wù yín gōng yuán nián sì yuè èr shí wǔ rì chén qǐ, zì dǐng zhàn xī nán xíng.
戊寅(公元1638年)四月二十五日晨起,自鼎站西南行。
yī lǐ yú, yǒu yá zài lù yòu, shàng xià gè yǒu dòng, dòng mén jù dōng nán xiàng, ér shàng dòng yóu kōng kuò, yǐ gāo bù jí dēng. lù zuǒ hè yǐ chéng jiàn, suí zhī nán bàn lǐ, shān huí hè jǐn, jí dāng qí qián, lù nǎi shàng jī, shuǐ zé zì qí xià rù xué. pán zhé èr lǐ, yú ào jí, shì wèi méi zǐ guān.
一里余,有崖在路右,上下各有洞,洞门俱东南向,而上洞尤空阔,以高不及登。路左壑已成涧,随之南半里,山回壑尽,脊当其前,路乃上跻,水则自其下入穴。盘折二里,逾坳脊,是为梅子关。
yuè guān ér xī, lù zuǒ yǒu xiá, fù zhuì kēng ér xià, dōng xī jìng yī lǐ, ér xī fù huí huán lián jí.
越关而西,路左有峡,复坠坑而下,东西径一里,而西复回环连脊。
lù xún qí shàng píng xíng ér xī, fù yú jí, shǐ xià zhì. èr lǐ, yòu pán wù zhōng shān xī nán zhuǎn, èr lǐ, fù xī běi shàng, yī lǐ, shì wèi huáng tǔ bà. gài dǐng zhàn zhī lǐng, zhì cǐ zhōng jiàng, yòu yǔ xī lǐng duì zhì chéng xiá, yǒu tǔ shān zhōng tū ér lián shǔ zhī, qí nán běi jiē zhuì xiá xià, zhōng jù ruò bà rán, qí yún huáng tǔ bà zhě yǐ cǐ. yǒu shù jiā yǐ xī shān ér dāng qí ào, shè xún sī yǐ jī chá yān. yòu shàng yú lǐng jí, gòng wǔ lǐ wèi bái yún sì. yú shì suì xī nán xià, yǐ lǐ sì lǐ, tú zhōng káng dān luò yì, chē qí xiāng wàng, zé lín ān dào wú zhōng, yǐ qīn qǔ huáng dì qǔ yòng rù jīng yě. sī dào wú qīn qǔ zhī lì, qí pái rú cǐ, dāng bì yǒu shuō. àn wú, chuān rén, běn xiāng jiàn xiāng shì zhòng jǔ rén, qǐ guǒ yǒu zhuō yì tè dá shèng cōng chāo hū xún cháng, dú tè gāo miào xiàng shèng rén yí yàng de cōng mǐn yé?
路循其上平行而西,复逾脊,始下陟。二里,又盘坞中山西南转,二里,复西北上,一里,是为黄土坝。盖鼎站之岭,至此中降,又与西岭对峙成峡,有土山中突而连属之,其南北皆坠峡下,中踞若坝然,其云黄土坝者以此。有数家倚西山而当其坳,设巡司以稽察焉。又上逾岭脊,共五里为白云寺。于是遂西南下,迤逦四里,途中扛担络绎,车骑相望,则临安道毋忠,以钦取皇帝取用入京也。司道无钦取之例,其牌如此,当必有说。按毋,川人,本乡荐乡试中举人,岂果有卓异特达圣聪超乎寻常,独特高妙像圣人一样的聪敏耶?
rán wén ā mí zhī jiàn jù jiàn yuè míng wèi, fēn liè gē jù wèi fù, ér yú káng zhī fēn yún shí fán, qí cái yǔ cāo, shì jù kě yì yě. yòu zhì wù dǐ, xī běi shàng yī lǐ, wèi xīn pù. yóu pù xī shāo yú lǐng tóu, suì zhí chuí chuí xià.
然闻阿迷之僭据僭越名位,分裂割据未复,而舆扛之纷纭实繁,其才与操,似俱可议也。又至坞底,西北上一里,为新铺。由铺西稍逾岭头,遂直垂垂下。
wǔ lǐ, guò bái jī guān. guān qián fèng zhēn wǔ, hòu fèng xī fāng shèng rén, zhōng pō zhěng jié. shí shàng wèi wǔ, tuó qí fāng fàng mù zài hòu, yú nǎi rù hòu diàn, jiù jìng jǐ, yǐ suǒ xié zhǐ mò, jì lián rì suǒ yóu gài yǐ diàn sì zá tà, bù ruò cǐ zhī jìng ér yōu yě.
五里,过白基观。观前奉真武,后奉西方圣人,中颇整洁。时尚未午,驼骑方放牧在后,余乃入后殿,就净几,以所携纸墨,记连日所游;盖以店肆杂沓,不若此之净而幽也。
sēng tán bō, shén jiě rén yì, shí shí yǐ chá shū mǐ zhōu gōng. xià wǔ, yǒu xiàng guò, èr dà èr xiǎo, tíng sì qián jiǔ zhī. xiàng nú xià yǐn, bīn qù, xiàng zhé guì hòu èr zú, yòu guì qián èr zú, fú ér hòu shēng. jì ér tuó qí yì guò, yú fāng cǎo jì shén hān, bù xiá tóng wǎng.
