jǐ mǎo gōng yuán nián
己卯(公元1639年)
wǔ yuè chū yī rì píng míng qǐ, diàn zhǔ rén yán:" zì wǎng jiān shān hòu, cān fǔ wú gōng lǚ lìng bǎ zǒng lái hòu, qiě mìng diàn zhōng yī zhì jí rù bào." yú bù zhī qí yīn, lìng gū huǎn zhī, qiě yóu yú shì, ér zhǔ rén bù tīng. yǐ ér wú jūn lìng bǎ zǒng chí míng tiě lái, yán:" yù gōng kòu, lǚ sì bù biàn, qǐ jí wǎng gù wèi xìng." yú hàn zhī, yīn chū guān jiē zǐ. cǐ chù wǔ rì yī dà jiē, dà jiē zài nán mén wài lái fèng shān lù.
五月初一日平明起,店主人言:“自往尖山后,参府吴公屡令把总来候,且命店中一至即入报。”余不知其因,令姑缓之,且游于市,而主人不听。已而吴君令把总持名帖来,言:“欲躬叩,旅肆不便,乞即枉顾为幸。”余颔之,因出观街子。此处五日一大街,大街在南门外来凤山麓。
shì rì yīn hàn, duàn tú qí yǔ, yí jiē zǐ yú chéng zhōng. hàn jí yí jiē, zhū xiāng cūn jiē rán. suì wǎng wù pān jié yú. jié yú yàn mǎi bǎo shè rén, liú yú tóng shì. yú cí zhī, rù chéng yè cān fǔ. yī jiàn zhé bǎ bì hù xiāng xié zhù shǒu bì. biǎo shì qīn mì rù lín, kuǎn lǐ pō zhì. shì rì qí zǐ jiāng fǎn gù xiāng, nèi jiǎn shí xíng náng, yú cí zhī chū.
是日因旱,断屠祈雨,移街子于城中。旱即移街,诸乡村皆然。遂往晤潘捷余。捷余宴买宝舍人,留余同事。余辞之,入城谒参府。一见辄把臂互相挟住手臂。表示亲密入林,款礼颇至。是日其子将返故乡,内简拾行囊,余辞之出。
wú, sì chuān sōng pān rén. wèi yú tán dà jiāng zì bǐ chǔ fèn shuǐ lǐng fā yuán, fēn rào shěng chéng ér fù hé. qiě yán xī wèi guì zhōu dōu kǔn, yǔ chén xué xiàn píng rén shì qí tóng shì, zhī huáng shí zhāi zhī yì. xià wǔ hái yù. jí yīng shān bǎo zàng tú jìng kōng lái gù, dǐ mù bié qù.
吴,四川松潘人。为余谈大江自彼处分水岭发源,分绕省城而复合。且言昔为贵州都阃,与陈学宪平人士奇同事,知黄石斋之异。下午还寓。集鹰山宝藏徒径空来顾,抵暮别去。
chū èr rì yú zhǐ yù zhōng. yún fēng shān jí jiān shān lǎo shī fǎ jiè lái gù. zhōu yǎng yàn lǐ hǔ biàn kūn yù duì tā rén xiōng dì de měi chēng lái gù. lǐ jū qǐ luó.
初二日余止寓中。云峰山即尖山老师法界来顾。州痒彦李虎变昆玉对他人兄弟的美称来顾。李居绮罗。
chū sān rì cān fǔ lái hòu yàn.
初三日参府来候宴。
yǐ yòu guān yīn sì tiān yī shī lìng qí tú lái hòu, yú yǐ cān fǔ yǒu qián qī yuē huì, cí zhī. shàng wǔ fù cān fǔ zhāo, suǒ chén duō là wèi, yǐ duàn tú gù yě.
已又观音寺天衣师令其徒来候,余以参府有前期约会,辞之。上午赴参府招,所陈多腊味,以断屠故也。
là wèi zhōng shǐ shí zhú wú. xià wǔ bié zhī chū.
腊味中始食竹鼯。下午别之出。
zuì hòu guò wàn shòu sì bài fǎ jiè, bù zài. chū xī mén bàn lǐ, guò líng yún qiáo, yòu xī bàn lǐ, yóu yù quán chí nán yàn shàng xī shān zhī lù, zé guān yīn sì zài yān. sì dōng xiàng lín yù quán chí, sì nán yǒu gǔ chà bìng liè, jí yù quán sì yǐ. tiān yī shī bài jīng guān yīn sì, sān nián bù chū, yī jiàn xǐ shén, liú yú sù. yú cí yǐ tā rì, chuài qí dòu jiāng zhōu ér fǎn, yǐ hūn hēi yǐ.
醉后过万寿寺拜法界,不在。出西门半里,过凌云桥,又西半里,由玉泉池南堰上西山之麓,则观音寺在焉。寺东向临玉泉池,寺南有古刹并列,即玉泉寺矣。天衣师拜经观音寺,三年不出,一见喜甚,留余宿。余辞以他日,啜其豆浆粥而返,已昏黑矣。
chū sì rì cān fǔ lìng mén yì yǐ zhōu zhì zhì. fāng zhǎn juǎn ér lǐ jūn lái hòu. shí wēi yǔ, suì yǔ zhī lián qí, yóu lái fèng shān dōng lù xún zhī nán, liù lǐ, dǐ qǐ luó, rù kòu lǐ jūn jiā. qǐ luó, zhì zuò yǐ luó, qí cūn pō shèng, xī yǐ lái fèng shān, nán kàn shuǐ wěi shān, dāng liǎng shān jiā còu jiān. gài luó hàn chōng zhī shuǐ, liú jīng dà dòng zhǎng dòng èr xiǎo fù jiān, běi qǔ ér zhù yú píng wù, nǎi fēn wéi èr liú, běi wèi yìn mǎ hé ér dǐ chéng dōng, nán wèi qǐ luó shuǐ ér bī nán shān xià, yòu xī bī lái fèng dōng nán lù, nǎi nán dǎo liǎng shān jiā jiān. shì cūn wǎn jié jí zhàn jù qí gǔ kǒu, zhú shù fú shū, tián hè yū cuò, yì yī yōu jìng yún. shì yè sù lǐ jūn jiā.
