èr shí wǔ rì hòu fū lóng yīng, yīn wǎng yóu piāo yán.
二十五日候夫龙英,因往游飘岩。
zhōu zhì běi xiàng qián shù lǐ wài, yǒu tǔ shān huán rào, nèi yǒu yī xiǎo shí fēng rú bǐ jià, nǎi zhōu zhī àn shān yě.
州治北向前数里外,有土山环绕,内有一小石峰如笔架,乃州之案山也。
tǔ rén míng yuē piāo qiào suǒ zhī" qiào" zhě, jí shān zhī chēng yě.
土人名曰飘峭所之“峭”者,即山之称也。
qí qián jí píng chóu yī wù, zì xī ér dōng, zhōng yǒu dà xī héng yú qián, wèi zhōu zhī dài shuǐ.
其前即平畴一坞,自西而东,中有大溪横于前,为州之带水。
jí dōng rù yǎng lì zhōu, wèi tōng lì jiāng yuán, xià tài píng zhōu hé luó shuǐ zhě yě. shuǐ zhī dōng yǒu shān dāng wù ér lì, jí piāo yán shān yě. wèi zhōu zhī shuǐ kǒu shān, tè sǒng zhōu dōng, shén qiào bá, jí qián niú jiǎo shān xī běi tè lì fēng yě. qí dōng bēng yá zhī shàng, yǒu yán dōng nán xiàng, gāo yǐ céng yún, xià lín jué bì, wàng zhī yá rán. yú wén cǐ zhōu bèi kòu shí, zhōu rén jù bì xuán yá, jiāo rén huán shǒu qí xià, zhōng bù néng shàng, xīn zhī jí wéi cǐ yán. dàn yǎng wàng lù jué, fēi děi bǎi zhàng tī bù kě, nǎi yàng yàng qù. xún dōng nán dà lù, yǒu shù jiā zài yān. xún zhī, yuē:" cǐ piāo yán yě, yòu wèi zhī shān yán. jǐ fān jiāo kòu, lài cǐ dé cún." wèn:" qí zhōng dà jǐ hé? yuē:" cǐ zhōu yí lí xìng cún de lǎo bǎi xìng, jiē qí suǒ róng." wèn:" wú shuǐ nài hé?" yuē:" zhōng yǒu xiǎo xué, shé tòu ér rù, yǒu shuǐ kě gōng shù shí rén." wèn:" jīn yǒu lù kě dēng hū?" huò yuē:" kě:" huò yuē:" nán zhī". yīn lā yī rén dǎo zhì qí xià, pān dēng yá jiān, zhé yǒu zhú tī céng céng xuán zhuì, huò kōng yǐ fēi yá, huò xié chā shí xì, wǎn zhuǎn ér shàng.
〔即东入养利州,为通利江源,下太平州合逻水者也。〕水之东有山当坞而立,即飘岩山也。为州之水口山,特耸州东,甚峭拔,〔即前牛角山西北特立峰也。〕其东崩崖之上,有岩东南向,高倚层云,下临绝壁,望之岈然。余闻此州被寇时,州人俱避悬崖,交人环守其下,终不能上,心知即为此岩。但仰望路绝,非得百丈梯不可,乃怏怏去。循东南大路,有数家在焉。询之,曰:“此飘岩也,又谓之山岩。几番交寇,赖此得存。”问:“其中大几何?曰:”此州遗黎幸存的老百姓,皆其所容。“问:”无水奈何?“曰:”中有小穴,蛇透而入,有水可供数十人。“问:”今有路可登乎?“或曰:”可:“或曰:”难之“。因拉一人导至其下,攀登崖间,辄有竹梯层层悬缀,或空倚飞崖,或斜插石隙,宛转而上。
cháng duǎn bù yī, fán shí sì céng ér dǐ yán kǒu.
长短不一,凡十四层而抵岩口。
qí liǎng páng jù wēi bì xià qiàn, wéi yán kǒu zhī xià, bēng yá fān hén, gù tī dé wǎn zhuǎn yī zhī. yán kǒu shàng fù shén chū, duō yǒu héng mù jià bǎn, guǐ xū fēn dòu, yǐ wéi fēng fáng yàn lěi zhě. yóu zhōng dòu rù, qí mén shén ài, yǐ ér jiàn gāo, qí zhōng xuán shí gǒng bǎ, cuì bì rú yù zhù shù zhī, qí shēng kēng rán. páng yòu yǒu liǎng zhù, shàng chuí xià tǐng, zhōng duàn bù jiē, ér xiāng duì rú tiān píng zhī zhēn yān. zhù biān yì yǒu fèn fān jiè tà, gài jiē tǔ rén wéi qū bì jì zhě yě. yóu zhù zuǒ běi rù, qí xué jiàn àn, jì dé tòu guāng yī lǚ, tǔ rén fù biān zhú duàn qí ài chù. pī ér kuī zhī, qí guāng yì zì dōng rù, xià yì yǒu biān zhú jià mù, zhī yǒu bié dòu kě rù. fù chū, ér yóu zhù yòu dōng tòu dī qiào, qí mén yì ài, yǔ zhōng dòu bìng liè wéi liǎng. xī rù àn ài, qí zhōng fù qióng rán, àn zhōng mō suǒ, yì bù shèn shēn. réng shān zhōng dòu chū wài yán, qí zuǒ xuán shí zhōng yǒu jià mù guǐ bǎn, ruò fēi gé zhōng xuán zhě, qí zhōng gǒu bǔ yú de zhú lóng fěi zhī shǔ shàng biàn zhì yān. yòu běi yì mù zhuāng yī mù, tòu shí xì jiān, fù kāi yī dòng xī rù, qí mén yì dōng xiàng, zhōng yǒu shí piàn shù qǐ rú bēi zhuàng. qí gāo sān chǐ, kuò chǐ wǔ, hòu èr cùn, liǎng miàn píng xuē, rú mó lì ér chéng zhě, qǐ yì tài shān tiān yǔ zhī yí bēi?