僧檀波,甚解人意,时时以茶蔬米粥供。下午,有象过,二大二小,停寺前久之。象奴下饮,濒去,象辄跪后二足,又跪前二足,伏而候升。既而驼骑亦过,余方草记甚酣,不暇同往。
yòu jiǔ zhī, léi shēng yīn yīn zhèn dòng shēng, tiān sè yǐ yún mù ér àn, cí tán bō, yǐ shǎo lǐ chóu zhī, gù cí bù shòu.
又久之,雷声殷殷震动声,天色以云幕而暗,辞檀波,以少礼酬之,固辞不受。
chū, yú yǐ wéi qù pán jiāng zhǐ wǔ lǐ ěr, zhì shì ér zhī tuó qí suǒ qī jiù chéng, shàng zài pán jiāng shàng wǔ lǐ, jí wèi qián qū. nǎi xī xiàng zhí xià sān lǐ, yǒu kū jiàn zì dōng ér xī, xīn gòu xiǎo shí liáng kuà zhī, yuē lì jì qiáo. yuè qiáo, dù jiàn nán, yòu xī xià bàn lǐ, zé pán jiāng fèi rán, zì běi nán zhù. qí xiá bù kuò ér shén shēn, qí liú hún zhuó rú huáng hé ér shén jí.
初,余以为去盘江止五里耳,至是而知驼骑所期旧城,尚在盘江上五里,亟为前趋。乃西向直下三里,有枯涧自东而西,新构小石梁跨之,曰利济桥。越桥,度涧南,又西下半里,则盘江沸然,自北南注。其峡不阔而甚深,其流浑浊如黄河而甚急。
wàn shān zhī zhōng, zhòng liú jiē qīng, ér cǐ dú zhuó, bù zhī hé gù?, tiān sè yǐ yún mù ér yú sān jiàn cǐ liú: yī zài wǔ xuān rù liǔ jiāng, yì shén zhuó yī zài sān zhèn běi luó mù dù, zé qīng yī zài cǐ, fù zhuó. xiǎng qīng nǎi hé shí yě.
万山之中,众流皆清,而此独浊,不知何故?,天色以云幕而余三见此流:一在武宣入柳江,亦甚浊;一在三镇北罗木渡,则清;一在此,复浊。想清乃涸时也。
xún jiāng dōng àn nán xíng, bàn lǐ, dǐ pán jiāng qiáo. qiáo yǐ tiě suǒ, dōng xī shǔ liǎng yá shàng wèi jīng, yǐ mù bǎn héng pù zhī wèi wěi.
循江东岸南行,半里,抵盘江桥。桥以铁索,东西属两崖上为经,以木板横铺之为纬。
dōng xī liǎng yá, xiāng jù bù shí wǔ zhàng, ér gāo qiě sān shí zhàng, shuǐ bēn téng yú xià, qí shēn yòu bù kě cè. chū yǐ zhōu dù, duō piào nì zhī huàn lěi shí wèi qiáo, yì duō bù néng chéng. chóng zhēn sì nián, jīn bù zhèng shěng zuì gāo xíng zhèng zhǎng guān zhū míng jiā mín, yún nán rén.
东西两崖,相距不十五丈,而高且三十丈,水奔腾于下,其深又不可测。初以舟渡,多漂溺之患;垒石为桥,亦多不能成。崇祯四年,今布政省最高行政长官朱名家民,云南人。
shí wéi lián xiàn àn chá shǐ, mìng ān pǔ yóu jī lǐ fāng xiān sì chuān rén.
时为廉宪按察使,命安普游击李芳先四川人。
yǐ dà tiě liàn wéi liǎng yá, liàn shù shí tiáo, pù bǎn liǎng chóng, qí hòu jǐn bā cùn, kuò bā chǐ yú, wàng zhī piāo miǎo, rán jiàn zhī zé yì rán bù dòng, rì guò niú mǎ qiān bǎi qún, jiē fù zhòng ér qū zhě. qiáo liǎng páng, yòu gāo wéi tiě liàn wèi lán, fù yǐ xì liàn jīng wěi wèi wén.
以大铁链维两崖,链数十条,铺板两重,其厚仅八寸,阔八尺余,望之飘渺,然践之则屹然不动,日过牛马千百群,皆负重而趋者。桥两旁,又高维铁链为栏,复以细链经纬为纹。
liǎng yá zhī duān, gè yǒu shí shī èr zuò, gāo sān sì chǐ, lán liàn jù zì shī kǒu chū.
