chū sān rì yú qì zú sì zhōng. jùn rén zhǐ qí fú huì sì qián, jùn shǒu shǐ chū xíng xiāng. yú yǐ běi yán zuò dá lù cān róng shū, yǒu yī rén cì qí páng, qiú guān yān, nǎi féng shǐ zhī qī dì chén jūn zhòng yě. míng yīng, xiáng yàn fǔ zhōu xiàn xué shēng yuán. yán:" cǐ shū dá lù jūn, féng dāng huò zuì, qiú huǎn zhī. yú dàng zuò shū wǎng cù." bìng xié yú shū qù, yuē:" míng rì dāng lái dài qǐng." yǐ ér yòu èr rén zhì, yī yuē xiè hái zhuō, yī yuē chén dòu nán. xiè yǐ gòng gòng shēng zuò jiào jiāng lè ér guī chén yǐ lǐn lǐn shēng ér bèi chù, fù cóng shì wǔ kē zhě yě.
初三日余憩足寺中。郡人祉zhi祈福会寺前,郡守始出行香。余倚北檐作达陆参戎书,有一人伺其旁,求观焉,乃冯使之妻弟陈君仲也。名瑛,庠彦xiángyàn府州县学生员。言:“此书达陆君,冯当获罪,求缓之。余当作书往促。”并携余书去,曰:“明日当来代请。”已而又二人至,一曰谢还拙,一曰陈斗南。谢以贡贡生作教将乐而归;陈以廪廪生而被黜,复从事武科者也。
èr jūn jiàn yú qiè zhōng yǒu wén xiàng zhū gōng shǒu shū, yù qiú guī yī lù, yú màn fù zhī qù. jì mù, yǒu hé chí suǒ zhū shēng dù céng èr jūn lái sù sì zhōng, wèi yú yán:" xiè nǎi fǔ rú, ér chén jí jūn zhòng zhī shū, sú hào' shuǐ jīng', yán qí wài hǎo kàn ér nèi wú shí yě."
二君见余箧中有文、项诸公手书,欲求归一录,余漫付之去。既暮,有河池所诸生杜、曾二君来宿寺中,为余言:“谢乃腐儒,而陈即君仲之叔,俗号‘水晶’,言其外好看而内无实也。”
chū sì rì yú chén qǐ yù wǎng mì chén xiè, bǐ chū sì dōng ér chén xiè zhì, yú tóng fǎn sì zhōng, zuò tán jiǔ zhī. yòu qiú guān huáng shí zhāi shī tiē. jiǔ zhī qù, yú suí qí hòu wǎng bài, chén nǎi fǎn zhū gōng shǒu shū.
初四日余晨起欲往觅陈、谢,比出寺东而陈、谢至,余同返寺中,坐谈久之。又求观黄石斋诗帖。久之去,余随其后往拜,陈乃返诸公手书。
guān qí táng é, shǐ zhī qí zǔ míng chén xué kuí, nǎi jiā jìng mò nián jìn shì, céng rèn cháng zhèn bīng shǐ zhě, lì wú yì, yǒu ài nǚ zú yú rèn, zàng xī mén wài, wèi zhī tí bēi qí shàng yuē:" cǐ bīng shǐ zhě chén xué kuí ài nǚ zhī mù. wú qù zhī hòu, bù zhī jiāng yí ér qù zhī hū?
观其堂额,始知其祖名陈学夔,乃嘉靖末年进士,曾任常镇兵使者,莅吾邑,有爱女卒于任,葬西门外,为之题碑其上曰:“此兵使者陈学夔爱女之墓。吾去之后,不知将彝而去之乎?
yì jiāng lián ér cún zhī hū?
抑将怜而存之乎?
shì zài cháng zhī rén yǐ." guò xiè jūn zhī táng, xiè jūn fāng liú zhuó, ér suí háng zhě mì zhì, qǐng hái, yuē:" yǒu chén xiàng gōng yí jiǔ zài sì, xiāng hòu shén jiǔ." yú yǐ xiè yì bù kě què, shǎo liú yǐn ér hòu xíng.
是在常之人已。“过谢君之堂,谢君方留酌,而随行者觅至,请还,曰:”有陈相公移酒在寺,相候甚久。“余以谢意不可却,少留饮而后行。
bǐ hái sì, fù lǐng chén jūn zhòng zhī zhuó.
比还寺,复领陈君仲之酌。
chén chū wén qǐng zhèng, zài cǐ zhōng yì zhēng zhēng zhě.
陈出文请正,在此中亦铮铮者。
wèi yú yán, qí lín yǒu yáng jūn zhě, míng zī shèng. yì xiáng shēng, nǎi dú shān làn tǔ sī jí hé jiāng zhōu chén méng làn tǔ zhǎng guān sī zhī zú, jiāng wǎng qí dì," jūn kě yī bài zhī, qí zhī tóng háng, bù wéi cǐ lù wú yú, ér qián chū qián jìng yì yǒu dǎo fū, cǐ wèi zuì biàn." yú hàn zhī.
为余言,其邻有杨君者,名姿胜。亦庠生,乃独山烂土司即合江洲陈蒙烂土长官司之族,将往其地,“君可一拜之,俟之同行,不惟此路无虞,而前出黔境亦有导夫,此为最便。”余颔之。
chū wǔ rì chén qǐ, yú wǎng kòu chén jūn. yǒu wéi lǎo zhě, lǐn jiāng gòng yǐ, xiàng yǐ sì děng tíng, zī bǔ shì jùn zhōng, jùn shǒu yǐ qí wén bù kān, fù zài sān lìng gǎi zuò, yīn qiáng yú wèi zhuō dāo dài rén zuò wén. yú cí zài sān, bù néng yǐ, nǎi wèi zhī zuò èr wén.
初五日晨起,余往叩陈君。有韦老者,廪将贡矣,向以四等停,兹补试郡中,郡守以其文不堪,复再三令改作,因强余为捉刀代人作文。余辞再三,不能已,乃为之作二文。
yī yuē: wú hé zhí? yī yuē: lù zú yǐ dài qí gēng yě. jì fàn, yǐ gǎo bì wéi, ér wǎng kòu yú chén, chén yǐ tā chū yǐ. nǎi fǎn sù yú sì.
一曰:《吾何执?》一曰:《禄足以代其耕也》。既饭,以稿畀韦,而往叩于陈,陈已他出矣。乃返宿于寺。
chū liù rì yǐ yī shū bì wú shǒu bèi, dé qí mǎ piào. wéi yì wèi yú suǒ fū piào yú qī huī shǐ. yǐ wéi mǎ yǔ fū kě bì děi, jí suǒ zhī, réng wú yīng zhě. shì rì zhāi jiè ér zhàn, wéi sī ēn kě xíng, ér nán dān bù jí. qí yáng shēng zhī tóng háng, yì shì xū ér bù shí.
初六日以一书畀吴守备,得其马票。韦亦为余索夫票于戚挥使。以为马与夫可必得,及索之,仍无应者。是日斋戒而占,惟思恩可行,而南丹不吉。其杨生之同行,亦似虚而不实。
chū qī rì suǒ fū mǎ réng bù dé. yáng zī shèng lái gù, nǎi ā mí zhōu yáng shéng wǔ zhī zú yě yīng wèi mí lè zhōu.
初七日索夫马仍不得。杨姿胜来顾,乃阿迷州杨绳武之族也应为弥勒州。
yán qí wǎng qián shàng chí, ér cǐ zhōng zhàn qí shén nán, xū mǎi mǎ kě xíng. yú zhàn zhī, pō jí. yǐ ér féng shǐ yǐ yī jīn lái jìn, yòu yǐ shū jiǔ, shòu zhī.
言其往黔尚迟,而此中站骑甚难,须买马可行。余占之,颇吉。已而冯使以一金来赆,侑以蔬酒,受之。
jì wǔ, dà yǔ qīng pén, yù wǎng yáng chù kàn qí, bù guǒ xíng. xià wǔ yǔ zhǐ, yú zuò yī jiǎn tuō chén jūn zhòng dài guān yáng qí.