其两旁俱危壁下嵌,惟岩口之下,崩崖翻痕,故梯得宛转依之。岩口上覆甚出,多有横木架板,庋虚分窦,以为蜂房燕垒者。由中窦入,其门甚隘,已而渐高,其中悬石拱把,翠碧如玉柱树之,其声铿然。旁又有两柱,上垂下挺,中断不接,而相对如天平之针焉。柱边亦有分藩界榻,盖皆土人为趋避计者也。由柱左北入,其穴渐暗,既得透光一缕,土人复编竹断其隘处。披而窥之,其光亦自东入,下亦有编竹架木,知有别窦可入。复出,而由柱右东透低窍,其门亦隘,与中窦并列为两。西入暗隘,其中复穹然,暗中摸索,亦不甚深。仍山中窦出外岩,其左悬石中有架木庋板,若飞阁中悬者,其中笱gǒu捕鱼的竹笼篚之属尚遍置焉。又北杙yì木桩一木,透石隙间,复开一洞西入,其门亦东向,中有石片竖起如碑状。其高三尺,阔尺五,厚二寸,两面平削,如磨砺而成者,岂亦泰山天宇之遗碑?
dàn dà xiǎo yì zhì. píng qí nèi, fù yú ài ér shāo kuān. jǐn chù rǔ zhù xuán léng, xì ruò kē jié. qí yòu yǒu dòu qián tōng zhōng dòu zhī hòu, jí tǔ rén biān zhú duàn ài chù yě qí zuǒ shāo xià, yǒu xué kōng xuán, tǔ rén yǐ bā fù zhī. kuī qí xià, yì yǒu zhú biān mù jià zhī shǔ, dì bù zhī rù zì hé suǒ. réng dù jià mù fēi gé, lì tī yǐ xià. xià sān tī, tī zuǒ xuán yá jiān, fù jiàn yī tī, jí yuán zhī shàng, suì xún yá duān héng dù ér běi, qí xiá jìng chǐ, ér zhǎng sān zhàng yú, tǔ rén héng mù wèi lán, jiù kē wèi yuán, shǐ dé wú kǒng. yá qióng yòu kāi yī dòng, qí mén yì dōng xiàng. qián yǒu yī shí, zì mén zuǒ xià chuí shù zhàng, zhēn ruò chuí tiān zhī yì. qí duān fù xuán yī xiǎo shí, zhǎng sān chǐ, yuán jìng chǐ, jí shì yàn dàng zhī lóng bí shuǐ, dàn shí dāng dōng hé, duān wú dī lì ěr. qí zhōng gāo chǎng, bù shì zhōng dòu zhī dī qí kǒu ér àn qí fù.
但大小异制。平其内,复逾隘而稍宽。尽处乳柱悬楞,细若柯节。其右有窦潜通中窦之后,即土人编竹断隘处也;其左稍下,有穴空悬,土人以芭覆之。窥其下,亦有竹编木架之属,第不知入自何所。仍度架木飞阁,历梯以下。下三梯,梯左悬崖间,复见一梯,亟援之上,遂循崖端横度而北,其狭径尺,而长三丈余,土人横木为栏,就柯为援,始得无恐。崖穷又开一洞,其门亦东向。前有一石,自门左下垂数丈,真若垂天之翼。其端复悬一小石,长三尺,圆径尺,极似雁宕之龙鼻水,但时当冬涸,端无滴沥耳。其中高敞,不似中窦之低其口而暗其腹。
hòu bì yǒu shí zhōng xuán, fù huán yī xì, gèng jué wǎn zhuǎn, tǔ rén jià mù héng bā yú qí nèi, jí shàng céng xuán xué suǒ kuī zhī chù yě.
后壁有石中悬,复环一隙,更觉宛转,土人架木横芭于其内,即上层悬穴所窥之处也。
pái huái gè dòng jì jiǔ, nǎi fù lì shí yī tī ér xià, zé yán xià yǎng ér cì zhě shù shí rén, jiē wèi láo dēng yán láo kǔ, qiě yuē:" yú bèi yí lí, jiē jí cǐ yán zài miǎn jiāo rén zhī nán.
徘徊各洞既久,乃复历十一梯而下,则岩下仰而伺者数十人,皆慰劳登岩劳苦,且曰:“余辈遗黎,皆藉此岩再免交人之难。
dàn zhǐ néng cún shēn, ér shì lú bù néng miǎn yān." yú guān cǐ dòng xún xuán jué, ér yǐ cǐ wéi cháng chéng, shì fēi bǎo tǔ zhě wàn quán zhī cè. kuàng suǒ yún shuǐ xué, dāng zī dōng yuè, bì wú yú dī. yú biàn mì zhī bù dé, shǐ zuò kùn rì jiǔ, néng wú hé zhé zhī lǜ hū? yú wèi tǔ rén:" shǒu xiǎn chū qí, dāng yǐ bìng lì chuàng yù wèi shàng zhe ruò jǐn jǐn bì cǐ, nǎi jì zhī xià yě." qí rén" wěi wěi" xiè qù.
但止能存身,而室庐不能免焉。“余观此洞洵悬绝,而以此为长城,似非保土者万全之策。况所云水穴,当兹冬月,必无余滴。余遍觅之不得,使坐困日久,能无涸辙之虑乎?余谓土人:”守险出奇,当以并力创御为上着;若仅仅避此,乃计之下也。“其人”唯、唯“谢去。
shì dòng gāo zhāng lù páng, yuǎn jìn jiàn zhī, wéi zhōu zhì xiāng bèi, fǎn bù dé jiàn. yú xī yóu suǒ dēng yán, xiǎn jùn dāng yǐ cǐ yán guān. guì xī xiān yán, suī xuán kōng kàn xī, rán qí shàng zhǎi shén, bù jí cǐ yán kōng tóng, ér dé shuǐ zé xiān yán wèi shèng. yú fǎn fàn yú guǎn, guǎn rén cái qǔ pái jù fū, fù bù chéng háng.