两崖之端,各有石狮二座,高三、四尺,栏链俱自狮口出。
dōng xī yòu gè kuà jù fāng. qí dōng zhě tí yuē" tiān qiàn yún háng", dū bù zhū gōng suǒ biāo yě qí xī zhě tí yuē"", fù zōng lóng shí wéi jiān jūn yù shǐ suǒ biāo yě. fù yòu jiān qióng bēi, tí yuē" xiǎo gé qiáo", wèi zhū gě wǔ hòu yǐ tiě wèi lán cāng qiáo, shù qiān bǎi zài, nǎi fù yǒu cǐ, gù yún. yú àn, dù lán cāng wèi tā rén, nǎi hàn wǔ gù shì, ér lán cāng yì wú tiě qiáo tiě qiáo gù zhǐ zài lì jiāng, yì fēi zhū gě suǒ chéng zhě. qiáo liǎng duān bēi kè cí zì shén shèng, shí mù yǔ dà zhì, bù jí xì guān. dù qiáo xī. yǐ rù xīn chéng mén nèi yǐ.
东西又各跨巨坊。其东者题曰“天堑云航”,督部朱公所标也;其西者题曰“”,傅宗龙时为监军御史所标也。傅又C坚穹碑,题曰“小葛桥”,谓诸葛武侯以铁为澜沧桥,数千百载,乃复有此,故云。余按,渡澜沧为他人,乃汉武故事,而澜沧亦无铁桥;铁桥故址在丽江,亦非诸葛所成者。桥两端碑刻祠字甚盛,时暮雨大至,不及细观。度桥西。已入新城门内矣。
zuǒ zhuǎn kàn qiáo wèi dà yuàn sì.
左转瞰桥为大愿寺。
xī běi xún yá shàng, zé xīn chéng suǒ huán yě.
西北循崖上,则新城所环也。
zì jiàn qiáo hòu, zēng chéng zhì suǒ, wèi suǒ yuè zhī yào yún.
自建桥后,增城置所,为锁钥之要云。
wén jiù chéng shàng zài lǐng tóu wǔ lǐ, jí mào yǔ jié juē jī jí jiān nán dì dēng tái jiē ér dēng.
闻旧城尚在岭头五里,急冒雨竭撅跻级艰难地登台阶而登。
yī lǐ bàn, chū běi mén.
一里半,出北门。
yòu běi xíng bàn lǐ, zhuǎn ér xī, wēi yí ér shàng zhě èr lǐ, yǔ nǎi jiàn jì.
又北行半里,转而西,逶迤而上者二里,雨乃渐霁。
xīn chéng nèi suǒ shàng zhě jùn, chéng wài suǒ shàng zhě tǎn. xī yú ào, xún yòu fēng běi zhuǎn, yòu bàn lǐ, zé jiù chéng xuán lǐng hòu gāng tóu yǐ. rù dōng mén, nèi yǒu zǒng fǔ zhèn yān.
新城内所上者峻,城外所上者坦。西逾坳,循右峰北转,又半里,则旧城悬岭后冈头矣。入东门,内有总府镇焉。
qí shǔ yǔ diàn shě wú yì.
其署与店舍无异。
zǎo wǎn fā hào yòng lǎ bā, shēng yì bù yáng, jīn gǔ zhī shēng wú yǒu yě. qīng yá zǒng bīng xìng bān, sān chà zǒng bīng xìng shāng, cǐ jiān zǒng bīng xìng hú. tiān shè suī duō, ér shì bù zūn yǐ. shì yè, sù zhāng zhāi gōng jiā jūn rén yě.
早晚发号用喇叭,声亦不扬,金鼓之声无有也。青崖总兵姓班,三汊总兵姓商,此间总兵姓胡。添设虽多,而势不尊矣。是夜,宿张斋公家;军人也。
èr shí liù rì tuó mǎ qián fā, yú fàn ér chū jiù chéng xī mén. shǐ jù xī nán xíng, cóng lǐng wù shēng jiàng. wǔ lǐ, yǒu yī èr jiā zài nán lǒng xià, wèi bǎo dìng pù. cóng qí cè xī shàng lǐng, jiàn zhì lóng chóng. sān lǐ, hū yǒu shuǐ zì lǐng xiá xià. xún xiá ér shàng, xiá zhōng shǐ duō tián chéng, gài jiù shuǐ ér chéng zhě.
二十六日驼马前发,余饭而出旧城西门。始俱西南行,从岭坞升降。五里,有一、二家在南陇下,为保定铺。从其侧西上岭,渐陟隆崇。三里,忽有水自岭峡下。循峡而上,峡中始多田塍,盖就水而成者。
shí yǐ chā shí yí zāi
时已插莳shì(移栽)
yǐ. yòu shàng èr lǐ, shì wèi liáng shuǐ yíng. yóu yíng xī fù cóng shān wù wēi yí ér shàng, jiàn shàng jiàn jùn. yòu wǔ lǐ, yù tuó mǎ fāng mù, yú xiān fā. jiāng yú ào, zuò ào xià shí jiān shǎo qì, wàng suǒ wèi hǎi mǎ zhàng zhě, yù yǐ xíng sì qiú zhī. hū yǒu rén zì ào chū, fù yīng xiǎo kǒu dà fù de wǎ róng qì jí shuǐ, yóu yú qián zǒu nán qí qù. yú xiān shì wàng nán yá huí xuē yǒu yì, ér wèi jiàn qí qí, zhì shì jí suí zhī. dǐ yá xià, zé qióng rán jù dòng, qí mén běi xiàng, qí nèi xiàn kōng ér xià, shén hóng. qí rén rù jí yú shí xì jiān, suí chù ér shì, jiē zì dòng dǐng cóng cóng sàn kōng xià zhuì, tǔ rén shǎo záo pī chéng zhī. shuǐ cóng dòng zuǒ xuán dǐng xià zhě zuì shèng, xià yǒu shí tái chéng zhī tái zhī cè, záo yǐ zhù jí zhě. dòng cóng yòu xià zhě zuì shēn, nèi kě róng shù bǎi rén, ér guāng míng bù bì, rán jù wú páng xì bié qiào, ruò dǔ qiáng ér chéng zhě yě.