既午,大雨倾盆,欲往杨处看骑,不果行。下午雨止,余作一柬托陈君仲代观杨骑。
shì rì wèi gǔ yǔ, zhàn yàn zhě yǐ gān lín wèi shàng zhào, bù shí wú xiāng yì yǒu zhī fǒu yě?
是日为谷雨,占验者以甘霖为上兆,不识吾乡亦有之否也?
chū jiǔ rì líng yǔ nóng yún, yóu wèi quán jì. yíng zhōng yǐ zhé mǎ qián zhì, bù jí gù qí zhě shí zhī èr. cǐ jiān rén zhī diāo wán, shí yuè xī suǒ dú jiàn yě. yù xíng, chén jūn zhòng wèi zhì, gū dài zhī. dǐ wǔ bù zhì, jìng bù chéng háng. xià wǔ, zì wǎng qí jiā, fù tā chū. yú zuò shū qí àn tóu zuò bié, suì fǎn yù, jué wèi míng rì bù xíng jì.
初九日零雨浓云,犹未全霁。营中以折马钱至,不及雇骑者十之二。此间人之刁顽,实粤西所独见也。欲行,陈君仲未至,姑待之。抵午不至,竟不成行。下午,自往其家,复他出。余作书其案头作别,遂返寓,决为明日步行计。
zì èr yuè shí qī rì zhì qìng yuǎn, sān yuè chū shí qǐ chéng, gòng èr shí sān rì.
自二月十七日至庆远,三月初十起程,共二十三日。
qìng yuǎn jùn chéng zài lóng jiāng zhī nán. lóng jiāng xī zì huái yuǎn zhèn, běi píng kōng shān, tòu shí xué ér chū, qí yuán cóng guì zhōu dōu gōu ér xià.
庆远郡城在龙江之南。龙江西自怀远镇,北凭空山,透石穴而出,其源从贵州都勾而下。
xún běi jiè shí shān ér dōng, qí liú shǎo shā yú luó mù dù, ér liǎng àn sēn shí lín xún guò zhī. jiāng běi shí fēng sǒng lì, zhōng wèi huì xiān, dōng wèi qīng niǎo, xī wèi yí shān, huì xiān gāo sǒng, yí shān bēi xiǎo. yòu xī wèi tiān mén bài xiāng shān, jí féng jīng zǔ mù. jiē píng lín jiāng běi, zhōng fù kāi wù, běi qū tiān hé zhě yě. jiāng nán jí chéng. chéng nán wǔ lǐ yǒu shí shān yī zhī, zì xī ér dōng, ruò píng zhī lì, zhōng wèi lóng yǐn dòng shān, dōng wèi píng shān, xī wèi dà hào shān, yòu xī wèi jiǔ lóng shān, jiē wān yán jùn nán, wèi lái mài zhě yě.
循北界石山而东,其流少杀于罗木渡,而两岸森石嶙峋过之。江北石峰耸立,中为会仙,东为青鸟,西为宜山,会仙高耸,宜山卑小。又西为天门拜相山,〔即冯京祖墓。〕皆凭临江北,中复开坞,北趋天河者也。江南即城。城南五里有石山一支,自西而东,若屏之立,中为龙隐洞山,东为屏山,西为大号山,又西为九龙山,皆蜿蜒郡南,为来脉者也。
jùn chéng zhī mài xī nán zì duō líng shān fā rèn. duō líng xī nán wèi dōu ní, dōng běi wèi lóng jiāng, èr jiāng zhōng jiā zhī jí yě.
郡城之脉西南自多灵山发轫。多灵西南为都泥,东北为龙江,二江中夹之脊也。
dōng běi zǒu liù shí lǐ, fēn zhī ér jǐn yú jùn chéng.
东北走六十里,分支而尽于郡城。
jiāng dǐ chéng wǔ lǐ wài, xiān liè wéi jiǔ lóng shān, yòu dōng běi wèi dà hào shān, yòu běi jié wèi tǔ shān, yuē liào gāo shān, zé jùn zhī àn yě. yòu běi suì wèi jùn chéng, ér lóng jiāng jié qí běi yān.
将抵城五里外,先列为九龙山,又东北为大号山,又北结为土山,曰料高山,则郡之案也。又北遂为郡城,而龙江截其北焉。
duō líng shān mài, zhí dōng zǒu wèi cǎo táng bǎo nán zhī tǔ jí, dōng qǐ wèi shí bì shān, yòu dōng ér zhí zǒu wèi liǔ zhōu jiāng nán àn zhū shān, yòu dōng nán ér jǐn yú wǔ xuān zhī xià liǔ jiāng dū ní jiāo huì chù.
多灵山脉,直东走为草塘堡南之土脊,东起为石壁山,又东而直走为柳州江南岸诸山,又东南而尽于武宣之下柳江、都泥交会处。
lóng jiāng, jùn zhī jīng liú yě. qí dōng běi yǒu xiǎo jiāng nán rù yú lóng, qí yuán fā yú tiān hé xiàn běi jiè qí dōng nán zé wǔ qióng qiáo zhū liú běi rù yú lóng, qí yuán fā yú duō líng shān dōng jìng, jiē jùn chéng xià liú yě.
龙江,郡之经流也。其东北有小江南入于龙,其源发于天河县北界;其东南则五蛩桥诸流北入于龙,其源发于多灵山东境,皆郡城下流也。
jùn chéng xī nán yòu yǒu xiǎo shuǐ nán zì liào gāo shān běi lái, dǐ mò chí xī liú, shì wèi lóng xī, yòu xī zé jiǔ lóng tán zhī shuǐ zì jiǔ lóng shān běi liú, yǔ zhī hé ér xī běi zhī lóng jiāng. cǐ jùn chéng zhī shàng liú yě.
郡城西南又有小水南自料高山北来,抵墨池西流,是为龙溪,又西则九龙潭之水自九龙山北流,与之合而西北之龙江。此郡城之上流也。
xī zhú sì zài chéng xī mén wài, diàn shén hóng zhuàng, wèi yuè xī suǒ jǐn jiàn, rán liáo luò yì shén. qí nán wèi xiāng shān sì, sì qián píng dì yǒng shí huán lì, wèi mén wèi xiá, wèi fēng wèi zhàng, shèn wēi ér huàn, ruò wèi zhì yú yīng shí pán zhōng zhě. qiě xiǎo fēng zhī shàng, měi yǒu jù shù jī jù, qí gēn lǒng luò, yǔ shí wèi yī, gàn pán qǔ xià fù, jí shì sū chāng pén lèi zhōng diāo zhā ér chéng zhě. sì xī yǒu chí, zhōng yì yǒu shí. chí běi jùn shǒu yuè hé shēng jiàn xiāng lín shū yuàn, yǐ cún sòng zhào qīng xiàn gōng gù jī. yòu xī běi wèi huáng wén jié cí, hòu yǒu wò lóng shí, qián yǒu lóng xī tóng" xī" xī liú. sòng shǔ shǒu zhāng zì míng yīn wén jié yí fēng, juān shù shí wàn qián jiàn cí jí lóng xī shū yuàn, jīn guī mó yǐ fèi ér bēi tú yóu cún cí zhōng.
西竺寺在城西门外,殿甚宏壮,为粤西所仅见,然寥落亦甚。其南为香山寺,寺前平地涌石环立,为门为峡,为峰为嶂,甚微而幻,若位置于英石盘中者。且小峰之上,每有巨树箕踞,其根笼络,与石为一,干盘曲下覆,极似苏阊盆累中雕扎而成者。寺西有池,中亦有石。池北郡守岳和声建香林书院,以存宋赵清献公故迹。又西北为黄文节祠,后有卧龙石,前有龙谿xi同“溪”西流。宋署守张自明因文节遗风,捐数十万钱建祠及龙谿书院,今规模已废而碑图犹存祠中。
qí dōng běi jí xī zhú sì yě.
其东北即西竺寺也。
chéng nèi wài jù máo shè, jū mín yì diāo bì zhī shén, nǎi yuè xī fǔ jùn zhī zuì pí zhě.
城内外俱茅舍,居民亦凋敝之甚,乃粤西府郡之最疲者。
huò sī ēn yì rán.
