chū shí rì chén qǐ fàn yú xiāng shān sì, yún qì bó bó wèi yǐ, suì bié huì ān xíng, xī qǔ nán dān dào qù. suí lóng xī bàn lǐ, yú qí běi, jí xī mén wài jiē zhī jǐn wài yě. yòu bàn lǐ, jiàn yòu yī xī fǎn zì xī lái, nǎi jiǔ lóng zhī liú sàn zhū tián hè, běi jīng xī dào táng zhī qián dōng zhé ér lái. lóng xī yòu xī liú ér hé, liǎng shuǐ hé yú xī jiē jǐn chù, jí cóng lù xià běi rù shí xué ér zhù yú jiāng. yòu bàn lǐ, guò xī dào táng, yòu xī wǔ lǐ, guò qián xiǎo guān hái suǒ guò shí qiáo jià yú shí hè jiān zhě, qí shuǐ nǎi xiǎo guān suǒ chū zhī zhī yě. guò qiáo, xī nán yǒu qí, jí qián xiǎo guān suǒ lái dà lù, cóng qiáo xī zhí xíng, nǎi huái yuǎn dà dào yě.
初十日晨起饭于香山寺,云气勃勃未已,遂别慧庵行,西〔取南丹道去。〕随龙溪半里,逾其北,即西门外街之尽外也。又半里,见又一溪反自西来,乃九龙之流散诸田壑,北经西道堂之前东折而来。龙溪又西流而合,两水合于西街尽处,即从路下北入石穴而注于江。又半里,过西道堂,又西五里,过前小观还所过石桥架于石壑间者,其水乃小观所出之支也。过桥,西南有岐,即前小观所来大路,从桥西直行,乃怀远大道也。
zhí xī xíng yòu sān lǐ, wàng jiàn xī běi jiāng liú cóng běi shān xià yī qǔ, gài zì jùn xī lái, jiē xún jiāng nán àn xíng, ér jiāng shēn bù kě jiàn, zhì shì yī qǔ, shǐ dé ér jiàn zhī.
直西行又三里,望见西北江流从北山下一曲,盖自郡西来,皆循江南岸行,而江深不可见,至是一曲,始得而见之。
jiāng běi àn zhī shān, zì yí shān zhī xī lián fēng zhì cǐ, tū ér xī jǐn, yuē jī míng shān. qí xī zhī lián fēng, yòu cóng jī wū hòu huán ér qù zhě yě. yì qián cóng xiǎo guān lái, wù shè shuǐ qí jì dé dà dào hòu, jí shè yī shí hè, yǒu shí jià hè shàng, qí xià liú shuǐ chán chán, shēn bù kě xī. yòu dōng èr lǐ, fù guò yī shí hè, qí jià shí yì rú zhī. jīn suǒ guò zhǐ dōng hè shí qiáo yī suǒ, qí xī hè zhě, lù jǐ chū qí běi, qiáo yīng zài qí nán, dàn qiáo xià běi zhù zhī shuǐ, bù zhī jìng cóng hé chū, qǐ yì rù xué ér bù kě dǔ yé?
江北岸之山,自宜山之西连峰至此,突而西尽,曰鸡鸣山。其西之连峰,又从鸡呜后环而去者也。忆前从小观来,误涉水畦;既得大道后,即涉一石壑,有石架壑上,其下流水潺潺,深不可晰。又东二里,复过一石壑,其架石亦如之。今所过止东壑石桥一所,其西壑者,路己出其北,桥应在其南,但桥下北注之水,不知竟从何出,岂亦入穴而不可睹耶?
xiàng yí èr qiáo zhī shuǐ, yī wèi xiǎo guān, yī wèi jiǔ lóng, yǐ jīn guān zhī, dāng jù wèi xiǎo guān, fēi jiǔ lóng yě. yú shì liǎng jiè shí shān jù jiàn zhuǎn xī běi. cóng zhōng wù xíng, yòu shí lǐ, yǒu shān zhōng zhì yú liǎng jiè zhī jiān, yuē dú shān, qiào xuē gū sǒng, yì dú xiù zhī liú yě. dú shān nán yǒu cūn shù shí jiā, zài nán shān xià, yuē zhōng huǒ pù. yòu xī běi yī lǐ yú tǔ gāng, fù wàng jiàn xī běi dà jiāng yī qǔ, zì xī ér dōng. yòu xī běi yī lǐ, zhí bī nán jiè shí shān ér xíng. lù běi zé tǔ fù gāo xià, jiāng běi fù shí fēng wān yán, lù bīn nán fēng, jiāng bīn běi fēng, ér shàng shān pán jiè qí jiān, fù bú jiàn jiāng yān. shì shí shān yǔ dà zhì, rú qīng pén dào xiá, xī liú zhī běi rù jiāng zhě, shēng bù jué yě. yòu wǔ lǐ, liǎng jiè zhī zhōng, yòu qǐ shí fēng yī zhī, lù suì jiè qí běi, jiāng suì jiè qí nán. yǔ suī jiàn zhǐ, ér ní huá bù kān zhe zú, xíng shén jiǎn tōng" jiān" yě. yòu sān lǐ, zhuǎn nán jiè shí zuǐ, yǒu quán yī hóng, dú zhǐ shí dàn jiān, shén chéng bì.