矣。又上二里,是为凉水营。由营西复从山坞逶迤而上,渐上渐峻。又五里,遇驼马方牧,余先发。将逾坳,坐坳下石间少憩,望所谓海马嶂者,欲以形似求之。忽有人自坳出,负罂小口大腹的瓦容器汲水,由余前走南岐去。余先是望南崖回削有异,而未见其岐,至是亟随之。抵崖下,则穹然巨洞,其门北向,其内陷空而下,甚宏。其人入汲于石隙间,随处而是,皆自洞顶淙淙散空下坠,土人少凿坯承之。水从洞左悬顶下者最盛,下有石台承之;台之侧,凿以贮汲者。洞从右下者最深,内可容数百人,而光明不閟,然俱无旁隙别窍,若堵墙而成者也。
chū dòng, réng yóu jiù lù chū dà dào.
出洞,仍由旧路出大道。
dēng ào jí hǎi mǎ zhàng, yǒu zhēn wǔ gé kuà ào jiān.
登坳即海马嶂,有真武阁跨坳间。
yú rù qì gé jiān, qǔ bǐ chǔ zhǐ jì yóu, ér tuó mǎ yǐ qián qù. jiǔ zhī nǎi xíng. qí nèi jí wéi hǎi mǎ pù, qù chéng shí lǐ yǐ.
余入憩阁间,取笔楮chǔ纸记游,而驼马已前去。久之乃行。其内即为海马铺,去城十里矣。
qí chù běi liǎng rì bàn chéng wèi xiǎo mǐ mǎ chǎng, yǒu bǎo chéng xià lín pán jiāng, gé jiāng jí shuǐ xī dì nán liǎng rì chéng wèi guāi chǎng hé, shuǐ zhǎng nán dù, jí chū qiān zhī suǒ yě. yòu xī xún nán lǐng ér xíng, jiàn qí wù jiē běi xiàng zhuì, rán duō zhōng wā ér wài héng gèn zhě. lián xī yòu shāo shàng èr píng jí, gòng sān lǐ, zé běi dù ér chù zhě, qí fēng shén gāo, shì wèi guǎng shān. qí shàng lǐ fāng xiān xīn jié fú tú, wèi wén qǔ xīng, gài ān nán chéng dōng zuì gāo zhī diān yě.
其处北两日半程为小米马场,有堡城下临盘江,隔江即水西地;南两日程为乖场河,水涨难渡,即出铅之所也。又西循南岭而行,见其坞皆北向坠,然多中洼而外横亘者。连西又稍上二平脊,共三里,则北度而矗者,其峰甚高,是为广山。其上李芳先新结浮屠,为文曲星,盖安南城东最高之巅也。
yòu xī èr lǐ wèi chá ān mài chá de xiǎo wū, qí běi yǒu shān, yī tū kě wèi, zuò fù yú zhī shì zhě, jiù míng wāi shān, jīn gǎi míng wēi shān.
又西二里为茶庵卖茶的小屋,其北有山,欹突可畏,作负嵎之势者,旧名歪山,今改名威山。
yú wàng zhī yǒu yì, ér jí yú qū chéng, suì zūn dà lù ér xī. yòu sān lǐ, fù yú yī fù.
余望之有异,而亟于趋城,遂遵大路而西。又三里,复逾一阜。
yòu èr lǐ, shuì jià yú ān nán chéng zhī dōng guān wài nì lǚ chén gòng shì jiā.
又二里,税驾于安南城之东关外逆旅陈贡士家。
èr shí qī rì tuó mǎ yǐ fā, yú nǎi fàn. wèn zhī chéng dōng wǔ lǐ, yóu chá ān ér běi, yǒu wēi shān, shān jiān yǒu dòng, cóng dōng tòu xī yòu yǒu shuǐ dòng, qí zhōng jī shuǐ shén shēn, qí qián zhèng kàn wèi chéng.
二十七日驼马已发,余乃饭。问知城东五里,由茶庵而北,有威山,山间有洞,从东透西;又有水洞,其中积水甚深,其前正瞰卫城。
yáo zhǐ qí chù, suī zài shān diān, rán shén jìn yě.