或思恩亦然。
wén xī shèng shí, jiāng běi jū mín bīn jiāng kàn liú yì bù xià shù qiān jiā, zì wù wǔ jī huāng gōng yuán nián, mán zéi jiāo chū, suì jū wèi cǎo mǎng, èr shí nián wèi dé shēng jù, zhēn kě āi yě.
闻昔盛时,江北居民濒江瞰流亦不下数千家,自戊午饥荒公元1618年,蛮贼交出,遂鞠为草莽,二十年未得生聚,真可哀也。
rào chéng zhī shèng yǒu sān: zǎo běi shān, zé huì xiān yě yuē nán shān, zé lóng yǐn yě yuē xī shān, zé jiǔ lóng yě.
绕城之胜有三:早北山,则会仙也;曰南山,则龙隐也;曰西山,则九龙也。
lóng yǐn yán zài jùn chéng nán wǔ lǐ, shí fēng dōng yú huí huán běi zhuǎn chù yě. qián yǒu sān mén, jù xī xiàng hòu tōng shān bèi yì yǒu sān mén, jù dōng nán xiàng. qí zhōng shàng xià céng dié, zòng héng lián luò, wú bù guàn tōng. jīn jiāng zhōng dào jiāo jiā chù, yǐ jù shí zhì qí xué, dòng suì fēn ér wèi èr. gài běi piān yī mén zuì gāo chǎng, qián yǒu fú yǔ, sēng jìng ān qī zhī nán piān èr mén zài shān yè jiān, zuì nán zhě qián duō sòng kè, zhāng dān xiá zhū shī jù zài yān qí zhōng mén yǐ wú lù. yú xiān cóng nán mén rù, běi tòu àn xué, fǎn cóng shàng céng xià kàn dé zhī, ér wú cóng xià. réng chū nán mén, pān sōu dào qí chù, zài xié jù rù, suì jǐn qí ào lǐ.
龙隐岩在郡城南五里,石峰东隅回环北转处也。前有三门,俱西向;后通山背亦有三门,俱东南向。其中上下层叠,纵横连络,无不〔贯〕通。今将中道交加处,以巨〔石〕窒其穴,洞遂分而为二。盖北偏一门最高敞,前有佛宇,僧净庵栖之;南偏二门在山腋间,最南者前多宋刻,张丹霞诸诗俱在焉;其中门已无路。余先从南门入,北透暗穴,反从上层下瞰得之,而无从下。仍出南门,攀搜到其处,再携炬入,遂尽其奥里。
běi mén xī xiàng gāo qióng, qián liè fú yǔ sān yíng, dòng gāo bù ài qí lǎng. nèi zhì jīn xiān xiàng, liǎng páng juān kè jiē jìn dài bǐ, wú sòng rén zhě. shù zhàng hòu shāo ài, ér piān yú nán pàn suì àn hēi yǐ. bǐng jù zhí dōng rù, yòu shù zhàng, yǒu qí zài nán yá zhī shàng. pān mù tī ér dēng, nán xiàng rù xué, yǒu yī wā xià xiàn rú jǐng, héng mù bǎn yú shàng yǐ dù.
北门西向高穹,前列佛宇三楹,洞高不碍其朗。内置金仙像,两旁镌刻皆近代笔,无宋人者。数丈后稍隘,而偏于南畔遂暗黑矣。秉炬直东入,又数丈,有岐在南崖之上。攀木梯而登,南向入穴,有一洼下陷如井,横木板于上以渡。
yòu nán, zé xī bì xià yǒu wén yī lǚ, yuán yá gēn ér wò, lín jí wān yán, yǔ yá gēn bù jí bù lí, cǐ jí suǒ chēng lóng zhī" yǐn" zhě. wài bēi yǒu jì, wèi qí lóng yǒu áng shǒu fèn zhǎo zhī xíng, zé wèi zhī dǔ yǐ. yòu nán shù zhàng, yú yī ài, suì fǔ shí jí xià zhuì, zé xià céng xué dào yì nán běi chéng xì. nán tòu zé yǔ zhōng mén nèi xué tōng, bù zhī hé rén yǐ jù shí zhì ér sāi zhī. běi tòu guò èr ài, yǎng qí shàng, zé héng bǎn shàng dù chù yě. zài běi, dòu ài ér qióng, suì cóng héng bǎn zhī qiào pān kōng ér shàng. gài shang kàn zé kōng xuán wú dǐ, ér xià jī zé pān yuè kě shēng yě. réng běi xià mù tī, fù dōng xiàng zhí rù, yòu yú yī ài, yǒu qí fù nán qù. cóng zhī, jiàn jiàn qián qiào yǒu guāng yè yè, zé yǐ tòu shān ér dé hòu mén yǐ. yòu shù zhàng, dǐ hòu mén. qí mén dōng nán xiàng, kàn píng chóu shān lù yǒu xī yī zhī, huán ér běi tòu qí yè, jí wǔ qióng zhī dōng liú zhī fēn ér běi zhě qí qián fù yǒu shí shān yī zhī huán rào wèi wù, chéng dòng tiān yān. réng běi fǎn fēn qí chù, fù dōng xiàng zhí rù, yòu shù zhàng, zé jù shí zhōng jù. yóu qí běi xì cè shēn āi rù, yǒu yuān jǐng píng kōng xià xiàn, dà sān sì zhàng, shēn yì rú zhī. nǎi xuán tī tóu jù, lìng yī rén chuí suǒ ér xià, liǎng rén cóng shàng yuán suǒ yǐ zhì tī. qí rén jì xià, yú yì suí zhī. yòu dōng nán rù yī qiào, zhōng fù yǒu xué, xià zhuì shén ài ér shēn, yī fēi shǔ jí biān fú jīng cuàn shàng. cóng qí xī nán pān yá ér shàng, yá nèi fù yǒu yuān jǐng kōng xiàn, zhú zhī bú jiàn qí dǐ. xún qí shàng xī nán rù xué, suì wú kě tōng chù. nǎi réng xià, cóng xuán tī pān suǒ ér shàng, yī gù dào zhí xī ér chū qián mén.
又南,则西壁下有纹一缕,缘崖根而卧,鳞脊蜿蜒,与崖根不即不离,此即所称龙之“隐”者。外碑有记,谓其龙有昂首奋爪之形,则未之睹矣。又南数丈,逾一隘,遂俯石级下坠,则下层穴道亦南北成隙。南透则与中门内穴通,不知何人以巨石窒而塞之。北透过二隘,仰其上,则横板上渡处也。再北,窦隘而穷,遂从横板之窍攀空而上。盖上瞰则空悬无底,而下跻则攀跃可升也。仍北下木梯,复东向直入,又逾一隘,有岐复南去。从之,渐见前窍有光烨烨,则已透山而得后门矣。又数丈,抵后门。其门东南向,瞰平畴;山麓有溪一支,环而北透其腋,即五蛩之东流之分而北者;其前复有石山一支环绕为坞,成洞天焉。仍北返分岐处,复东向直入,又数丈,则巨石中踞。由其北隙侧身挨入,有眢井凭空下陷,大三四丈,深亦如之。乃悬梯投炬,令一人垂索而下,两人从上援索以挚梯。其人既下,余亦随之。又东南入一窍,中复有穴,下坠甚隘而深,〔一飞鼠即蝙蝠惊窜上。〕从其西南攀崖而上,崖内复有眢井空陷,烛之不见其底。循其上西南入穴,遂无可通处。乃仍下,从悬梯攀索而上,依故道直西而出前门。
nán mén zài běi dòng nán èr bǎi yú bù chū yè jiān, sú wèi zhī shuāng mén dòng. dòng qián sòng kè pō duō, ér fāng xìn rú suǒ tí yī dòng, zhōng fēn lù kǒu sān zhě, yì zài yān. qí shī zài yī tǒng zhì. qí shàng yòu yǒu zhāng zì míng dān xiá jué jù yuē:" yù líng lóng wài yù cuī wéi, shì yǔ sān shēng shí miàn lái. zì yǒu cǐ shān cái' cái' zì yú wèi zuò' shuí' zì miào.