向疑二桥之水,一为小观,一为九龙,以今观之,当俱为小观,非九龙也。于是两界石山俱渐转西北。从中坞行,又十里,有山中峙于两界之间,曰独山,峭削孤耸,亦独秀之流也。独山南有村数十家,在南山下,曰中火铺。又西北一里逾土冈,复望见西北大江一曲,自西而东。又西北一里,直逼南界石山而行。路北则土阜高下,江北复石峰蜿蜒,路濒南峰,江濒北峰,而上山盘界其间,复不见江焉。是时山雨大至,如倾盆倒峡,溪流之北入江者,声不绝也。又五里,两界之中,又起石峰一支,路遂界其北,江遂界其南。雨虽渐止,而泥滑不堪着足,行甚蹇jiǎn通“艰”也。又三里,转南界石嘴,有泉一泓,独止石窞间,甚澄碧。
qí xī yǒu yán běi xiàng, qián yǒu dà shí píng mén ér zhì, dòng shēn wǔ zhàng, zhōng gāo wài bì, hòu bì rú lián huā, yè ruǐ céng céng xiāng dié, ér zhuì xì biǎn xiá, kě kuī ér bù kě rù yān. yòu xī běi èr lǐ, nán shān hòu xùn wài zǎn, zhōng kāi yī dàng běi xiàng, shù jiā yǐ zhī, yuē dà dòng bǎo. rù ér chuī yú lán, wèn:" dòng hé zài?" yuē:" zài nán shān zhī bèi. cóng bǎo hòu nán rù xiá, shàng sān sì lǐ ér zhì, yī yuē dà dòng, yī yuē tiān mén dòng, yǒu chǔ máng kāi kěn qí nèi yān." gài zì bǎo běi wàng zhī, zé nán fēng huí huán rú jué, rén zhì bǎo hòu, yòu rú lián bàn zì liè, kě pī ér rù yě.
其西有岩北向,前有大石屏门而峙,洞深五丈,中高外閟,后壁如莲花,叶蕊层层相叠,而缀隙扁狭,可窥而不可入焉。又西北二里,南山后逊外攒,中开一宕北向,数家倚之,曰大峒堡。入而炊于栏,问:“洞何在?”曰:“在南山之背。从堡后南入峡,尚三四里而至,一曰大洞,一曰天门洞,有楚氓开垦其内焉。”盖自堡北望之,则南峰回环如玦,人至堡后,又如莲瓣自裂,可披而入也。
guò dà dòng bǎo, shēng jiàng pō tuó, yòu shí lǐ, yú tǔ shān ér xià, zé jiāng liú zì nán ér běi héng tiān qiàn yān. qí xī àn jí wéi huái yuǎn zhèn. shí suí fū tiāo dàn bù shèng zhòng, pú fú bù qián, dài jiǔ zhī ér hòu dù. jiāng kuò bàn yú qìng yuǎn, nǎi huái yuǎn zhèn zhī nán jiāng yě.
过大洞堡,升降陂陀,又十里,逾土山而下,则江流自南而北横天堑焉。其西岸即为怀远镇。时随夫挑担不胜重,匍匐不前,待久之而后渡。江阔半于庆远,乃怀远镇之南江也。
qí jiāng zì lì bō lái, zhì hé chí zhōu dōng jìng wèi jīn chéng jiāng, yòu nán zhì dōng jiāng hé sī ēn xiàn xī lái shuǐ jīn chēng dà huán jiāng, nán dǐ yǒng shùn běi jìng rù shān xué zhōng, àn fú qū qǔ shù lǐ, ér dōng chū yú yǒng tài lǐ, yòu dōng běi zhì zhōng lǐ, jīng píng fēng ér dōng, huáng cūn dōu tián zhī shuǐ rù yān.
其江自荔波来,至河池州东境为金城江,又南至东江合思恩县西来水(今称大环江),南抵永顺北境入山穴中,暗伏屈曲数里,而东出于永泰里,又东北至中里,经屏风而东,黄村、都田之水入焉。
yòu dōng běi guò cǐ, yòu běi ér dōng wǔ lǐ, zé běi jiāng zì xī běi lái hé, wèi lóng jiāng yān. qián wèi zì píng fēng shān rù xué zhě, é yě.
又东北过此,又北而东五里,则北江自西北来合,〔为龙江焉。〕前谓自屏风山入穴者,讹也。
píng fēng wèi cháng liú xué zhōng, rù xué chǔ zài yǒng shùn sī yǒng tài lǐ zhī jiān, tǔ rén yì fàng jù bǎn fú xué zhōng xià. yóu shì guān zhī, yǒng shùn sī yǒu sān dà liú yān. cǐ wèi běi zhī ér sī běi wǔ lǐ zhě, yòu wèi dōu ní běi zhī sī nán yǔ sī ēn fǔ jiǔ sī gé jiè zhě, wèi dōu ní nán zhī. bā dòng shí bì zhī shuǐ, rù jīn chéng xià liú kě zhī. huái yuǎn zhèn zài jiāng zhī xī àn, qí běi shàng yǒu běi jiāng jí jīn xiǎo huán jiāng zì sī ēn xiàn běi zhōng zhōu lái, yǔ nán jiāng hé yú huái yuǎn zhī xià liú, zhōu sù nán jiāng zhì huái yuǎn ér zhǐ. qí shàng zé tān gāo shuǐ qiǎn, bù néng shàng yǐ. běi jiāng tōng xiǎo zhōu, sān sì rì zhì zhōng zhōu.
屏风未尝流穴中,入穴处在永顺司永泰里之间,土人亦放巨板浮穴中下。由是观之,永顺司有三大流焉。此为北支;而司北五里者,又为都泥北支;司南与思恩府九司隔界者,为都泥南支。八峒、石壁之水,入金城下流可知。怀远镇在江之西岸,其北尚有北江即今小环江自思恩县北中州来,与南江合于怀远之下流,舟溯南江至怀远而止。其上则滩高水浅,不能上矣。北江通小舟,三四日至中州。
shì wǎn sù huái yuǎn zhèn zhī bǎo zhèng jiā, ér sòng fū zhī qǔ yú bǎo zhōng zhě, shàng zài qí xī tǔ shān shàng. gài shì chù mín gōng fǔ xiàn, ér jūn sòng wǔ chà.
