chū jiǔ rì lìng gù pū mì mǐ jù chuī.
初九日令顾仆觅米具炊。
yú sàn bù cūn běi, yáo xī xì kàn, biàn xī cǐ wù. dōng běi zì mù yǎng běi liáng wáng shān xī zhī fēn jiè, dōng jiè suī dà jí, ér shān bù shèn gāo xī jiè suī huán zhī, ér xī běi yǒu shí yá shān zuì xióng jùn. yòu nán wèi shā lǎng xī shān, yòu nán wèi tiān shēng qiáo, ér nán shǔ yú dǒu pō dōng xiá zhī shān. qí shān dōng xī liǎng jiè jì jiā chéng dà wù, ér nán běi yì huán zhuǎn lián shǔ. qí zhōng shuǐ yì fā yuán yú lóng tán, hé nán běi xiá ér chéng xī, xī zhù yú fù mín táng láng, rán bù néng jìng dá yě cóng wù xī nán rù xiá, dǎo rù shān dòng, qí dòng shēn hēi mò cè, chuān shān xī chū, yǔ dǒu pō zhī jiàn hé.
余散步村北,遥晰细看,辨析此坞。东北自牧养北梁王山西支分界,东界虽大脊,而山不甚高;西界虽环支,而西北有石崖山最雄峻。又南为沙朗西山,又南为天生桥,而南属于陡坡东峡之山。其山东西两界既夹成大坞,而南北亦环转连属。其中水亦发源于龙潭,合南北峡而成溪,西注于富民螳螂,然不能竟达也;从坞西南入峡,捣入山洞,其洞深黑莫测,穿山西出,与陡坡之涧合。
dòng shàng zhī shān, jiān dào cóng zhī, suǒ wèi" tiān shēng qiáo" yě. rán rén cóng qí shàng xíng, bù zhī xià yǒu dòng, yì bù zhī dòng zhī xī tòu, shān zhī zhōng kōng ér wèi qiáo wéi shā lǎng rén gēng mù yú cǐ, gù yǒu sī míng.
洞上之山,间道从之,所谓“天生桥”也。然人从其上行,不知下有洞,亦不知洞之西透,山之中空而为桥;惟沙朗人耕牧于此,故有斯名。
rán yì jiē wèi dòng bù kě rù, yǒu hǔ láng, yǒu yāo suì, quàn yú yóu cūn hòu yú shān xī shàng, bù bì xiàng shuǐ dòng yū zhé. yú bù cóng.
然亦皆谓洞不可入,有虎狼,有妖祟,劝余由村后逾山西上,不必向水洞迂折。余不从。
jì fàn, nǎi nán xún pō lù xíng.
既饭,乃南循坡麓行。
yī lǐ bàn, yǔ xī yù, suì tóng rù xī xiá.
一里半,与溪遇,遂同入西峡。
qí xiá nán běi shān bì jiā ér chéng, lù yóu xī běi yán běi shān zhī lù rù, yī lǐ, yǎng jiàn běi yá zhī shàng, shí bì pán tū, qí jiān pián liè duō mén, ér dōng yī mén gāo xuán wēi kàn, shì dú xióng huō, ér dèng jī shèn wēi, jí yì yá bēng, mò kě zhe zú. nǎi lìng gù pū bìng xíng lǐ qí yú xià.
其峡南北山壁夹而成,路由溪北沿北山之麓入,一里,仰见北崖之上,石壁盘突,其间骈列多门,而东一门高悬危瞰,势独雄豁,而磴迹甚微,棘翳崖崩,莫可著足。乃令顾仆并行李俟于下。
yú dú pān yuè ér shàng.
余独攀跃而上。
jiǔ zhī, jī dòng dōng, yòu jiàn yī mén cè jìn, yú yǐ wéi bì zhōng tōng dà dòng, suì cóng qí cè dào xuán rù dà dòng mén.
久之,跻洞东,又见一门侧进,余以为必中通大洞,遂从其侧倒悬入大洞门。
qí mén nán xiàng shén qióng, dòng nèi céng lèi běi shàng, shēn shí yú zhàng, ér kuò bàn zhī, rán nèi wú páng dòu, jí qián wài jiàn cè bèng zhī mén, yì bù zhōng dá yě.