南门在北洞南二百余步出腋间,俗谓之双门洞。洞前宋刻颇多,而方信孺所题一洞,中分路口三者,亦在焉。其诗载《一统志》。其上又有张自明《丹霞绝句》曰:“玉玲珑外玉崔嵬,似与三生识面来。自有此山才‘才’字余谓作‘谁’字妙。
yǒu cǐ, yóu rén dào cǐ hé pái huái." cǐ zhì suǒ wèi zài yě. qí zuǒ yòu yòu yǒu píng mán zhū bēi, jiē sòng rén nián yuè. yóu mén dōng xiàng rù, zhé héng liè ér fēn nán běi, ruò" dīng" zì xíng. nán xiàng hū míng tòu shān fù, shù zhàng ér chū hòu mén, cǐ yì hòu mén zhī zuì nán zhě yě běi xiàng nèi fēn liǎng qí, zhí běi yáo wàng yǒu guāng, ruò míng ruò àn dōng běi xuán yá ér shàng, lèi suì shí yuán héng jié zhī. nǎi xiān cóng zhí běi tòu yè píng rù, qí xià yǒu shēn dàn, xún qí shàng ruò jiàn zhàn dào yān. shù zhàng, běi dǐ tòu míng chù, zé yǒu mén xī pì zài wǔ zhàng zhī xià, ér cǐ zé běi mén zhī shàng céng yě. qí qián liè zhù shēng léng, fēi yá xià xuán, yǔ xià dòng ruò gé. cóng xì jiān fǔ kuī xià dòng, dòng dǐ píng zhí cóng lǚ xià shēn rù, dòng qián míng chǎng, huǎng rán yī táng huáng yān. shàng céng yú ài běi zhuǎn, hūn hēi bù néng rù. nǎi cóng gù dào nán hái, fù chū nán mén, suǒ jù yú běi yán, fù rù. běi zhì fēn qí chù, nǎi dōng běi yú shí yuán ér xià, qí nèi kuān hóng yǎo tiǎo, shàng gāo xià píng shù zhuǎn yuē èr shí zhàng ér tòu chū dōng mén, zé hòu mén zhī zhōng yě.
有此,游人到此合徘徊。“此《志》所未载也。其左右又有平蛮诸碑,皆宋人年月。由门东向入,辄横裂而分南北,若”丁“字形。南向忽明透山腹,数丈而出后门,此亦后门之最南者也;北向内分两岐,直北遥望有光,若明若暗;东北悬崖而上,累碎石垣横截之。乃先从直北透腋平入,其下有深窞,循其上若践栈道焉。数丈,北抵透明处,则有门西辟在五丈之下,而此则北门之上层也。其前列柱生楞,飞崖下悬,与下洞若隔。从隙间俯窥下洞,洞底平直;从履下深入,洞前明敞,恍然一堂皇焉。上层逾隘北转,昏黑不能入。乃从故道南还,复出南门,索炬于北岩,复入。北至分岐处,乃东北逾石垣而下,其内宽宏窈窕,上高下平;数转约二十丈而透出东门,则后门之中也。
qí qián yóu lěi shí wèi mén, zhì zào jī xīn, nǎi tǔ rén zhī qiáo ér shí xī zhě. yá páng yǒu yí sù, zé wù wǔ bì dào zhě zhī suǒ cáng. mén nèi wǔ zhàng, yǒu qí dōng nán qù, zhuǎn ér xī nán, gòng shí yú zhàng ér qióng.
其前犹垒石为门,置灶积薪,乃土人之樵而食息者。崖旁有遗粟,则戊午避盗者之所藏。门内五丈,有岐东南去,转而西南,共十余丈而穷。
mì yì, xū xià ér fù shàng. sōu tī jiǔ zhī, nǎi dé qí mén. jí mì jù suǒ huǒ yú běi yán, yóu mén dōng rù, qí hòu bì zhī shàng, jí nán lái zhī shàng céng yě. cóng qí xià rù xiá, xiá qióng, pān ér shàng, qí nán jí shàng céng běi zhuǎn chù, xiàng suǒ kàn hūn hēi bù néng xià zhě yě, ér yuán cè bǎn kě tōng yān. qí dōng zhí jìn yòu wǔ liù zhàng, yǒu xué chuān ér xià, yǐ dà shí zhì ér sāi zhī, jí běi dòng jiāo tōng zhī huì, ér wéi rén suǒ zhōng duàn zhě yě. dà dǐ běi dòng hòu tōng zhī mén yī, nán dòng hòu tōng zhī mén èr, ér zhōng dòng zé nán tōng nán dòng zhī shàng céng, běi tōng běi dòng zhī ào kū. shì shān dōng xī nán sān miàn wú bù guàn chè, wéi běi shān bù tōng, ér dǐng yǒu rán shé dòng lìng pì yī jìng yún.
密翳,须下而复上。搜剔久之,乃得其门。亟觅炬索火于北岩,由门东入,其后壁之上,即南来之上层也。从其下入峡,峡穷,攀而上,其南即上层北转处,向所瞰昏黑不能下者也,而援侧坂可通焉。其东直进又五六丈,有穴穿而下,以大石窒而塞之,即北洞交通之会,而为人所中断者也。大抵北洞后通之门一,南洞后通之门二,而中洞则南通南洞之上层,北通北洞之奥窟。是山东西南三面无不贯彻,惟北山不通,而顶有蚺蛇洞另辟一境云。
rán shé dòng zài lóng yǐn shān běi jué dǐng. yóu shān lù suì qí dōng běi yī lǐ, xī shuǐ cóng liǎng shān xiá zhōng pò bì xī běi lái, shuǐ shí jiāo hé, shù kōng dào yǐng, yè cuì chéng shēng, zì chéng yī hè, yōu qù yǎo rán. dù shuǐ, gòng yī lǐ, nán xiàng pān yá ér shàng, liǎng yá rú xuē guā dǎo chuí, zhōng āo ruò kū, tū shí lěi lěi. yuán zhī shàng jī, liǎng páng jiā mù cóng téng, méng mì yáo yáng tóng" yáng", shí dù xīn sàn bù hěn guǎng de xiāng sōu. shàng yī lǐ, zé dòng mén qióng rán běi xiàng, zhèng yǔ jùn chéng xiāng duì qián yǒu tǔ shān dāng qí zhōng, zhàng xī xī běi qù, ér huán lù chéng wù zhě yě. mén zhī zhōng, shí zhù líng lóng zhuì dié, qián fú wèi tái, qí dōng pì dòng kōng lǎng, duō wài tòu zhī dòu. dōng yá jì qióng, zhuǎn qiào nán rù. shǐ hūn hēi, xū jù rù, shù zhàng wú fù páng qiào, nǎi chū. yǎng tiào dōng yá zhī shàng, fù yǒu zhòng kān. pān yá shàng jī, zé wài kān shén dà, nèi kān yòu zhòng zhuì qí shàng. zuò nèi kān, qián duì wài kān zhī běi, yǒu dòu yī yuán qià dàng qí zhōng, ruò míng jìng zhī zhào yān.
蚺蛇洞在龙隐山北绝顶。由山麓遂其东北一里,溪水从两山峡中破壁西北来,水石交和,漱空倒影,曳翠成声,自成一壑,幽趣窈然。渡水,共一里,南向攀崖而上,两崖如削瓜倒垂,中凹若刳,突石累累。缘之上跻,两旁佳木丛藤,蒙密摇飏yáng同“扬”,时度馨xing散布很广的香飕。上一里,则洞门穹然北向,正与郡城相对;前有土山当其中,障溪西北去,而环麓成坞者也。门之中,石柱玲珑缀叠,前浮为台,其东辟洞空朗,多外透之窦。东崖既穷,转窍南入。始昏黑,须炬入,数丈无复旁窍,乃出。仰眺东崖之上,复有重龛。攀崖上跻,则外龛甚大,内龛又重缀其上。坐内龛,前对外龛之北,有窦一圆恰当其中,若明镜之照焉。
cǐ dòng jí yōu jí shuǎng, kě qì kě qī, xī wú dī lì, nài jiān yú yuǎn jí hé!