是晚宿怀远镇之保正家,而送夫之取于堡中者,尚在其西土山上。盖是处民供府县,而军送武差。
shí yī rì chén qǐ, bǎo zhèng yǐ èr fū sòng zhì ān yuǎn bǎo huàn bīng fū, jiǔ zhī hòu xíng. yú shì shí shān yáo liè, huò duàn huò xù, zhōng jù tǔ shān pán cuò yǐ. xī běi wǔ lǐ, shàng tǔ shān, zhuǎn ér běi, yǐ nǎi fù xī běi shēng jiàng pō lǒng, měi yǒu xiǎo shuǐ, jiē běi liú.
十一日晨起,保正以二夫送至安远堡换兵夫,久之后行。于是石山遥列,或断或续,中俱土山盘错矣。西北五里,上土山,转而北,已乃复西北升降坡陇,每有小水,皆北流。
gòng èr shí lǐ, guò zhōng huǒ pù, yòu xī běi sān lǐ, wèi xiè biǎo bǎo. qí bǎo dāng tǔ shān jiā zhōng, yī fù gū xuán, wéi qián miàn kě shàng, hòu nǎi huì shuǐ shān gǔ, jìn lù wèi táng, dōng xī liǎng yè, yì shuǐ huán zhī. bǎo zài shān shàng, shù jiā ér yǐ. hòu fū jiǔ ér xíng. yòu běi yú yī lǐng, wǔ lǐ, yǒu shù shí jiā zài dōng shān xià, yuē jiù jūn.
共二十里,过中火铺,又西北三里,为谢表堡。其堡当土山夹中,一阜孤悬,惟前面可上,后乃汇水山谷,浸麓为塘,东西两腋,亦水环之。堡在山上,数家而已。候夫久而行。又北逾一岭,五里,有数十家在东山下,曰旧军。
shí yǐ guò wǔ, shì jiǔ yī hú, zhuó yú lù yú shí shàng. shí jiān yǒu xiǎo shuǐ luàn liú. qí nán yī xué fú shí dàn xià, pēn liú ér chū, dú qīng liè shū shén. yòu xī běi, wù zhōng jiē chéng píng chóu, wàng jiàn xī běi shí shān héng liè yú qián, gòng bā lǐ, xún nán jiè shí fēng zhī lù, yú shì yǔ xī běi shí shān yòu jiā ér chéng dōng xī wù. lù yóu qí zhōng, zhuǎn xiàng xī xíng, yú yī héng gèn tǔ jí, zé cǐ xiǎo shuǐ zhī fēn jiè yě. yóu cǐ xī wàng, zé yáng jiǎo shān wān shù yú liǎng jiè zhī zhōng, cǐ chì shí zhī zuì dà zhě yě. yòu xī èr lǐ, dǐ dé shèng zhèn zhī dōng yíng. shí shàng xià wǔ, hòu yíng mù bù zhì, suì zì chuī ér shí. jì fàn, yù wǎng hé chí suǒ, wèn xiāng qù shàng wǔ lǐ. wèn wéi jiā shān jiē nán jīn gāng shān.
时已过午,贳酒一壶,酌于路隅石上。石间有小水乱(流)。其南一穴伏石窞下,喷流而出,独清洌殊甚。又西北,坞中皆成平畴,望见西北石山横列于前,共八里,循南界石峰之麓,于是与西北石山又夹而成东西坞。路由其中,转向西行,逾一横亘土脊,则此小水之分界也。由此西望,则羊角山湾竖于两界之中,此叱石之最大者也。又西二里,抵德胜镇之东营。时尚下午,候营目不至,遂自炊而食。既饭,欲往河池所,问相去尚五里。问韦家山、街南金刚山。
yuán jiā shān jiē běi shī zi dòng.
袁家山、街北狮子洞。
lián huā táng, zhū jù zài dé shèng. suì sàn bù zhèn jiān, hái sù yú dōng yíng. shì rì xià wǔ yǐ jì, yú yǐ wéi jiǔ qíng zhào jí zhōng yè, yǔ fù zuò.
莲花塘,诸俱在德胜。遂散步镇间,还宿于东营。是日下午已霁,余以为久晴兆;及中夜,雨复作。
shí èr rì chén qǐ, fàn bì ér yǔ bù zhǐ.
十二日晨起,饭毕而雨不止。
lìng gù nú yā yíng fū dān xíng lǐ, xiān wǎng dé shèng xī yíng. yú rù dé shèng dōng xiàng mén, yī lǐ, zhé ér běi, bàn lǐ, dǐ běi shān xià. yuán jiā shān. guò guān yīn ān, bù rù, yóu ān zuǒ zì ān dēng shān. yǒu dòng zài shān jiāo shān diān yě, qí mén nán xiàng, gāo yuē wǔ zhàng, hòu yǒu jù zhù zhōng píng, chuān dōng xī xì, jù kě rù, zé shāo xià ér àn. yú xiān dú guān yīn ān bēi, yún ān hòu wèi shī zi dòng, gù zhī cǐ dòng wèi shī zi.