〔是洞高张路旁,远近见之,惟州治相背,反不得见。余西游所登岩,险峻当以此岩冠。贵溪仙岩,虽悬空瞰溪,然其上窄甚,不及此岩崆峒,而得水则仙岩为胜。〕余返饭于馆,馆人才取牌聚夫,复不成行。
èr shí liù rì chén cān hòu, dé liǎng jiān yú, shí fū.
二十六日晨餐后,得两肩舆,十夫。
yóu zhōu zhì qián xī xíng.
由州治前西行。
bàn lǐ, yǒu xiǎo shuǐ zì zhōu hòu shān yè chū, běi zhù dà xī, shè zhī. yòu xī bàn lǐ, dà xī yì zì xī nán shān gǔ lái, fù shè zhī. suì sù xī sì nán xíng yī lǐ, yú shì shí shān fù zǎn rào chéng xiá, yòu yī xiǎo shuǐ zì nán lái rù. réng sù dà xī, lǚ zuǒ yòu shè, qī lǐ, yú yī gāng. gāng nán zǔ xī, běi bàng qiào yá, dié shí wèi lěi, shè ài mén yān. guò cǐ zé xī nán shǐ jiàn tǔ shān, yǔ xī běi shí shān jiā chí ér xī. sì lǐ, nǎi shè xī nán dēng tǔ lǐng, yī lǐ, jī qí shàng.
半里,有小水自州后山腋出,北注大溪,涉之。又西半里,大溪亦自西南山谷来,复涉之。遂溯溪四南行一里,于是石山复攒绕成峡,又一小水自南来入。仍溯大溪,屡左右涉,七里,逾一冈。冈南阻溪,北傍峭崖,叠石为垒,设隘门焉。过此则溪南始见土山,与西北石山夹持而西。四里,乃涉溪南登土岭,一里,跻其上。
yòu xī nán xià yī lǐ, xuán zhuǎn ér dōng nán yī lǐ, fù zhuǎn xī nán, réng rù shí shān zǎn hé zhōng. yī lǐ, shān huí wù pì, qí chéng mí wàng, shù shí jiā yǐ nán shān, shì yuē dōng cūn. nǎi xī nán xíng tián chéng jiān, sān lǐ, suì xī guò shí xiá. suǒ jī bù duō, dàn shí gǔ lín xún, liǎng yá pián hé, gòng yī lǐ, lián zhì èr shí jí, shǐ xià. shàng shǎo xià duō, gòng yī lǐ, réng chuān shí shān wù zhōng, zhì shì yǒu xiǎo shuǐ jiē nán liú yǐ.
又西南下一里,旋转而东南一里,复转西南,仍入石山攒合中。一里,山回坞辟,畦塍弥望,数十家倚南山,是曰东村。乃西南行田塍间,三里,遂西过石峡。所跻不多,但石骨嶙峋,两崖骈合,共一里,连陟二石脊,始下。上少下多,共一里,仍穿石山坞中,至是有小水皆南流矣。
dōng cūn zhī shuǐ yǐ xiàng nán liú, shì yóu réng běi zhuǎn rù zhōu xī dà xī zhě.
东村之水已向南流,似犹仍北转入州西大溪者。
zì èr shí jí xī, qí shuǐ jù nán rù ān píng xī jiāng, suǒ yún luó shuǐ yǐ. shān mài zì cǐ jí nán qù, zǎn fēng tū è, jiū cóng shén gù, dōng nán jǐn yú ān píng dōng běi tōng lì luó shuǐ èr jiāng hé chù. yóu ān píng xī běi dǐ xià léi, zhǐ èr rì chéng yóu ān píng dōng běi zì lóng yīng dǐ xià léi, qiě sì rì chéng, fán yū shù bǎi lǐ, jiē yǐ cǐ zhī xiàn dà xiǎo chéng liǎng jié de shān cóng dá, gù yū qū zhì cǐ yě.
自二石脊西,其水俱南入安平西江,所云逻水矣。山脉自此脊南去,攒峰突崿,纠丛甚固,东南尽于安平东北通利、逻水二江合处。由安平西北抵下雷,止二日程;由安平东北自龙英抵下雷,且四日程,〔凡迂数百里,〕皆以此支岘yǎn大小成两截的山丛沓,故迂曲至此也。
ān píng xī běi dǐ xià léi, jù yóu jiāo yí jiè shàng xíng. shí kǒng qiè fā, fāng dào shù sāi lù, gù yóu qí yū zhě. jí xī nán sì lǐ, fàn yú sāo cūn. sì shān huí hé, zhōng yǒu máo cháo sān jià. dēng cháo ér chuī, shí bì yǐ xià wǔ yǐ. xī xíng yī lǐ, fù dēng shān xiá zhì shí dèng bàn lǐ, píng xíng xiá zhōng bàn lǐ, shǐ zhí zhuì xiá ér xià. shàng shǎo xià duō, gòng yī quē dèng dào yǔ jiàn shuǐ zhēng shí. xià dǐ wù zhōng, yòu xī nán yī lǐ, fù yǔ tǔ shān zhí xiāng féng. suì xī xiàng xún tǔ shān ér shàng, yǐ zhuǎn xī nán, gòng èr lǐ, yú shān zhī gāng. qí dōng nán gé wù jiē shí fēng zǎn hé, rú cuì làng wàn dié qí xī běi zé tǔ shān gāo yōng, yǒu shí fēng jù qí dǐng yān. xún shí dǐng zhī xī yá běi xiàng shāo xià, fù shàng tǔ shān zhī hòu zhòng, gòng yī lǐ, suí tǔ shān zhī nán píng xíng lǐng bàn. yòu xī nán yī suī, suì yú lǐng shàng ér yuè qí běi. yú shì xī běi xíng tǔ shān xiá zhōng, qí dōng běi jiē tǔ shān gāo pán yū hé, ér xī nán xì zhōng fù jiàn shí fēng sǒng xuē yān. yī lǐ, fù zhuǎn xī nán, xià zhì xiá dǐ, qí shuǐ jiē zì běi shān liú xiàng xī nán qù, cǐ luó shuǐ zhī shàng liú yě.