初四日参府令门役以《州志》至。方展卷而李君来候。时微雨,遂与之联骑,由来凤山东麓循之南,六里,抵绮罗,入叩李君家。绮罗,《志》作矣罗,其村颇盛,西倚来凤山,南瞰水尾山,当两山夹凑间。盖罗汉冲之水,流经大洞、长洞二小阜间,北曲而注于平坞,乃分为二流,北为饮马河而抵城东,南为绮罗水而逼南山下,又西逼来凤东南麓,乃南捣两山夹间。是村绾结集占据其谷口,竹树扶疏,田壑纡错,亦一幽境云。是夜宿李君家。
yú chū wàng téng yuè zhōng wù, dōng wèi qiú làn yǐ bǐ, xī wèi bǎo fēng pí lú, nán wèi lái fèng luó shēng, běi wèi gàn é fēi fèng. xī běi zé lóng zōng zuì sǒng, ér lóng tán qīng hǎi zhī shuǐ yì yān dōng nán zé luó hàn chōng zuì shēn, ér luó shēng huáng pō zhī liú fā yān dōng běi zé chì tǔ shān zuì yuǎn, ér luó wǔ mǎ yì zhī yuán shǐ yān dà yíng jiāng wéi xī nán pò lóng guāng tái lái fèng xī lù ér qù. zé shì zhōu zhī mài, gài xī běi yóu jí yīng shān fēn mài: nán xià zhě, wèi bǎo fēng pí lú, ér jǐn yú lóng guāng tái dōng qū zhě, yī zhì wèi bǐ fēng, zài sǒng wèi lóng zōng, suì dōng xià ér dù gàn é zhī lǐng, yòu dōng nán ér yū wèi yǒng ān luàn jiàn zhī shào.
余初望腾越中坞,东为球瓓、矣比,西为宝峰、毗卢,南为来凤、罗生,北为干峨、飞凤。西北则巃嵸lóngzōng最耸,而龙潭清海之水溢焉;东南则罗汉冲最深,而罗生、黄坡之流发焉;东北则赤土山最远,而罗武、马邑之源始焉;大盈江惟西南破龙光台、来凤西麓而去。则是州之脉,盖西北由集鹰山分脉:南下者,为宝峰、毗卢,而尽于龙光台;东曲者,一峙为笔峰,再耸为巃嵸,遂东下而度干峨之岭,又东南而纡为永安、乱箭之哨。
qí qū ér xī yě, yú chū yí nán zì luó shēng shuǐ wěi, ér běi zhuǎn wéi lái fèng, zhì shì shǐ zhī luó hàn chōng shuǐ yòu nán xià yú luó jū chōng, zé lái fèng zhī mài, bù nán zì luó shēng shuǐ wěi, ér shí dōng zì huáng pō yǐ bǐ èr pō yě.
其曲而西也,余初疑南自罗生、水尾,而北转为来凤,至是始知罗汉冲水又南下于罗苴冲,则来凤之脉,不南自罗生、水尾,而实东自黄坡、矣比二坡也。
dàn èr pō zhī xī jiē píng wù, ér nán dǐ luó shēng, mài cóng tián chéng zhōng xī dù.
但二坡之西皆平坞,而南抵罗生,脉从田塍中西度。
jùn rén chén yì diǎn jìn shì wén xīng gé jì yún:" jiā jìng rén zǐ nián, chéng wài zhōu záo chéng huáng, zhì zhèng nán yí dōng, cuì wā dì zào xué dì zhàng xǔ, yǒu luò shí, gōng yì zhuó jié zhī. qí shí lěi lěi rú jǐ gǔ, chuān dì ér lái, nǎi xiù fēng zhī yuán lóng zhèng mài yě." qí shuō kě yǔ yú xiāng yìn zhèng. tǔ rén bù zhī, nǎi fēn jùn wā luó hàn chōng shuǐ yī zhī, běi liú wèi yìn mǎ hé ér dǐ yú chéng dōng.
郡人陈懿典进士《文星阁记》云:“嘉靖壬子(152年),城外周凿城隍,至正南迤东,竁(cuì挖地造穴)地丈许,有络石,工役斫截之。其石累累如脊骨,穿地而来,乃秀峰之元龙正脉也。”其说可与余相印证。土人不知,乃分濬jùn挖罗汉冲水一枝,北流为饮马河而抵于城东。
shì cǐ mài yī shāng yú fēn liú, zài záo yú shū huáng, liǎng shòu qí bìng yǐ. tǔ rén zhī wèi zhī jiě zhě yuē, mài yóu lóng guāng tái qián dù yú diē shuǐ hé zhī xià. bù zhī diē shuǐ hé suī shí gǔ xià gèn, nǎi dà shuǐ suǒ qū, yī hè zhī liú jiāo zhù yān yìn mǎ hé běn wú yī shuǐ liǎng fēn zhī lǐ, nǎi rén gōng suǒ wéi, yù yǐ cǐ yǎn bǐ bù kě de yě.
是此脉一伤于分流,再凿于疏隍,两受其病矣。土人之为之解者曰,脉由龙光台潜度于跌水河之下。不知跌水河虽石骨下亘,乃大水所趋,一壑之流交注焉;饮马河本无一水两分之理,乃人工所为,欲以此掩彼不可得也。
chū wǔ rì chén cān hòu, jí cóng lǐ jūn xún nán shān zhī lù dōng xiàng xíng. xiān bàn lǐ, guò shuǐ yīng sì. yòu dōng èr lǐ, liǎng yú nán shān běi xià zhī zhī, yǒu sì zài nán xiá zhōng běi xiàng zhì, jí tiān yìng sì yě. qí hòu jí luó shēng zhǔ fēng, yǎng zhī shén jùn, zhì chēng qí tiáo gāng fēn bù, bù wū yě. yòu dōng bàn lǐ, shàng yī běi xià zhī zhī, suí zhī běi xià. gòng yī lǐ, gāng dōng jǐn chù, zhú shù shēn mì, lǜ yīn xí rén, pī yìng xīn mù. qí qián fù qǐ yī yuán fù, lì píng chóu zhōng, shì wèi tuán shān, yǔ cǐ gāng duàn ér fù xù. gāng dōng cūn lú lián luò. yú cóng zhú zhōng xià, yī lǎo rén yíng rù qí lú, jù là ròu huǒ jiǔ xiàn.