其门南向甚穹,洞内层累北上,深十余丈,而阔半之,然内无旁窦,即前外见侧迸之门,亦不中达也。
chū dòng, yù dōng shàng cè mén niàn xī dòng shàng duō, jì xià, yù zài tàn xī dòng wàng shuǐ dòng gèng yì, suì zhí cóng dòng xià, xī qū shuǐ dòng. yòu bàn lǐ, xī xiá jì jǐn, shān huán yú shàng, dòng pì yú xià, shuǐ cóng dōng lái bī nán yá, dǎo xī dòng rù, lù cóng qí běi zhuì gāng xià. yú lìng jiān fū shǒu xíng lǐ yú gāng shàng, yǔ gù pū rù dòng. dòng mén dōng xiàng, gāo shí yú zhàng, ér kuò bàn zhī. shǐ shè shuǐ cóng qí nán yá rù, shuǐ shù běi yá ér huán zhī. rù wǔ liù zhàng, shuǐ huán běi yá, lù huán nán yá, jù xī zhuǎn.
出洞,欲东上侧门;念西洞尚多,既下,欲再探西洞;望水洞更异,遂直从洞下,西趋水洞。又半里,西峡既尽,山环于上,洞辟于下,水从东来逼南崖,捣西洞入,路从其北坠冈下。余令肩夫守行李于冈上,与顾仆入洞。洞门东向,高十余丈,而阔半之。始涉水从其南崖入,水漱北崖而环之。入五六丈,水环北崖,路环南崖,俱西转。
yǎng jiàn nán yá zhī shàng, céng fù dié chū, tū wèi wēi tái, jié wèi xū lóu, jiē zài shù zhàng zhī shàng, yīn yūn hé pì, yǔ yún qì tóng wèi tūn tǔ. cóng qí xià xún zhī xī rù, běi yá shàng míng, shuǐ shù zhī nán yá jiàn àn, lù suí zhī. xī wǔ liù zhàng, nán yá xī jǐn, shuǐ cóng běi yá zhí dǎo xī yá xià, xī yá suì xià qiàn chéng tán, shuǐ wū wū qí zhōng, zuò chōng jī shēng, suì xún xī yá běi zhé qù. lù nǎi shè shuǐ xún dōng yá, běi xiàng suí zhī. dòng zhuǎn ér běi, gāo qióng yù shén, yán nà yú lǎng, ruò mèi ruò míng. yòu wǔ liù zhàng, shuǐ shù běi yá fù xī zhuǎn, yú yì fù shè xī yá. yú shì shuǐ zài huán běi yá, lù zài huán nán yá, jìng hūn hēi bù kě biàn, dàn wén shuǐ shēng chán chán. yòu wǔ liù zhàng, fù xī yù shuǐ, qí shuǐ jiàn shēn, jì shàng bù kě jiàn, ér xià yòu bù kě cè, nǎi chū.
仰见南崖之上,层覆叠出,突为危台,结为虚楼,皆在数丈之上,氤氲阖辟,与云气同为吞吐。从其下循之西入,北崖尚明,水漱之;南崖渐暗,路随之。西五六丈,南崖西尽,水从北崖直捣西崖下,西崖遂下嵌成潭,水呜呜其中,作冲激声,遂循西崖北折去。路乃涉水循东崖,北向随之。洞转而北,高穹愈甚,延纳余朗,若昧若明。又五六丈,水漱北崖复西转,余亦复涉西涯。于是水再环北崖,路再环南崖,竟昏黑不可辨,但闻水声潺潺。又五六丈,复西遇水,其水渐深,既上不可见,而下又不可测,乃出。
chū fù sì dù shuǐ ér shàng gāng.
出复四渡水而上冈。
wén gāng shàng yǒu rén shēng, zé shā lǎng rén zhī gēng lǒng zhě.
闻冈上有人声,则沙朗人之耕陇者。
jiàn yú rù dòng, yǔ fù xíng lǐ rén ǒu yǔ xiāng duì sī yǔ dài zhī. wèi yú yán, shuǐ zhī xī chū, jí dǒu pō běi xiá shān zhī shàng dù, jí tiān shēng qiáo jiān dào suǒ cóng, rú qián zhī suǒ biāo jì zhě. shǐ hèn bù xié jù, jìng xī cóng dòng zhōng chū yě. qí rén yòu wèi yú yán, fù mín yǒu lǎo hǔ dòng, zài dà xī zhī shàng, bù kě shī. yú xiè zhī. nǎi xī shàng niè lǐng, yī lǐ bàn, dēng qí jí, shì wèi tiān shēng qiáo. jí nán shí fēng lín xún, gāo sǒng ér chū, qí mài zì zhì pō dōng, dù jí ér běi, jiān dào xún qí dōng chuí, dǒu pō zhī jiàn, jiè qí xī lù zhì cǐ yòu kuà dòng běi, shǔ yú shā lǎng hòu xī shān, shuǐ cóng qí xià chuān fù xī chū, lù cóng qí shàng dù jí xī xíng. jí xī kàn, jí dǒu pō jiàn shuǐ, zhí zǒu ér běi, zhì cǐ xī zhé, jí shàng zhī lù, yì pán hè xī zhuì. yì xìn chū shuǐ zhī dòng, jí zài qí xià, xīn xuán xuán yù yī tàn zhī.