安平西北抵下雷,俱由交彝界上行。时恐窃发,方倒树塞路,故由其迂者。及西南四里,饭于骚村。四山回合,中有茅巢三架。登巢而炊,食毕已下午矣。西行一里,复登山峡、陟石磴半里,平行峡中半里,始直坠峡而下。上少下多,共一(缺)磴道与涧水争石。下抵坞中,又西南一里,复与土山值相逢。遂西向循土山而上,已转西南,共二里,逾山之冈。其东南隔坞皆石峰攒合,如翠浪万叠;其西北则土山高拥,有石峰踞其顶焉。循石顶之西崖北向稍下,复上土山之后重,共一里,随土山之南平行岭半。又西南一虽,遂逾岭上而越其北。于是西北行土山峡中,其东北皆土山高盘纡合,而西南隙中复见石峰耸削焉。一里,复转西南,下至峡底,其水皆自北山流向西南去,此逻水之上流也。
guò shuǐ, yǒu qí běi shàng shān gāng, qí nèi wèi sān jiā cūn. shí rì sè yǐ mù, cūn rén zì gāng tóu wàng jiàn, jù lái zhù yú fū ér dài zhī. yòu xī nán yī lǐ, zhí dǐ suǒ wàng shí fēng xià, shè yī xiǎo xī shàng lǐng, dé láng tóu zhuàng zú tóu rén zhī cháo, shì wèi ān cūn, wèi chuī fàn zhǔ dàn yǐ gōng yān.
过水,有岐北上山冈,其内为三家村。时日色已暮,村人自冈头望见,俱来助舆夫而代之。又西南一里,直抵所望石峰下,涉一小溪上岭,得郎头壮族头人之巢,是为安村,为炊饭煮蛋以供焉。
shì rì xíng sān shí yú lǐ, shān lù cháng ér jiān yě.
是日行三十余里,山路长而艰也。
lián rì qíng lǎng shū shén, rì zhōng kě jiā shān, ér wǔ gēng hán wēi chè gǔ, bù jiǎn wú dì, shǐ zhī dōng xià hán shǔ zhī hòu, nán běi bù fēn, ér liǎng guǎng zhī yù wēn nuǎn, jiē yǐ jìn rì gù yě. shì guān yī yǔ jí hán, shēn yè jí hán, qǐ fēi yǐ wú rì yé? qí fēi guān dì qì kě zhī.
连日晴朗殊甚,日中可夹衫,而五更寒威彻骨,不减吾地,始知冬、夏寒暑之候,南北不分,而两广之燠ào温暖,皆以近日故也。试观一雨即寒,深夜即寒,岂非以无日耶?其非关地气可知。
yú xiāng shí dōng guā, měi bù jiě qí mìng míng zhī yì, wèi guā jiē xià shú ér dú yǐ" dōng" chēng, hé yě? zhì cǐ dì ér shí zhě shōu zhě, jiē yǐ wéi shí wù, shǐ zhī yú dì zhī zhǒng, dāng cóng cǐ qù, gù réng qí míng ěr.
余乡食冬瓜,每不解其命名之意,谓瓜皆夏熟而独以“冬”称,何也?至此地而食者、收者,皆以为时物,始知余地之种,当从此去,故仍其名耳。
èr shí qī rì mèi shuǎng, fàn ér xíng. réng dōng xià lǐng, yóu xī xī xún lǐng běi wù xī xíng. qí chù jiù chéng pán xuán shān gǔ, shén fù, ér cūn luò sàn yǐ yá wù jiān, wèi lóng yīng xī jiè wò rǎng. yī lǐ, lù běi jiē tǔ lǐng, wù nán duō shí fēng. xún tǔ lǐng nán lù jiàn shàng yī lǐ, yú tǔ lǐng zhī xī yú, lǐng páng jí yǒu shí fēng sān sì jiā lǐng ér qǐ, lù chū qí jiān.
二十七日昧爽,饭而行。仍东下岭,由溪西循岭北坞西行。其处旧塍盘旋山谷,甚富,而村落散倚崖坞间,为龙英西界沃壤。一里,路北皆土岭,坞南多石峰。循土岭南麓渐上一里,逾土岭之西隅,岭旁即有石峰三四夹岭而起,路出其间。
zhuǎn běi bàn lǐ, fù xī xià bàn lǐ, yú shì sì gù jù tǔ shān pán rào yǐ.