初五日晨餐后,即从李君循南山之麓东向行。先半里,过水应寺。又东二里,两逾南山北下之支,有寺在南峡中北向峙,即天应寺也。其后即罗生主峰,仰之甚峻,《志》称其条冈分布,不诬也。又东半里,上一北下之支,随之北下。共一里,冈东尽处,竹树深密,绿荫袭人,披映心目。其前复起一圆阜,立平畴中,是为团山,与此冈断而复续。冈东村庐连络。余从竹中下,一老人迎入其庐,具腊肉火酒献。
gài shì rì duān wǔ, ér lǎo rén yǔ lǐ jūn yǒu gù, suì rù ér bǔ zhī. jì wǔ, fù dōng xiàng xún nán shān xíng, bàn lǐ, qí běi fù qǐ yī cháng fù, rú bàn yuè héng yú qián, shì wèi zhǎng dòng shān. yòu dōng èr lǐ, suì rù shān xiá, yǒu xī zhōng guàn ér chū, shì wèi luó hàn chōng.
盖是日端午,而老人与李君有故,遂入而哺之。既午,复东向循南山行,半里,其北复起一长阜,如半月横于前,是为长洞山。又东二里,遂入山峡,有溪中贯而出,是为罗汉冲。
xī nán běi jiē yǒu cūn jiā zhì xiá kǒu. yóu nán cūn sù xī ér dōng, yòu èr lǐ, yuè xī zhī běi, yǒu dà lù yǐ běi shān xià, nǎi dōng yú lǐng qū měng lián zhě, cóng qí běi wù zhōng mì wēn quán. qí quán bù rè ér wēn, liú bù jí ér píng, yī dà shí tū qí jiān, shuǐ huì qí páng, qiǎn bù chéng yù. dōng shān xià yǒu" dà dòng wēn quán", wèi bā jǐng zhī yī, jí zài qí běi lǐng xiá zhōng, yǔ cǐ gé yī zhī lǐng, yú ér běi pō jìn, ér lǐ jūn jí yú huán jiā, jí dǎo yú cóng dà lù xī chū. èr lǐ, guò xī nán cūn, chū xiá kǒu, suí xī xī xíng. yī lǐ, guò yī qiáo, cóng xī nán yòu xī yī lǐ, guò cháng dòng běi lù. běi wàng dà dòng zhī fù, jiā xī ér zhì, yú yù qū zhī, yù qí wēn quán. lǐ jūn wèi quán zài dōng xiá zhōng, qí rù shàng yuǎn, suì qiáng yú hái. yòu xī yī lǐ, guò tuán shān běi lù, yòu xī sān lǐ ér hái lǐ jūn jiā.
溪南北皆有村夹峙峡口。由南村溯溪而东,又二里,越溪之北,有大路倚北山下,乃东逾岭趋猛连者,从其北坞中觅温泉。其泉不热而温,流不急而平,一大石突畦间,水汇其旁,浅不成浴。东山下有“大洞温泉”,为八景之一,即在其北岭峡中,与此隔一支岭,逾而北颇近,而李君急于还家,即导余从大路西出。二里,过溪南村,出峡口,随溪西行。一里,过一桥,从溪南又西一里,过长洞北麓。北望大洞之阜,夹溪而峙,余欲趋之,浴其温泉。李君谓泉在东峡中,其入尚远,遂强余还。又西一里,过团山北麓,又西三里而还李君家。
chū liù rì chén fàn, lìng gù pū xié wò jù, wèi yáng guǎng shào zhī yóu. xiān shì lǐ jūn wèi yú yán, cǐ dì dōng nán yóu luó hàn chōng rù èr bǎi lǐ, yǒu wēng lǚ shān, dōng nán yóu luó shēng sì shí lǐ, yǒu mǎ lù táng, jiē yǒu fēng luán kě guān. yú nǎi xiān qí jìn zhě, jì kě cóng liú huáng táng bàn gè shān ér zhuǎn yě. dōng sān lǐ, cóng shuǐ yìng tiān yīng èr sì zhī jiān, nán xiàng shàng shān. yù shàng yù jùn, qī lǐ, dēng jué dǐng. běi kàn jí tiān yìng sì xuán qí kēng lù, yóu zhōu wù ér běi, wéi lóng zōng shān yǔ zhī duì zhì yān xī kàn zé páng xiá fēn qū, shì ruò zhuì liú qí zhì de piāo dài, jiē xià zhuì yú qǐ luó nán xiàng zhī xiá, yǒu lóng jǐng chū qí xià yān wéi dōng tiào zé běn fēng xié háng bù xiāng shàng xià zì yǎn ér nán tiào zé nóng wù mí lún, ruò yǐ shān jǐ wèi jiè, zhǐ chǐ bù kě jiàn. yú shì nán cóng lǐng shàng pán xiá, jù xíng yīn yūn zhōng, máng ruò dǎo hǎi. bàn lǐ, nán xià. xià èr lǐ yú, shān bàn fù huán yī hè, qí jí zì dōng nán wéi bào ér xī, zhōng cáng yuán wù, yǒu xiǎo shuǐ xī qù. qí nèi wù yǐng shāo kāi, ér yǔ sè jiàn bī, suī jìn dǔ qí tián chéng, ér bù miǎn yuǎn lí qí zhān shī yǐ. fù shàng nán pō, niè pō jí ér nán, wǔ lǐ, yī qí suí jí ér xī nán, yī qí zhuì pō ér dōng xiàng.
初六日晨饭,令顾仆携卧具,为杨广哨之游。先是李君为余言,此地东南由罗汉冲入二百里,有滃wēng吕山,东南由罗生四十里,有马鹿塘,皆有峰峦可观。余乃先其近者,计可从硫黄塘、半个山而转也。东三里,从水应、天应二寺之间,南向上山。愈上愈峻,七里,登绝顶。北瞰即天应寺悬其坑麓,由州坞而北,惟巃嵸山与之对峙焉;西瞰则旁峡分趋,势若赘旒zhuìliú旗帜的飘带,皆下坠于绮罗南向之峡,有龙井出其下焉;惟东眺则本峰颉颃不相上下自掩;而南眺则浓雾弥沦,若以山脊为界,咫尺不可见。于是南从岭上盘峡,俱行氤氲中,茫若蹈海。半里,南下。下二里余,山半复环一壑,其脊自东南围抱而西,中藏圆坞,有小水西去。其内雾影稍开,而雨色渐逼,虽近睹其田塍,而不免远罹其沾湿矣。复上南坡,蹑坡脊而南,五里,一岐随脊而西南,一歧坠坡而东向。
yú màn cóng jí shàng zhí nán, yǐ ér lù jiàn dōng xià ér qióng.