见余入洞,与负行李人耦语相对私语待之。为余言,水之西出,即陡坡北峡;山之上度,即天生桥间道所从,如前之所标记者。始恨不携炬,竟西从洞中出也。其人又为余言,富民有老虎洞,在大溪之上,不可失。余谢之。乃西上蹑岭,一里半,登其脊,是为天生桥。脊南石峰嶙峋,高耸而出,其脉自陟坡东,度脊而北,间道循其东陲,陡坡之涧,界其西麓;至此又跨洞北,属于沙朗后西山,水从其下穿腹西出,路从其上度脊西行。脊西瞰,即陡坡涧水,直走而北,至此西折,脊上之路,亦盘壑西坠。益信出水之洞,即在其下,心悬悬欲一探之。
xī xíng shān bàn zhě yī lǐ, jiàn yǒu qí zhí xià xiá dǐ, suì lìng gù nú tóng fù xiāng zhě yóu dà dào zhí qián, yú nǎi dú xià qū xiá zhōng. bàn lǐ, dǐ xiá dǐ, suì sù shuǐ dōng xíng.
西行山半者一里,见有岐直下峡底,遂令顾奴同负襄者由大道直前,余乃独下趋峡中。半里,抵峡底,遂溯水东行。
yī lǐ, zhé ér nán, zé hòu dòng páng rán xī xiàng, qí gāo kuò yì rú qián dòng, shuǐ cóng qí zhōng yǒng yuè ér chū, xī yǔ nán lái zhī jiàn hé ér běi qù. yú sù liú rù dòng, èr zhàng hòu, yǎng dì dòng dǐng, shàng céng fù liè tōng yú mén wài, mén zhī shàng, ruò qiáo zhī héng yú qián, qí shàng fù liú guāng nèi yìng, dì gāo qióng zhī jí, xià céng shí yǐng yīn yūn, ruò fú yún zhī shàng chéng míng xù tài yáng guāng yě. dòng zhōng liú, chū píng sàn ér bù shēn, suí zhī shēn rù shù zhàng, hū yǒu tū shí zhōng jù, fú yú shuǐ miàn, qí nèi zé yuān rán shēn huì, páng bó yá gēn, bù néng sù rù yǐ. dòng dǐng yì yǒu shí dào qiān, yǐ gāo shén, fǎn bù jué qí yāo jiǎo. qí mén zhí ér jiǒng, gù shēn rù ér yóu lǎng lǎng, qiě yǐ shàng céng dào shè zhī guāng, zhí chè yú nèi yě. chū dòng, hái gù dòng mén shàng, qí zuǒ xuán yá shén qiào, shàng fù bì chéng yī mén, dāng jí nèi tòu zhī xì. nǎi shè jiàn zhī xī, yáo shěn yá jiān céng dié zhī hén, shú kě zhe zú, shú kě dào pān, shú kě yǐ wǎn zhuǎn dá, shú kě yǐ téng yuè shàng. nǎi fù shè jiàn dǐ yá, yī yī suǒ shěn fǎ shì zhī.
一里,折而南,则后洞庞然西向,其高阔亦如前洞,水从其中踊跃而出,西与南来之涧合而北去。余溯流入洞,二丈后,仰睇洞顶,上层复裂通于门外,门之上,若桥之横于前,其上复流光内映,第高穹之极,下层石影氤氲,若浮云之上承明旭太阳光也。洞中流,初平散而不深,随之深入数丈,忽有突石中踞,浮于水面,其内则渊然深汇,磅礴崖根,不能溯入矣。洞顶亦有石倒骞,以高甚,反不觉其夭矫。其门直而迥,故深入而犹朗朗,且以上层倒射之光,直彻于内也。出洞,还顾洞门上,其左悬崖甚峭,上复辟成一门,当即内透之隙。乃涉涧之西,遥审崖间层叠之痕,孰可著足,孰可倒攀,孰可以宛转达,孰可以腾跃上。乃复涉涧抵崖,一依所审法试之。
bàn shǎng, suì jí shàng céng wài, mén gèng kuò rán gāo qióng yě.
