èr shí liù rì jī zài míng, fàn ér chū diàn, jí běi xiàng xún xī shān xíng. sān lǐ, shǔ sè jiàn qǐ. jiàn yǒu qí zì xī nán lái zhě, yǒu qí zì dōng běi lái zhě, ér zhōng dào zé zhí běi yú ào. gài xī jiè lǎo shān zhì cǐ dù mài ér dōng, tè qǐ yī fēng, dāng guān zhōng tū, zhàng è chuān liú, dōng qū ér pán zhī, liú wèi suǒ è, shāo dōng xùn zhī, suì pò xiá běi xī xiàng, zhuì jí zhēng qū, suǒ wèi shí lóng bà yě. cǐ shān míng wéi jiǔ zǐ shān, shí hǎi kǒu xià liú dāng guān zhī jiàn, píng dìng shào zài qí nán, dà yíng zhuāng zài qí dōng, shí lóng bà zài qí běi.
二十六日鸡再鸣,饭而出店,即北向循西山行。三里,曙色渐启。见有岐自西南来者,有岐自东北来者,而中道则直北逾坳。盖西界老山至此度脉而东,特起一峰,当关中突,障扼川流,东曲而盘之,流为所扼,稍东逊之,遂破峡北西向,坠级争趋,所谓石龙坝也。此山名为九子山,实海口下流当关之键,平定哨在其南,大营庄在其东,石龙坝在其北。
shān bù shèn gāo dà, yuán fù tè lì, zhèng dāng shuǐ kǒu, gù zì wèi xióng ěr.
山不甚高大,圆阜特立,正当水口,故自为雄耳。
shān diān yǒu shí jiǔ méi, qí gāo yú yú rén, pián lì fēng tóu, tǔ rén wéi jiàn jiǔ zǐ mǔ miào, yǐ shí wèi jiǔ zǐ, gù yǐ shān wèi jiǔ zǐ mǔ yě. yú shí xīn zhī zhèng dào zài zhōng, yí dōng běi zhī qí wèi biàn dào, qiě kě yī kàn chuān liú, suì cóng zhī. yī lǐ dǐ dà yíng zhuāng, zé chuān liú hōng hōng zài xià, zhōu bù néng cóng shuǐ, lù bù néng cóng xiá, bì réng hái dà lù, yú ào nǎi dé yú shì fǎn zhé, cóng fēng xī yú lǐng běi xià. gòng èr lǐ, yǒu xiǎo shuǐ zì xī nán xiá lái, dù zhī. fù xī shàng yú pō, zé pō běi xiá zhōng, táng chuān zhī shuǐ, zì jiǔ zǐ mǔ shān zhī dōng pò xiá běi chū, zhuǎn ér xī, rào shān běi ér zhuì xiá, xiá zhōng shí yòu héng qū ér céng hé zhī, shuǐ héng chōng zhí dǎo, huò kuà shí zhī dǐng, huò cuàn shí zhī xié, yǒng guò yī céng, fù téng yuè yī céng, bàn lǐ zhī jiān, lián zhuì wǔ liù jí, cǐ shí lóng bà yě. cǐ shuǐ zhī bù néng tōng zhōu, jiē yǐ cǐ shí wèi gěng. xī zhì shuǐ zhě duō fán fén shāo shí záo jí, bù néng chéng gōng, tǔ rén yán záo ér zhé zhǎng, wèi bì rán yě.
山巅有石九枚,其高逾于人,骈立峰头,土人为建九子母庙,以石为九子,故以山为九子母也。余时心知正道在中,疑东北之岐为便道,且可一瞰川流,遂从之。一里抵大营庄,则川流轰轰在下,舟不能从水,陆不能从峡,必仍还大路,逾坳乃得;于是返辙,从峰西逾岭北下。共二里,有小水自西南峡来,渡之。复西上逾坡,则坡北峡中,螳川之水,自九子母山之东破峡北出,转而西,绕山北而坠峡,峡中石又横岨而层阂之,水横冲直捣,或跨石之顶,或窜石之胁,涌过一层,复腾跃一层,半里之间,连坠五六级,此石龙坝也。此水之不能通舟,皆以此石为梗。昔治水者多燔fán焚烧石凿级,不能成功,土人言凿而辄长,未必然也。
shí jí jì jǐn, xiá yì běi zhuǎn. lù cóng xiá xī shān shàng, suí zhī běi xíng. xià kàn jí jǐn chù, xiá zhōng yǒu shuǐ yī fāng, dú qīng zhū, tǔ rén zhǐ wèi qīng yú táng, yán táng zhōng qīng yú dà qiě duō. àn zhì, kūn yáng píng dìng xiāng xiǎo shān xià yǒu sān dòng, quán chū huì ér wèi tán, zhōng yǒu qīng yú bái yú, sú hū suí lóng yú, qǐ jí cǐ yé? běi èr lǐ, xiá shāo kāi, yǒu cūn zài qí xià, wèi qīng yú táng cūn. běi èr lǐ, xī běi niè yī lǐng, cǐ lǐng zuì gāo, shǐ dōng jiàn guān yīn shān yǔ luó hàn sì bì jī shān, liǎng fēng dōng zhì. yòu běi jiàn yáo shān yī zhòng, héng gèn zhòng shān zhī běi, xī jǐn chù tè sǒng yī fēng zuì gāo, wèi bǐ jià shān qí xī yòu lìng qǐ yī fēng, yǔ zhī pián lì, zé lǎo lóng zhī lóng shān yě dōng jǐn chǔ fèn zhì shuāng xiù, yì zuì gāo, wèi jìn ěr shān, qí nán ào shāo fú ér huō, zé dà dào zhī bì jī guān yě. liǎng zuì gāo zhī jiān, yǒu jiān fēng dú ruì, tòu yǐng yú héng jí zhī nán, shì wèi lóng mǎ shān, qí xià zé shā hé zhī shuǐ suǒ zì lái yě. wéi xī xiàng zhū shān shāo fú ér huō, dà dào zhī wǎng yí xī zhě cóng zhī, ér lǎo jí fǎn zì fú chù nán dù.
石级既尽,峡亦北转。路从峡西山上,随之北行。下瞰级尽处,峡中有水一方,独清潴,土人指为青鱼塘,言塘中青鱼大且多。按《志》,昆阳平定乡小山下有三洞,泉出汇而为潭,中有青鱼白鱼,俗呼随龙鱼,岂即此耶?北二里,峡稍开,有村在其下,为青鱼塘村。北二里,西北蹑一岭,此岭最高,始东见观音山与罗汉寺碧鸡山,两峰东峙。又北见遥山一重,横亘众山之北,西尽处特耸一峰最高,为笔架山;其西又另起一峰,与之骈立,则老龙之龙山也;东尽处分峙双岫,亦最高,为进耳山,其南坳稍伏而豁,则大道之碧鸡关也。两最高之间,有尖峰独锐,透颖于横脊之南,是为龙马山,其下则沙河之水所自来也。惟西向诸山稍伏而豁,大道之往迤西者从之,而老脊反自伏处南度。
lǎo lóng zhī jí, xī běi zì lì jiāng hè qìng dōng, nán xià zhì chǔ xióng fǔ nán, yòu dōng běi zhì lù fēng luó cì běi jìng, yòu dōng zhì ān níng zhōu xī běi jìng, dōng tū wèi lóng shān suì nán cóng ān níng zhōu zhī xī, yòu nán dù sān pō xiàn zhī dōng, yòu nán xiàng rào kūn yáng zhōu zhī xī nán, nǎi zhé ér dōng jīng xīn xīng zhōu běi, wèi tiě lú guān yòu dōng jīng jiāng chuān xiàn běi, wèi guān suǒ lǐng.
老龙之脊,西北自丽江、鹤庆东,南下至楚雄府南,又东北至禄丰、罗次北境,又东至安宁州西北境,东突为龙山;遂南从安宁州之西,又南度三泊县之东,又南向绕昆阳州之西南,乃折而东经新兴州北,为铁炉关;又东经江川县北,为关索岭。
yòu dōng zhì wèi qū sǎng diān shān, nǎi zhé ér dōng běi, wèi luó cáng shān, zé diān chí fǔ xiān hú zhī jiè jí yě.
又东峙为屈颡巅山,乃折而东北,为罗藏山,则滇池、抚仙湖之界脊也。
shǐ xī yī lǐ, yú qí diān. yòu xī běi xià yī lǐ, zé táng chuān zhī shuǐ, zì lǐng zhī běi lù huán ér xī, yòu zhuǎn ér nán. lǐng xī yǒu cūn, bīn chuān ér jū, zhì dù chuān shàng, shì yuē wǔ qù hé, kūn yáng xī jiè zhǐ cǐ, guò dù jí wéi ān níng zhōu jiè. wǔ qù zhī hé, rào cūn nán qǔ, fù zhuǎn xī xiá qù lù dù hé jí xī běi shàng pō. lián yuè tǔ lǒng èr chóng, gòng wǔ lǐ, běi xià, yǒu shuǐ yī táng zài dōng wù zhōng. yòu běi èr lǐ, yǒu shuǐ yī táng zài xī wù zhōng. yòu běi yī lǐ bàn, yǒu cūn zài lù dōng. yòu běi yī lǐ bàn, pō nǎi běi jǐn, pō běi shǐ kāi dōng xī dà wù. nǎi xià pō xī xiàng xíng wù zhōng, èr lǐ, yǒu shuǐ dōng běi zì běi jiè héng gèn zhōng jiān fēng xià lái, shì wèi shā hé. qí liú pō dà, shí liáng dōng xī kuà zhī.