余漫从脊上直南,已而路渐东下而穷。
èr lǐ, yǒu cūn yǐ dōng pō xià, pī wù jiù xùn zhī, nǎi qīng shuǐ tún yě. àn zhì, chéng nán sān shí lǐ wèi qīng shuǐ lǎng, cǐ qí dì yǐ. rán mǎ lù táng zhī jìng, dāng cóng běi qí fēn xiàng ér dōng, cǐ yǐ yú ér guò nán.
二里,有村倚东坡下,披雾就讯之,乃清水屯也。按《志》,城南三十里为清水朗,此其地矣。然马鹿塘之径,当从北歧分向而东,此已逾而过南。
tún rén zhǐ yú cóng pō běi dōng xià, dāng de dà lù. cóng zhī, bàn lǐ, dōng běi shè yī kēng shén shēn, wù yǐng zhōng kuī qí dōng nán xuán hè xià pán, dāng shí bù zhī qí suǒ chū hé xiàng, hòu nǎi zhī qí nán jiè gāo fēng, fǎn xī zì zhú jiā tún ér dōng tū, wèi chén bō jī shào yě.
屯人指余从坡北东下,当得大路。从之,半里,东北涉一坑甚深,雾影中窥其东南旋壑下盘,当时不知其所出何向,后乃知其南界高峰,反西自竹家屯而东突,为陈播箕哨也。
fù dōng běi shàng pō bàn lǐ, jiàn yǒu lù dōng xiàng xià, zhé suí zhī xíng, bù yì mǎ lù táng zhèng dào shàng zài qí běi.
复东北上坡半里,见有路东向下,辄随之行,不意马鹿塘正道尚在其北。
wù màn bù biàn, liàng qiàng dōng xià.
雾漫不辨,踉跄东下。
yī lǐ yú, yǒu xiá zì běi ér nán, xī liú guàn zhī, yǒu tián chéng qiàn qí dǐ, ér jué wú rén jū. chéng zhōng chā hé yǐ biàn, yì wú yī rén. dǐ chéng ér lù jué, chéng xiá rú xiàn, yǐ zhàng zhǔ qí zhōng, dōng xíng dǐ xī, ér xī liǎng àn méng yì bù kě dù. fù huán yī xī pō nán xiàng, yī lǐ dé xiǎo jìng, dù xī dōng shàng. yī lǐ, lù fú cǎo jiān, fù ruò duàn ruò xù, rán qí shàng shén jùn. sān lǐ, dōng xiàng dēng lǐng tóu, fù cóng lǐng shàng dōng nán zài zhì yī lǐng.
一里余,有峡自北而南,溪流贯之,有田塍嵌其底,而绝无人居。塍中插禾已遍,亦无一人。抵塍而路绝,塍狭如线,以杖拄畦中,东行抵溪,而溪两岸蒙翳不可渡。复还依西坡南向,一里得小径,渡溪东上。一里,路伏草间,复若断若续,然其上甚峻。三里,东向登岭头,复从岭上东南再陟一岭。
bàn lǐ, shǐ jiàn lǐng běi yǒu ào, zì běi nán dù, zhōng fú zài qǐ, qí dōng zé bēng yá xià zhuì, qí shì shén tà, qí zhuì shén qiào, ruò zhōng pōu qí jí bìng zuǒ yòu liǎng wéi ér píng zhuì yān.
半里,始见岭北有坳,自北南度,中伏再起,其东则崩崖下坠,其势甚拓,其坠甚峭,若中剖其脊并左右两帏而平坠焉。
ào běi yǒu lù zì bēng yá běi lǐng dōng xíng, nán yì yǒu wēi lù, zì bēng yá nán lǐng dōng shàng, ér ào zhōng dú wú běi jiāo zhī lù. yú suì xún yá nán lù shàng. dōng yī lǐ, lù wèi bēng yá suǒ zhuì, fù qí ér nán, zài zhì nán lǐng.
坳北有路自崩崖北岭东行,南亦有微路,自崩崖南岭东上,而坳中独无北交之路。余遂循崖南路上。东一里,路为崩崖所坠,复歧而南,再陟南岭。
bàn lǐ, fù dōng xíng lǐng jí. èr lǐ shǐ yǒu nán lái zhī lù, xún zhī dōng. cǐ kàn bēng yá xià xiàn, dōng xiàng chéng kēng, qìng mù shēn yì. yòu dōng bàn lǐ, zài zhì lǐng, lǐng nǎi nán qù, wēi jìng shǐ dōng běi xià pō. qū zhé lián xià sān lǐ, yú yǐ wéi jiāng jí běi kēng zhī dǐ, suí zhī chū jí mǎ lù táng yǐ shú zhī yī pō zhōng huán, lù qí ér dōng xī rào zhī, wèi jǐ suì jué, jiē shēn máo cóng jí, kēng qiàn qí xià shén shēn. yú shǐ cóng qí nán, bù dé dào, zhuǎn ér dōng, fù bù dé dào. wǎng fǎn zhí zhú, máo shēn jí yì, biàn suǒ bù qián. jiǔ zhī, fù cóng nán pō xià de wēi jìng, xià yī lǐ yú ér dōng dǐ kēng dǐ.
半里,复东行岭脊。二里始有南来之路,循之东。此瞰崩崖下陷,东向成坑,箐木深翳。又东半里,再陟岭,岭乃南去,微径始东北下坡。曲折连下三里,余以为将及北坑之底,随之出即马鹿塘矣;孰知一坡中环,路歧而东西绕之,未几遂绝,皆深茅丛棘,坑嵌其下甚深。余始从其南,不得道,转而东,复不得道。往返踯躅,茅深棘翳,遍索不前。久之,复从南坡下得微径,下一里余而东抵坑底。
zé kēng zhōng yǒu shuǐ chán chán, zì bēng yá dōng nán liú, kēng liǎng páng jù qiào yá mì yì, quán wú lù yǐng, ér kēng dǐ shén píng, shuǐ liú luàn lì jiān, shí yǒu píng shā yíng zhī, suì suí zhī xíng. huò dōng huò nán, yǎng tiào shén bī, ér zhōng jué lù yǐng. sān lǐ, shāo kāi, fǔ jiàn yíng shā zhī shàng, hǔ jī shén míng, lěi lěi rú chū yìn. suí zhī yòu dōng nán yī lǐ yú, yǒu xiǎo xī zì xī nán lái zhù, yǒu lù yǐng nán yuán zhī, shǐ shě kēng ér nán zhì pō, yī lǐ, yuè qí shàng.