此洞极幽极爽,可憩可栖,惜无滴沥,奈艰于远汲何!
lú sēng dòng yǒu lóng yǐn běi dòng zhī páng, qù běi shù shí bù jí shì. qí mén yì xī xiàng ér shén ài, jīn yǒu zàng xué yú zhōng zhě, kě xiào yě. jì rù, zhōng pì yī shì, cóng dōng běi pān xì shàng, yòu dé yī xiǎo shì, qí dōng běi ào shàng xuán chuí gài, xià sǒng yuán sǔn, ruò rén zhī shǒu, jí zhǐ yǐ wéi lú sēng zhě yě.
卢僧洞有龙隐北洞之旁,去北数十步即是。其门亦西向而甚隘,今有葬穴于中者,可笑也。既入,中辟一室,从东北攀隙上,又得一小室,其东北奥上悬垂盖,下耸圆笋,若人之首,即指以为卢僧者也。
xī xū jiāng zhāng zì míng hòu xuǎn dōu mén jí shǒu dū, yù yī sēng yuē:" jūn dāng de yí zhōu, zhì shí xìng wú xiāng wàng." wèn:" hé yǐ zhī zhī?"
昔旴xū江张自明候选都门即首都,遇一僧曰:“君当得宜州,至时幸毋相忘。”问:“何以知之?”
yuē:" yǐ shù cè zhī." wèn:" jū hé chǔ?" yuē:" nán shān." yīn yǐ xiāng yī zhī bì zhī, yuē:" yī cǐ xiāng mì zhǎo, jí zhī suǒ zài." hòu guǒ dé yí, dǐ nán shān fǎng zhī, jiē yuē:" sēng yǐ jiǔ qù, bù zhī suǒ xiàng yǐ." zhāng nǎi chū xiāng ruò zhī, qí yān zhí rù cǐ dòng, suí zhī rù, suì yǔ lú yù. yú yǐ wéi suǒ yù zhě, jí cǐ shí zhī shì sēng zhě ěr. huò yòu wèi:" lú sēng zì dòng chū yíng, yǐn yǐ chá. chá zhōng yǒu bí zhù cǐ dì yòng guǎn zǐ jiē dào bí zi lái yǐn chá, cǐ chù jí yǐn chá de guǎn zǐ, zhāng bù néng yǐn. shì zhě yǐn zhī, zhé fēi téng qù. zhāng suì fèn ér sǐ. hū yǒu fēng chuī qí guān, zàng jiǔ lóng dòng shí jiān. qí guān shù shí nián qián yóu lù yī jiǎo, jīn zé shí hé ér zhōu zhī yǐ." qí shuō shén guài, bù zú xìn yě. àn zhāng zì míng yǐ cí cáo hù jiǎ shè yí zhōu shì, hào dān xiá, céng jiàn huáng wén jié cí lóng xī shū yuàn, xīng xué yòu wén, huì zhèng yú mín shén hòu. jīn shū yuàn tú bēi kè yóu cún ér tǒng zhì bù zài, kě wèi shī rén. zhì tǔ rén shèng chēng qí guài dàn, yòu bù miǎn wū xián yǐ.
曰:“以数测之。”问:“居何处?”曰:“南山。”因以香一枝畀之,曰:“依此香觅找,即知所在。”后果得宜,抵南山访之,皆曰:“僧已久去,不知所向矣。”张乃出香爇之,其烟直入此洞,随之入,遂与卢遇。余以为所遇者,即此石之似僧者耳。或又谓:“卢僧自洞出迎,饮以茶。茶中有鼻注此地用管子接到鼻子来饮茶,此处即饮茶的管子,张不能饮。侍者饮之,辄飞腾去。张遂愤而死。忽有风吹其棺,葬九龙洞石间。其棺数十年前犹露一角,今则石合而周之矣。”其说甚怪,不足信也。按张自明以辞曹(户贾)摄宜州事,号丹霞,曾建黄文节祠、龙溪书院,兴学右文,惠政于民甚厚。今书院图碑刻犹存而《统志》不载,可谓失人。至土人盛称其怪诞,又不免诬贤矣。
jiǔ lóng tán zài jùn chéng xī nán wǔ lǐ píng gāng zhī shàng, yǒu tán yī hóng, shēn yǎo wú dǐ, ér huì shuǐ cháng yì, běi liú chéng xī. jiǔ lóng dòng shí shān zài qí nán, zhāng zì míng dǎo yǔ yǒu yīng, qǐng fēng diǎn yān. shí shān zhī běi, yǒu yán běi xiàng, qián yǒu shí píng qí zhōng, ruò shù sāi mén. yóu xī xì rù, qí nèi pì wèi jù shì, ér bù shèn gāo. hòu fù yǒu shí zhù yī wéi, dāng dòng zhī zhōng, qián lì qióng bēi, yuē" jùn shǒu zhāng zì míng mù".
九龙潭在郡城西南五里平冈之上,有潭一泓,深窅无底,而汇水常溢,北流成溪。九龙洞石山在其南,张自明祷雨有应,请封典焉。石山之北,有岩北向,前有石屏其中,若树塞门。由西隙入,其内辟为巨室,而不甚高。后复有石柱一围,当洞之中,前立穹碑,曰“郡守张自明墓”。
cǐ jiā jìng jiān jùn shǒu suǒ lì.
此嘉靖间郡守所立。
cǐ shí shí yě, hé yǐ mù wèi?
此实石也,何以墓为?
cóng mù dōng xì bǐng jù nán rù, yòu nán zé xiá ài zhǐ róng yī rén, yù xià yù bēi, bù róng rù yǐ.
从墓东隙秉炬南入,又南则狭隘止容一人,愈下愈卑,不容入矣。
réng chū dòng mén, yǒu yī bēi wò qí qián, zhōng zhuàn" zǐ huá dān tái" sì dà zì, shén gǔ. liǎng páng tí shī yī jué, zuǒ xíng yuē:" bǎi chǐ zhǎng xī shǒu dú tí, jīn wū yù tù liǎng dōng xī." yòu xíng zhǐ cún yī jù yuē:" chéng yán yī liǎo xián yóu xì," jí xià jù yī" chì" zì, yǐ xià zé bēi suì wú kě mì yǐ. qí zì nǎi xíng cǎo, ér jí qí qiú huó zhī miào, bì sòng rén bǐ. xī qí bēi yǐ suì, bìng shī tí zhě xìng míng, wèi kě hèn!
仍出洞门,有一碑卧其前,中篆“紫华丹台”四大字,甚古。两旁题诗一绝,左行曰:“百尺长兮手独提,金乌玉兔两东西。”右行止存一句曰:“成言一了闲游戏,”及下句一“赤”字,以下则碑碎无可觅矣。其字乃行草,而极其遒活之妙,必宋人笔。惜其碑已碎,并失题者姓名,为可恨!
yán zhī xī xià yòu yǒu yī xiá mén, nán rù shén shēn ér ài, bǐng jù rù, shí yú zhàng ér zhǐ. dǐ duō wán shí rú dān, dì qí sè huáng, bù ruò xiàng wǔ zhě yíng bái ěr. dōng xià yòu yǒu yī fù bì, héng tà shén guǎng ér píng. yǐ zhàng běi tiào, dāng yǔ xī huáng bù yuǎn.
岩之西下又有一峡门,南入甚深而隘,秉炬入,十余丈而止。底多丸石如丹,第其色黄,不若向武者莹白耳。东下又有一覆壁,横拓甚广而平。倚杖北眺,当与羲皇不远。
qù yán dōng běi sì lǐ, shí zhèn pái liè, zì xī ér dōng rú chā píng, zhí zhì yú xiāng shān sì qián, sú chēng wéi" tiě suǒ xì gū zhōu" yún. yú lǎn bà, jí cóng běi xíng, dōng dù lóng tán běi liú zhī jiàn, dōng běi sān lǐ ér dǐ xiāng shān sì. sì sēng yán:" jiǔ lóng dòng shén shēn, xū yì shù jù cǐ dòng yóu dān xiá mù, fēi jiǔ lóng yán yě."