始西一里,逾其巅。又西北下一里,则螳川之水,自岭之北麓环而西,又转而南。岭西有村,濒川而居,置渡川上,是曰武趣河,昆阳西界止此,过渡即为安宁州界。武趣之河,绕村南曲,复转西峡去;路渡河即西北上坡。连越土垅二重,共五里,北下,有水一塘在东坞中。又北二里,有水一塘在西坞中。又北一里半,有村在路东。又北一里半,坡乃北尽,坡北始开东西大坞。乃下坡西向行坞中,二里,有水东北自北界横亘中尖峰下来,是为沙河。其流颇大,石梁东西跨之。
hé cóng liáng xià nán qù, táng chuān zhī shuǐ, zì wǔ qù xī xiá zhuǎn ér běi lái, èr shuǐ hé yú liáng nán, bàn lǐ, suì xī běi zhì ān níng zhōu chéng zhī nán, yú shì běi xiàng jīng chéng dōng ér běi xià yān. guò shā hé qiáo, yòu xī běi yī lǐ, zé shěng zhōng dà dào zì dōng běi lái, táng dà chuān zì chéng nán lái, jù huì yú chéng dōng, yǒu jù shí liáng dōng xī kuà chuān shàng, shì shén xióng zhuàng.
河从梁下南去,螳川之水,自武趣西峡转而北来,二水合于梁南,半里,遂西北至安宁州城之南,于是北向经城东而北下焉。过沙河桥,又西北一里,则省中大道自东北来,螳大川自城南来,俱会于城东,有巨石梁东西跨川上,势甚雄壮。
guò liáng jí wéi ān níng chéng.
过梁即为安宁城。
rù qí dōng mén, huán huì pō jí, nǎi gū yǐn yú shì, wèi wēn quán yù jì. yǐn bì, hū fēng yǔ jiāo zhì. shǐ chí sǎn cóng nán jiē xī xíng, yǐ ér zhī dào lù biǎo dà dào, nǎi fǎn ér zhì dōng mén nèi, cóng dōng jiē běi xíng. bàn lǐ, guò zhōu qián, cóng qí dōng fù zhuǎn běi bàn lǐ, yǒu miào mén dōng xiàng, é yuē" líng quán", yú yǐ wéi sān cháo shèng shuǐ yě, rù zhī. yǒu jù jǐng zài mén zuǒ, qí shàng lèi mù héng jià wèi liáng, lán shàng zhì lù lú yǐ jí qǔ shuǐ, nǎi yán jǐng yě.
入其东门,阛阓颇集,乃沽饮于市,为温泉浴计。饮毕,忽风雨交至。始持伞从南街西行,已而知道禄裱大道,乃返而至东门内,从东街北行。半里,过州前,从其东复转北半里,有庙门东向,额曰“灵泉”,余以为三潮圣水也,入之。有巨井在门左,其上累木横架为梁,栏上置辘轳以汲取水,乃盐井也。
qí shuǐ xián kǔ ér hún zhuó shū shén, yǒu jiān zhě, yī rì liǎng jí ér jiān yān.
其水咸苦而浑浊殊甚,有监者,一日两汲而煎焉。
ān níng yī zhōu, měi rì yè jiān yán qiān wǔ bǎi jīn. chéng nèi yán jǐng sì, chéng wài yán jǐng èr shí sì. měi jǐng dà zhě jiān liù shí jīn, xiǎo zhě jiān sì shí jīn, jiē yǐ tǒng dān jí ér jiān yú jiā.
安宁一州,每日夜煎盐千五百斤。城内盐井四,城外盐井二十四。每井大者煎六十斤,小者煎四十斤,皆以桶担汲而煎于家。
yòu xī zhuǎn guò chéng huáng miào ér běi, bàn lǐ, chū běi mén. fēng yǔ qī qī, lù wú xíng rén, yú xìng bù wéi zhǐ, mào yǔ zhí qián.
又西转过城隍庙而北,半里,出北门。风雨凄凄,路无行人,余兴不为止,冒雨直前。
suí táng chuān xī àn ér běi, sān lǐ bàn, yǒu cūn zài xī shān lù, qí hòu miào yǔ dōng xiàng lín zhī, yú bù rù. yòu běi èr lǐ bàn, dà lù pán shān xī běi zhuǎn yǒu qí xià pō, suí chuān zhí běi xíng. yú nǎi xià cóng qí, yī lǐ bàn, yǒu zhōu zǐ yǐ zhōu dù, shàng chuān dōng àn, yǔ nǎi zhǐ. fù xún dōng lù ér běi, dǐ běi lǐng xià, chuān wèi lǐng è, xī xiàng pán hè qù, lù nǎi běi xiàng zhì lǐng.
随螳川西岸而北,三里半,有村在西山麓,其后庙宇东向临之,余不入。又北二里半,大路盘山西北转;有岐下坡,随川直北行。余乃下从岐,一里半,有舟子舣舟渡,上川东岸,雨乃止。复循东麓而北,抵北岭下,川为岭扼,西向盘壑去,路乃北向陟岭。
lǐng pō jùn, yī lǐ yú lǐng běi, yòu yī lǐ, xià qí běi wù, yǒu xiǎo shuǐ zì dōng běi lái, xī zhù yú chuān, héng mù qiáo dù zhī. gòng yī lǐ, yòu xī běi shàng pō, yǒu cūn dāng pō zhī běi, lù cóng qí cè, yī lǐ, yú pō ér běi. zài xià zài shàng, gòng sān lǐ, xī kàn táng chuān zhī liú, yǐ zài yá xià. yá duān yǒu tíng, hū cóng zú dǐ yǒng qǐ, fǔ kàn ér yì zhī. jí shě lù xī xiàng xià, rù tíng zhōng, jiàn tíng hòu shí gǔ piàn piàn, rú qīng fú róng yǒng chū. qí cǐ fù yǒu yī tíng, xià nǎi jià mù ér chéng zhě. kàn qí xià, zé zhōng kōng rú jǐng, yǒu xuán jí zài jǐng zhōng, kě yǐ wǎn zhuǎn xià zhuì. yú shí xīn zhī wēn quán dào shàng dāng cóng shàng běi xíng, ér cǐ qí bù kě shī, suì cóng jí zhuì jǐng xià. qí jí huò záo shí huò qiàn mù, huò lèi tī, gòng sān zhuǎn, měi zhuǎn yuē èr shí jí, gòng liù shí jí ér zhì jǐng dǐ. jǐng kǒng zhōng jǐn wéi sì chǐ, qí shēn xià chuí jí dǐ yuē sì wǔ zhàng. jǐng dǐ píng tà, páng liè duō mén, xī xiàng lín táng chuān zhě wèi zhèng mén, nán xiàng zhě wèi páng mén.
岭颇峻,一里逾岭北,又一里,下其北坞,有小水自东北来,西注于川,横木桥度之。共一里,又西北上坡,有村当坡之北,路从其侧,一里,逾坡而北。再下再上,共三里,西瞰螳川之流,已在崖下。崖端有亭,忽从足底涌起,俯瞰而异之。亟舍路西向下,入亭中,见亭后石骨片片,如青芙蓉涌出。其此复有一亭,下乃架木而成者。瞰其下,则中空如井,有悬级在井中,可以宛转下坠。余时心知温泉道尚当从上北行,而此奇不可失,遂从级坠井下。其级或凿石、或嵌木,或累梯,共三转,每转约二十级,共六十级而至井底。井孔中仅围四尺,其深下垂及底约四五丈。井底平拓,旁裂多门,西向临螳川者为正门,南向者为旁门。
páng mén yǒu píng xié zhàng, píng jiān liè qiào sì wǔ, ruò chuāng líng hù yǒu, jiāo tòu dié yìn, tǔ rén yīn hào zhī yuē" qī qiào tōng tiān".
旁门有屏斜障,屏间裂窍四五,若窗棂户牖,交透叠印,土人因号之曰“七窍通天”。
" qī qiào" zhě, wèi qí xià zhī duō mén:" tōng tiān" zhě, wèi qí shàng zhī dú guàn yě. páng mén zhī nán, yá bì chán xuē, píng liè chuān shàng qí xià dòng mén, lìng pì pián kāi, fán sān sì chù, jiē bù shèn shēn tòu, rán chuān shù yú qián, yá píng yú shàng, ér dòng mén lěi lěi, yì zhù běi dòng zhī shèng. zài nán, yá shí zhuǎn tū chù, yǒu yī jù shí xià zhuì yá cè, yíng liú jiè dào, yǒu tí qí wèi" xǐng shí" zhě, wèi lěng rán bǐ.