则坑中有水潺潺,自崩崖东南流,坑两旁俱峭崖密翳,全无路影,而坑底甚平,水流乱砾间,时有平沙潆之,遂随之行。或东或南,仰眺甚逼,而终绝路影。三里,稍开,俯见潆沙之上,虎迹甚明,累累如初印。随之又东南一里余,有小溪自西南来注,有路影南缘之,始舍坑而南陟坡,一里,越其上。
yú yì jiāng yú pō dōng xià, ér lù fǎn cóng pō jí nán xíng, yú xīn zhī qí wù, rán qí lù jiàn dà, shí yì jiàn mù, yǐ wéi cóng dà dào, jí bù dé mǎ lù táng, shù kě dé qī sù zhī suǒ. nǎi niè jí xī chí èr lǐ, jiàn xī fēng dǐng yǒu fēng tè yǐ rú fù zhōng, dà dào cóng cǐ fēn qí, yī zì dōng nán pō xià ér shàng, yī xiàng xī běi fēng dǐng ér qū, yī cóng xī nán pán hè ér xíng. wèi shěn suǒ cóng, gū jiě suǒ xié fàn dàn zhī. yú jì shàng xià èr jìng, qí qù rén bì yuǎn, bù ruò cóng pán hè zhě zhōng xíng. yú shì yòu dōng nán sān lǐ, suì zhuì pō ér xià, jiàn wén rén shēng.
余意将逾坡东下,而路反从坡脊南行,余心知其误,然其路渐大,时亦渐暮,以为从大道,即不得马鹿塘,庶可得栖宿之所。乃蹑脊西驰二里,见西峰顶有峰特倚如覆钟,大道从此分歧,一自东南坡下而上,一向西北峰顶而趋,一从西南盘壑而行。未审所从,姑解所携饭啖之。余计上下二径,其去人必远,不若从盘壑者中行。于是又东南三里,遂坠坡而下,渐闻人声。
xià lǐ yú, dé máo èr kān zài xiá jiān, tóu zhī, ài bǐ bù kān sù. wàng nán pō shàng yǒu shù kān, nǎi xià zhì shēn kēng, pān jùn ér shàng, gòng yī lǐ ér rù qí kān, zé jià zhú wèi cháo, xià chù niú shǐ, ér shàng tuō biāo wò, yǎn rán yǔ yuè xī wú yì. qū zhǐ zì nán dān qù cǐ, zhì jīn yǐ yuè shí wǔ yuè, nǎi fù yù zhī xī chuí, qí zhōng shù qiān lǐ suǒ bú jiàn yě.
下里余,得茅二龛在峡间,投之,隘鄙不堪宿。望南坡上有数龛,乃下陟深坑,攀峻而上,共一里而入其龛,则架竹为巢,下畜牛豕,而上托爂卧,俨然与粤西无异。屈指自南丹去此,至今已阅十五月,乃复遇之西陲,其中数千里所不见也。
zì dēng bēng yá zhī jí, jí wàng jiàn gāo lí gòng nán gèn zhī zhī píng liè yú dōng, xià yǒu shēn xiá, ér mò jiàn lóng chuān, yì qiàn qí xià yě. yòu xī nán èr shí yú lǐ, zhì suǒ sù zhī pō, xià kàn nán xiá shén shēn, jí yǔ gāo lí gòng yáo jiā zhě, yì lóng jiāng cóng cǐ qù.
自登崩崖之脊,即望见高黎贡南亘之支屏列于东,下有深峡,而莫见龙川,意嵌其下也。又西南二十余里,至所宿之坡,下瞰南峡甚深,即与高黎贡遥夹者,意龙江从此去。
xī wù shén huō, yuǎn jiàn chóng shān wài gèn, jù hè zhōng pán, yì jí nán diàn suǒ tuō yě. shí wù hēi mò biàn fāng yú, ér cūn rén bù tōng hàn yǔ, bù néng fēn xī wēi ào. jí zhēng qí dì míng, jù yún wéi fèng tián zǒng fǔ zhuāng, nán zhì luó bo sī zhuāng yī rì yú, dōng běi zhì mǎ lù táng zài èr shí lǐ wài, rán wú què jù yě. yè yǐ suǒ xié mǐ zhǔ zhōu, chuài zhī ér wò.
西坞甚豁,远见重山外亘,巨壑中盘,意即南甸所托也。时雾黑莫辨方隅,而村人不通汉语,不能分晰微奥。即征其地名,据云为凤田总府庄,南至罗卜思庄一日余,东北至马鹿塘在二十里外,然无确据也。夜以所携米煮粥,啜之而卧。
chū qī rì yīn yǔ fēi fēi, fàn hòu yú gū zhǐ bù xíng. yǐ ér cūn rén yán tiān qiě dà jì, yú nǎi móu suǒ xíng. niàn mǎ lù táng zài dōng běi, liú huáng táng zài xī běi, běi shān zhī jí, zuó yǐ yú ér lái, xī shān zhī jí, shàng wèi zhī zhì, bù ruò shě mǎ lù ér yú xī jí, yǐ qū liú huáng táng, qiě qí dì dǐ zhōu zhī jìng, yǐ liú huáng táng wèi zhèng dào, suì cóng zhī. tǔ rén zhǐ yú cóng cūn hòu xī běi xiàng dà shān xíng. yú wù yóu zhí běi, yī lǐ yú, xià shè yī jiàn, sù zhī běi shàng pō, yī lǐ yú, yòu xià shè jiàn. qí chù yī jiàn zì xī xiá bēng yá lái, yī jiàn zì běi xiá chóng shān lái, shè qí xī lái zhě. yòu běi shàng pō bàn lǐ, lù fù fēn qí, yī xiàng běi xiá, yī xiàng xī xiá, jiē pán qí shàng pō. yú cóng qí běi xiá zhě, èr lǐ, lù jiàn yān xiāo shī. yǐ běi xià, zé qí jiàn yì zì xī lái, héng qiàn yú qián, suī xiǎo ér pō shēn, téng qìng méng sāi, yǔ wù lín lí, suì bù néng rù. nǎi fù chū, zhì qí kǒu, zhuǎn xiàng xī xiá. yī lǐ, lù yì jiàn yān, qí nán bēng yá xià qiàn, jí xià liú zhī suǒ cóng chū, ér mò néng yú yān. fù chū, cóng qí kǒu nán shè qí jiàn, cóng jiàn nán yòu dé yī qí xī shàng, qí lù shèn wēi. yī lǐ, běi yú yī pō, yòu běi yī lǐ, jí bēng yá xī duì zhī pō yě, qí shàng jiē kěn yá, ér réng fēi tōng dào.