转北半里,复西下半里,于是四顾俱土山盘绕矣。
xī shè xiǎo jiàn yī lǐ, yòu xī dēng yī gāng, yǒu shù máo kān xiǎo wū zi zài gāng tóu, xiǎng xùn shǒu shí suǒ qī zhě. yòu pán xuán xī nán xià yī lǐ, shè yī jiàn, qí shuǐ zì běi ér nán. yú jiàn xī xíng, jiàn xún lù běi tǔ shān xī shàng, èr lǐ, yú lǐng ér běi, xún lù xī tǔ shān xī běi xíng shān bàn, yī lǐ, yú zhī lǐng běi xià guò, yú jiàn, jí qián suǒ shè zhī shàng liú, xī zì tǔ shān yá bàn lái, jiā wù tián chéng gāo xià jiē jí zhī. dēng jiàn běi gāng, jiàn sān sì jiā xī yǐ tǔ shān, yǐ wéi xià léi shǔ yǐ. yī lǐ, xī běi dēng lǐng, bàn lǐ, pān qí diān. yòu xī xiàng píng xíng bàn lǐ, yú qí běi, shǐ yáo jiàn dōng běi qiān fēng wàn xiù, cuán cù wú yú xì, ér tǔ fēng jìn jiā, shuǐ shǐ xī xiàng liú yǐ. yú shì shāo xià, xún lù nán tǔ fēng xī xiàng lián yú èr lǐng, gòng yī lǐ, wàng jiàn xī nán shí fēng shén báo, běi xiàng héng chā rú píng, ér lù zé píng xíng tǔ shān zhī shàng.
西涉小涧一里,又西登一冈,有数茅龛kān小屋子在冈头,想汛守时所栖者。又盘旋西南下一里,涉一涧,其水自北而南。逾涧西行,渐循路北土山西上,二里,逾岭而北,循路西土山西北行山半,一里,逾支岭北下过,逾涧,即前所涉之上流,西自土山涯半来,夹坞田塍高下皆藉之。登涧北冈,见三四家西倚土山,已为下雷属矣。一里,西北登岭,半里,攀其巅。又西向平行半里,逾其北,始遥见东北千峰万岫,攒簇无余隙,而土峰近夹,水始西向流矣。于是稍下,循路南土峰西向连逾二岭,共一里,望见西南石峰甚薄,北向横插如屏,而路则平行土山之上。
yòu xī èr lǐ, yǒu lù zì dōng běi lái hé zhě, wèi yīng cūn zhī dào.
又西二里,有路自东北来合者,为英村之道。
yì xià léi shǔ.
亦下雷属。
qí dào shén pì, hé zhī suì xún lù xī tǔ shān nán xiàng xíng.
其道甚辟,合之遂循路西土山南向行。
yī lǐ, yòu yú yī tǔ lǐng, zhí zhuǎn héng chā shí fēng zhī xī.
一里,又逾一土岭,直转横插石峰之西。
fù xún lù xī tǔ shān zhī nán, zhé ér xī, shǐ xī xiàng zhí xià yī lǐ, yòu yǐ lǐ qū zhé mián yán tǎn xià zhě yī lǐ, shǐ jí xī wù, zé fù chuān shí shān jiān yǐ. yòu xī běi píng xíng yī lǐ, shǐ yǒu cūn luò. yòu xī běi yī lǐ, zé dà xī zì běi ér nán, jià qiáo qí shàng, xī zhī xī jí xià léi yǐ. rù dōng ài mén, chū běi ài mén, dǐ xíng guǎn yì zhàn, jí jīn zhī zhāo dài suǒ ér jiě zhuāng yān. shì rì xíng yuē shí bā lǐ. zhōu guān xǔ guāng zǔ.
复循路西土山之南,折而西,始西向直下一里,又迤逦yǐlǐ曲折绵延坦下者一里,始及西坞,则复穿石山间矣。又西北平行一里,始有村落。又西北一里,则大溪自北而南,架桥其上,溪之西即下雷矣。入东隘门,出北隘门,抵行馆驿站,即今之招待所而解装焉。是日行约十八里。州官许光祖。
xià léi zhōu zhì zài dà xī xī àn, jí ān píng xī jiāng zhī shàng liú, suǒ yún luó shuǐ yě.
下雷州治在大溪西岸,即安平西江之上流,所云逻水也。
qí yuán fā yú guī shùn xī běi, zì hú rùn zhài ér lái, jīng zhōu zhì nán liú ér xià. zhōu nán sān shí lǐ, zhōu běi sān shí lǐ, jiē yǔ gāo píng jiē jiè. zhōu zhì xī dà shān wài, xiàng yì běn zhōu dì, wèi mò yí suǒ jù yǐ shí yú nián xī zhī wèi jiè zhě, jīn zhǐ yī shān, zhōu yá jí yǐ zhī, qí wài jiē mò jìng yǐ.
其源发于归顺西北,自胡润寨而来,经州治南流而下。州南三十里,州北三十里,皆与高平接界。州治西大山外,向亦本州地,为莫彝所踞已十余年;西之为界者,今止一山,〔州衙即倚之,〕其外皆莫境矣。
zhōu zhái dōng xiàng, hòu yǐ dà shān jí yǔ mò yí wèi jiè zhě.
州宅东向,后倚大山即与莫彝为界者。
lěi luàn shí wèi zhōu yuán, shén dī, zhōu zhì qián mín jū bèi fén, jīn fāng jié lú, quē nèi jiān yǒu yǐ wǎ fù zhě.
垒乱石为州垣,甚低,州治前民居被焚,今方结庐,(缺)内间有以瓦覆者。
qí dì nán lián ān píng, běi dǐ hú rùn zhài, dōng wèi lóng yīng, xī jiè jiāo zhǐ.
其地南连安平,北抵胡润寨,东为龙英,西界交趾。
shí jiāo zhǐ yǐ shí bā rì guò hú rùn zhài, dǐ zhèn ān, jié yíng qí jiān. jù zhōu rén yán:" nǎi tián zhōu jiū lái yǐ xié zhèn ān zhě, fēi guī shùn yě." gài zhèn ān rén yù yǐ guī shùn dì sān dì wèi sì, ér tián zhōu zhēng zhī, gù jiū mò yí yǐ xié zhī.