“七窍”者,谓其下之多门:“通天”者,谓其上之独贯也。旁门之南,崖壁巉削,屏列川上;其下洞门,另辟骈开,凡三四处,皆不甚深透,然川漱于前,崖屏于上,而洞门累累,益助北洞之胜。再南,崖石转突处,有一巨石下坠崖侧,迎流界道,有题其为“醒石”者,为冷然笔。
lěng rán, xué dào yáng shī kǒng hào. yáng xì guì zhōu rén. shí běi wēi yá zhī shàng, yǒu dà shū" xū míng dòng" sān dà zì zhě, gāo bù néng zhǔ qí wèi hé rén bǐ. qí shàng nán yá, yǒu shí héng xié zuò chuí shǒu zhuàng, qí xià yì yǒu dòng xī xiàng, pō dà ér zhōng tà, rán wú qiàn kōng tòu lòu zhī miào.
冷然,学道杨师孔号。杨系贵州人。石北危崖之上,有大书“虚明洞”三大字者,高不能瞩其为何人笔。其上南崖,有石横斜作垂手状,其下亦有洞西向,颇大而中拓,然无嵌空透漏之妙。
" xū míng" èr zì, fēi cǐ dòng bù zú yǐ dāng zhī.
“虚明”二字,非此洞不足以当之。
" xū míng" dà shū zhī xià, yòu yǒu kè" tīng quán" èr zì zhě, zì shén gǔ zhuō, wèi yàn quán bǐ.
“虚明”大书之下,又有刻“听泉”二字者,字甚古拙,为燕泉笔。
yàn quán, dōu xiàn hé mèng chūn hào. hé, chēn zhōu rén, yòu zì xù wèi wú yì rén. yòu qí cè, yǒu" cǐ chù bù kě bù yǐn", wèi shēng ān bǐ, shēng ān, yáng tài shǐ shèn hào. ér kè bù jiā, bù ruò zhōng dòng. mén yòu yǒu" cǐ chù bù kě bù zuì", wèi lěng rán bǐ, kè fǎ jīng miào, suì jué hòu lái zhě jū shàng. yòu" tīng quán" èr zì shàng, kè xǐng shí shī yī jué, biāo yuē" jiāng sī ruì", ér xǐng shí shàng yì kè zhī, biāo yuē" pǔ míng". pǔ míng bù zhī hé rén, yī shī èr biāo, qǐ pǔ míng jí jiāng zhī zì yé?
燕泉,都宪何孟春号。何,郴州人,又自叙为吾邑人。又其侧,有“此处不可不饮”,为升庵笔,升庵,杨太史慎号。而刻不佳,不若中洞。门右有“此处不可不醉”,为冷然笔,刻法精妙,遂觉后来者居上。又“听泉”二字上,刻醒石诗一绝,标曰“姜思睿”,而醒石上亦刻之,标曰“谱明”。谱明不知何人,一诗二标,岂谱明即姜之字耶?
cǐ chù quán shí yōu qiàn, dòng hè líng lóng, zhēn kǎo pán xián zhě yǐn jū shēn gǔ zhī shèng dì, xī wú yī rén qī zhǐ.
此处泉石幽倩,洞壑玲珑,真考槃贤者隐居深谷之胜地,惜无一人栖止。
dà dòng zhī zuǒ, qióng yá nán jǐn, fù yǒu yī dòng, jiàn yān zì zhōng chū, jí rù zhī. qí dòng xiá ér shēn, dòng mén yī zhù zhōng xuán, jiè wèi èr qiào, yǒu luó luó qiú fā chì shēn, zhī cǎo lǚ yú zhōng, yān jí qí suǒ chuī yě. dòng nán yá jǐn, jí qián nán lái zhī wù, xià ér zài shàng chù yě.
大洞之左,穹崖南尽,复有一洞,见烟自中出,亟入之。其洞狭而深,洞门一柱中悬,界为二窍,有儸儸囚发赤身,织草履于中,烟即其所炊也。洞南崖尽,即前南来之坞,下而再上处也。
shí gù pū liú dài běi dòng, yú fù xún yá yán tiào ér běi. běi dòng zhī yòu, yá fù běi jǐn, suì niè pō dōng shàng, réng chū yá duān nán lái dà dào. bàn lǐ, yǒu ān dāng lù zuǒ, xià kàn xī yá xià, lú shè pián jí, jí wēn quán zài shì yǐ. ān běi yòu yǒu yī tíng, gāo zhuì dōng fēng zhī bàn, qí é yuē" lěng rán". dāng wēn quán zhī shàng, biāo yǐ yù fēng zhī míng, yáng jūn kě wèi lěng nuǎn zì zhī yǐ. yóu tíng qián niè shí xī xià, shí gǔ léng lì. yú ài qí shí, pān zhī xià zhuì, zé wēn chí zài yān. chí huì yú shí yá xià, dōng yǐ yá shí, xī qù táng chuān shù shí bù.
时顾仆留待北洞,余复循崖沿眺而北。北洞之右,崖复北尽,遂蹑坡东上,仍出崖端南来大道。半里,有庵当路左,下瞰西崖下,庐舍骈集,即温泉在是矣。庵北又有一亭,高缀东峰之半,其额曰“冷然”。当温泉之上,标以御风之名,杨君可谓冷暖自知矣。由亭前蹑石西下,石骨棱厉。余爱其石,攀之下坠,则温池在焉。池汇于石崖下,东倚崖石,西去螳川数十步。
chí zhī nán, yǒu shì sān yíng, běi lín chí shàng.
池之南,有室三楹,北临池上。
chí fèn nèi wài, wài gù qīng yíng, nèi gèng chéng chè, ér yù zhě duō jiù wài chí. nèi chí zhōng yǒu shí, gāo xià bù yī, jù chén shuǐ zhōng, qí sè rú lǜ yù, yìng shuǐ guāng yàn yè rán.
池分内外,外固清莹,内更澄澈,而浴者多就外池。内池中有石,高下不一,俱沉水中,其色如绿玉,映水光艳烨然。
yú suǒ jiàn wēn quán, diān nán zuì duō, cǐ shuǐ shí wèi dì yī. chí shì hòu, dāng dōng yá zhī shàng, yǒu fú gé sān yíng, é yuē" nuǎn zhào", nán pō zhī shàng, yǒu guān yǔ sān yíng, é yuē" zhèn yī qiān rèn". jiē wèi tǔ rén suǒ yuè, bù dé rù.
余所见温泉,滇南最多,此水实为第一。池室后,当东崖之上,有佛阁三楹,额曰“暖照”,南坡之上,有官宇三楹,额曰“振衣千仞”。皆为土人锁钥,不得入。
yú yù jì, sàn bù xī jiē, jiàn mài jiāng jí shì zhě, yǐ yù rè mǎi shì dàn zhī.
余浴既,散步西街,见卖浆及柿者,以浴热买柿啖之。
yīn wèn zhī xū míng zhī nán, shàng yǒu yún tāo dòng, chuān zhī xī àn, cáo xī sì páng, yǒu shèng shuǐ, xiāng qù sān lǐ, jiē fǎn zài qí nán, kě sù táng chuān ér yóu yě. gài wēn chí zhī xī bīn táng chuān dōng àn, jiā lú chéng qú, suí zhī miàn běi, bǎi lǐ ér dá fù mín. chuān dōng àn shān zuì gāo zhě wèi bǐ jià fēng, jí zài wēn chí dōng běi, zhì suǒ wèi dài chéng shān yě chuān xī àn shān zuì gāo zhě wèi lóng shān, cáo xī zài qí dōng lǒng zhī bàn, zhì suǒ wèi cōng shān yě. èr shān jiā táng chuān ér běi liú, ér cōng shān zé lǎo jí zhī dōng pán zhě yǐ.
因问知虚明之南,尚有云涛洞,川之西岸,曹溪寺旁,有圣水,相去三里,皆反在其南,可溯螳川而游也。盖温池之西滨螳川东岸,夹庐成衢,随之面北,百里而达富民。川东岸山最高者为笔架峰,即在温池东北,《志》所谓岱晟山也;川西岸山最高者为龙山,曹溪在其东陇之半,《志》所谓葱山也。二山夹螳川而北流,而葱山则老脊之东盘者矣。
yú shí dǐ chuān shàng, yù xiān mì cáo xī shèng shuǐ, ér dù zhōu zài chuān xī àn, hòu zhī bù zhì, suì nán bàn lǐ, guò xū míng zhū dòng xià. nán dǐ yá chù, pō qū wèi wù, yí réng xún chuān àn ér nán, yǐ wú lù, suì shàng xī lái dà lù yú, yóu xiǎo qí pán xī yá ér nán. yì zài xià zài shàng, yī lǐ bàn, yǒu yī cūn zài pō nán, shì wèi shěn jiā zhuāng. lǎo fù zhǐ yún tāo dòng shàng zài nán pō wài. yòu nán shè wù, bàn lǐ dēng pō, lù jué ér bù zhī dòng suǒ zài.