令顾奴押营夫担行李,先往德胜西营。余入德胜东巷门,一里,折而北,半里,抵北山下。袁家山。过观音庵,不入,由庵左自庵登山。有洞在山椒山巅也,其门南向,高约五丈,后有巨柱中屏,穿东西隙,俱可入,则稍下而暗。余先读观音庵碑,云庵后为狮子洞,故知此洞为狮子。
yòu wén zhī tǔ rén yún:" yuán jiā shān yǒu dòng, shēn tòu shān hòu." kuī cǐ dòng shēn yǎo, yì bì cǐ shān. shí dòng wài yǔ chán chán, shān dǐng yǒu yù huáng gé, yù shàng suǒ jù rù dòng, ér gé sēng shì xià shān, qí zhōng wú rén. nǎi lìng suí fū wáng guì. xià guān yīn ān suǒ jù, yú chí sǎn dēng shān.
又闻之土人云:“袁家山有洞,深透山后。”窥此洞深杳,亦必此山。时洞外雨潺潺,山顶有玉皇阁,欲上索炬入洞,而阁僧适下山,其中无人。乃令随夫王贵。下观音庵索炬,余持伞登山。
shí dèng qū zhuì shí yá jiān, shén jùn, shù qū ér shàng, zé gé shàng wèi sēng suǒ jiōng, gé xià zhì xīn kě wèi jù. yú jí qǔ zhī, tóu yá xià. lì yá liǎng céng, jiàn liǎng sēng zài dòng kǒu, yú yí wèi shàng yù huáng gé sēng yě, jí zhì, zé suí fū yì zài yān. sēng nǎi guān yīn ān zhě, yī yuē chán yī, yī yuē yìng yù, nǎi fèng zhǔ sēng mǎn shì mìng yǐ chá lái yíng, qiě dǎo yú rù dòng zhě.
石磴曲缀石崖间,甚峻,数曲而上,则阁上为僧所扃,阁下置薪可为炬。余亟取之,投崖下。历崖两层,见两僧在洞口,余疑为上玉皇阁僧也,及至,则随夫亦在焉。僧乃观音庵者,一曰禅一,一曰映玉,乃奉主僧满室命以茶来迎,且导余入洞者。
suì tóng zhī, gèng qǔ qián tóu yá xià xīn, duō shù jù rù. suì yóu píng zhù dōng xì, yòu běi jìn shù zhàng, zé dòng suì gāo tà, zhōng yǒu qíng tiān zhù xī niú wàng yuè yīng zuǐ shí chuán zhū míng zhuàng. gèng dōng zhé shù zhàng, zé běi miàn yǒu guāng yì yì zì shàng dào yǐng, yǐ wéi cǐ chū dòng zhī suǒ yě rán dōng qù shàng yǒu dào yǎo hēi, nǎi yì zhāng jù dōng mì zhī, yòu yuē wǔ zhàng ér zhǐ.
遂同之,更取前投崖下薪,多束炬入。遂由屏柱东隙,又北进数丈,则洞遂高拓,中有擎天柱、犀牛望月、莺嘴、石船诸名状。更东折数丈,则北面有光熠熠自上倒影,以为此出洞之所也;然东去尚有道杳黑,乃益张炬东觅之,又约五丈而止。
nǎi réng chū běi qù, xiàng míng ér tóu.
乃仍出北去,向明而投。
dǐ qí xià, zé xuán shí chán qū, guāng tòu qí shàng, rú shù yuè bìng yǐn. yú yí, jiāng pān shí yǐ dēng, hū yǒu píng xiá rào qí zuǒ ér zhuǎn, suì běi tòu chū, qí mén běi xiàng, yòu zài qián suǒ wàng tòu míng zhī xià yě. chū dòng, nán xiàng pān cóng yá ér shàng, zé shí è zǎn dá, rú cóng lián huā zú bàn shàng xíng, yuán tòu míng xué wài guò, yòu rú chuí lián gé mù yě. nán xiàng shàng shān dǐng, suì cóng yù huáng gé hòu rù, zé gé sēng yǐ guī. dēng gé píng tiào, zé dé shèng qiān jiā lín cì, zhòng fēng pái cù, jǐn zài mù zhōng yě. réng cóng èr dǎo sēng xià shān, zhé dèng shí yá jiān, fán shù qū xià, chū guò shī le dòng qián, xià rù guān yīn ān, xiè mǎn shì ér bié.
抵其下,则悬石巉岨,光透其上,如数月并引。余疑,将攀石以登,忽有平峡绕其左而转,遂北透出,其门北向,又在前所望透明之下也。出洞,南向攀丛崖而上,则石萼攒沓,如从莲花族瓣上行,缘透明穴外过,又如垂帘隔幕也。南向上山顶,遂从玉皇阁后入,则阁僧已归。登阁凭眺,则德胜千家鳞次,众峰排簇,尽在目中也。仍从二导僧下山,〔折磴石崖间,凡数曲下,出〕过狮了洞前,下入观音庵,谢满室而别。
suì chū, nán bàn lǐ, guò dé shèng jiē, qí jiē dōng xī èr lǐ yú.
遂出,南半里,过德胜街,其街东西二里余。
jiē fāng xū jí wèi shì.
街方墟集为市。
yǔ zhōng jié jiē ér nán, yòu bàn lǐ dǐ wéi jiā shān. cóng shān zhī xī lù pān jí ér dēng, yá xuán xiá zhuǎn, yǒu shù dǎo chuí qí shàng, rú qiú lóng wǔ kōng. shàng yǒu bié kē, cóng yán mén héng jià jù shù zhī miǎo, hé ér wéi yī, tóng wèi jiū lián xiáng zhuì zhī shì. qí héng jià chù, dú zhī tǐ chuān lòu, xiào zhàng dā xī pín lóu wěi sháo zhé?