〔去岩东北四里,石阵排列,自西而东如插屏,直至于香山寺前,俗称为“铁索系孤舟”云。〕余览罢,即从北行,东渡龙潭北流之涧,东北三里而抵香山寺。寺僧言:“九龙洞甚深,须易数炬;此洞犹丹霞墓,非九龙岩也。”
huì xiān shān zài lóng jiāng zhī běi, nán miàn zhèng lín jùn chéng, dù jiāng bàn lǐ, jí dǐ qí lù. qí shān pán yá jùn dié, dōng xī nán sān miàn jù wú kě shàng, wéi běi miàn shān yè jiān kě shè jí ér dēng. lù cóng xī lù běi xiàng xíng, dǐ shān xī běi yú, nǎi dōng xiàng shàng jī. dì yī céng, qí ér nán wèi bǎi zǐ yán dì èr céng, qí ér nán wèi xuě huā dòng, qí ér běi wèi bǎi zhàng shēn jǐng yán zhí dōng shàng lǐng jí, zhuǎn ér nán wèi jué dǐng. cǐ jiē xī běi miàn zhī shèng yě. cóng dōng lù běi xiàng shàng, zhí dǐ jué bì zhī xià, zuì dōng běi yú zhě, wèi dān liú gé, yòu xún yá ér xī wèi dōng guān, yòu xī wèi bái lóng dòng, yòu xī wèi zhōng guān, yòu xī wèi xī guān. cǐ jiē dōng nán miàn zhī shèng yě. dōng nán zhī shèng zài jué bì xià, ér zhōng guān dāng zhèng nán zhī zhōng xī běi zhī shèng zài jué dǐng shàng, ér xuán dì diàn jù zhèng nán zhī jí ér zhí běi zhī shēn jǐng, zé shàng zì shān diān, xià chè shān dǐ, zhōng pì ào xué, dú dāng yī miàn yān. bǎi zǐ yán zài huì xiān shān xī yá zhī bàn, qí mén xī xiàng.
会仙山在龙江之北,南面正临郡城,渡江半里,即抵其麓。其山盘崖峻叠,东西南三面俱无可上,惟北面山腋间可拾级而登。路从西麓北向行,抵山西北隅,乃东向上跻。第一层,岐而南为百子岩;第二层,岐而南为雪花洞,岐而北为百丈深井岩;直东上岭脊,转而南为绝顶。此皆西北面之胜也。从东麓北向上,直抵绝壁之下,最东北隅者,为丹流阁,又循崖而西为东观,又西为白龙洞,又西为中观,又西为西观。此皆东南面之胜也。东南之胜在绝壁下,而中观当正南之中;西北之胜在绝顶上,而玄帝殿踞正南之极;而直北之深井,则上自山巅,下彻山底,中辟奥穴,独当一面焉。百子岩在会仙山西崖之半,其门西向。
yóu xià mén rù sān zhàng yú, tī kōng ér shàng, shàng fù dié wèi dòng, ruò lóu gé rán, qián mén fù chū xià mén zhī shàng. dòng suī bù shēn chóng, ér pì wèi liǎng chóng, zì jué líng huàn.
由下门入三丈余,梯空而上,上复叠为洞,若楼阁然,前门复出下门之上。洞虽不深崇,而辟为两重,自觉灵幻。
nèi zhì sòng zi dà tǔ, gù míng.
内置送子大土,故名。
shì shān shí sè jiē qīng yǒu, ér dòng shí dú zhě. nán yòu yī dòng yǔ shàng céng bìng liè, yǐ qīng shí yǐ.
是山石色皆青黝,而洞石独赭。南又一洞与上层并列,已青石矣。
xuě huā dòng zài huì xiān shān xī yá, nǎi bǎi zǐ zhī shàng, ér jué dǐng zhī cè yě. qí dòng xī běi xiàng, qián yǒu ān fèng guān yīn dà shì. cè dié shí wèi tái, zhì shì qí shàng, zé shì zǐ suǒ qī yě.
雪花洞在会仙山西崖,乃百子之上,而绝顶之侧也。其洞西北向,前有庵奉观音大士。侧叠石为台,置室其上,则释子所栖也。
yóu dà shì kān hòu bǐng jù rù, mén pō bù hóng jiàn rù jiàn chóng tà, yǒu shí zhù shí mén wǎn zhuǎn shù qū, fù jiàn xiá qí xià shí shǐ qí qīn, fēi fù píng dǐ yǐ.
由大士龛后秉炬入,门颇不宏;渐入渐崇拓,有石柱石门;宛转数曲,复渐狭;其下石始崎嵚,非复平底矣。
yuè yī xiǎo tán, qí nèi nán zhuǎn ér lù suì qióng. dòng zài zuì gāo chù, ér néng yǎo tiǎo shēn rù, shí zhù zhī duān, chuí shuǐ dī lì bù jué, sēng yǐ qì chéng zhī, zú yǐ gōng zhòng, bù fán yuǎn jí, gù cǐ chù dú yǒu sēng qī. yú zhuó shuǐ yǐn zhī, gān liè bù jiǎn huì quán yě. yè sù dòng cè tái shàng, sān miàn dǒu lín jué hè, jué hào qì shàng tōng dì zuò.
越一小潭,其内南转而路遂穷。洞在最高处,而能窈窕深入,石柱之端,垂水滴沥不绝,僧以器承之,足以供众,不烦远汲,故此处独有僧栖。余酌水饮之,甘洌不减惠泉也。夜宿洞侧台上,三面陡临绝壑,觉灏气上通帝座。
jué dǐng zhōng xuán xiāo hàn, jiāng liú rú dài héng yú xià, jùn chéng rú qí jú bù qí qián, dōng jiè zé qīng niǎo shān, xī jiè zé tiān mén bài xiāng shān, jù zì běi ér nán, fēn yōng zuǒ yòu, ruò zhāng liǎng yì. ér yí shān zé jìn zài xī yè, yǐ qí bēi xiǎo yí zhòng, zé cǐ shān zhī yán yán yā zhòng kě zhī yǐ. fēng dǐng yǒu xuán dì diàn, pō jù ér wú jū zhě. diàn hòu yǒu piàn shí líng kōng, ruò gǔ yì zhāng huì zhě rán. àn zhāng zì míng lóng xī shū yuàn tú, jué dǐng yǒu qí yún tíng, jí cǐ.
绝顶中悬霄汉,江流如带横于下,郡城如棋局布其前,东界则青鸟山,西界则天门拜相山,俱自北而南,分拥左右,若张两翼。而宜山则近在西腋,以其卑小宜众,则此山之岩岩压众可知矣。峰顶有玄帝殿,颇巨而无居者。殿后有片石凌空,若鼓翼张喙者然。按张自明《龙溪书院图》,绝顶有齐云亭,即此。
shēn jǐng zài jué dǐng zhī běi, yǔ xuě huā dòng píng liè.
深井在绝顶之北,与雪花洞平列。
lù yóu èr tiān mén dōng běi xíng, hū cóng shān dǐng zhōng xiàn ér xià, zhōu huí dà shù shí zhàng, shēn qiě bǎi zhàng. sì miàn jù zhǎn xuē xià qiàn, mì shù yōng chuí, gǔ téng qiú jié, xià kàn bú jiàn qí dǐ, dú nán miàn shí yá zì shān diān zhí pōu ér xià. xià yǒu dòng, qí mén běi xiàng, gāo qióng shàng jí yá bàn, qí nèi xià píng zhōng yuǎn, fǎn kě xié zhǔ. gài dòng shàng yá xuē wú piàn xì, shù mò néng yuán yě. yá zhī xī běi fēng tóu, yǒu shí héng tū yǎo zhōng, jù qí shàng, zhèng yǔ dòng mén duì. bàng yòu yǒu píng shí yī fāng rú dǐ, shì yuē qí píng shí, yán xiān zì dòng xià chū, shēng fēng tóu ér yì yě. yú wǎn tíng zhàng xuě huā dòng, yǒu shū shēng bào xìng zhě yǐn zhì héng tū shí shàng, fǔ kàn páng zhǔ, xīn mù jù dòng. hū yōu fēng dù xì, lán qì xí rén, xī chì hé zhǐ, qǐ dàn liǎng chì yù fēi, gèng jué tōng tǐ huàn gǔ yǐ, ān dé bǎi zhàng qīng sī xuán lù lú ér chuí zhī xià yě! sēng yán qí dòng zhí tōng shān nán, chuān jiāng dǐ ér chū nán shān. tōng shān nán zhī shuō yǒu zhī, ruò yún chuān jiāng bié dù, zé yì shuō yě.