余时抵川上,欲先觅曹溪圣水,而渡舟在川西岸,候之不至,遂南半里,过虚明诸洞下。南抵崖处,坡曲为坞,宜仍循川岸而南,以无路,遂上昔来大路隅,由小岐盘西崖而南。亦再下再上,一里半,有一村在坡南,是为沈家庄。老妇指云涛洞尚在南坡外。又南涉坞,半里登坡,路绝而不知洞所在。
xī wàng gé chuān, yǒu jū shén chóu, qí shàng yǒu sì, dāng jí cáo xī. yǒu cūn tóng shí xīn chuān biān, yáo hū ér wèn suǒ wèi yún tāo dòng zhě, qí tóng kǒu chuán shǒu zhǐ, yǐ chuān gé jiē bù néng biàn. wàng jiàn nán pō zhī xià, yǒu shí yá yī cóng, màn qū zhī. zhì qí xià, yǎng shì shí xì, cóng zhú juān juān, shàng yǒu zhū fēi bù yǎn.
西望隔川,有居甚稠,其上有寺,当即曹溪。有村童拾薪川边,遥呼而问所谓云涛洞者,其童口传手指,以川隔皆不能辨。望见南坡之下,有石崖一丛,漫趋之。至其下,仰视石隙,丛竹娟娟,上有朱扉不掩。
dēng zhī, zé dèng dào wēi yí, xuān tíng yōu jì, yú huā cán mò, láng jí qī jiān, yún yǒu shí chuáng, lí pī dòng kǒu. xuān hòu yǒu dòng mén xià qiàn, shàng yǒu céng lóu héng kuà, jiē xī xiàng.
登之,则磴道逶迤,轩亭幽寂,余花残墨,狼藉蹊间,云牖石床,离披洞口。轩后有洞门下嵌,上有层楼横跨,皆西向。
xiān dēng qí lóu, lóu zhōng gōng dà shì zhū xiān xiàng, xiāng jī dēng àn, jiē yǐ shù gēn wèi zhī, duō yǒu qí gǔ zhě. qí nán yǒu wò shì yī yíng, mǐ àng jí mǐ gāng shū lù shū xiāng, yóu wǎn rán qí nèi, ér tái yī luó wǎng, fēng mái yǐ jiǔ, jì wú jìng xíng, bù biàn qí hé rén suǒ gòu, hé yīn ér fèi yě. xià lóu rù dòng, chū rù ruò shì yī yíng, cè yǒu yī dàn, xià xiàn yǎo hēi. qí běi yòu liè yī mén, tòu liè rù, yǒu xiǎo qiào xié tōng yú wài, jiàn zhú yǐng cuàn rù, jí duò hēi ér xià. nán xià yǎo bù zhī qí suǒ dǐ, běi tiào yì yǒu yī yǒu shàng tòu, dì tòu chù shèn wēi, guāng bù néng shēn zhú, yǐ shǒu mén ài, yǐ zú tóu kōng, shí shí liǎng wú suǒ zhe, yòu shí shí liǎng yǒu suǒ ài. jì zhì qí dǐ, hū wàng xī nán yǒu guāng yè rán, zhuǎn yī ài, shǐ jiàn qí guāng zì xī běi dǐng xì tòu rù, qí chù dǐ yì píng, ér shàng fù qióng yān gāo pán.
先登其楼,楼中供大士诸仙像,香几灯案,皆以树根为之,多有奇古者。其南有卧室一楹,米盎即米缸书簏书箱,犹宛然其内,而苔衣萝网,封埋已久,寂无径行,不辨其何人所构,何因而废也。下楼入洞,初入若室一楹,侧有一窞dàn,下陷窈黑。其北又裂一门,透裂入,有小窍斜通于外,见竹影窜入,即堕黑而下。南下杳不知其所底,北眺亦有一牖上透,第透处甚微,光不能深烛,以手扪隘,以足投空,时时两无所著,又时时两有所碍。既至其底,忽望西南有光烨然,转一隘,始见其光自西北顶隙透入,其处底亦平,而上复穹焉高盘。
shū rán yǒu yǐng lüè xì guāng ér guò, xīn yì zhī, hū gù pū, wén yīng shēng zhèng zài tòu guāng zhī xì, qí suǒ guò yǐng jí qí yǐng yě. fù zhuǎn rù àn dǐ, xì ài yá xuán, wú yóu zhe zú, rán ér jī guān zhǐ nèi bù jié gòu jiàn shú, shēng jī shì yì, jué míng chù zhī hún jì hài pà, bù ruò àn zhōng zhī dǎn zhuàng yě. zài shàng yī céng, zé shàng yǒu wēi guāng, yì jiàn dìng zhōng shēng lǎng, qí páng yuán yǒu xì jí, wǎn zhuǎn yá jiān, huò tuí huò zhěng, dàn chū bù néng jiàn ěr.
倏然有影掠隙光而过,心异之,呼顾仆,闻应声正在透光之隙,其所过影即其影也。复转入暗底,隙隘崖悬,无由著足,然而机关指内部结构渐熟,升跻似易,觉明处之魂悸害怕,不若暗中之胆壮也。再上一层,则上牖微光,亦渐定中生朗,其旁原有细级,宛转崖间,或颓或整,但初不能见耳。
chū dòng, réng yóu qián xuān chū fēi wài, jiàn yòu yá yǒu shí kè yī fāng, wài wèi jí cì jié chéng kē wǎng, yáo bù néng jiàn. yú jì bù néng qù, jìng jiàn ér rù zhī, jīn lǚ jù wèi gōu xiè, yòu yǐ bù fù tóu hù wǎng, shǐ dé dú zhī. nǎi zhī shì ān wèi tiān qǐ bǐng yín gōng yuán nián zhōu rén zhū huà fú suǒ gòu.
出洞,仍由前轩出扉外,见右崖有石刻一方,外为棘刺结成窠网,遥不能见。余计不能去,竟践而入之,巾履俱为钩卸,又以布缚头护网,始得读之。乃知是庵为天启丙寅(公元1626年)州人朱化孚所构。
zhū, rén chén jìn shì.
朱,壬辰进士。
qí lóu gé xuān tíng, jù yǒu míng é biǎn, zhù shān sēng yì yǒu míng yǒu shī, wèi jiǔ ér chéng kōng gǔ, yí gòu tú cún, zhǐ zēng kǎi ěr!
其楼阁轩亭,俱有名额匾,住山僧亦有名有诗,未久而成空谷,遗构徒存,只增慨耳!
jì xià zhì chuān àn, ruò yī háng dù zhī, jí xī shàng cáo xī. shí bù dé zhōu, réng běi sān lǐ zhì wēn quán, jiù zhōu ér dù, dēng xī àn, sù chuān nán xíng. wàng chuān dōng xū míng yá dòng, ruò jí ruò lí, yǎo rán zài luò huā liú shuǐ zhī wài. nán yī lǐ, yòu jiàn chuān dōng yī yá, pái tū zhèn liè tū chū yì rú xū míng, qí xià yì yǒu duō dòng bèng liè, mén jù xī xiàng, yǒu dà shū qí shàng wèi" qīng lóng dòng" wèi" jiǔ qǔ lóng gōng" zhě, gé chuān wàng zhī, bù jué shén wǎng. tǔ rén yán cǐ èr dòng shén shēn, gōu huǒ yǐ rù, kě sì wǔ lǐ, dàn zhōng hēi wú tòu míng chù. cǐ dòng jí zài shěn jiā zhuāng běi, yú qián cóng xū míng yán chuān àn lái, jí kě dé zhī, wù cóng qí shàng, xíng yá duān ér bù zhī, shēn wèi chàng chàng yí hàn ér bù kuài rán nán zhī yún tāo, běi zhī xū míng, jì yǐ liǎng qióng yóu biàn, cǐ dòng yǐ qù ér fù dé zhī duì yá, yì wèi wèi wú yuán yě. yòu nán yī lǐ, dǐ chuān xī cūn jù. cóng qí hòu xī shàng shān, zhuǎn ér nán, yòu xī shàng, gòng yī lǐ, suì rù cáo xī sì. sì mén dōng xiàng, gǔ chà yě. yú chū yù rù sì mì shèng quán, jiàn diàn dōng xī gè yǒu jù bēi, wèi yáng tài shǐ shēng ān suǒ zhe, nǎi fú bēi dú zhī, zhī sì zhōng yǒu yōu tán huā shù zhū shèng, yīn mì zhǐ lù bēi, suì bù jí wèn shuǐ. shì wǎn, chuī yú sēng liáo, sù yú diàn yòu.