雨中截街而南,又半里抵韦家山。从山之西麓攀级而登,崖悬峡转,有树倒垂其上,如虬龙舞空。上有别柯,从岩门横架巨树之杪,合而为一,同为纠连翔坠之势。其横架处,独枝体穿漏,効仗耷希频耧纬芍摺?
yán mén zài shàng xià xuē yá jiān, qí mén xī xiàng, qián kàn shù miǎo, jiù ài wèi mén. qián yǒu xiǎo tái, shí héng wò yá duān, ruò lán zhī hù xiǎn. zài shàng, yǒu guān yīn gé dāng dòng mén. yóu qí yòu rù dòng, dòng fēn liǎng zhī: yī cóng gé hòu dōng xiàng rù, zhuǎn ér nán, suì àn, bǐng jù qióng zhī, wǔ zhàng ér zhǐ, wú tā dòu yě yī cóng gé xī dōng xiàng rù, xià yī jí, zhuǎn ér běi, yì àn, bǐng jù qióng zhī, shí zhàng ér zhǐ, yì wú tā dòu yě. dà dǐ cǐ dòng suī qiàn kōng, ér shí wú shēn rù chù, bù ruò shī zi dòng zhī zhí tòu shān hòu. rán shī zi shèng zài zhōng tōng, ér cǐ dòng shèng zài wài qiàn, píng xū lín shēn, shàng xià xuē yá, lí pī yǎn yìng, cǐ wèi shèng jué yǐ. guān yīn gé zhī zuǒ wèi sēng wò kān, shàng xià jiē qiào yán, sēng yǐ zhú fēi wài zhàng ér nán jǐn chù yú xì zhàng yú, yì ruò tái xiè kōng xuán, sēng yì jiāng bìng zhàng. yú quàn qí héng mù yú qián, lán ér bù zhàng yǐ lín tiào, sēng cóng zhī. cǐ sēng běn tíng xī wèi jǐ, chuán wén cǐ dòng yì shēn tòu yú hòu, zhèng yù yī qióng, yú yǐ qián bì zhī, lìng duō zhì huǒ jù yǐ cóng, qí sēng xīn rán.
岩门在上下削崖间,其门西向,前瞰树杪,就隘为门。前有小台,石横卧崖端,若栏之护险。再上,有观音阁当洞门。由其右入洞,洞分两支:一从阁后东向入,转而南,遂暗,秉炬穷之,五丈而止,无他窦也;一从阁西东向入,下一级,转而北,亦暗,秉炬穷之,十丈而止,亦无他窦也。大抵此洞虽嵌空,而实无深入处,不若狮子洞之直透山后。然狮子胜在中通,而此洞胜在外嵌,凭虚临深,上下削崖,离披掩映,此为胜绝矣。观音阁之左为僧卧龛,上下皆峭岩,僧以竹扉外障;而南尽处余隙丈余,亦若台榭空悬,僧亦将并障。余劝其横木于前,栏而不障以临眺,僧从之。此僧本停锡未几,传闻此洞亦深透于后,正欲一穷,余以钱畀之,令多置火炬以从,其僧欣然。
shí yǒu guǎng dōng kè èr rén wén zhī, yì zhuī suí rù. jí rù ér biàn suǒ, jìng wú shēn tòu zhī xué, nǎi zhǐ.
时有广东客二人闻之,亦追随入。及入而遍索,竟无深透之穴,乃止。
dòng mén xià xuán jí zhī duān, yì yǒu yī mén, rù zhī shēn bù guò sì zhàng, ér yòu shén xiá, suì xià shān, shān xià yǔ yóu chán chán yě. réng bàn lǐ, chū dé shèng jiē zhī zhōng, suí jiē xī xiàng xíng, guò fèn sī qián.
洞门下悬级之端,亦有一门,入之深不过四丈,而又甚狭,遂下山,山下雨犹潺潺也。仍半里,出德胜街之中,随街西向行,过分司前。
xiàng yǒu èr fǔ, jīn cái gé, yǐ hé chí zhōu tóng shè zhèn shì.
向有二府,今裁革,以河池州同摄镇事。
yòu yī lǐ, chū dé shèng xī jiē mén, yòu xī yī lǐ, yǒu yíng zài lù běi, shì wèi dé shèng yíng.
又一里,出德胜西街门,又西一里,有营在路北,是为德胜营。
wǎng wèn xíng lǐ, yòu tiāo ér sòng zhì hé chí suǒ yǐ. réng chū zhì dà lù, shāo xī, suì cóng qí nán guò yī xiǎo xī. bàn lǐ, píng yuán zhōng luàn shí cóng cù, fēn liè bù yī, zhōng yǒu zhū shuǐ yī hóng, chéng wú piàn cǎo, shí jiān zhī shàng, yì yǒu kuà shù pán luò, rú xiāng shān sì qián zhuàng.
往问行李,又挑而送至河池所矣。仍出至大路,稍西,遂从岐南过一小溪。半里,平原中乱石丛簇,〔分裂不一,〕中有潴水一泓,〔澄无片草,〕石尖之上,亦有跨树盘络,如香山寺前状。
shí piàn gèng chóu hé, jiān yǐ tán zhǔ, yóu qí. tán xī yòu yǒu yī shí xiá, nèi yì zhū shuǐ, xiǎng xià yǔ tán tōng. qí shàng zé shí fēn xiá zhuǎn, bù yī qí shèng yě. qí nán yǒu shí dú gāo ér jù, sēng jié máo yú shàng, shì wèi lián huā ān, yì rú xiāng shān sì qián zhī fàn shì.