路由二天门东北行,忽从山顶中陷而下,周回大数十丈,深且百丈。四面俱崭削下嵌,密树拥垂,古藤虬结,下瞰不见其底,独南面石崖自山巅直剖而下。下有洞,其门北向,高穹上及崖半,其内下平中远,反可斜瞩。盖洞上崖削无片隙,树莫能缘也。崖之西北峰头,有石横突窅中,踞其上,正与洞门对。傍又有平石一方如砥,是曰棋枰石,言仙自洞下出,升峰头而弈也。余晚停杖雪花洞,有书生鲍姓者引至横突石上,俯瞰旁瞩,心目俱动。忽幽风度隙,兰气袭人,奚啻xīchì何止,岂但两翅欲飞,更觉通体换骨矣,安得百丈青丝悬辘轳而垂之下也!僧言其洞直通山南,穿江底而出南山。通山南之说有之,若云穿江别度,则臆说也。
zhōng guān zài huì xiān shān nán yá zhī xià.
中观在会仙山南崖之下。
yuán shí pō ér shàng, zhì cǐ zé hōng yá xuē lì.
缘石坡而上,至此则轰崖削立。
qián yǒu sān qīng diàn, yǐ pǐ. shàng yǒu xuán dì xiàng, yǐ yá zhuì shí ér fèng zhī. xiàng hòu jí dòng mén, nán xiàng. gōu dēng ér rù, lì yī shì, zhé hòu yá qián qǐ. pān ér shàng, fù dé kān yī yuán, kě yǐ fū zuò, bù shèn shēn.
前有三清殿,已圮。上有玄帝像,倚崖缀石而奉之。像后即洞门,南向。篝灯而入,历一室,辄后崖前起。攀而上,复得龛一圆,可以趺坐,不甚深。
qí dōng yá shàng dà shū yǒu" sì yù tíng" sān zì. xún yá ér dōng sān bǎi bù, dé bái lóng yán.
其东崖上大书有“四遇亭”三字。循崖而东三百步,得白龙岩。
bái lóng dòng zài zhōng guān zhī dōng wēi yá xià, dòng nán xiàng. rù mén jí xī xíng, bǐng jù jiàn zhuǎn xī běi, qí dǐ píng tǎn, yù rù yù chóng hóng èr shí zhàng zhī nèi, yǒu shí zhù zhōng xuán, zhǎng chēng dòng dǐng, jí wéi wěi lì.
白龙洞在中观之东危崖下,〔洞南向。〕入门即西行,秉炬渐转西北,其底平坦,愈入愈崇宏;二十丈之内,有石柱中悬,长撑洞顶,极为伟丽。
qí nèi yǒu qí dōng shàng, ér xī běi réng píng, rù yǐ yù kāi tuò. zhōng yǒu bái shí yī yuán, gāo sān chǐ, jiān yuán píng zhěng, jí shì luó zhù ér chéng zhě, qí wèi xiān zhǒng lóng qǐ de fén mù wú yí.
其内有岐东上,而西北仍平,入已愈开拓。中有白石一圆,高三尺,尖圆平整,极似罗筑而成者,其为仙冢zhǒng隆起的坟墓无疑。
zhǒng hòu yǒu jù shí zhōng gèn, sì páng yù kuò. chuān xì ér rù, qí nèi shí zhù gèng duō. běi rù shù zhàng, guò yī ài, yòu shù zhàng, shí bì hū yǒng qǐ, rú lián xià chuí, ér xià wú páng dòu kě rù. wàng qí shàng fù yǎo rán shēn hēi, rán lí dì sān sì zhàng, wú jí yǐ dēng. nǎi cóng gù dào chū, réng guò bái shí zhǒng zhì dōng shàng zhī qí, pān jī ér shàng. qí shí gāo xià chéng jí, rù shù zhàng, shí zhù jiā ér chéng mén. yú mén jí dōng xià, qí chù shēn ér kuò, dǐ píng ér duō suì shí màn qí zhōng. jiàn zhuǎn ér běi, kǒng huǒ jù bù gěi, nǎi fǎn bù yóu gù dào chū. yú yóu shì dòng, yǐ yún wò gé sēng wèi dǎo, qǔ chú dòng kǒu, wèi jí shù jù, gù chū rù zhì bái shí zhǒng ér chū zài qǔ chú rù, zhì shí bì gāo xuán, wú jí yǐ dēng ér chū sān qǔ chú rù, cóng dōng qí yú ài xià shēn dǐ, jiāng běi zhuǎn ér chū. sān chū jiē yǐ sàn cǎo yì ruò, bù néng chí jiǔ yě. dòng kǒu yǒu liú fěi shī yī jué, shèn jiā, shàng kè" bái lóng dòng" sān dà zì.
冢后有巨石中亘,四旁愈扩。穿隙而入,其内石柱更多。北入数丈,过一隘,又数丈,石壁忽涌起,如莲下垂,而下无旁窦可入。望其上复窅然深黑,然离地三四丈,无极以登。乃从故道出,仍过白石冢至东上之岐,攀跻而上。其石高下成级,入数丈,石柱夹而成门。逾门脊东下,其处深而扩,底平而多碎石漫其中。渐转而北,恐火炬不给,乃返步由故道出。余游是洞,以云卧阁僧为导,取刍洞口,未及束炬,故初入至白石冢而出;再取刍入,至石壁高悬,无级以登而出;三取刍入,从东岐逾隘下深底,将北转而出。三出皆以散草易爇,不能持久也。洞口有刘棐诗一绝,甚佳,上刻“白龙洞”三大字。
dōng guān zài bái lóng dòng dōng běi èr bǎi yú bù, qián yǒu sān máo zhēn rén diàn, diàn hòu qióng yán fù kōng, qí mén nán xiàng, zhōng rú táng huáng, yì zhì jīn xiān xiàng. dōng xī jù yǒu ào shì, dōng ào xià ér yǎo hēi, xī ào shàng ér tōng míng. yán qián dà shū" yún shēn" èr zì, guó chū péng huī shǐ bǐ yě. diàn xī yǒu dòng gāo qióng, qí mén dōng xiàng. mén zhī nán piān, yǒu shí sǔn gāo èr zhàng yú, juān wèi lì fú, dōng xiàng dòng wài mén zhī běi piān, yǒu shí píng gāo sān zhàng yú, juān wèi zuò fú, xī xiàng dòng zhōng. qí dòng chóng jùn kōng tóng, xī rù shù zhàng, hū xià zhuì shēn kēng, shàng qiàn wēi shí, dòng zhuǎn běi rù, yì shēn yì hóng.
东观在白龙洞东北二百余步,前有三茅真人殿,殿后穹岩覆空,其门南向,中如堂皇,亦置金仙像。东西俱有奥室,东奥下而窅黑,西奥上而通明。岩前大书“云深”二字,国初彭挥使笔也。殿西有洞高穹,其门东向。门之南偏,有石笋高二丈余,镌为立佛,东向洞外;门之北偏,有石屏高三丈余,镌为坐佛,西向洞中。其洞崇峻崆峒,西入数丈,忽下坠深坑,上嵌危石,洞转北入,益深益宏。
gài xià xiàn zhī kēng, tòu shí běi zhuǎn yú xià, shàng qióng zhī dòng, líng shí běi zhuǎn yú shàng, zhōng jiē yī qiàn zhī shí, héng kuà cè yǎn, jià zé wèi liáng, kōng zé wèi yuān, bǐ cǐ jiān zǔ, bù néng yú shè, gù wú shēn rù zhī lù, dì yī wàng yǎo hēi ér yǐ. shì dòng yǒu tí yá zhě, yì yuē" bái lóng", yòu yuē" bái lóng shuāng dòng", nǎi zhī dòng yuán yǒu èr, qián zhī suǒ rù nǎi xī dòng, cǐ nǎi dōng dòng yě. xī dòng lù píng kě xíng, cǐ dòng shí qiàn, wú róng zhe zú, qí shēn yuǎn jiē bù kě cè. dòng mén tí kè pō duō, rán wú sòng rén bǐ, suī duō zhě jiē yǒng lè jiān tí, yǒu yǒng lè sì nián lú líng guō zi lú qiān xiàn xiǎo jì yún:" cǐ nǎi lù xiān wēng xiū fú xiū liàn chù, shí chuáng dān zào xiān táo yù jǐng yóu cún." àn bǎi yuè fēng tǔ zhì, xiān wēng yòu míng yǔ chén, táng shí rén, qǐ míng yǔ zì zhī bù tóng yé? dòng liǎng páng kān dòu shén duō, jiē xī rén fū zuò zhī suǒ. diàn dōng yǒu xiǎo shì, yì jù jiù pǐ.