既下至川岸,若一航渡之,即西上曹溪。时不得舟,仍北三里至温泉,就舟而渡,登西岸,溯川南行。望川东虚明崖洞,若即若离,杳然在落花流水之外。南一里,又见川东一崖,排突阵列突出亦如虚明,其下亦有多洞迸裂,门俱西向,有大书其上为“青龙洞”、为“九曲龙宫”者,隔川望之,不觉神往。土人言此二洞甚深,篝火以入,可四五里,但中黑无透明处。此洞即在沈家庄北,余前从虚明沿川岸来,即可得之,误从其上,行崖端而不知,深为怅怅遗憾而不快;然南之云涛,北之虚明,既已两穷游遍,此洞已去而复得之对涯,亦未为无缘也。又南一里,抵川西村聚。从其后西上山,转而南,又西上,共一里,遂入曹溪寺。寺门东向,古刹也。余初欲入寺觅圣泉,见殿东西各有巨碑,为杨太史升庵所著,乃拂碑读之,知寺中有优昙花树诸胜,因觅纸录碑,遂不及问水。是晚,炊于僧寮,宿于殿右。
èr shí qī rì chén qǐ, hán shén. yú xiān wǎn zhǐ lù yī bēi, nǎi diàn zuǒ zhě, lù wèi jìng, sēng wèi jù cān, nǎi fàn ér jìng zhī. yǒu sì zhōng dú shū èr shēng, yǐ cǐ bēi bù néng jù jí duàn jù, lái xiāng wèn, yú wèi jiě shì.
二十七日晨起,寒甚。余先晚止录一碑,乃殿左者,录未竟,僧为具餐,乃饭而竟之。有寺中读书二生,以此碑不能句即断句,来相问,余为解示。
èr shēng: yī xìng sūn, ān níng zhōu rén yī xìng dǎng, sān pō xiàn rén. dǎng shēng yīn yǐn yú guān yōu tán shù. qí shù zài diàn qián dōng běi yú èr mén wài pō jiān, jīn yǐ zhù zhī qiáng bǎn zhōng, qí gāo sān zhàng yú, dà yī rén bào, ér yè shén dà, xià yǒu nèn zhī páng cóng. wén kāi huā dāng liù yuè fú zhōng, qí sè bái ér dàn huáng, dà rú lián miàn bàn zhǎng, qí xiāng shén liè ér wú shí guǒ shí. yú zhāi shù yè zhì náng zhōng. suì tóng dǎng shēng yóu xiāng jī běi xià pō, xún ào ér běi, yī lǐ bàn, guān shèng quán. quán cóng shān pō dà shù gēn xià nán xiàng ér chū, qián yǐ shí huán wèi yuè chí, dà zhàng yú, zhū shuǐ shēn wǔ liù cùn yú, bō cóng cóng yóu dōng nán pō jiān xiè qù.
二生:一姓孙,安宁州人;一姓党,三泊县人。党生因引余观优昙树。其树在殿前东北隅二门外坡间,今已筑之墙版中,其高三丈余,大一人抱,而叶甚大,下有嫩枝旁丛。闻开花当六月伏中,其色白而淡黄,大如莲面瓣长,其香甚烈而无实果实。余摘数叶置囊中。遂同党生由香积北下坡,循坳而北,一里半,观圣泉。泉从山坡大树根下南向而出,前以石环为月池,大丈余,潴水深五六寸余,波淙淙由东南坡间泻去。
yú zhì dāng shàng wǔ, zǎo cháo yǐ guò, wǔ cháo wèi zhì, cǐ zhèng dāng suō shí, ér qí liú yì bù jué, dì cháo shí gèng yǒng ér dà ěr. dǎng shēng yán, xué zhōng shí yǒu èr chán chú há má chū rù, zī wèi cháo, gù bù zhī jiàn, jí bēi suǒ yún" jīn qiú", hào yuē" shén quán" zhě yǐ. yuè chí nán yǒu tíng xīn gòu, biǎn yuē" wèn cháo tíng", qián xún fāng shǐ guān zhōng zhāng fèng hé wèi zhī jì. dǎng shēng yòu yǐn yú yóu quán xī shàng pō, xī běi yuán lǐng shàng, bàn lǐ, dēng shuǐ yuè ān. ān dōng běi xiàng, nǎi cōng shān zhī dōng běi ào zhōng yǐ.
余至当上午,早潮已过,午潮未至,此正当缩时,而其流亦不绝,第潮时更涌而大耳。党生言,穴中时有二蟾蜍蛤蟆出入,兹未潮,故不之见,即碑所云“金崷quū”,号曰“神泉”者矣。月池南有亭新构,扁曰“问潮亭”,前巡方使关中张凤翮为之记。党生又引余由泉西上坡,西北缘岭上,半里,登水月庵。庵东北向,乃葱山之东北坳中矣。
ān jié ér yōu, wèi xiāng shēn wáng xìng zhě suǒ jiàn. tíng zhōng shuǐ yī fāng, dà jǐn yú chǐ, nǎi jiàn ān hòu zhǔ wā jué dì ér chū zhě.
庵洁而幽,为乡绅王姓者所建。庭中水一方,大仅逾尺,乃建庵后劚zhú挖掘地而出者。
ān qián yǒu shēn chí, quán bù néng xù yě.
庵前有深池,泉不能蓄也。
jì fù xià zhì shèng quán, hái zhì cáo xī běi pō ào, dǎng shēng bié yú shàng sì, yú nǎi cóng qí xià shān.
既复下至圣泉,还至曹溪北坡坳,党生别余上寺,余乃从岐下山。
yī lǐ, dǐ zuó cūn hòu shàng shān chù. yóu cūn hòu nán xíng bàn lǐ, fù dōng wàng chuān dōng huí qǔ zhōng, shí yá bàn xuán, fēi lóu lín dān, jí yún tāo dòng yě. chuān shuǐ yǐ cóng dōng pán qǔ, lù yóu xún xī shān nán xiàng xià, yīn qí shān wù zì nán ér zhuǎn yě. yī lǐ yú, shǐ xún nán shān ér dōng.
一里,抵昨村后上山处。由村后南行半里,复东望川东回曲中,石崖半悬,飞楼临丹,即云涛洞也。川水已从东盘曲,路犹循西山南向下,因其山坞自南而转也。一里余,始循南山而东。
èr lǐ, zé qí chuān zì wù běi qǔ ér nán, yǔ lù yù, jì guò, lù yòu xún dōng shān sù xī zhuǎn ér běi, yī lǐ, nǎi dōng xiàng zhì nán shān zhī běi, yī lǐ nǎi zhuǎn dōng nán xíng. yī lǐ, nán zhì yī xī lái zhī xiá, yòu nán shàng pō. yī lǐ, yǔ qián lái wēn quán dù xī dà dào hé, shǐ chún nán xíng. liù lǐ, rù běi chéng mén. jiàn yǒu èr nǚ láng, biàn fā shuāng chuí jiān hòu, cǐ jiān yòu tóng nǚ, biàn fā yī tiáo chuí nǎo hòu. nǚ láng jí nán zhī zhǎng zhě, biàn fā liǎng tiáo chuí zuǒ yòu ěr páng.
二里,则其川自坞北曲而南,与路遇,既过,路又循东山溯溪转而北,一里,乃东向陟南山之北,一里乃转东南行。一里,南陟一西来之峡,又南上坡。一里,与前来温泉渡西大道合,始纯南行。六里,入北城门。见有二女郎,辫发双垂肩后,此间幼童女,辫发一条垂脑后。女郎及男之长者,辫发两条垂左右耳旁。
nǚ réng yòng bāo jì, nán réng yòng jīn mào guān qí shàng.
女仍用包髻,男仍用巾帽冠其上。
ruò luó luó zé biàn fā yī tiáo, zhōu huán yú nǎo é, ruò gū qí shǒu zhě. yòu yǒu nán zǐ wèi guān zhě, cóng hòu nǎo xià lìng wǎn yī xiǎo jiū ruò luó, zhuì yú hòu yān. shǒu zhí wán shàn yòng xì juàn zuò de shàn, yān rán zài qián, hòu yǒu yī lǎo fù suí zhī, xié shēng hé zhǐ dìng, jiāng sǎo mù jiāo wài.
若儸儸则辫发一条,周环于脑额,若箍其首者。又有男子未冠者,从后脑下另挽一小鬏(dí)若螺,缀于后焉。手执纨wán扇(用细绢做的扇),嫣然在前,后有一老妇随之,携牲盒纸锭,将扫墓郊外。
cǐ jiān zhòng shí yuè cháo jì sǎo.
此间重十月朝祭扫。
jiā pín bù jí zhě, zhì yuè zhōng yì bù miǎn yě.