〔石片更稠合,间以潭渚,尤奇。〕潭西又有一石峡,内亦潴水,想下与潭通。其上则石分峡转,不一其胜也。其南有石独高而巨,僧结茅于上,是为莲花庵,亦如香山寺前之梵室。
mén jiù shí xì, dōng xī běi jù xiǎo liú huán zhī, dì jiào xiāng shān yōu lì tè jué. dàn sēng jiù xiá bì jiān chù zhū jù huì, bù miǎn táng tū mào fàn líng qū ěr.
〔门就石隙,东西北俱小流环之,地较香山幽丽特绝。〕但僧就峡壁间畜猪聚秽,不免唐突冒犯灵区耳。
xiá shuǐ zhī xī, yòu yǒu gǔ miào sān yíng, jiōng ér wú rén. qián yǒu ān yǐ bàn pǐ, yǒu mù jǐ jù dèng mǎn qí nèi, ér jìng wú qī shǒu. shí xū yún lěng, wèi zhī wǔ rán, nǎi fǎn.
峡水之西,又有古庙三楹,扃而无人。前有庵已半圮,有木几、巨凳满其内,而竟无栖守。石虚云冷,为之怃然,乃返。
běi chū dà lù, yòu xī guò yī shí liáng, qí xià shuǐ pō xiǎo, zì běi ér nán, yòu dōng huán lián huā ān zhī dōng, yòu xī rào qí qián ér nán qù, cǐ nǎi nán rù nán jiāng zhī liú yě.
北出大路,又西过一石梁,其下水颇小,自北而南,又东环莲花庵之东,又西绕其前而南去,此乃南入南江之流也。
yòu xī jīng yī gǔ tái mén, zé lù dàn zhuān zhòu, ér páng shě liáo luò, bù ruò dé shèng yǐ.
又西经一古台门,则路但砖甃,而旁舍寥落,不若德胜矣。
yòu xī yī lǐ, rù hé chí suǒ fēi hé chí zhōu biān, zài jīn zhī yí shān xiàn dōng mén.
又西一里,入河池所非河池州边,在今之宜山县东门。
suǒ yǒu zhuān chéng, zhōng kāi sì mén, ér suǒ shǔ qīng jìn, jū shě wú jǐ, zé wù wǔ suì xiōng, wèi kòu suǒ fén jié, dàng wèi cǎo mǎng yě. dé shèng zhèn jiē kè mín, gù dōng lán nà dì tǔ bīng shǒu yù, dé bǎo wú yú ér cǐ chéng jūn shì, fǎn bù néng yù ér shòu xiǎn bīng huǒ. dān tíng yú suǒ xī jūn shě, huì lòu bù kān. nǎi yì yī lǚ zhì dōng jiē kòu dù shí zhēng, bù zài shě. fǎn yù, zhī dōng mén, shí zhēng yǐn zhì qí shū shì, zé suǒ tǔ fù shàng fú shān ān hòu yíng yě. ān sēng qióng shén, wú xīn yǐ chuī, réng chuī yú jūn jiā jūn hù rén jiā, yí shí yú ān, bìng xíng lǐ yí rù. xià wǔ, lìng gù pū jí suí fū yǐ shū jí jūn fú bái gào zhī guǎn suǒ huī shǐ liú jūn, shì tā chū, dǐ mù guī yuē:" dāng jí fèng kòu, yǐ wǎn, xū líng chén zhì yě." suǒ chéng yǔ suǒ hòu fú shān sì, jiē yǒng lè zhōng zhōng shǐ léi chūn suǒ chuàng, nǎi wǎng mèng yīng shān kāi kuàng zhě.
所有砖城,中开四门,而所署倾尽,居舍无几,则戊午岁凶,为寇所焚劫,荡为草莽也。德胜镇皆客民,雇东兰、那地土兵守御,得保无虞;而此城军士,反不能御而受燹(xiǎn兵火)。担停于所西军舍,秽陋不堪。乃易衣履至东街叩杜实徵,不在舍。返寓,之东门,实徵引至其书室,则所土阜上福山庵后楹也。庵僧穷甚,无薪以炊,仍炊于军家军户人家,移食于庵,并行李移入。下午,令顾仆及随夫以书及军符白告知管所挥使刘君,适他出,抵暮归曰:“当即奉叩,以晚,须凌晨至也。”所城与所后福山寺,皆永乐中中使雷春所创,乃往孟英山开矿者。
shí sān rì chén qǐ yù yè liú jūn, fāng wǎng shì mì jiǎn, ér liú yǐ xiān zhì. liú míng hóng xūn, hào mèng yǔ. kuì chéng shén tiǎn, yú zhǐ shōu qí mǐ ròu èr zhǒng. yǐ ér jiǎn zhì, nǎi dá bài qí shǔ, nǎi xīn fù máo chéng zhī zhě. shāng suǒ shì dào, liú jūn yuē:" nán dān lù dà ér yuǎn, dì tǔ guān jiā luàn, jiǔ nián dōng, tǔ guān mò jí yīn mǔ dàn, qí dì fù rù hè, jiān zhī, nǎi dì sān dì qī yě. yú shì yǔ dì sì dì jiē bù píng, tóng zuò luàn. jí dùn yú nà dì. hòu xià sī jí dú shān zhī làn shàng sī, xiàng wèi nán dān suǒ kǔ, shí nián jiǔ yuè jiān, yì chéng jī bào fèn, qí dì dà luàn. liǎng dì jí xià sī wàn rén wéi nán dān, jí yǐ nà dì bīng lái yuán, qí sān dì zǒu sī ēn xiàn, sì dì zǒu shàng sī, jí nǎi fǎn zhōu zhì. shí èr yuè, shōu běn zhōu bīng, zhí sān dì yú ēn ēn ér qiú zhī. jīn nián chūn, jùn qiǎn qī zhǐ huī wǎng qí zhōu, yǔ zhī tiáo jiě, sān dì dé bù sǐ, ér sì dì zhī zài shàng sī zhě, yóu gè dān dān yě. xià sī lù bù tōng yǔ lì bō xíng, lù jìn ér shān xiǎn, yáo tóng jí zhuàng zú shí chū mò.