遥指其处,虽在山巅,然甚近也。
nǎi tóng gù pū xún zuó lái dào, wǔ lǐ, dōng dǐ chá ān, suì yóu qí běi xiàng rù shān. yī lǐ, dǐ shān zuǒ yè, zé wēi shān zhī mài, zì běi tū ér nán, nán sǒng ér běi fú, nán xuē ér běi chuí, dōng xī jiē gèn yá xié qiān ér nán shàng cóng nán lù fù qǐ yī xiǎo fēng, yì rú zhī.
乃同顾仆循昨来道,五里,东抵茶庵,遂由岐北向入山。一里,抵山左腋,则威山之脉,自北突而南,南耸而北伏,南削而北垂,东西皆亘崖斜骞而南上;从南麓复起一小峰,亦如之。
rù dōng xiá yòu yī lǐ, zhí dǐ shān hòu, zé yǔ dōng fēng guò jí chù yě.
入东峡又一里,直抵山后,则与东峰过脊处也。
yóu jí běi xià, shén shēn ér lù wú yóu jí xī zhuǎn, xún shān běi fēng zhī bàn xī xíng, lù wú ér dèng zài. xún zhī xíng, zé běi wù mái wù cóng wù zhōng qǐ, mí màn běi fēng, zhǐ chǐ bù kě jiàn ér nán miàn wēi shān zhī běi, wéi xíng chǔ yóu lǎng, ér diān yì jiàn wèi suǒ lóng. xī xíng bàn lǐ, dèng nǎi nán shàng. shè jí ér dēng zhě bàn lǐ, zé fēng zhī běi miàn, quán wèi wù lóng yǐ. nǎi zhuǎn dōng běi shàng, zé dōng yá xié qiān zhī shàng yě. shí jí shén xiá, yóu dōng běi shàng xī nán, rú pān lóng wěi ér shēng. fù jiàn dōng nán fēng wài, chéng xiāo lì rì, yáo shān rú diàn yú suǒ xíng zhī xī běi, zé mí lún rú hǎi, fēng shàng fēng xià, jiē rù hùn dùn, ruò yǐ cǐ jí wèi jiè zhě. gài jí zhī dōng nán, fēng suǒ cóng lái, gù sù mái jìng juǎn jí zhī xī běi, fēng wèi jí zhàng, dú wù suì dé yǐ wèi kū xué. yǔ sù yuàn yī běi tiào pán jiāng cóng lái chù, ér měi wèi fēng yǎn, zhì shì shì dēng běi lǐng, ér yòu wèi wù yǎn, zào huà gēn zhū, qí bù róng rén kuī cè rú cǐ!
由脊北下,甚深而路芜;由脊西转,循山北峰之半西行,路芜而磴在。循之行,则北坞霾雾从坞中起,弥漫北峰,咫尺不可见;而南面威山之北,惟行处犹朗,而巅亦渐为所笼。西行半里,磴乃南上。拾级而登者半里,则峰之北面,全为雾笼矣。乃转东北上,则东崖斜骞之上也。石脊甚狭,由东北上西南,如攀龙尾而升。复见东南峰外,澄霄丽日,遥山如靛;余所行之西北,则弥沦如海,峰上峰下,皆入混沌,若以此脊为界者。盖脊之东南,风所从来,故夙霾净卷;脊之西北,风为脊障,毒雾遂得倚为窟穴。予夙愿一北眺盘江从来处,而每为峰掩,至是适登北岭,而又为雾掩,造化根株,其不容人窥测如此!
pān jí bàn lǐ, yǒu dòng zài dǐng yá zhī xià, qí mén dōng xiàng, shàng rú hé zhǎng, shāo wā ér xià, dǐ kuān sì wǔ zhàng, zhōng yǒu fó kān sēng tà, yí fàn yóu cún, ér sēng bù zhī hé wǎng. liǎng páng pō yǒu yīn yūn zhī kān. qí hòu zhí tòu ér xī, mén nǎi jiàn xiá ér dī, yì jiān rú hé zhǎng.
攀脊半里,有洞在顶崖之下,其门东向,上如合掌,稍洼而下,底宽四五丈,中有佛龛僧榻,遗饭犹存,而僧不知何往。两旁颇有氤氲之龛。其后直透而西,门乃渐狭而低,亦尖如合掌。
qí mén xī jìng shān fù ér chū, yuē qī zhàng yú, qián hòu tōng wàng ér xià bú jiàn zhě, yǐ qí gāo yě.
其门西径山腹而出,约七丈余,前后通望而下不见者,以其高也。
chū hòu mén, shàng xià jù xuē yá dié shí.