时交趾以十八日过胡润寨,抵镇安,结营其间。据州人言:“乃田州纠来以胁镇安者,非归顺也。”盖镇安人欲以归顺第三弟为嗣,而田州争之,故纠莫彝以胁之。
guī shùn dì èr dì jí zhèn ān shú yǐ rèn běn zhōu zhě.
归顺第二弟即镇安赎以任本州者。
qí dì sān dì chū yì yù zhēng lì, běn zhōu yǒu tǔ mù lǐ yuán zhù zhī, hòu bù dé lì. lǐ yuán wèi zhōu rén suǒ bǔ, cuàn qī gāo píng jiè, chū rù hú rùn é cáo ài chāo lüè, háng dào kǔ zhī.
其第三弟初亦欲争立,本州有土目李园助之,后不得立。李园为州人所捕,窜栖高平界,出入胡润、鹅槽隘抄掠,行道苦之。
èr shí bā rì yīn mái yān chén zhuó tiān sì sāi.
二十八日阴霾mài烟尘浊天四塞。
zhōng yè yú mèng qiáng qīng fù shēn, xīn è zhī.
中夜余梦墙倾覆身,心恶之。
qiě wén guī shùn yǐ nán yǒu mò yí zhī rù kòu, guī shùn yǐ běi yǒu guī cháo zhī zhōng zǔ, yì yù fǎn yuán, huáng huò wèi dìng yān. guī cháo zài fù zhōu guī shùn zhī jiān, yǔ èr zhōu wéi nán, shí lüè xíng rén, dào lù wèi gěng. kǎo zhī yī tǒng zhì wú qí míng. huò yuē:" nǎi fù zhōu zhī jiù zhǔ, fù zhōu běn qí tóu mù, hòu dé zhān cháo mìng, guī cháo wú yóu de dá, fǎn shòu xiá yān, gù hù xiāng yǐ hé. " wèi zhī rán fǒu? xià léi běi ài mén dì èr chóng shàng, yǒu sǒng shí yī yuán, gāo wǔ zhàng, wú suǒ fù lì, gū xuán jiāng méi àn biān.
且闻归顺以南有莫彝之入寇,归顺以北有归朝之中阻,意欲返辕,惶惑未定焉。归朝在富州、归顺之间,与二州为难,时掠行人,道路为梗。考之《一统志》无其名。或曰:“乃富州之旧主,富州本其头目,后得沾朝命,归朝无由得达,反受辖焉,故互相齮齕. ”未知然否?下雷北隘门第二重上,有耸石一圆,高五丈,无所附丽,孤悬江湄mèi岸边。
dié shí lèi jí ér shàng, dǐng dà zhàng wǔ, píng zhěng rú tái, jié yī tíng fèng guān yīn dà shì xiàng yú zhōng, xià kàn chéng liú, páng lǎn zǎn cuì, yǒu nán hǎi zhāng yùn tí shī, pú tián wú wén guāng zuò jì, zì hàn jù jiā. yú yǐ qián tú jiān zǔ, qiú dà shì jué qiān wèi xíng zhǐ, ér wú cóng dé qiān shī.
叠石累级而上,顶大丈五,平整如台,结一亭奉观音大士像于中,下瞰澄流,旁揽攒翠,有南海张运题诗,莆田吴文光作记,字翰俱佳。余以前途艰阻,求大士决签为行止,而无从得签诗。
dāo xiáo xiáo tiáo, zhān bǔ yòng de qì jù xiān yǔ yuē, ruò tōng dá wú nán, sān xiào jù yáng shèng ér wú yīn yǒu xiǎo zǔ ér wú xìng mìng zhī yōu, sān xiáo zhōng yǐ yī yīn wèi zhào yǒu dà hài bù kě qián, yǐ èr yīn wèi zhào. chū dé yī yīn bìng shèng yáng gè yī. yòu qǐng jué, dé yī shèng èr yáng yān. guī guǎn, shǐ gù pū zài yǐ qián yuē wǎng kěn, chū dé shèng yáng yīn, yòu jiǎo dé shèng yī, yáng yǔ xiān suǒ qí zhě dà yuē xiāng tóng, shì yǒu zhōng zǔ, bù shí kě miǎn dà nàn fǒu?
叨筊jiáo筊笤,占卜用的器具先与约,若通达无难,三笑俱阳、圣而无阴;有小阻而无性命之忧,三筊中以一阴为兆;有大害不可前,以二阴为兆。初得一阴并圣、阳各一。又请决,得一圣二阳焉。归馆,使顾仆再以前约往恳,初得圣、阳、阴,又徼得圣一,阳与先所祈者大约相同,似有中阻,不识可免大难否?
shàng wǔ, wù kāi rì jì, hòu fū yǔ fàn jù bù dé. jiǔ zhī dé fàn, sàn bù zhōu qián, dēng mén lóu, yǒu zhōng yān, nǎi wàn lì shí jiǔ nián xīn mǎo tǔ guān xǔ yīng guī suǒ zhù zhě.
上午,雾开日霁,候夫与饭俱不得。久之得饭,散步州前,登门楼,有钟焉,乃万历十九年辛卯土官许应珪所铸者。
kǎo qí wén yuē:" xià léi nǎi sòng yuán gǔ zhōu, guó chū wèi dù fǔ zhǐ zhèn ān yě. nì yìn bù jiǎo, wèi méng qīn cì, lún yú tǔ dòng zhě èr bǎi nián. yīng guī zhī fù zōng yīn fèng xí zhēng tǎo, lǚ jiàn jué xūn, yīng guī nǎi shàng shū fù qǐng lì wèi zhōu zhì." shǐ zhī cǐ zhōu kāi yú wàn lì jiān, yí yī tǒng zhì bù zài yě. zhōu nán chéng wài jí chóng fēng zǎn lì, yí lù xī nán zhuǎn shān xiá, jí sān shí lǐ jiē gāo píng jiè zhě dōng nán zhuǎn shān xiá, jí suí shuǐ xià ān píng zhě, wèi shí jiǔ gěng gù dào. jīn ān píng lǜ tōng jiāo yí, jù dào shù sāi duàn. cǐ zhōu lì nán níng, qí dào bì dōng chū lóng yīng dǐ tuó pǔ yān. ruò dōng běi zǒu tián zhōu, zé yū ér jiān yǐ. shì rì wèi zhōu xū qī, shǐ jiàn yǒu bèi fā zhī mín. xùn jiāo yí wǎng zhèn ān xiāo xī, yóu wú dòng jìng. gài qí wèi tián zhōu zhēng zhèn ān, yǐ zǐ nǚ mǎ bì lù ér zhì zhě, qí yán shì de kěn dìng què dìng.