半晌,遂及上层外,门更廓然高穹也。
rù qí nèi, wèi kān wèi wō, wèi tái wèi xiè, jù fú kōng nèi xiàng. nèi fǔ dòng dǐ, bō tāo pò xiá, rú yù lóng fù zhōu, yǔ dòng dǐng zhī chuí wò xuán pèi, xī yǎng wàng zhī ér yǐn yǐn zhě, zī rú yīng luò suí shēn, zhuàng fān fù yǐng yǐ, yǔ niè yún jià hè, yòu hé yì hū? zuò jiǔ zhī, tīng dòng dǐ bō shēng, hū rú hóng zhōng, hū rú xì xiǎng, lìng wǒ shén yí zhì yì. jí xià, céng yá xuán jí, yī shí bù dé còu lǐ wén lǐ, pān guà shén jiǔ. hū yǒu nán fù shí yú rén, zì dǒu pō lái, gé jiàn tíng dì, dài yú xià, wèn hé suǒ shì. yú gào yǐ yóu shān. liǎng nán zǐ yì rú zhě, wèn qí shàng hé yǒu. yú gào yǐ jǐng bù kě yán jǐn. kǒng qián xíng zhě jiàn yuǎn, bù fù yǔ yán, suì suí shuǐ shǎo běi zhuǎn ér xī xíng xiá zhōng.
入其内,为龛为窝,为台为榭,俱浮空内向。内俯洞底,波涛破峡,如玉龙负舟,与洞顶之垂幄悬帔,昔仰望之而隐隐者,兹如缨络随身,幢幡覆影矣,与蹑云驾鹤,又何异乎?坐久之,听洞底波声,忽如宏钟,忽如细响,令我神移志易。及下,层崖悬级,一时不得腠理còu纹理,攀挂甚久。忽有男妇十余人,自陡坡来,隔涧停睇,迨余下,问何所事。余告以游山。两男子亦儒者,问其上何有。余告以景不可言尽。恐前行者渐远,不复与言,遂随水少北转而西行峡中。
yī lǐ, jiàn shàng běi pō. yuán pō xī xíng, sān lǐ, xiá wù jiàn kāi. yòu sì lǐ, wù yù kāi. qí běi yá yú shān nán xià zhě, jí shā lǎng hòu shān suǒ lái dào qí nán pō yǒu jù luò yǐ nán shān zhě, shì wéi tóu cūn. lù zhì cǐ shǐ yóu wù dù xī. xī shàng héng mù wèi qiáo, qí shuǐ jí dǒu pō bìng tiān shēng qiáo dòng zhōng suǒ chū, xī liú ér zhù yú táng láng chuān zhě yě.
一里,渐上北坡。缘坡西行,三里,峡坞渐开。又四里,坞愈开。其北崖逾山南下者,即沙朗后山所来道;其南坡有聚落倚南山者,是为头村。路至此始由坞渡溪。溪上横木为桥,其水即陡坡并天生桥洞中所出,西流而注于螳螂川者也。
cóng xī nán suí liú xíng yī lǐ, guò tóu cūn zhī xī. yán liú yī lǐ bàn, fù shàng pō xī xíng.
从溪南随流行一里,过头村之西。沿流一里半,复上坡西行。
èr lǐ, zài xià wù zhōng. bàn lǐ, lù páng yǒu mài jiāng cǎo shè yǐ nán pō, zé gù pū yǔ xíng lǐ jù zài yān.
二里,再下坞中。半里,路旁有卖浆草舍倚南坡,则顾仆与行李俱在焉。
suì rù fàn.
遂入饭。
yòu xī pán nán shān zhī zuǐ, yī lǐ yú, wèi èr cūn.
又西盘南山之嘴,一里余,为二村。
cūn zhī xī yǒu wù běi chū, héng shè ér guò zhī.
村之西有坞北出,横涉而过之。
bàn lǐ, fù shàng pō, suí nán shān ér xī, shàng yǐ wēi yá, xià bī bēn tuān jí liú. wǔ lǐ, yǒu cūn zài xī běi, shì wèi sān cūn. zhì shì nán jiè shān héng tū ér běi, běi jiè shān huán sān cūn zhī xī, yòu tū ér nán, wù kǒu shǐ xī zhì yān. lù yóu xī nán jī běi tū zhī pō ér shàng, yī lǐ bàn. dǐ fēng tóu. qí fēng běi kàn sān cūn xī ér xià, xī yóu sān cūn xī héng niè běi fēng zhī lù, pò xiá xī chū. xiá shēn qiàn bī shù, zhǐ róng shuǐ bù róng rén, gù lù yú qí diān ér guò, shì wèi luó guǐ lǐng, dōng xī fēn fù mín kūn míng zhī jiè yān. guò lǐng xī xià sì lǐ, lián guò shàng xià luó guǐ liǎng cūn, zé sān cūn zhī liú, yǐ pò xiá xī chū. jiè liǎng cūn zhī zhōng ér xī, yòu yǒu yī xī zì běi wù lái, yǔ sān cūn xī hé bìng xī qù. lù suí zhī, xíng xī nán èr lǐ, dǐ xī yá xià, qí shuǐ shāo qū ér nán, héng mù liáng dù zhī. yǒu cūn yǐ běi shān ér jù, shì wèi ā yí chōng.