出后门,上下俱削崖叠石。
lù yuán yá xī nán qù shí yú zhàng, fù yǒu dòng xī xiàng, mén gāo bù jí zhàng, ér dǐ shén píng, shēn yǔ kuò gè èr zhàng. ér dòng hòu shí lǚ bīn fēn, bù shēn ér huàn, zhì fó zuò qí zhōng, ér qián jiàn xū táng, yǐ pǐ bù néng cún. qí qián zhí kàn wèi chéng, ruò chuí zhǐ kě jí, ǒu wù qì yī tūn, hū màn wú suǒ dǔ, bù yì hǎi shì shèn lóu, yòu zài shān a chéng guō yě. rán cǐ tè dòng wài zhě yě. yóu dòng zuǒ páng qiào dōng xiàng rù, qí mén jiàn ài ér hēi. pān shí yù shàng, qí zhōng kǎn kē yī qiàn, wā dòu bù yī, jiē zhù shuǐ mǎn zhōng ér bù wài yì. dòng dǐng dī lì, xià zhù shuǐ chí, rú zá pèi pèi dài de yù qì fán xián yuè qì shàng de xián, kēng qiāng yuǎn jìn. dòng nèi jiàn zhuǎn dōng běi, shì shì hóng shēn yuān zhuì, jì shuǐ chí gāo xià, wú kě zhe zú, ér wú huǒ jù yáo zhú, wéi cóng hēi àn zhōng tīng qí yáo xiǎng ér yǐ.
路缘崖西南去十余丈,复有洞西向,门高不及丈,而底甚平,深与阔各二丈。而洞后石缕缤纷,不深而幻,置佛座其中,而前建虚堂,已圮不能存。其前直瞰卫城,若垂趾可及,偶雾气一吞,忽漫无所睹,不意海市蜃楼,又在山阿城郭也。然此特洞外者也。由洞左旁窍东向入,其门渐隘而黑。攀石阈上,其中坎砢欹嵌,洼窦不一,皆贮水满中而不外溢。洞顶滴沥,下注水池,如杂珮pèi佩带的玉器繁絃乐器上的弦,铿锵远近。洞内渐转东北,势似宏深渊坠,既水池高下,无可着足,而无火炬遥烛,惟从黑暗中听其遥响而已。
yú suǒ jiàn shuǐ dòng pō duō, ér dú cǐ gāo xuán zhòng fēng zhī dǐng, yòu zhū ér bù liú, wú yī dī wài xiè, xiàng suǒ wàng yǐ wéi dú shí líng kōng, ér shú yì qí zhōng nǎi hán shuǐ zhī jù yé. chū dòng, réng xún yá ér běi, rù míng dòng hòu mén, dǐ qián dòng.
余所见水洞颇多,而独此高悬众峰之顶,又潴而不流,无一滴外泄,向所望以为独石凌空,而孰意其中乃函水之具耶。出洞,仍循崖而北,入明洞后门,抵前洞。
cóng sēng tà zhī zuǒ, yǒu páng kān kě dēng, pān ér shàng zhī, zé yǒu xì xī tòu, ruò chuāng ér qí wèi liǎng. qí hòu fù yǒu dòng mén xī xiàng, zài yá lù zhī shàng, qí mén pō chǎng, dì tòu xì chù, shuāng líng bī zè, zhǐ duì wài kuī, bù néng chuān zhī yǐ chū ěr. xiān shì yú rù qián dòng, jiàn yá jiān yǒu juān" sān míng dòng" sān zì zhě, cóng dòng zhōng zhí tiào, dàn jiàn qián hòu, ér bù zhī páng guān gèng yǒu cǐ yì yě. xià dòng, yóu jiù lù sān lǐ, chū chá ān, shì àn jūn féng, shì jùn yǐ zhuān xún zhì. cóng lái zhí zhǐ xún fāng, bù yú guān lǐng pán jiāng, féng yǐ tè mìng zài rèn, gù lì guān ài zhì cǐ ěr.
从僧榻之左,有旁龛可登,攀而上之,则有隙西透,若窗而岐为两。其后复有洞门西向,在崖路之上,其门颇敞,第透隙处,双棂逼仄,只对外窥,不能穿之以出耳。先是余入前洞,见崖间有镌“三明洞”三字者,从洞中直眺,但见前后,而不知旁观更有此异也。下洞,由旧路三里,出茶庵,适按君冯,士俊以专巡至。从来直指巡方,不逾关岭、盘江,冯以特命再任,故历关隘至此耳。
shí jīng qí chuān guān yú ào, zhān tiào zhī, kōng shān shēng sè, dì suí qí hòu dǐ ān nán, bù miǎn tú qí zá tà, wǔ lǐ zhī chéng, jiǔ nǎi dé zhì. nǎi yǐn yú chén shì sì zhōng. suì rù dōng mén, xī dǐ wèi qián, zhuǎn nán ér chū nán mén. nán xiàng xíng lǐng xiá jiān, gòng píng shàng èr lǐ, yǒu jí zì xī běi dù dōng nán, dù chù dōng píng wèi chéng, xī hū zhuì kēng shēn xià, yǒu xiǎo shuǐ zì kēng zhōng jī jī chū.