考其文曰:“下雷乃宋、元古州,国初为妒府指镇安也。匿印不缴,未蒙钦赐,沦于土峒者二百年。应珪之父宗荫奉檄征讨,屡建厥勋,应珪乃上疏复请立为州治。”始知此州开于万历间,宜《一统志》不载也。州南城外即崇峰攒立,一路西南转山峡,即三十里接高平界者;东南转山峡,即随水下安平者,为十九峺故道。今安平虑通交彝,俱倒树塞断。此州隶南宁,其道必东出龙英抵驮朴焉。若东北走田州,则迂而艰矣。是日为州墟期,始见有被发之民。讯交彝往镇安消息,犹无动静。盖其为田州争镇安,以子女马币赂而至者,其言是的dí肯定确定。
xiān shì, zhèn ān yǔ guī shùn wáng dá hé ér jù tián zhōu, tián zhōu shāng zhě shù shí rén, gù lù jiāo yí zhì, ér yí yì jiǎo shén, zhǐ jié yíng zhèn ān, suǒ xiǎng shòu kuì, zuò guān liǎng jiā chéng bài, yǐ shōu yú rén zhī lì, gù bù jí dòng yún.
先是,镇安与归顺王达合而拒田州,田州伤者数十人,故赂交彝至,而彝亦狡甚,止结营镇安,索饷受馈,坐观两家成败,以收渔人之利,故不即动云。
fū zhì qǐ xíng, yǐ jìn wǔ yǐ. chū běi ài mén, xún shí shān dōng lù sù xī xī běi xíng. sì lǐ, diē zuǒ shí shān hū duàn, yǔ běi miàn tǔ shān yì xiāng duì chéng xiá, xī qù shén shēn. yǒu xiǎo shuǐ zì xiá zhōng chū, héng dī xiá kǒu, nèi huì wèi táng, jìn liǎng yá jiān, yú bō quē chū zhù yú dà xī. yú dī xī zhuǎn, lù shǐ shě dà xī. yǐ fù běi zhuǎn, yú běi miàn tǔ shān zhī xī yè, fù jiàn xī zì xī běi lái, lù yì xī běi sù zhī. yǐ běi jìng dà xiá, gòng sì lǐ, yǒu mù qiáo héng kuà dà xī shàng, suì dù xī běi, fù sù dà xī zuǒ àn, yī běi jiè shí shān xíng. huí wàng xī zhī xī nán shǐ yǒu tǔ shān, yǔ xī běi shí shān xiāng duì chéng dà xiá yān.
夫至起行,已近午矣。出北隘门,循石山东麓溯溪西北行。四里,跌左石山忽断,与北面土山亦相对成峡,西去甚深。有小水自峡中出,横堤峡口,内汇为塘,浸两崖间,余波(缺)出注于大溪。逾堤西转,路始舍大溪。已复北转,逾北面土山之西腋,复见溪自西北来,路亦西北溯之。已北径大峡,共四里,有木桥横跨大溪上,遂渡溪北,复溯大溪左岸,依北界石山行。回望溪之西南始有土山,与溪北石山相对成大峡焉。
dōng běi shí shān zhōng, lǚ yǒu shuǐ cóng shān xiá liú chū, xī zhù dà xī, lù lǚ shè zhī.
东北石山中,屡有水从山峡流出,西注大溪,路屡涉之。
gòng xī běi wǔ lǐ, dōng běi jiè shí shān xià, yì yǒu tǔ shān pán tū ér xī, yǔ xī nán jiè tǔ shān xiāng còu hé, dà xiá suì qióng. dà xī yì qū ér xī nán lái, lù shǐ shě xī xī běi yú tǔ shān xiá, yú shì shēng zhì jù tǔ shān jiān yǐ. yòu sān lǐ, xī xià tǔ shān, fù wàng jiàn dà xī cóng xī běi lái. xún tǔ shān xī lù jiàn zhuǎn xī xíng, èr lǐ, zhí dǐ dà xī shàng. běi àn tǔ shān zhōng, fù yǒu yī xiǎo shuǐ nán zhù yú xī. shè xī shēng fù, fù sù dà xī xī běi xíng, sān lǐ, dǐ hú rùn zhài jí jīn zhī hú rùn.