十三日晨起欲谒刘君,方往市觅柬,而刘已先至。刘名弘勋,号梦予。馈程甚腆,余止收其米肉二种。已而柬至,乃答拜其署,乃新覆茅成之者。商所适道,刘君曰:“南丹路大而远,第土官家乱,九年冬,土官莫极因母诞,其弟妇入贺,奸之,乃第三弟妻也。于是与第四弟皆不平,同作乱。极遁于那地。后下司即独山之烂上司,向为南丹所苦,十年九月间,亦乘机报愤,其地大乱。两弟藉下司万人围南丹,极以那地兵来援,其三弟走思恩县,四弟走上司,极乃返州治。十二月,收本州兵,执三弟于恩恩而囚之。今年春,郡遣戚指挥往其州,与之调解,三弟得不死,而四弟之在上司者,犹各眈眈也。下司路不通;与荔波行,路近而山险,瑶僮zhuàng即壮族时出没。
sī ēn xī jiè yǒu hé bèi lǐng, jí gāo jùn, wèi wèi tú, jìng rì wú rén, xī dǐ máo làn ér hòu rù lì bō jìng, shǐ kě qǐ fū qù.
思恩西界有河背岭,极高峻,为畏途,竟日无人,西抵茅滥而后入荔波境,始可起夫去。
dàn cǐ lù xū zhòng rén, nǎi xíng." xiān shì, qī zhǐ huī yǐ hù sòng pái huì yú, yuē:" rú yóu lì bō, lìng mù jūn fáng yù jié sòng." gài lì bō zhū tǔ mán sù shè fú yú qī, ér fáng nǎi qí yǐng, cháng bāo sòng kè huò wǎng lái. liú jūn mìng fáng zhì, qīn yù zhī sòng, fáng wěi wěi, ér shí wú xíng yì, jiāng yǐ suǒ zhòng huì yě. cóng shǔ zhōng wàng běi shān yán, rú píng duān qiàn yī sù. jì chū yù yóu běi shān, yǒu wáng jūn yǐ jiǎn lái bài, míng miǎn, hào xiàn zhōu. qiě wèi liú jūn zhì liú kuǎn yì. yǐ liú jūn yǐ jiǎn lái zhāo, yú nǎi bù yóu běi yán ér zhuó yú liú shǔ. tóng zhuó zhě wèi wáng xiàn zhōu dù shí zhēng jí shí zhēng zhī xiōng dù tǐ gān, jiē hé chí suǒ xué shēng yě.
但此路须众人,乃行。“先是,戚指挥以护送牌惠余,曰:”如由荔波,令目军房玉洁送。“盖荔波诸土蛮素慑服于戚,而房乃其影,尝包送客货往来。刘君命房至,亲谕之送,房唯唯,而实无行意,将以索重贿也。从署中望北山岩,如屏端嵌一粟。既出欲游北山,有王君以柬来拜,名冕,号宪周。且为刘君致留款意。已刘君以柬来招,余乃不游北岩而酌于刘署。同酌者为王宪周、杜实徵及实徵之兄杜体乾,皆河池所学生也。
céng shēng dú hòu zhì. xí jiān shí zhēng yán qí yuè chén mèng xióng jiāng wǎng nán dān, yuē:" cǐ dì dú tiáo fū nán, ruò tóng zhī xíng, dāng wú xiāo rén zhī jǐng" jǐng"." liú jūn mìng tóng zǐ wǎng zhāo zhī, bù zhì. yú chí liǎng duān, xīn huò yān.
曾生独后至。席间实徵言其岳陈梦熊将往南丹,曰:“此地独岧夫难,若同之行,当无宵人之儆jǐng”警“。”刘君命童子往招之,不至。余持两端,心惑焉。
shí sì rì yǐ yuè jì yī zhǒng bù jí lì de rì zi: chū wǔ, shí sì, èr shí sān, gū huǎn chén jūn xíng.
十四日以月忌一种不吉利的日子:初五,十四,二十三,姑缓陈君行。
yú bo zhī, zé nán dān jí ér lì bō yǒu zǔ.
余卜之,则南丹吉而荔波有阻。
jí zài zhàn, yòu qǔ lì bō.
及再占,又取荔波。
yú huò zhōng bù jiě. nǎi chū běi mén, wèi běi shān zhī yóu. běi shān zhě, zài chéng běi yī lǐ yú shè jí ér shàng zhě, yì jǐ yī lǐ.
余惑终不解。乃出北门,为北山之游。北山者,在城北一里余;拾级而上者,亦几一里。
xuē yá sān céng, ér zhì fú yǔ yú èr céng zhī shàng shàng céng zhī xià.
削崖三层,而置佛宇于二层之上、上层之下。
chū běi mén, xiān yóu píng hè xíng, bù bàn lǐ, yǒu luàn shí sǒng lì lù yú, wèi mén wèi biāo, wèi píng wèi liáng, wèi sǔn wèi zhī, qí xiù bù yī, gèng qiǎo yú lián huā táng xiāng shān sì zhě. yòu běi jǐ yī lǐ, běi xiàng zhì shān, wēi dèng yǐ yún yá ér shàng, qū zhé yì jǐ yī lǐ. jìn ài mén, yǒu diàn yǔ sān yíng, sēng yǐ suǒ shí xiān xià yǎn qí fēi, zì xià wàng zhī, yǐ wéi bù dé rù yǐ, jí pái zhī, zé yǎn ér bù jiōng yě. rù qí zhōng, shàng biǎn wèi" yún shēn gé", yòu biǎn yǒu jì yī piān, nǎi chūn yuán jí" chūn wéi" gòng shì dì yī míng dǒng qí yīng zhě, jí suǒ zhōng rén.