时旌旗穿关逾坳,瞻眺之,空山生色,第随其后抵安南,不免徒骑杂沓,五里之程,久乃得至。乃饮于陈氏肆中。遂入东门,西抵卫前,转南而出南门。南向行岭峡间,共平上二里,有脊自西北度东南,度处东平为塍,西忽坠坑深下,有小水自坑中唧唧出。
lù suí zhī, xī xún běi yá xià zhuì, jí suǒ wèi wū míng guān yě, wū míng guān zài ān nán wèi. tǔ rén hū wèi lǎo yā guān. xī xiàng zhí xià yī lǐ, yǒu chá ān kuà lù yú, fēi quán jiā sǎ dào jiān, jí qián jī jī xì liú, zhì cǐ ér bēn téng yǐ. ān xià yá huán xiá zè, jí qīng xiàn zhī shì. yòu qū zhé xià bàn lǐ, quán yì jiā dào, yǒu qióng pái, tí yuē:" gān quán shèng jī". qí páng jiù yì yǒu xiǎng, yǐ fèi, ér yí zhǐ fēng bēi shàng zài, yán jiā jìng jiān yǒu sēng shī chá shàn zhòng, yóu lǐng xià jí quán shén jiān, yī rì shū dì dé zhī, shì yán quán cóng sēng fā zhě. yú yì gān quán zhī míng, jiù zhì yǒu zhī, ér jī jī xì liú, shí yì yú lǐng shàng, huò sēng shū yǐn zhì cǐ, bù wéi wú gōng, ruò shén zhī rú xī zhuō chán zhàng lóng yí, zé bù rán yě.
路随之,西循北崖下坠,即所谓乌鸣关也,乌鸣关在安南卫。土人呼为老鸦关。西向直下一里,有茶庵跨路隅,飞泉夹洒道间,即前唧唧细流,至此而奔腾矣。庵下崖环峡仄,极倾陷之势。又曲折下半里,泉溢浃道,有穹牌,题曰:“甘泉胜迹”。其旁旧亦有享,已废,而遗址丰碑尚在,言嘉靖间有僧施茶膳众,由岭下汲泉甚艰,一日疏地得之,是言泉从僧发者。余忆甘泉之名,旧《志》有之,而唧唧细流,实溢于岭上,或僧疏引至此,不为无功,若神之如锡卓禅杖龙移,则不然也。
yòu shè jí xī nán xià yī lǐ, xià dǐ xiá kǒu, xún xī yá zhī zú, zhuǎn ér xī xíng, běi zé shí yá pái kōng, tū wù shàng yā nán zé zhuì hè xià pán, qiū dié zòng héng, jiē lí wèi tián. suī shēng jiàng yǐ duō, yóu píng xíng shān bàn yě. yòu xī bàn lǐ, yǒu quán zì běi yá liè xì jiān wǎn zhuǎn xià zhù, lù jīng qí qián, wèi jià qiáo héng dù, quán luò yú qiáo nèi, fù cóng qiáo xià xiè xiá qù. zuò qiáo shàng yǎng guān zhī, yá xì yī qū, quán rú cóng yún yè jiān duò chū, huò yǐn huò xiàn, yòu pù bù yī biàn gé yě. xún yá yòu xī, yǐ lǐ píng shàng, liǎng guò nán dù zhī jí, jiàn zhuǎn xī běi, gòng wǔ lǐ, wèi wū míng pù. fù xī běi xià xiá jiān, yī lǐ yú, yǒu xiǎo shuǐ, yī zì dōng xiá lái, yī zì běi xiá lái, gè yǒu shí liáng kuà zhī, hé yú lù zuǒ ér dōng nán qù. dù liǎng shí qiáo, yòu xī nán shàng lǐng, yī lǐ, cóng lǐng tóu guò yī shào, yǒu shù shí jiā jiā dào. yòu cóng lǐng shàng xún běi jiè dà shān xī xiàng xíng, qí nán fù píng zhuì chéng hè, xià pán cuò wèi tián shén shēn. qí nán yáo shān yǔ běi jiè huán liè zhě, sǒng rú zhǎn píng, ér běi jiǎo dú jiān shù ér qǐ. huán cǐ hè ér dōng dù tǔ jí yī zhī, yáo shǔ yú běi jiè dà shān, suǒ guò lǐng tóu jiā shào chù, zhèng qí běi shǔ zhī jí yě. yú xiān shì cóng hǎi mǎ zhàng xī, jí yáo cóng lǐng xì jiàn xī fēng liáo rào, ér cǐ fēng dú fāng dǐng, jiǒng chū rú píng. wèn qí fū:" jiāng xī pō jí cǐ fēng fǒu?" duì yuē:" shàng zài nán." yú wàng qí ào rù chù fǎn zài běi, xīn huò zhī, zhì shì shǐ zhī qí jí dōng xiàng fēn zhī zhī jí, lù suī duì zhī xíng, ér xī pō shí zài qí běi.