盖下陷之坑,透石北转于下,上穹之洞,凌石北转于上,中皆欹嵌之石,横跨侧偃,架则为梁,空则为渊,彼此间阻,不能逾涉,故无深入之路,第一望杳黑而已。是洞有题崖者,亦曰“白龙”,又曰“白龙双洞”,乃知洞原有二,前之所入乃西洞,此乃东洞也。西洞路平可行,此洞石嵌,无容着足,其深远皆不可测。洞门题刻颇多,然无宋人笔,虽多者皆永乐间题,有永乐四年庐陵郭子庐佥宪《小记》云:“此乃陆仙翁休服修炼处,石床、丹灶、仙桃、玉井犹存。”按《百粤风土志》,仙翁又名禹臣,唐时人,岂名与字之不同耶?洞两旁龛窦甚多,皆昔人趺坐之所。殿东有小室,亦俱就圮。
dān liú gé zài dōng guān dōng běi èr bǎi yú bù, qí shàng wēi yá zhì cǐ yī zhé yǐ. yá qián yǒu xiǎo gé liǎng chóng, jiē jiù pǐ. hòu gé zhōng zhì wén chāng sī mìng xiàng. gé xī yǒu dòng xī rù, qí mén dōng xiàng, shén gāo. mén zhī nèi, yǒu shí jiā sǒng chéng guān, jià xiǎo lú qí shàng, yì shén yōu shuǎng, jiē xī rén qī zhēn zhī chù yě. yóu dòng nèi xī rù shù shí zhàng, jiàn ài ér běi zhuǎn, lù yì jiàn hēi, shì wú shēn rù chù, suì bù jí gōu dēng. gé běi shàng yá liè zhé, xià lǐng dào zhuì, běi lù suì jǐn, cǐ zhōng guān dōng běi zhī shèng yě.
丹流阁在东观东北二百余步,其上危崖至此一折矣。崖前有小阁两重,皆就圮。后阁中置文昌司命像。阁西有洞西入,其门东向,甚高。门之内,有石夹耸成关,架小庐其上,亦甚幽爽,皆昔人栖真之处也。由洞内西入数十丈,渐隘而北转,路亦渐黑,似无深入处,遂不及篝灯。阁北上崖裂折,下岭倒坠,北路遂尽,此中观东北之胜也。
cǐ chù lú gé chǔ chù kě qī, jīn jù diāo bì, wú yī rén jū, yǐ jiān yú shuǐ yě, zhū dòng wéi xuě huā yǒu dī lì.
此处庐阁处处可栖,今俱凋敝,无一人居,以艰于水也,诸洞惟雪花有滴沥。
xī guān zài zhōng guān xī sān bǎi yú bù wēi yá zhī shàng, shàng xià jiē shí bì xuán gèn. hòu yǒu dòng, yì nán xiàng. yú zhì zhōng guān, yǎng tiào bú jiàn, suì zhé ér dōng xíng jì xià shān lù, shǐ huí dì jiàn zhī, bù jí fù wǎng yǐ.
西观在中观西三百余步危崖之上,上下皆石壁悬亘。后有洞,亦南向。余至中观,仰眺不见,遂折而东行;既下山麓,始回睇见之,不及复往矣。
wén huì xiān shān xī nán céng yá shàng, yòu yǒu xiān gū yán, yóu xī nán shān lù pān jī shàng, dāng zài xī guān shàng céng, xuě huā bǎi zǐ yán nán yá, wú zhèng dào yě. cǐ zhōng guān xī yá zhī shèng yě.
〔闻会仙山西南层崖上,又有仙姑岩,由西南山麓攀跻上,当在西观上层,雪花、百子岩南崖,无正道也。〕此中观西崖之胜也。
yí shān zài huì xiān shān zhī xī, lóng jiāng zhī běi, qí dōng yòu yǒu xiǎo shí yī zhī bìng qǐ, yuē xiǎo yí shān. èr shān gū xuán zhòng fēng zhī jiān, àn zhì yǐ qí xiǎo ér bēi, yí yú zhòng, gù míng.
宜山在会仙山之西,龙江之北,其东又有小石一支并起,曰小宜山。二山孤悬众峰之间,按《志》以其小而卑,宜于众,故名。
jiù yí shān xiàn zài jiāng nán àn xī zhú sì xī, zhèng yǔ cǐ shān xiāng duì.
旧宜山县在江南岸、西竺寺西,正与此山相对。
huò yòu chēng gǔ yí shān xiàn zài jiāng běi, qǐ jí zài cǐ shān xià yé? xiàn jīn wèi fù guō fǔ zhì suǒ zài dì de xiàn yǔ fǔ tóng chéng, gù chēng fù guō yǐ.
或又称古宜山县在江北,岂即在此山下耶?县今为附郭府治所在地的县与府同城,故称附郭矣。
duō líng shān zuì gāo sǒng.
多灵山最高耸。
qí shàng sì shí jiē chūn, yáo huā xiān guǒ, bù jué yú shù.
其上四时皆春,瑶花仙果,不绝于树。
dēng qí diān, sì wàng wú yǔ zhàng zhě. qí shān zài jùn chéng xī nán jiǔ shí lǐ, yǒng shùn sī dèng zōng shèng zhī jìng, nǎi lóng jiāng xī nán, dōu ní jiāng dōng běi, èr jiāng zhōng fēn zhī jí yě. qí lái mài dāng zì nán dān fēn zhī nán xià, jié wèi cǐ shān dōng xíng zhì qīng táng zhī nán, guò jí wèi shí bì bǎo shān yòu dōng zǒu ér huán yú liǔ jiāng zhī nán, wèi chuān shān yì zhū shān ér dōng jǐn yú xiàng zhōu zhī xī nán jìng, liǔ dōu èr jiāng jiāo huì zhī jiān.
登其巅,四望无与障者。其山在郡城西南九十里,永顺司邓宗胜之境,乃龙江西南,都泥江东北,二江中分之脊也。其来脉当自南丹分枝南下,结为此山;东行至青塘之南,过脊为石壁堡山;又东走而环于柳江之南,为穿山驿诸山;而东尽于象州之西南境,柳、都二江交会之间。
wò yún gé zài lóng jiāng běi bàn lǐ, zhōu shì zhī bié shù yě.
卧云阁在龙江北半里,周氏之别墅也。
zhōu shì xiōng dì wǔ rén, jù fā juàn tōng" jùn", yǒu wǔ guì fāng biǎn.
周氏兄弟五人,俱发隽jūn通“俊”,有五桂坊匾。
yíng yuán yú cǐ, míng jīn gǔ. jīn yǐ cán luò, jì wú yī rén. wéi gé sān yíng yóu zhěng jié, qián hòu yǐ shù yǎn yìng kě ài. zhǔ rén yǐ shě wèi yù huáng gé, ér zhōng wèi yǒu xiàng, shì yī lǎo sēng zì xuě huā fēn lái shǒu cǐ, yú tóng cháng yáng yú zhōng. qí xī nán lín jiāng, yòu yǒu guān yīn gé, pō shèng ér yǒu zhǔ zhě, yú bù jí dēng.
营园于此,名金谷。今已残落,寂无一人。惟阁三楹犹整洁,前后以树掩映可爱。主人已舍为玉皇阁,而中未有像,适一老僧自雪花分来守此,余同徜徉于中。其西南临江,又有观音阁,颇胜而有主者,余不及登。