家贫不及者,至月终亦不免也。
nán zhōng suǒ jiàn fù nǚ, xiān zú jiāo hǎo, wú yú cǐ zhě. rù chéng yī lǐ bàn, fàn yú dōng guān, nǎi chū, yú jù shí liáng, zūn dà dào dōng běi xíng.
南中所见妇女,纤足姣好,无逾此者。入城一里半,饭于东关,乃出,逾巨石梁,遵大道东北行。
bàn lǐ, yǒu xiǎo xī zì dōng wù lái, sù zhī xíng. cóng qiáo nán dōng qù, sān lǐ bàn, shàng pō. yòu yī lǐ, yú dōng ān shào lǐng. lǐng bù shèn jùn, dōng běi cóng héng gèn dà shān fēn lǒng xī nán xià, wèi ān níng dōng dì yī hù chéng zhī shā yì jí zhàng ài de yì sī zhě yě.
半里,有小溪自东坞来,溯之行。从桥南东去,三里半,上坡。又一里,逾东安哨岭。岭不甚峻,东北从横亘大山分陇西南下,为安宁东第一护城之砂亦即障碍的意思者也。
guò lǐng dōng xià, shǐ jiàn shā hé zhī shuǐ, zì dōng běi lái.
过岭东下,始见沙河之水,自东北来。
suí qí wù dōng rù, guò zhàn mó cūn, gòng shí wǔ lǐ, wèi shǐ diān pù. yòu sì lǐ, guò lóng mǎ shān, wù wù běi tòu, héng gèn dà shān zhī nán.
随其坞东入,过站摩村,共十五里,为始甸铺。又四里,过龙马山,屼屼北透,横亘大山之南。
lù rào qí qián ér dōng, yòu sì lǐ, shǐ yǔ shā hé shàng liú zhī xī yù. yǒu sān gǒng shí liáng dōng kuà qí shàng, shì yuē dà qiáo. qí shuǐ zì dōng běi jìn ěr èr jiān fēng xī qí pán shān nán xiá lái, xī nán zhì ān níng chéng dōng, nán rù yú táng chuān zhě yě. yòu bàn lǐ, dōng shàng pō, sù yú gāo jiǎn qiáo cūn.
路绕其前而东,又四里,始与沙河上流之溪遇。有三巩石梁东跨其上,是曰大桥。其水自东北进耳二尖峰西、棋盘山南峡来,西南至安宁城东,南入于螳川者也。又半里,东上坡,宿于高枧桥村。
èr shí bā rì píng míng, dōng xíng yī lǐ bàn, shàng pō, wèi ān níng dōng jiè, yóu cǐ jí wéi kūn míng dì.
二十八日平明,东行一里半,上坡,为安宁东界,由此即为昆明地。
pō tuó gāo dī bù píng gāo xià, yǐ jiàn shēng zhì ér shàng, bā lǐ, qí wù zì shuāng jiān hòu jìn ěr shān lái, lù suì yóu nán lǒng shàng. yòu èr lǐ, shān ào jiān yǒu jù lú dāng jiān, shì wèi bì jī guān. gài jìn ěr zhī shān zhì yú běi, luó hàn zhī dǐng zhì yú nán, cǐ qí zhōng jiān dù jí zhī chù, nán běi yòu gè qǐ yī fēng jiā zhì, yǐ zài bì jī shān zhī běi, gù míng bì jī guān, dōng xī yǔ jīn mǎ jí jīn mǎ guān yáo duì zhě yě. guān zhī dōng, xiàng dōng nán xià wèi gāo yáo, nǎi cǎo hǎi xī àn shān shuǐ jiāo jí chù, dù hǎi zhě cóng zhī xiàng xī běi xià wèi chì jiā bí, guān dào zhī yóu hǎi dī zhě cóng zhī. yú shí yù yóu jìn ěr, suì xī běi xià pō bàn lǐ, xún xī shān běi xíng. èr lǐ, yǒu cūn zài xī shān zhī lù, shì wèi chì jiā bí. dà dào yóu qí qián běi qù, nǎi xī zhé ér rù cūn. cūn yǐ shān ér lú jiàn fáng. yǒu chí zhū pō cè, dà bù yú wǔ chǐ, cūn rén jiē yǎng jí yān. zhōng fù yǒu yú, yǒu chuí diào qí shàng zhě, yì lóng tán zhī qiǎn zhě yě.
陂陀高低不平高下,以渐升陟而上,八里,其坞自双尖后进耳山来,路遂由南陇上。又二里,山坳间有聚庐当尖,是为碧鸡关。盖进耳之山峙于北,罗汉之顶峙于南,此其中间度脊之处,南北又各起一峰夹峙,以在碧鸡山之北,故名碧鸡关,东西与金马即金马关遥对者也。关之东,向东南下为高峣,乃草海西岸山水交集处,渡海者从之;向西北下为赤家鼻,官道之由海堤者从之。余时欲游进耳,遂西北下坡半里,循西山北行。二里,有村在西山之麓,是为赤家鼻。大道由其前北去,乃西折而入村。村倚山而庐建房。有池潴坡侧,大不逾五尺,村人皆仰汲焉。中复有鱼,有垂钓其上者,亦龙潭之浅者也。
yóu chí nán shàng pō, lǐng dào shén jùn.
由池南上坡,岭道甚峻。
bàn lǐ, dēng gāng shàng, shāo běi ér qū, yǒu fāng dāng dào, zé jìn ěr shān mén wài fāng yě, qí sì shàng gé yī kēng. yóu fāng xī wàng, jiàn sì hòu dà shān huán yú shàng, cǐ gāng rào yú qián, nèi jiā shēn kēng, xuán zhuǎn ér rù, ruò ěr nèi zhī kǒng, sì lín kǒng shàng pán duǒ biān, yǐ" jìn ěr" qǔ míng zhī yì, fēi shēn lǚ cǐ gāng, bú jiàn qí qīn qiè tiē qiè yě.
半里,登冈上,稍北而曲,有坊当道,则进耳山门外坊也,其寺尚隔一坑。由坊西望,见寺后大山环于上,此冈绕于前,内夹深坑,旋转而入,若耳内之孔,寺临孔上盘朵边,以“进耳”取名之义,非身履此冈,不见其亲切贴切也。
jìn fāng, xī xiàng yán kēng rù, bàn lǐ, yǒu qí xī yú dà shān zhī ào ér rù sì zhī lù, zé yán kēng nán zhuǎn. pán yá bàn lǐ, xī shàng rù sì zhōng. sì mén dōng xiàng, dēng qí diàn, pō xuān shuǎng, shì é duān, bù shì ěr zhōng yě.
进坊,西向沿坑入,半里,有岐西逾大山之坳;而入寺之路,则沿坑南转。盘崖半里,西上入寺中。寺门东向,登其殿,颇轩爽,似额端,不似耳中也。
fāng zhàng zài diàn běi, yǒu lóu sān yíng zài diàn nán.
方丈在殿北,有楼三楹在殿南。
qí lóu xià lín huán kēng, yáo lǎn diān hǎi, pō rú tài huá zhī yī bì wàn qǐng, ér cǐ shēn yuǎn yǐ. rù fāng zhàng, yǒu xīn gòng shì bó mǐn zhě jiào xīn bó mǐn de gòng shì, yíng kuǎn yīn qín. sēng bǎo yìn yù jù cān, xīn huī qù, lìng qí tú chén lǚ chén lǚ wēn èr chén nǎi jiǎ xū jìn shì lǚ zhōng dì. jí qí dì chū jiàn, qiě wèi gōng hūn shí. fù yǐn yú dēng diàn nán tiào hǎi lóu, zuò tán jiǔ zhī. yú yù qū qí pán shān, wèn dào yú bǎo yìn.
其楼下临环坑,遥览滇海,颇如太华之一碧万顷,而此深远矣。入方丈,有辛贡士伯敏者叫辛伯敏的贡士,迎款殷勤。僧宝印欲具餐,辛挥去,令其徒陈履、陈履温二陈乃甲戌进士履忠弟。及其弟出见,且为供荤食。复引余登殿南眺海楼,坐谈久之。余欲趋棋盘山,问道于宝印。
bǎo yìn yuē:" yóu fāng dōng xià shān, zì chì bí shān bǎo zhū sì shàng wèi zhèng dào, lù qiě sān shí lǐ. yóu cǐ sì běi, xī yú dà shān zhī ào, qí lù bàn zhī, dàn kōng shān duō qí, lù wú cóng mì ěr." nǎi tóng xīn jūn dǎo yú cóng diàn hòu chū, suì běi zhì ào xià dōng lái qí lù, shǐ bié qù. yú nǎi xī shàng, bàn lǐ yú ào, bàn lǐ xī běi shāo xià, yī lǐ shè zhōng wā.