出北门,先由平壑行,不半里,有乱石耸立路隅,为门为标,为屏为梁,为笋为芝,奇秀不一,更巧于莲花塘、香山寺者。又北几一里,北向陟山,危磴倚云崖而上,曲折亦几一里。进隘门,有殿宇三楹,僧以索食先下掩其扉,自下望之,以为不得入矣,及排之,则掩而不扃也。入其中,上扁为“云深阁”,右扁有记一篇,乃春元即“春闱”贡士第一名董其英者,即所中人。
yán cháng dú shū cǐ zhōng, mì gé dōng yīn shí, wèi zhì máo tíng. jīn cóng ān lái, mì tíng zhǐ, bù kě dé. ér ān zhī xī, líng xuē yá ér qù, shàng xià jiē jué bì, ér sī lù ruò hén. yǐ cóng jué bì xià huì shuǐ yī kǎn, nǎi záo yàn ér yōng, yōng zhě yǒu dī lì, cóng dào yá chuí xià huì zhī, yǐ gōng chén xī ér yǐ. ān wú tā qí yì, wéi lín shēn píng yuǎn, tiào lǎn shén yáo. nán wàng duō líng shān zài dì èr chóng shí fēng zhī wài, zhèng dāng ān qián xī zhī yáng jiǎo shān, dōng zhī wéi jiā shān, zé ān xià dōng xī liǎng biāo yě.
言尝读书此中,觅阁东音石,为置茅亭。今从庵来,觅亭址,不可得。而庵之西,凌削崖而去,上下皆绝壁,而丝路若痕。已从绝壁下汇水一坎,乃凿堰而壅,壅者有滴沥,从倒崖垂下汇之,以供晨夕而已。庵无他奇异,惟临深凭远,眺擥甚遥。南望多灵山在第二重石峰之外,正当庵前;西之羊角山,东之韦家山,则庵下东西两标也。
xǐ yǐ jiǔ zhī, réng xià shān zhì suǒ chéng běi mén wài, dōng xún dà lù xíng. yǐ qí ér dōng běi, gòng yī lǐ, rù shòu shān sì. luàn shí yī qū, shuǐ zòng héng huì qí zhōng, cóng shí diān gòu shì sān sì chù, yǐ fèng shén fó, gāo xià bù yī.
徙倚久之,仍下山至所城北门外,东循大路行。已岐而东北,共一里,入寿山寺。乱石一区,水纵横汇其中,从石巅构室三四处,以奉神佛,高下不一。
xiān cóng shí duān dé shì yī yíng, zhōng zhì jīn xiān.
先从石端得室一楹,中置金仙。
qí xī zé shí xì nán běi héng zhuì, chéng liú zhū yān, ruò hóng gōu zhī jiè zhě.
其西则石隙南北横坠,澄流潴焉,若鸿沟之界者。
yǐ shí bǎn wèi qiáo, dù ér xī, yǒu cè shí yī duì, yì nán běi píng liè, qí shàng xià yǒu xué rú mén.
以石板为桥,渡而西,有侧石一队,亦南北屏列,其上下有穴如门。
yòu chuān ér xī, yǒu ān běi xiàng, qián huì wèi táng, yì shí suǒ yōng ér chéng zhě.
又穿而西,有庵北向,前汇为塘,亦石所拥而成者。
ān hòu sǒng shí dú gāo, shàng yǒu shì sān yíng, zhōng zhì yī xiàng, yì guān wěi rán, yī lǎo rén zhǐ wèi zhāng zǒng yé, ér suǒ zhōng zhū shēng jiē wèi zhī wén chāng xiàng. yú yú fú shān sì yuè hé yáng bā jǐng shī, yǒu zhēng mán jiāng jūn zhāng zǎo bá, wèi dé zhī shòu shān xiǎn shí jiān, nǎi wàn lì wù zǐ yuè shī guò cǐ, zé cǐ xiàng wèi zhāng jūn wú yí. yǐ wú wén jì, hòu shēng mò shí, suì yǐ wén chāng shì zhī, ér bù zhī wèi zhāng yě. píng diào jì jiǔ, xī nán yī lǐ, rù suǒ chéng dōng mén, fǎn fú shān yù.
庵后耸石独高,上有室三楹,中置一像,衣冠伟然,一老人指为张总爷,而所中诸生皆谓之文昌像。余于福山寺阅《河阳八景诗》,有征蛮将军张澡《跋》,谓得之寿山藓石间,乃万历戊子阅师过此,则此像为张君无疑。以无文记,后生莫识,遂以文昌事之,而不知为张也。凭吊既久,西南一里,入所城东门,返福山寓。
lìng nú zi mǎi yán mì fū yú dé shèng, wèi míng rì xíng jì.
令奴子买盐觅夫于德胜,为明日行计。
yú zuò jì yù zhōng. yǐ ér dù shí zhēng tóng qí yuè chén shēng zhì, wèi yú mì fū, rǔ míng rì tóng wèi nán dān xíng. shì rì wǔ hòu jì, zhì wǎn ér bì kōng rú xǐ, bīng lún dōng shàng, shén sī yuè rán.
余作记寓中。已而杜实徵同其岳陈生至,为余觅夫,汝明日同为南丹行。是日午后霁,至晚而碧空如洗,冰轮东上,神思跃然。