半里,复上坡,随南山而西,上倚危崖,下逼奔湍急流。五里,有村在溪北,是为三村。至是南界山横突而北,北界山环三村之西,又突而南,坞口始西窒焉。路由溪南跻北突之坡而上,一里半。抵峰头。其峰北瞰三村溪而下,溪由三村西横啮北峰之麓,破峡西出。峡深嵌逼束,止容水不容人,故路逾其巅而过,是为罗鬼岭,东西分富民、昆明之界焉。过岭西下四里,连过上下罗鬼两村,则三村之流,已破峡西出。界两村之中而西,又有一溪自北坞来,与三村溪合并西去。路随之,行溪南二里,抵西崖下,其水稍曲而南,横木梁渡之。有村倚北山而聚,是为阿夷冲。
yòu cóng qí xī yī lǐ bàn, yú yī bō. yòu yī lǐ bàn, hūn hēi zhōng de yī cūn, yì yǐ běi shān, shì wèi dà shào. mì sù sì bù dé, xīn shén jí. yòu bàn lǐ, nǎi cóng xī cūn dé zhī, suì sù qí jiā.
又从其西一里半,逾一波。又一里半,昏黑中得一村,亦倚北山,是为大哨。觅宿肆不得,心甚急。又半里,乃从西村得之,遂宿其家。
chū shí rì jī míng qǐ fàn, chū mén yóu bù biàn sè. xī nán xíng chéng zhōng, yī lǐ bàn, nán guò yī shí qiáo, jí ā yí chōng xī suǒ chū yě. xī xiàng xī běi liú, lù dù qiáo nán qù. bàn lǐ, yòu yī shuǐ zì dōng nán xiá zhōng lái, jiào xiǎo yú ā yí chōng xī, jí zhì suǒ yún dòng xī zhī liú yě. èr liú gè xī rù táng láng chuān. dù mù qiáo yī lǐ yú, dé dà xī shāng shāng dà shuǐ bēn liú, jí táng láng chuān yě zì nán xiá zhōng chū, dōng běi zhí dǐ dà shào xī, nǎi zhuǎn běi qù ér rù jīn shā jiāng. yǒu jù shí liáng kuà chuān shàng, qí xià fēn wǔ gǒng, shàng yǒu tíng. qí dōng xī liǎng yá, gè yǒu jù luò chéng qú, shì wèi qiáo tóu. guò qiáo, xī běi yī lǐ, jí fù mín xiàn zhì. yóu qiáo xī sù chuān nán xíng qī lǐ, wèi hé shàng dòng. xiān shì yǒu lǎo sēng jū cǐ dòng zhōng, rén yǐ lǎo hé shàng dòng hū zhī, gù shā lǎng cūn rén wù hū wèi lǎo hǔ dòng. yú zhì cǐ, tǔ rén yóu yǐ wéi lǎo hé shàng yě. jí dǐ dòng, jiàn yǒu kè wèi hé shàng dòng zhě, gài qián rèn xiàn jūn yǐ dòng lín xī liú, qǔ hé shàng gōng zhī yì ér yì zhī.
初十日鸡鸣起饭,出门犹不辨色。西南行塍中,一里半,南过一石桥,即阿夷冲溪所出也。溪向西北流,路度桥南去。半里,又一水自东南峡中来,较小于阿夷冲溪,即《志》所云洞溪之流也。二流各西入螳螂川。度木桥一里余,得大溪汤汤大水奔流,即螳螂川也;自南峡中出,东北直抵大哨西,乃转北去而入金沙江。有巨石梁跨川上,其下分五巩,上有亭。其东西两崖,各有聚落成衢,是为桥头。过桥,西北一里,即富民县治。由桥西溯川南行七里,为河上洞。先是有老僧居此洞中,人以老和尚洞呼之,故沙朗村人误呼为老虎洞。余至此,土人犹以为老和尚也。及抵洞,见有刻为河上洞者,盖前任县君以洞临溪流,取河上公之义而易之。
fǔ guò qiáo, yú wèn dé qí dào, ér gù pū yǔ fù náng zhě yǐ xiān xiàng xiàn zhì. yú tīng tīng rèn qí qián, dú yán chuān àn sù liú qù.
甫过桥,余问得其道,而顾仆与负囊者已先向县治。余听听任其前,独沿川岸溯流去。
yī lǐ, xī nán rù xiá.
一里,西南入峡。
yòu sān lǐ, suí xiá zhuǎn ér nán, jiē bīn chuān àn xíng.