宝印曰:“由坊东下山,自赤鼻山宝珠寺上为正道,路且三十里。由此寺北,西逾大山之坳,其路半之,但空山多岐,路无从觅耳。”乃同辛君导余从殿后出,遂北至坳下东来岐路,始别去。余乃西上,半里逾坳,半里西北稍下,一里涉中洼。
wā xī fù yǒu dà shān, nán běi héng zhì, yǔ dōng jiè jìn ěr hòu shuāng jiān, bìng ào běi zhī diān, dōng xī jiā chéng zhōng wā. yóu wā xī fù xún xī shān zhī dōng běi xíng, yī lǐ, xún lǐng běi zhuǎn ér xī, shāo xià yī lǐ, dù xiá xī shàng. qí xī fù yǒu dà shān, nán běi héng zhì, suì xī xiàng héng niè zhī, yī lǐ bàn, dēng qí gāng.
洼西复有大山,南北横峙,与东界进耳后双尖,并坳北之巅,东西夹成中洼。由洼西复循西山之东北行,一里,循岭北转而西,稍下一里,度峡西上。其西复有大山,南北横峙,遂西向横蹑之,一里半,登其冈。
jiàn xī nán suí wù yǒu lù, shàng yú qí jí, jiāng qū zhī. yǒu fù chú zhě bèi cǎo de rén lái, yuē:" qí pán lù zài běi, bù zài xī yě." nǎi xún xī shān zhī dōng, yòu běi xíng, qí lù shèn wēi, ruò duàn ruò xù. èr lǐ bàn, cóng xī shān běi ào tòu jí xī chū, shǐ wàng jiàn sān jiā cūn zài xī wù zhōng, cūn xī pán zhì yī fēng, zì běi ér nán, rú píng gāo yōng, jí qí pán shān yě. qí mài běi zì miào lí sì sān huà shān xī nán lái, fù sǒng cǐ fēng. fēn zhī xī dù, wèi wēn quán zhī bǐ jià shān fēn zhī nán xià, wèi shǐ diān hòu zhī lóng mǎ shān nán huán dōng gèn, jí wéi suǒ yú zhī jí ér nán dù wèi jìn ěr bì jī zhě yě. jí běi shān fù héng liè dōng běi, zhì bǎo zhū chì bí ér zhǐ, wèi sān jiā cūn dōng jiè hù shān. yú xī lái zì jīn mǎ yǐ dōng, jí yáo wàng xī jiè shān héng rú píng, qí dǐng fù yǒu zhōng xuán rú fù fǔ dào fù de guō, gāo chū qí shàng zhě, jí cǐ qí pán fēng yě, ér bù zhī shàng zài zhòng hè zhī nèi, wài gèng yǒu sī fēng hù zhī, xún shí zài shì xī fēng zhī lǐng xiù yǐ. cóng ào xī zhuǎn, xún dōng shān běi yá bàn lǐ, nǎi xī xiàng xià. yī lǐ, xíng hè zhōng, yǒu shuǐ běi liú, xī shè zhī. yòu bàn lǐ dǐ sān jiā cūn, qí cūn yǐ qí pán dōng lù.
见西南随坞有路,上逾其脊,将趋之。有负刍者背草的人来,曰:“棋盘路在北,不在西也。”乃循西山之东,又北行,其路甚微,若断若续。二里半,从西山北坳透脊西出,始望见三家村在西坞中,村西盘峙一峰,自北而南,如屏高拥,即棋盘山也。其脉北自妙离寺三华山西南来,复耸此峰。分支西度,为温泉之笔架山;分支南下,为始甸后之龙马山;南环东亘,即为所逾之脊;而南度为进耳、碧鸡者也。脊北山复横列东北,至宝珠、赤鼻而止,为三家村东界护山。余昔来自金马以东,即遥望西界山横如屏,其顶复有中悬如覆釜倒覆的锅,高出其上者,即此棋盘峰也,而不知尚在重壑之内,外更有斯峰护之,洵实在是西峰之领袖矣。从坳西转,循东山北崖半里,乃西向下。一里,行壑中,有水北流,西涉之。又半里抵三家村,其村倚棋盘东麓。
lù dāng cóng cūn běi xī shàng, nǎi wù yóu cūn nán dù jí chù xún xiá xī nán shàng, jìng bù dé lù. pān niè xiá zhōng sān lǐ, dēng yī gāng, yǒu ān sān yíng jù píng jiān, hòu yǐ jué dǐng, qí qián dōng kàn diān zhōng, nǎi fā sēng xuán chán yǔ sēng yù ān xīn jiàn zhě. xuán chán yǒu nèi gōng, yè zuò fēng tóu, xiǎo lù shī yī, wú suǒ tuì bù tuì suō hài pà ān zhōng sì bì wèi jiù, bù yǐ wéi yì yě. rì yǐ xī zè, yíng yú yuè jí zhǔ míng zhǔ zhōu, dǐ mù nǎi bié.
路当从村北西上,乃误由村南度脊处循峡西南上,竟不得路。攀蹑峡中三里,登一冈,有庵三楹踞坪间,后倚绝顶,其前东瞰滇中,乃发僧玄禅与僧裕庵新建者。玄禅有内功,夜坐峰头,晓露湿衣,无所退怖退缩害怕;庵中四壁未就,不以为意也。日已西昃,迎余瀹即煮茗煮粥,抵暮乃别。
xī shàng jī fēng, yī lǐ, zhì qí diān. yòu xī xiàng píng xíng dǐng shàng yī lǐ, yǒu sì dōng běi xiàng, zé qí pán sì yě. shí yǐ hūn hēi, suì chuò míng hē chá ér jiù tà.
西上跻峰,一里,陟其巅。又西向平行顶上一里,有寺东北向,则棋盘寺也。时已昏黑,遂啜茗喝茶而就榻。
èr shí jiǔ rì líng chén qǐ, sēng wèi yú chuī, yú nǎi dú niè sì hòu jué dǐng.
二十九日凌晨起,僧为余炊,余乃独蹑寺后绝顶。
shí xiǎo lù shén zhòng, yī lǚ zhān tòu. dǐng jiān wú gāo sōng jù mù, jí cóng cǎo yì bù shèn shēn mào, gài gāo hán zhī gù yě. dǐng pō píng jiǒng. qí xī nán jiē shí yá chù tū, qí xìng píng zhí ér zhōng shí, kě pī wèi bǎn, shěng zhōng qǔ shí, jiē yú cǐ yáo fù zhī, rán qí shàng fǎn bù néng jiàn, yǐ ào yú nèi yě yīn wèi cáng yú shān ào zhōng. xī běi wù zhōng, yǒu dà hè huí huán, xià yǒu shuǐ èr fāng, cūn lú jù qí shàng, jí zhì suǒ zài lēi diān cūn lóng quán yě, qí shuǐ fèn qīng bái sè. xī nán xiá zhōng shuǐ, zé xún lóng mǎ shān dōng ér qù, dāng jí shā hé zhī yuán yǐ.
时晓露甚重,衣履沾透。顶间无高松巨木,即丛草亦不甚深茂,盖高寒之故也。顶颇平迥。其西南皆石崖矗突,其性平直而中实,可劈为板,省中取石,皆于此遥负之,然其上反不能见,以坳于内也因为藏于山坳中。西北坞中,有大壑回环,下有水二方,村庐踞其上,即《志》所载勒甸村龙泉也,其水分青、白色。西南峡中水,则循龙马山东而去,当即沙河之源矣。
dōng nán jí sān jiā zhī liú.
东南即三家之流。
shì dǐng yì sān miàn fēn shuǐ zhī chù, dì yī rù diān chí, liǎng rù táng chuān, jiē yī pài ěr. yóu dǐng yuǎn tiào, zé dōng běi jiàn yáo lín shān jiān sǒng, yǔ shào diān liáng wáng shān bìng liè dōng nán jiàn luó cáng shān, huán zhì hǎi wài zhí nán jiàn guān yīn shān wù lì guāng tū ér gāo sǒng, wèi bì jī jué dǐng yǎn yìng, bàn fú bàn yǐn zhí xī zé wēn quán bǐ jià shān lián piān ér qù wéi xī běi chóng shān shāo huō, zé táng chuān zhī suǒ xiàng yě.
是顶亦三面分水之处,第一入滇池,两入螳川,皆一派耳。由顶远眺,则东北见尧林山尖耸,与邵甸梁王山并列;东南见罗藏山,环峙海外;直南见观音山屼岦光秃而高耸,为碧鸡绝顶掩映,半浮半隐;直西则温泉笔架山连翩而去;惟西北崇山稍豁,则螳川之所向也。
xià fàn yú sì.
下饭于寺。
nǎi tóng sì sēng chū sì mén dōng xíng sān shí bù, guān qí pán shí. shí yī fāng héng wò lǐng tóu, zhōng jiè qí pán wén, zòng héng gè shí jiǔ dào.
乃同寺僧出寺门东行三十步,观棋盘石。石一方横卧岭头,中界棋盘纹,纵横各十九道。
qí běi wò shí shàng, kǎi shū" yù àn qíng lán" sì dà zì, nǎi bì tán chén xián suǒ tí. nán yǒu èr shí píng guǐ zhì fàng, zhōng jiā wèi xué, xià zhuì shén shēn, sēng zhǐ wèi xiān dòng, xī yǒu mù zi zhuì yáng qí zhōng, suì yǐ shí tián sāi zhī.