初七日阴雨霏霏,饭后余姑止不行。已而村人言天且大霁,余乃谋所行。念马鹿塘在东北,硫磺塘在西北,北山之脊,昨已逾而来,西山之脊,尚未之陟,不若舍马鹿而逾西脊,以趋硫磺塘,且其地抵州之径,以硫磺塘为正道,遂从之。土人指余从村后西北向大山行。余误由直北,一里余,下涉一涧,溯之北上坡,一里余,又下涉涧。其处一涧自西峡崩崖来,一涧自北峡崇山来,涉其西来者。又北上坡半里,路复分岐,一向北峡,一向西峡,皆盘其上坡。余从其北峡者,二里,路渐湮消失。已北下,则其涧亦自西来,横堑于前,虽小而颇深,藤箐蒙塞,雨雾淋漓,遂不能入。乃复出,至岐口,转向西峡。一里,路亦渐湮,其南崩崖下嵌,即下流之所从出,而莫能逾焉。复出,从岐口南涉其涧,从涧南又得一岐西上,其路甚微。一里,北逾一坡,又北一里,即崩崖西对之坡也,其上皆垦崖,而仍非通道。
niè zhī xíng, yī lǐ, shàng xī dǐng.
蹑之行,一里,上西顶。
dǐng gāo yún hēi, mò zhī suǒ cóng, jì fǎn xià shān, nǎi zhuǎn nán xíng mǎng jí zhōng.
顶高云黑,莫知所从,计返下山,乃转南行莽棘中。
shī máo yōng dǔ sè qìng, zhí zhú dōng nán xiàng, èr lǐ, jiàn yǒu jìng, xià tiào fèng tián suǒ sù chù, xiāng jù zhǐ èr sān lǐ jiān.
湿茅壅yōng堵塞箐,踯躅东南向,二里,渐有径,下眺凤田所宿处,相距止二三里间。
gèng nán bàn lǐ, dé dà dào xī qù, suì cóng zhī. xī xún běi shān xíng yī lǐ, dé gēng zhě zài pō xià, wèn zhī, shǐ zhī qí shàng yǒu xiǎo zhài, míng luó tú, jí cóng yáng guǎng shào rù zhōu zhèng dào yǐ. nǎi jí xī běi shàng, niè pō yī lǐ, yǒu èr máo dāng xiá píng jiān, shì wèi luó tú zhài. yóu zhài hòu gèng niè jùn ér běi, bàn lǐ, dēng gāng. xī wàng pán hè xià kāi, shuǐ tián mò mò, yǒu xī liú guàn qí zhōng, hè xī fù yǒu chóng shān wài zhì, qí nán yòu qǐ yī chóng shān, héng jiē ér nán, jiāo jiē zhī zhōng, shì yǒu shuǐ zhōng guàn ér qù. yòu běi shàng yī lǐ bàn, suì líng dà jí. běi xià huí xiá zhōng, bàn lǐ, yī cūn lú yǐ nán pō, shì wèi yáng guǎng shào. cóng cǐ xī běi xià xiá dǐ yī lǐ yú, yǒu xiǎo xī zì dōng běi zhuì xī nán, qí qiàn shén shēn, nǎi cóng zuó suǒ dù bēng yá nán lǐng fēn zhuì ér chéng zhě. shè zhī xī běi shàng, fù yī lǐ yú ér jī qí jí, yú yǐ wéi jí cóng cǐ yuán jí shàng běi dà fēng yǐ, ér shú yì yóu zhōng jiè zhī zhī yě. bàn lǐ yuè jí, yòu jí běi xià xiá dǐ. yī lǐ yú, yǒu dà xī zì běi nán zhuì, jiē cóng shí yá zhōng pò bì ér qù, cǐ jí qīng shuǐ lǎng dōng xī yě. shuǐ qiàn xiá dǐ shén bī, héng dú mù dù qí shàng. yú níng mù xià shè shuǐ, jí xī běi shàng pō. shǐ xún yá shí, jì niè lǒng jí, yī lǐ yú, zhuǎn ér dōng běi shàng, yī lǐ jī fēng tóu. yóu fēng tóu xī pán bàn lǐ, fù suí xiá běi xíng. qí xiá pō píng, xíng qí zhōng yī lǐ yú, dāng qí dōng xī fēn xiá chù, yǒu cūn lú yǐ qí zhōng, shì wèi chén bō jī shào. cóng shào běi jí xī běi xià, èr lǐ, xún nán shān ér xī, yī lǐ, yǒu cūn lú dāng pō, shì wèi zhú jiā zhài. yóu zhài dōng xiàng běi xíng, zhài hòu fù qǐ yī fēng, yǒu xiá héng qí zhōng, lù fēn wéi èr: xún běi fēng zhí qù, wèi téng yuè nán diàn dà dào chuān běi fēng nán xiá ér xī, wèi liú huáng táng dào.