共西北五里,东北界石山下,亦有土山盘突而西,与西南界土山相凑合,大峡遂穷。大溪亦曲而西南来,路始舍溪西北逾土山峡,于是升陟俱土山间矣。又三里,西下土山,复望见大溪从西北来。循土山西麓渐转西行,二里,直抵大溪上。北岸土山中,复有一小水南注于溪。涉溪升阜,复溯大溪西北行,三里,抵胡润寨即今之湖润。
qí dì xī nán yǒu dà xiá yǔ jiāo zhǐ tōng jiè, dǐ gāo píng fǔ kě sān rì chéng xī běi yǒu zhǎng xiá, rù shí wǔ lǐ, liǎng fēng còu hé chù wèi é cáo ài zhèng xī dà shān zhī yīn jí guī shùn dì, rì bàn zhì qí zhōu zhí běi é cáo lǐng zhī běi wèi zhèn ān dì, zhì qí fǔ yì liǎng rì bàn chéng, ér é cáo ài zé guī shùn zhī dōng jìng yě dōng běi chóng shān zhī nèi, wèi shàng yīng dòng jí jīn zhī shàng yìng, yòu dōng běi wèi xiàng wǔ dì. shì rì xià wǔ dǐ hú rùn, wén jiāo yí yóu lù xù háng dào shàng, guǎn rén jiè fú xíng. yú kǒng yāo mèng shì jiàn, suì jué yì fǎn yuán, dōng běi qǔ xiàng wǔ zhōu dào. èr shí jiǔ rì zǎo wù pō zhòng, xuán míng, jì zhuǎn qíng shén. hòu fū bù zhì, yú sàn bù zhài zhái qián hòu, shǐ jiàn dà xī zhī shuǐ, yī xī běi zì é cáo ài lái zhě, fā yuán guī shùn nán jìng. jīng zhài qián nán xià xià léi yī běi zì zhài hòu tǔ shān xiá zhōng lái zhě, fā yuán zhèn ān nán jìng, dǐ zhài hòu huì ér fēn èr kǒu: yī yóu zhài zhái běi xiè shí yàn, xī zhuì qián xī yī yóu zhài zhái dōng huán rào qí hòu, nán liú yǔ qián xī hé. gài zhài zhái nǎi xī zhōng yī qì shā shí tān, qián héng guī shùn zhī xī, hòu zé zhèn ān zhī shuǐ fèn jiā qí zuǒ yòu, yú shì hé ér qí liú shǐ dà, jí zhì suǒ wèi luó shuǐ, wèi zuǒ jiāng xī běi zhī yuán, yǔ lóng zhōu gāo píng zhī shuǐ hé yú jiù chóng shàn xiàn zhī tuó mián bù zhě yě.
其地西南有大峡与交趾通界,〔抵高平府可三日程;〕西北有长峡,入十五里,两峰凑合处为鹅槽隘;正西大山之阴即归顺地,〔日半至其州;〕直北鹅槽岭之北为镇安地,〔至其府亦两日半程,〕而鹅槽隘则归顺之东境也;东北重山之内,为上英峒即今之上映,又东北为向武地。是日下午抵胡润,闻交彝犹陆续行道上,馆人戒弗行。余恐妖梦是践,遂决意返辕,〔东北取向武州道。〕二十九日早雾颇重,旋明,霁jì转晴甚。候夫不至,余散步寨宅前后,始见大溪之水,一西北自鹅槽隘来者,发源归顺南境。经寨前南下下雷;一北自寨后土山峡中来者,发源镇安南境,抵寨后汇而分二口:一由寨宅北泻石堰,西坠前溪;一由寨宅东环绕其后,南流与前溪合。盖寨宅乃溪中一碛qì沙石滩,前横归顺之溪,后则镇安之水分夹其左右,于是合而其流始大,〔即志所谓逻水,为〕左江西北之源,与龙州、高平之水合于旧崇善县之驮绵埠者也。
hú rùn zhài yǒu xún jiǎn, qí kuí cén xìng, yì yuē tǔ guān, yǔ xià léi jù lì nán níng fǔ, wèi zuǒ jiāng shǔ guò é cáo ài wèi quē jí yòu jiāng shǔ. ér yòu jiāng zhū tǔ sī rú tián zhōu guī shùn zhèn ān yòu jù lì sī ēn fǔ. shì xià léi hú rùn suī shǔ nán níng, ér dōng gé tài píng fǔ lóng yīng yǎng lì zhī dì, běi gé sī ēn fǔ zhèn ān tián zhōu zhī jìng, qí jiè jiǒng bù xiāng jiē zhě yě.
胡润寨有巡检,其魁岑姓,亦曰土官,与下雷俱隶南宁府,为左江属;过鹅槽隘为(缺)即右江属。而右江诸土司如田州、归顺、镇安又俱隶思恩府。是下雷、胡润虽属南宁,而东隔太平府龙英、养利之地,北隔思恩府镇安、田州之境,其界迥不相接者也。
zuǒ yòu èr jiāng zhī fēn, yǐ é cáo lǐng wèi jiè, qí shuǐ shǐ fēn wéi nán běi liú.
左、右二江之分,以鹅槽岭为界,其水始分为南北流。
gài shān jǐ xī běi zì fù zhōu lái, jìng guī shùn zhèn ān ér dōng guò dōu kāng. guò lóng yīng zhī tiān dēng xū, fēn zhī nán xià zhě wèi qīng lián shān, ér nán jié wèi hú guān tài píng fǔ yóu lóng yīng zhī tiān dēng xū zhí dōng ér qù zhě, jǐn yú hé jiāng zhèn, zé zuǒ yòu èr jiāng hé chù yǐ.
盖山脊西北自富州来,径归顺、镇安而东过都康。过龙英之天灯墟,分支南下者为青莲山,而南结为壶关太平府;由龙英之天灯墟直东而去者,尽于合江镇,则左、右二江合处矣。
tián zhōu yǔ guī shùn zhēng zhèn ān, jì jiè jiāo yí wéi zhòng ér yún nán zhī guī cháo yǔ fù zhōu zhēng, fù lái jiū zhù zhī. shì zhū tǔ sī zhǐ zhī yǒu mò yí, ér bù zhī wèi yǒu zhōng guó yǐ. huò yuē:" zhèn ān yǒu pàn mù huáng huái lì wǎng jiū zhī."
田州与归顺争镇安,既借交彝为重;而云南之归朝与富州争,复来纠助之。是诸土司只知有莫彝,而不知为有中国矣。或曰:“镇安有叛目黄怀立往纠之。”