又三里,随峡转而南,皆濒川岸行。
yòu èr lǐ, jiàn lù zhí niè shān xī shàng, yú yí zhī, ér lù shén dà, gū cóng zhī. yī lǐ, yù qiáo zhě, shǐ zhī shàng shān wèi hú jiā shān dào, nǎi tǔ zhài yě, nǎi fù xià, bīn chuān ér nán. yī lǐ, qí lù yòu nán shàng shān, yú chān qí páng lù jiē yì, fù suí zhī. niè shān nán shàng, yù shàng yù jùn, yī lǐ, zhí dēng lǐng jí, ér bú jiàn dòng. qí jí zì xī fēng zuì gāo chù héng tū ér dōng, yǔ dōng fēng bì jiā chuān liú, zhǐ tōng yī xiàn zhě yě. gài xī àn zhī shān, nán zì ān níng shèng quán xī lóng shān fēn zhī chuán sòng ér lái, zhì cǐ sǒng wèi wēi fēng, píng yā chuān liú, yòu dōng běi zhuì wèi cǐ jí, yǐ héng è zhī dōng àn zhī shān, dōng zì niú juàn shào lǐng fēn zhī chuán sòng ér lái, zhì cǐ yì sǒng wèi wēi zhàng, píng yā chuān liú, yòu xī yǔ cǐ jí duì ér xié chí zhī. dēng cǐ jí ér jiàn jí nán shān shì bēng zhuì, jiā chuān rú xiàn, chuān zì nán lái, xià qiàn qí dǐ, bù dé zì yóu, wéi yǒu chōng yuè. jí nán zhī lù, fù zhuì yuān ér xià, yǐ wéi cǐ xià bì wú tōng qú, ér zhuì lù ruò cǐ, bì yīn dòng ér pì. fù jīng zhé suí zhī xià, zé shù yǐng yǎn mì, shí yá kuī bì, qiāo fēi rén jìng.
又二里,见路直蹑山西上,余疑之,而路甚大,姑从之。一里,遇樵者,始知上山为胡家山道,乃土寨也,乃复下,濒川而南。一里,其路又南上山,余觇其旁路皆翳,复随之。蹑山南上,愈上愈峻,一里,直登岭脊,而不见洞。其脊自西峰最高处横突而东,与东峰壁夹川流,只通一线者也。盖西岸之山,南自安宁圣泉西龙山分支传送而来,至此耸为危峰,屏压川流,又东北坠为此脊,以横扼之;东岸之山,东自牛圈哨岭分支传送而来,至此亦耸为危嶂,屏压川流,又西与此脊对而挟持之。登此脊而见脊南山势崩坠,夹川如线,川自南来,下嵌其底,不得自由,惟有冲跃。脊南之路,复坠渊而下,以为此下必无通衢,而坠路若此,必因洞而辟。复经折随之下,则树影偃密,石崖亏蔽,悄非人境。
xià zhuì yī lǐ, lù zhí bī xī nán gāo fēng xià, qí fēng bēng xuē rú yā, wēi yǐng wù wù yù zhuì. lù zhuǎn qí jiā ào jiān, shí xuē bù róng zhǐ, záo kǒng xuán zhī, yǐng dào bēn tuān jiān, yóu yǎo shēn yuǎn rán jiǔ yuān bǐ yù qí shuǐ hěn shēn yě. zhì shì yú zhī qù lù shén yuǎn, yǐ fēi dòng zhī suǒ lì, ér ài qí xiǎn qiào, pái huái bù rěn qù. hū wén shàng yǒu hāi shēng, rú luò zì jiǔ tiān. yǐ ér yī rén xià, jiàn yú è rán, wèn hé yǐ dú jù cǐ. yú gào yǐ xún dòng, yuē:" dòng zài gé lǐng zhī běi, hé yǐ yú cǐ?" yú wèn:" cǐ lù hé wǎng?" yuē:" yán xī niè qiào, sì shí lǐ ér dǐ luó mù." zé cǐ lù zhī yōu qù, gèng fēi tā jìng suǒ nǐ yǐ.
下坠一里,路直逼西南高峰下,其峰崩削如压,危影兀兀欲坠。路转其夹坳间,石削不容趾,凿孔悬之,影倒奔湍间,犹窅yǎo深远然九渊比喻其水很深也。至是余知去路甚远,已非洞之所丽,而爱其险峭,徘徊不忍去。忽闻上有咳声,如落自九天。已而一人下,见余愕然,问何以独踞此。余告以寻洞,曰:“洞在隔岭之北,何以逾此?”余问:“此路何往?”曰:“沿溪蹑峭,四十里而抵罗墓。”则此路之幽阒,更非他径所拟矣。
suī bù dé dòng, ér chān cǐ qí qiào, yì yī kuài yě.