更南半里,得大道西去,遂从之。西循北山行一里,得耕者在坡下,问之,始知其上有小寨,名椤图,即从杨广哨入州正道矣。乃亟西北上,蹑坡一里,有二茅当峡坪间,是为椤图寨。由寨后更蹑峻而北,半里,登冈。西望盘壑下开,水田漠漠,有溪流贯其中,壑西复有崇山外峙,其南又起一崇山,横接而南,交接之中,似有水中贯而去。又北上一里半,遂凌大脊。北下回峡中,半里,一村庐倚南坡,是为杨广哨。从此西北下峡底一里余,有小溪自东北坠西南,其嵌甚深,乃从昨所度崩崖南岭分坠而成者。涉之西北上,复一里余而跻其脊,余以为即从此缘脊上北大峰矣,而孰意犹中界之支也。半里越脊,又即北下峡底。一里余,有大溪自北南坠,皆从石崖中破壁而去,此即清水朗东溪也。水嵌峡底甚逼,横独木渡其上。余宁木下涉水,即西北上坡。始循崖石,继蹑陇脊,一里余,转而东北上,一里跻峰头。由峰头西盘半里,复随峡北行。其峡颇平,行其中一里余,当其东西分峡处,有村庐倚其中,是为陈播箕哨。从哨北即西北下,二里,循南山而西,一里,有村庐当坡,是为竹家寨。由寨东向北行,寨后复起一峰,有峡横其中,路分为二:循北峰直去,为腾越、南甸大道;穿北峰南峡而西,为硫磺塘道。
yú nǎi shě dà dào cóng héng xiá xī xíng. bàn lǐ, hū zhuì xiá xī xià. qí xiá shén bī, ér xià shén jùn, zhuì jí lì kǎn, yǔ shuǐ zhēng ài.
余乃舍大道从横峡西行。半里,忽坠峡西下。其峡甚逼,而下甚峻,坠级历坎,与水争隘。
yī lǐ yú, wàng jiàn xī xiá zì běi ér nán, yī xī guàn qí zhōng, jí yǐ luó cūn zhī shuǐ, xié shuǐ wěi shān xī xiá ér nán zhě. xī xī zhī shān, lì wù nán jù, shì wèi bàn gè shān. àn yī tǒng zhì yǒu luó jū chōng, liú huáng táng zài yān, yí jí cǐ shān. rán zhōu zhì yòu liǎng shū zhī, qǐ luó jū chōng jí xī dōng suǒ xià zhī shān yé?
一里余,望见西峡自北而南,一溪贯其中,即矣罗村之水,挟水尾山西峡而南者。溪西之山,岦屼南踞,是为半个山。按《一统志》有罗苴冲,硫磺塘在焉,疑即此山。然《州志》又两书之,岂罗苴冲即溪东所下之山耶?
yòu xī xià bàn lǐ, zhí dǐ xī shàng, yǒu èr táng zài dōng yá zhī xià, nǎi wēn shuǐ zhī xiǎo zhě. qí běi yá zhī xià, yǒu shù jiā jū yān, shì wèi liú huáng táng cūn, yǒu qiáo jià xī shàng. yú xùn dà táng zhī chū liú huáng chù, tǔ rén zhǐ zài nán xiá zhōng, nǎi cóng qiáo nán xià liú shè xī ér xī, suí xī shān nán xíng. shí fēng yǔ dà zhì, tián chéng huá ài, yú zhí zhú nán xíng, bàn lǐ dé jìng. yòu nán yī lǐ, zé xī shān nán bèng, yǒu xiá dōng zhù dà xī, yáo wàng xiá zhōng zhēng téng zhī qì, dōng xī shù chù, yù rán bó fā, rú nóng yān juàn wù, dōng bīn dà xī, xī guàn shān xiá. xiān qū qí jìn xī yān shì dú dà zhě, zé yī chí dà sì wǔ mǔ, zhōng wā rú fǔ, shuǐ zhù yú zhōng, zhǐ jí qí bàn, qí sè hún bái, cóng xià fèi téng. zuò gǔn yǒng zhī zhuàng, ér shì gèng lì, fèi pào dà rú dàn wán, bǎi méi qí yuè ér yǒu shēng, qí zhōng gāo qiě chǐ yú, yì yì guān yě. shí yǔ shì yì shén dà, chí sǎn guān qí shàng, bù gǎn yǐ shēn shì yě. qí dōng dà xī, cóng nán xià, huán shān nán ér xī hé yú dà yíng xī xiá xiǎo xī, cóng rè chí nán dōng zhù dà xī. xiǎo xī liú shuǐ zhōng yì yǒu qì bó bó, ér chí zhōng zhī shuǐ, zé zhǐ ér bù liú, yǔ xī wú yǔ yě. sù xiǎo xī xī shàng bàn lǐ, pō jiān yān shì gèng dà, jiàn shí pō píng tū, dōng běi kāi yī xué, rú yǎng kǒu ér zhāng qí shàng è, qí zhōng xià wǎn rú hóu, shuǐ yǔ qì cóng zhōng pēn chū, rú yǒu lú tuó fēng xiāng zhī lèi gǔ fēng shān yàn yú xià, shuǐ yī fèi yuè, yī tíng fú, zuò hū xī zhuàng. yuè chū zhī shì, fēng shuǐ jiāo pò, pēn ruò fā jī, shēng rú hǒu hǔ, qí gāo shù chǐ, zhuì jiàn xià liú, yóu rè ruò tàn tāng.
又西下半里,直抵溪上,有二塘在东崖之下,乃温水之小者。其北崖之下,有数家居焉,是为硫磺塘村,有桥架溪上。余讯大塘之出硫磺处,土人指在南峡中,乃从桥南下流涉溪而西,随西山南行。时风雨大至,田塍滑隘,余踯躅南行,半里得径。又南一里,则西山南迸,有峡东注大溪,遥望峡中蒸腾之气,东西数处,郁然勃发,如浓烟卷雾,东濒大溪,西贯山峡。先趋其近溪烟势独大者,则一池大四五亩,中洼如釜,水贮于中,止及其半,其色浑白,从下沸腾。作滚涌之状,而势更厉,沸泡大如弹丸,百枚齐跃而有声,其中高且尺余,亦异观也。时雨势亦甚大,持伞观其上,不敢以身试也。其东大溪,从南下,环山南而西合于大盈;西峡小溪,从热池南东注大溪。小溪流水中亦有气勃勃,而池中之水,则止而不流,与溪无与也。溯小溪西上半里,坡间烟势更大,见石坡平突,东北开一穴,如仰口而张其上腭,其中下绾如喉,水与气从中喷出,如有炉橐tuǒ风箱之类鼓风煽焰于下,水一沸跃,一停伏,作呼吸状。跃出之势,风水交迫,喷若发机,声如吼虎,其高数尺,坠涧下流,犹热若探汤。
huò yuè shí, fēng cóng zhōng juǎn, shuǐ zhé páng shè, lǎn rén yú shù chǐ wài, fēi mò yóu shuò rén miàn yě. yú yù fǔ kuī hóu zhōng, wèi shuǐ suǒ shè bù dé jìn. qí kěn è zhī shàng, zé liú huáng huán rǎn zhī.
