜喷者,其热尤甚。土人就其下流,作一圆池而露浴之。余畏其热,不能下体,仅踞池中石上拂拭之而已。
wài jí lěng quán jiāo liú, ruò dǎo rù qīn zhī jí kě yù.
外即冷泉交流,若导入侵之即可浴。
cǐ lěng quán nán pō zhī rè shuǐ yě. qí běi yǐ dōng pō zhī xià, fù yǒu shù chù, huò chū yú shā kǒng, huò chū yú shí dàn, qí qián yì zuò yuán chí, ér rè yì rú zhī. liǎng chí xiāng wàng, ér yì kǒng bù chì bǎi yě.
此冷泉南坡之热水也。其北倚东坡之下,复有数处,或出于砂孔,或出于石窞,其前亦作圆池,而热亦如之。两池相望,而溢孔不啻百也。