虽不得洞,而觇此奇峭,亦一快也。
fǎn jī yī lǐ, fù běi shàng jí. jiàn jí zhī dōng yǒu dòng nán xiàng, rán qù chuān shén yuǎn, yú zhī fēi hé shàng dòng, ér gāo lǎn nán shān, píng lín jué hè, yì chāo rán yǒu yún wài xiǎng, suì pī jí pān yá rù zhī. qí dòng suī bù shèn shēn, ér shàng fù xià píng, dào chā qīng míng cāng tiān, hū xī rì yuè, cǐ wèi zuì yǐ.
返跻一里,复北上脊。见脊之东有洞南向,然去川甚远,余知非河上洞,而高揽南山,凭临绝壑,亦超然有云外想,遂披棘攀崖入之。其洞虽不甚深,而上覆下平,倒插青冥苍天,呼吸日月,此为最矣。
píng qì jiǔ zhī, réng yú jí běi xià.
凭憩久之,仍逾脊北下。
yī lǐ dǐ lù, dé qián suǒ jiàn yì lù, kàn chuān yá ér nán, bàn lǐ, jí héng jí zhī dōng chuí yě. qián wù rù nán dòng, zài jí nán jué dǐng, cǐ dòng zài jí běi qióng xiá. dòng mén dōng xiàng, yǔ dōng fēng jiā shù táng chuān, shēn qiàn xiá dǐ, dòng qián wéi dāng wǔ yī lù rì guāng, dòng nèi zhī yōu zǔ kě zhī yě. dòng nèi nán bàn qióng rán nèi kōng, běi bàn yǎn shí wài tū yǎn shí zhī shàng, yǔ dòng dǐng huò zhuì huò lí qí qián yòu shù shí yī zhī, cóng dì nèi yǒng qǐ, jù dòng zhī qián, ruò yǒng tǎ rán.
一里抵麓,得前所见翳路,瞰川崖而南,半里,即横脊之东垂也。前误入南洞,在脊南绝顶,此洞在脊北穷峡。洞门东向,与东峰夹束螳川,深嵌峡底,洞前惟当午一露日光,洞内之幽阻可知也。洞内南半穹然内空,北半偃石外突;偃石之上,与洞顶或缀或离;其前又竖石一枝,从地内涌起,踞洞之前,若涌塔然。
cǐ dòng zuǒ zhī gài yě.
此洞左之概也。
qióng rù zhī nèi, kōng tóng yǎo tiǎo, dǐng gāo wǔ liù zhàng, duō áo xiáng juǎn shū zhī shì.
穹入之内,崆峒窈窕,顶高五六丈,多翱翔卷舒之势。
wǔ zhàng zhī nèi, yòu zhuǎn nán rù, yòu wǔ zhàng ér yǎo rán xī qióng, qù hēi mò biàn yǐ.
五丈之内,右转南入,又五丈而窅然西穹,阒黑莫辨矣。
cǐ dòng yòu zhī gài yě.
此洞右之概也。
yú suī wèi qióng qí ào, yǐ jué yōu qí mò guò, cì dì diān zhōng zhū dòng, dāng yǔ qīng huá qīng xī èr dòng xiāng wèi bó zhòng. ér xī hū yuǎn jì mò wén, jìn fù huāng yì, táo huā liú shuǐ, bù chū rén jiān, yún yǐng tái hén, zì chéng suì yuè ér yǐ!
余虽未穷其奥,已觉幽奇莫过,次第滇中诸洞,当与清华、清溪二洞相为伯仲。而惜乎远既莫闻,近复荒翳,桃花流水,不出人间,云影苔痕,自成岁月而已!
chū dòng, suì suí chuān xī àn zūn gù dào qī lǐ, zhì qiáo tóu.
出洞,遂随川西岸遵故道七里,至桥头。
yòu běi yī lǐ yú, rù fù mín xiàn nán mén, chū běi mén wú chéng dié, wéi tǔ qiáng huán dǔ ér yǐ. gài chuān liú běi xiàng, pì wèi dà wù, xiàn zhì dāng xī pō zhī xià, qí běi yǒu yú zhī diào bì ér dōng, yǐ zhàng xià liú, wǔ dìng zhī lù, zé cóng cǐ bì yú ào běi qù, chuān liú zé wān cǐ bì ér dōng běi xià yān.