或跃时,风从中卷,水辄旁射,揽人于数尺外,飞沫犹烁人面也。余欲俯窥喉中,为水所射不得近。其龈齶è之上,则硫磺环染之。
qí dōng shù bù, záo chí yǐn shuǐ, shàng fù yī xiǎo máo, zhōng zhì tǒng yǎng xiāo, xiǎng yǒu huáng zhī dì, jí yǒu xiāo yě. yòu běi shàng pō bǎi bù, pō jiān yān shì fù dà, huán yá zhī xià, píng shā yī wéi, zhōng yǒu kǒng shù bǎi, fèi shuǐ cóng yuè, yì rú shù shí rén gǔ shān yú xià zhě. shì yǒu rén lì yǐn shuǐ, huán shā sì wéi, qí shuǐ suī xiǎo ér rè, sì páng zhī shā yì rè, jiǔ lì bù néng tíng zú yě. qí shàng yān yǒng chù suī duō, ér shì jiē bù jí cǐ sān zhě. yǒu rén jiāng shā yuán duī rú fù fǔ, yì yǐn xiǎo shuǐ sì zhōu zhī, suī yǒu xiǎo qì ér shā bù rè. yǐ sǎn bǐng chuō rù, shēn yī èr chǐ, qí zhōng shā yǒu huáng sè, ér yì wú rè qì cóng chuō kǒng chū, cǐ jiē rén zhī niàng huáng zhě.
其东数步,凿池引水,上覆一小茅,中置桶养硝,想有磺之地,即有硝也。又北上坡百步,坡间烟势复大,环崖之下,平沙一围,中有孔数百,沸水丛跃,亦如数十人鼓煽于下者。似有人力引水,环沙四围,其水虽小而热,四旁之沙亦热,久立不能停足也。其上烟涌处虽多,而势皆不及此三者。有人将沙圆堆如覆釜,亦引小水四周之,虽有小气而沙不热。以伞柄戳入,深一二尺,其中沙有磺色,而亦无热气从戳孔出,此皆人之酿磺者。
shí yǔ shì bù zhǐ, jiàn qí shàng yǒu lù, zhí yú xī lǐng, zhī cǐ wèi bàn gè shān dào, suì líng yǔ niè yá.
时雨势不止,见其上有路,直逾西岭,知此为半个山道,遂凌雨蹑崖。
qí yá jiē duī yún pián bàn, hán yá qiàn kōng, huò xià xiàn shàng lián, huò páng tōng cè liè, rén cóng qí shàng xíng, rè qì cóng xià chū, jiē bèng xuē zhī yú gǔ, bēng zhuì zhī bō fū yě, suǒ yún" bàn gè" zhī chēng, qǐ yǐ cǐ yé?
其崖皆堆云骈瓣,崡岈嵌空,或下陷上连,或旁通侧裂,人从其上行,热气从下出,皆迸削之余骨,崩坠之剥肤也,所云“半个”之称,岂以此耶?
niè yá bàn lǐ, cóng qí nán xún lǐng xī shàng yī lǐ, jiàn suí xiá nán zhuǎn, zé qí xiá zì nán lǐng tóu zhuì, zhōng yǒu shuǐ xuán ér wèi pù, zuò liǎng dié zhuì běi xià, jí xiá shuǐ zhī shàng liú yě. yòu shàng bàn lǐ, suì xī yú pù bù zhī shàng. fù cóng xiá xī gèng xī nán shàng yī lǐ, jiàn zhuǎn ér xī bàn lǐ, jiàn dà dào pán xī yá zhuì chù, chū nán ào qù, xiǎo jìng zé xī shàng fēng dǐng, jiàn zhuǎn běi xíng, gài cǐ jí bàn gè shān zhī dǐng, zhì cǐ nán xià wèi ào, rù chéng zhī lù, dāng zài qí dōng běi, bù yīng xī qù, suì shě dà dào cóng xiǎo dào. xī shàng bàn lǐ, suí fēng dōng xiàng běi xíng èr lǐ yú, nǎi xī běi xià, dé zhú wù cūn lú. shí yǔ shì shén dà, bì yǔ lú zhōng, jiù huǒ fèi tāng, yuè fàn ér shí zhī. qí chù jí bàn gè shān cūn yě, xī zhì zhèn yí guān yú lù cì, cǐ wèi tún shào, jīn guān fèi ér cūn cún yún. yóu qí dōng xià pō, suí xiá dōng xíng lǐ yú, yǔ nán lái dà dào hé. suí xī shān běi zhuǎn ér xíng, yú shì shuǐ wěi xī xī jí cóng cǐ xiá nán xià liú huáng táng yǐ.
蹑崖半里,从其南循岭西上一里,渐随峡南转,则其峡自南岭头坠,中有水悬而为瀑,作两叠坠北下,即峡水之上流也。又上半里,遂西逾瀑布之上。复从峡西更西南上一里,渐转而西半里,见大道盘西崖坠处,出南坳去,小径则西上峰顶,渐转北行,盖此即半个山之顶,至此南下为坳,入城之路,当在其东北,不应西去,遂舍大道从小道。西上半里,随峰东向北行二里余,乃西北下,得竹坞村庐。时雨势甚大,避雨庐中,就火沸汤,瀹饭而食之。其处即半个山村也,昔置镇彝关于路次,此为屯哨,今关废而村存云。由其东下坡,随峡东行里余,与南来大道合。随西山北转而行,于是水尾西溪即从此峡南下硫磺塘矣。
běi xíng èr lǐ yú, fù zhì dōng tū zhī pō.
北行二里余,复陟东突之坡。
xíng pō xiá zhōng, wǔ lǐ shāo xià, yòu yī lǐ miàn qǐ luó cūn zài dōng pō xià yǐ. shí yǐ bó mù, suì shě rù zhōu dà dào, dōng lǐ yú, sù lǐ hǔ biàn jiā. hǔ biàn yǐ qí hòu yú mǎ lù dào zhōng, bù yù, fǔ fǎn, zhǔ zhú wú xiāng dài.
行坡峡中,五里稍下,又一里面绮罗村在东坡下矣。时已薄暮,遂舍入州大道,东里余,宿李虎变家。虎变以骑候于马鹿道中,不遇,甫返,煮竹鼯wú相待。