又拾级西南下一里,下抵峡口,循西崖之足,转而西行,北则石崖排空,突兀上压;南则坠壑下盘,坵垤纵横,皆犁为田。虽升降已多,犹平行山半也。又西半里,有泉自北崖裂隙间宛转下注,路经其前,为架桥横度,泉落于侨内,复从桥下泻峡去。坐桥上仰观之,崖隙欹曲,泉如从云叶间堕出,或隐或现,又瀑布一变格也。循崖又西,迤逦平上,两过南度之脊,渐转西北,共五里,为乌鸣铺。复西北下峡间,一里余,有小水,一自东峡来,一自北峡来,各有石梁跨之,合于路左而东南去。度两石桥,又西南上岭,一里,从岭头过一哨,有数十家夹道。又从岭上循北界大山西向行,其南复平坠成壑,下盘错为田甚深。其南遥山与北界环列者,耸如展屏,而北角独尖竖而起。环此壑而东度土脊一支,遥属于北界大山,所过岭头夹哨处,正其北属之脊也。余先是从海马嶂西,即遥从岭隙见西峰缭绕,而此峰独方顶,迥出如屏。问骑夫:“江西坡即此峰否?”对曰:“尚在南。”余望其坳入处反在北,心惑之,至是始知其即东向分支之脊,路虽对之行,而西坡实在其北。
xún běi lǐng shēng jiàng qū zhé, jiē zài fēng bàn xíng.
循北岭升降曲折,皆在峰半行。
yòu xī běi èr lǐ, xī nán èr lǐ, zhí zhuì pō ér xià zhě èr lǐ, yuán lǐng xī zhuǎn zhě yī lǐ, shì wèi nà xī pū gài zài běi yá nán zhuì zhī xià, suī suǒ xià yǐ duō, ér yóu rán tǔ shān zhī jí yě. yóu pù xī wàng, zé dōng xī shān yòu fēn liǎng jiè, yǒu shuǐ jīng qí zhōng, dì cǐ liǎng jiè jù zhī pán lǒng cuò, bù ruò guān lǐng zhī jié rán píng jiā yě.
又西北二里,西南二里,直坠坡而下者二里,缘岭西转者一里,是为纳溪铺;盖在北崖南坠之下,虽所下已多,而犹然土山之脊也。由铺西望,则东西山又分两界,有水经其中,第此两界俱支盘陇错,不若关岭之截然屏夹也。
fù xī nán xià yī lǐ bàn, yǒu shuǐ cóng dōng yá zhuì kēng ér chū, xī xuán xì ruò mǎ yǐ. cóng qí běi, lù yì zhuì yá ér xià. yòu èr lǐ yú, dǐ wù zhōng, jù qiáo sān mén, kuà liǎng lǒng jiān, shuǐ cóng dōng yī mén yǒng ér běi chū, qí xī èr mén, jiē xià píng wèi tián, qǐ shuǐ hé shí yé? qí shuǐ zì xī nán zhū xiá zhōng, gè qū yú qiáo zhī nán, zhuì xiá ér xià, jīng qiáo xià, běi zhù ér chū yú pán jiāng shàng liú, qí" nà xī" zhī míng yǐ cǐ yé? dù qiáo, fù xī běi shàng lǐng, shì wèi jiāng xī pō, yǐ lǐng zài xī zhī xī yě. lù cóng jiā gāng zhōng tòu bì pán xuán ér shàng, yī lǐ, chū jiā, fù shè jí shàng. yī lǐ, dé máo ān, zài pō zhī bàn. yòu běi shàng shè jí, bàn lǐ, dǐ lǐng tóu, qí běi yǒu fēng jiā wù, shàng gāo dōng wàng nà xī pù zhī zhuì dōng yá zhě, gāo xià zhèng yǔ cǐ děng. yú shì yòu xī xiàng píng zhì lǐng jiān èr lǐ, xié nán fēng zhuǎn xún qí xī, yòu xī xiàng xíng bàn lǐ, zé lǐng shàng shuǐ duō zuǒ shí zhuì. yòu dōng běi xià zhuǎn, zé yī shēn qiàn shén bī, zì xī nán zhuì dōng běi, ruò huà shān wèi èr zhě. dù xiǎo shí liáng ér xī, yòu xī běi yú lǐng tóu, gòng yī lǐ ér rù xī pō chéng zhī dōng nán mén, shì wèi yǒu jiā chéng.
复西南下一里半,有水从东崖坠坑而出,西悬细若马尾。从其北,路亦坠崖而下。又二里余,抵坞中,巨桥三门,跨两陇间,水从东一门涌而北出,其西二门,皆下平为田,岂水涸时耶?其水自西南诸峡中,各趋于桥之南,坠峡而下,经桥下,北注而出于盘江上流,其“纳溪”之名以此耶?度桥,复西北上岭,是为江西坡,以岭在溪之西也。路从夹冈中透壁盘旋而上,一里,出夹,复拾级上。一里,得茅庵,在坡之半。又北上拾级,半里,抵岭头,其北有峰夹坞,尚高;东望纳溪铺之缀东崖者,高下正与此等。于是又西向平陟岭间二里,挟南峰转循其西,又西向行半里,则岭上水多左石坠。又东北下转,则一深堑甚逼,自西南坠东北,若划山为二者。度小石梁而西,又西北逾岭头,共一里而入西坡城之东南门,是为有嘉城。