又北一里余,入富民县南门,出北门;无城堞,惟土墙环堵而已。盖川流北向,辟为大坞,县治当西坡之下,其北有余支掉臂而东,以障下流,武定之路,则从此臂逾坳北去,川流则湾此臂而东北下焉。
shí gù pū jí xíng lǐ bù zhī dài hé suǒ, yú liàng qiàng ér qián, yòu èr lǐ, jí zhī ào bì zhī xià, suì tóng shàng xiá zhōng, píng yú qí ào. sān lǐ, yǒu xī zì xī nán shān xiá chū, qí shì shén yáo, nǎi hé shàng dòng xī gāo fēng zhī hòu, jiā chí ér zhì, dōng zhù táng chuān zhě. qí liú pō dà, yǒu liáng nán běi kuà zhī. běi shàng pō, yòu wǔ lǐ, fàn yú shí guān shào. yú ào běi xià, rì sè shén lì, zhào yào lín hè. xī yǒu dà shān yuē bái ní táng, qí shān nán běi héng sǒng, rú píng chā tiān. tǔ rén yán, dōng xià jí xuē ér xī pō yí, qí shàng shuǐ chí yī hóng, kě gēng kě lú yě. shān dōng zhī shuǐ, jí yóu shí guān shào běi lù ér dōng qù.
时顾仆及行李不知待何所,余踉跄而前,又二里,及之坳臂之下,遂同上峡中,平逾其坳。三里,有溪自西南山峡出,其势甚遥,乃河上洞西高峰之后,夹持而至,东注螳川者。其流颇大,有梁南北跨之。北上坡,又五里,饭于石关哨。逾坳北下,日色甚丽,照耀林壑。西有大山曰白泥塘,其山南北横耸,如屏插天。土人言,东下极削而西颇夷,其上水池一泓,可耕可庐也。山东之水,即由石关哨北麓而东去。
gòng èr lǐ, shè zhī, jí yuán dōng zhī yǐ lǐ běi shàng. qí zhī cóng bái ní dōng běi huán ér nán xià zhě, qí yè nèi shuǐ yì suí zhī nán xià, hé yú shí guān běi lù. lù sù zhī běi, bā lǐ, yòu yú qí ào.
共二里,涉之,即缘东支迤逦北上。其支从白泥东北环而南下者,其腋内水亦随之南下,合于石关北麓。路溯之北,八里,又逾其坳。
ào bù shèn jùn, tián chéng dié dié huán qí shàng, cūn jū yì jiā zhì, shì wèi èr shí lǐ pù. yòu sì lǐ wèi méi guān zhuāng, yòu sān lǐ wèi zhě yàn guān. qí chù wù jìng páng dá, jù sān liú yān. yī chū zì xī nán xiá zhōng zhě, zuì dà, jí bái ní táng shān hòu zhī liú yě, yǒu shí liáng kuà qí shàng, liáng nán jū lú, jí zhě yàn guān yě. yuè liáng xī běi shàng yī lǐ, fù guò yī cūn lú, yòu yī xiǎo shuǐ zì xī xiá lái, yòu yī shuǐ zì xī běi xiá lái, èr shuǐ hé yú cūn lú dōng běi, shāo dōng, fù yǔ shí liáng xià xī nán xiá shuǐ hé ér dōng běi qù, dāng yì rù fù mín dōng běi táng chuān xià liú zhě. guò cūn lú zhī xī běi, yǒu píng qiáo kuà xī xiá suǒ chū xī shàng, dù qí běi, suì xī běi shàng lǐng. qí lǐng gài zhōng xuán yú xī běi liǎng jiàn zhī zhōng, nǎi fù mín wǔ dìng zhī jiè yě. pán qǔ ér shàng zhě sān lǐ, yǒu fú yǔ sān yíng, mù fāng kuà dào, yuē" diān xī suǒ yuè", nǎi wǔ dìng suǒ jiàn, yǐ wéi rù jìng zhī fáng zhě. yòu xī shàng yī lǐ yú, dāng shān zhī dǐng yǒu bǎo yān, qí jū lú yì shèng, shì wèi xiǎo diān bǎo. yǒu xiē sì zài xī ài mén wài, suì tóu zhī ér sù.
坳不甚峻,田塍叠叠环其上,村居亦夹峙,是为二十里铺。又四里为没官庄,又三里为者墕关。其处坞径旁达,聚三流焉。一出自西南峡中者,最大,即白泥塘山后之流也,有石梁跨其上,梁南居庐,即者墕关也。越梁西北上一里,复过一村庐,又一小水自西峡来,又一水自西北峡来,二水合于村庐东北,稍东,复与石梁下西南峡水合而东北去,当亦入富民东北螳川下流者。过村庐之西北,有平桥跨西峡所出溪上,度其北,遂西北上岭。其岭盖中悬于西北两涧之中,乃富民、武定之界也。盘曲而上者三里,有佛宇三楹,木坊跨道,曰“滇西锁钥”,乃武定所建,以为入境之防者。又西上一里余,当山之顶有堡焉,其居庐亦盛,是为小甸堡。有歇肆在西隘门外,遂投之而宿。
shí yī rì zì xiǎo diān bǎo zhì wǔ dìng fǔ xiē.
十一日自小甸堡至武定府歇。