其北卧石上,楷书“玉案晴岚”四大字,乃碧潭陈贤所题。南有二石平庋置放,中夹为穴,下坠甚深,僧指为仙洞,昔有牧子坠羊其中,遂以石填塞之。
sēng yán cǐ shān zhī fù jiē kōng tóng, dàn bù dé qí mén ér rù ěr.
僧言此山之腹皆崆峒,但不得其门而入耳。
xué cè yì yǒu chén xián shī bēi, yǐ bō bān bāo tuō luò bù kě dú. nǎi hái sì, lù kūn míng lìng wāng cóng lóng shī bēi. réng lìng yòu sēng dǎo wǎng fēng xī nán, guān záo shí zhī yá. qí yá shàng xià liǎng céng, záo chéng dà kū rú shà wū. qí shí sè qīng lǜ zhě, zé nì ér shí huáng bái zhě, zé cū ér gāng jiān yìng. qí yá jiān zhōng qiàn qīng lǜ sè zhě liǎng céng, rú dài wéi, gè gāo zhàng yú, gù záo zhě yī ér xué zhī.
穴侧亦有陈贤诗碑,已剥斑剥脱落不可读。乃还寺,录昆明令汪从龙诗碑。仍令幼僧导往峰西南,观凿石之崖。其崖上下两层,凿成大窟如厦屋。其石色青绿者,则腻而实;黄白者,则粗而刚坚硬。其崖间中嵌青绿色者两层,如带围,各高丈余,故凿者依而穴之。
qí bǎn jí qǔ chū de shí bǎn yǒu fāng yǒu zhǎng, fāng zhě dà jìng wǔ liù chǐ, zhǎng zhě zhǎng jìng èr sān zhàng, jiē báo yī èr cùn, qí píng rú jù, wú xiān háo āo tū, zhēn liáng cái yě. hái cóng sì qián dōng xiàng xià, yī lǐ, guò xīn ān zhī zuǒ.
其板即取出的石板有方有长,方者大径五六尺,长者长径二三丈,皆薄一二寸,其平如锯,无纤毫凹凸,真良材也。还从寺前东向下,一里,过新庵之左。
zhí xià zhě yī lǐ bàn, guò sān jiā cūn zuǒ, dù jiàn. yòu yī lǐ bàn, dōng yú shí shān zhī ào. qí shān nǎi dōng jiè běi zǒu zhī mài, zhì cǐ fù tū yī fēng, suì běi jǐn yān. cóng ào dōng zhuì yá ér xià, fù jiàn chéng yī kēng, suí zhī xíng sān lǐ, wèi bǎo zhū sì. wèi zhì sì, qí xī zhuì xiá chù, kēng shuǐ kuì pò dī ér chū ér wèi pù, xuán yá sān jí xià, shēn kě shí wǔ liù zhàng, dàn shuǐ xì rú luò sī, bù rú pǐ liàn yě. bǎo zhū sì dōng xiàng, yǐ shān zhī bàn, yì yōu yì chǎng. yóu qí qián zhuì pō zhí xià, wǔ lǐ dǐ shān lù, wèi shí bí shān, jù luò shén shèng, gài dāng cǎo hǎi zhī xī, bì jī guān dà dào jí chū qí xià yě. yóu cūn zhuǎn běi yī lǐ bàn, dōng běi yǔ dà dào hé, yú shì dōng xiàng hú dī. èr lǐ bàn, yǒu cūn dāng dī zhī chōng, yuē xià jiā yáo. guò cǐ, suì zūn dī xíng hú zhōng.
直下者一里半,过三家村左,渡涧。又一里半,东逾石山之坳。其山乃东界北走之脉,至此复突一峰,遂北尽焉。从坳东坠崖而下,复渐成一坑,随之行三里,为宝珠寺。未至寺,其西坠峡处,坑水溃破堤而出而为瀑,悬崖三级下,深可十五六丈,但水细如络丝,不如疋练也。宝珠寺东向,倚山之半,亦幽亦敞。由其前坠坡直下,五里抵山麓,为石鼻山,聚落甚盛,盖当草海之西,碧鸡关大道即出其下也。由村转北一里半,东北与大道合,于是东向湖堤。二里半,有村当堤之冲,曰夏家窑。过此,遂遵堤行湖中。
dī nán běi jiē shuǐ wā dāng shí shuǐ wèi jiào gāo, gù dī liǎng biān jiē shuǐ, xiàn yǐ gān hé ér chéng tián dì, dī jiè qí jiān, yǔ xī zǐ sū dī wú yì hé háng zhōu xī hú sū dī yí yàng. gài qí wā jí cǎo hǎi zhī yú, nán lián yú diān chí, běi dǐ yú huáng tǔ pō, xī bīn chì bí shān zhī lù, dōng dǐ huì chéng, qí zhōng zhī tiáo cuò rào, huò duàn huò xù, huò chū huò méi, qí bīn běi zhě, zhì yòu wèi zhī xī hú, qí shí jí cǎo hǎi yě.
堤南北皆水洼当时水位较高,故堤两边皆水,现已干涸而成田地,堤界其间,与西子苏堤无异和杭州西湖苏堤一样。盖其洼即草海之余,南连于滇池,北抵于黄土坡,西濒赤鼻山之麓,东抵会城,其中支条错绕,或断或续,或出或没,其濒北者,《志》又谓之西湖,其实即草海也。
xī dà dào yū huí běi pō, cóng huáng tǔ pō rù huì chéng, fù xuán xiàn wèi shì yù shí, tián wā zhī tiáo, lián wèi dà dī, dōng zì mù fǔ yú táng, xī jiē xià jiā yáo, héng guàn hú zhōng, jiào běi pō zhī yū, shěng qí bàn yān. dōng xíng dī shàng yī lǐ bàn, fù yǒu gāng yǒu qiáo, yǒu qī shě jiè shuǐ zhōng yāng. bàn lǐ, fù zūn dī shàng dōng xíng hú zhōng, yáo gù sì wéi shān sè, yǎn yìng zhòng bō jiān, qīng pú yǎn shuǐ, gāo liǔ yíng dī, tiān rán jué shèng dàn dī yǒu liǔ ér wú huā, qiáo yǒu yī èr ér wú èr liù, bù miǎn lìng rén zhuǎn yì xī líng ěr. yòu dōng èr lǐ, hú dī jì jǐn, nǎi suí gǎng dī dōng běi èr lǐ, wèi mù fǔ yú chí zài jīn kūn míng yī xué yuàn fù jìn. yòu yī lǐ bàn, dǐ xiǎo xī mén, fàn yú sì. dōng guò zhá qiáo, bīn háo nán ér dōng yī lǐ, rù chéng nán jiù yù. wèn wú fāng shēng, zé yǐ gé wǎn xiàng jìn níng yǐ. yǐ ér jiàn táng dà lái jì lái xíng lǐ shū huà, jù yǐ gé wǎn xiān zhì, dú fāng shēng zé wǒ lái bǐ qù, wèi zhī chàng chàng. nǎi jì fù wèi zuò shū, lìng gù pū wǎng jìn níng xiè táng jūn, bié fāng shēng, bìng xiàng dà lái suǒ táo bù tuì shū. táo huì tǐng, yǒu shī hàn shēng, xiàng guān yú zhè. qián dà lái yù wèi zuò shū, wén qí yǐ dí, nǎi zhǐ. shì yù zhōng yǒu gāo tǔ guān cóng yáo ān lái, zhī qí yóu zài, jiē xū chuán rú méi gōng yě, gù fù suǒ shū wǎng jiàn zhī.
昔大道迂回北坡,从黄土坡入会城,傅玄献为侍御时,填洼支条,连为大堤,东自沐府鱼塘,西接夏家窑,横贯湖中,较北坡之迂,省其半焉。东行堤上一里半,复有冈有桥,有栖舍介水中央。半里,复遵堤上东行湖中,遥顾四围山色,掩映重波间,青蒲偃水,高柳潆堤,天然绝胜;但堤有柳而无花,桥有一二而无二六,不免令人转忆西陵耳。又东二里,湖堤既尽,乃随港堤东北二里,为沐府鱼池在今昆明医学院附近。又一里半,抵小西门,饭于肆。东过闸桥,滨濠南而东一里,入城南旧寓。问吴方生,则已隔晚向晋宁矣。已而见唐大来寄来行李书画,俱以隔晚先至,独方生则我来彼去,为之怅怅。乃计复为作书,令顾仆往晋宁谢唐君,别方生,并向大来索陶不退书。陶讳挺,有诗翰声,向官于浙。前大来欲为作书,闻其已敌,乃止。适寓中有高土官从姚安来,知其犹在,皆虚传如眉公也,故复索书往见之。